Interessante Bybelgedeeltes

Die oog van ‘n naald

Matteus 19:24. Baie verklarings is gegee vir die uitdrukking “dit is makliker vir ‘n kameel om deur die oog van ‘n naald te gaan as vir ‘n ryke om in die koninkryk van God te kom”. ‘n Populêre, en miskien die mees bekende, verklaring is dat daar in Jerusalem ‘n baie nou poort was waar ‘n kameel moeilik kon deurkom veral as dit ‘n vrag op het. Hierdie poort is “die oog van ‘n naald” genoem. So is die skerp uitdrukking van Jesus versag. Maar daar was geensins so ‘n poort met so ‘n naam nie. Die oog hier is doodgewoon die oog van ‘n naald. Reeds die ou Griekse kerkvader Klemens van Aleksandrië het gesê dat Jesus se woorde figuurlik verstaan moet word-tog het mense deur die eeue heen aangehou met die “poort-storie”. Die uitdrukking in Matteus 19:24 (net soos die een in Matteus 23:24 “julle skep die muggie uit, maar sluk die kameel in”) is ‘n oordrewe manier van^.sê om ‘n saak te beklemtoon. So sê ons ook “ek het my dood geskrik” as ons bedoel “ek het baie geskrik’. Jesus sê dat rykdom reg gebruik moet word, byvoorbeeld om sy koninkryk te bevorder, anders kan rykdom ‘n mens van God weerhou. Die sterk uitdrukking wil die saak net onderstreep. Die gebruik van die woord kameel in sowel Matteus 19 as 23 dien om iets baie groot met iets baie klein te vergelyk: ‘n kameel met ‘n naald se oog. Ons gebruik soms die woord “olifant” of “berg” en vergelyk dit met iets kleins soos ‘n muggie of ‘n miershoop om die kontras te versterk. In die Bybelse tyd was die kameel bloot die grootste dier in die alledaagse lewe.

Geen plek in die herberg

Lukas 2:7. Sommige dorpe het wel ‘n herberg gehad waar reisigers kon oornag, maar daar was selde meer as een so ‘n plek. ‘n Herberg het ‘n kamer of kamers gehad, soms ook ‘n eetplek en dan ook ‘n plek vir die diere. Josef en Maria kon geen plek in die gebou kry nie en het waarskynlik oornag saam met die diere, want Maria het haar baba volgens Lukas 2:7 in ‘n krip neergelê. Jesus is dus in die stal gebore. Hoe die plek gelyk het, is onbekend. Dit kon onder die herberg of langsaan gewees het. Hoeveel muur- of dakbeskerming dit gehad het, is ook nie seker nie. Die geboorteplek wat vandag in Betlehem aan toeriste getoon word, lyk na ‘n vlak grot maar dit is baie klein en kon nie diere gehuisves het nie. Behalwe dat dit moontlik ‘n deel van die wand van die stal kon gewees het, kan niks met sekerheid gesê word nie. Selfs die plek in Betlehem waar tans die Kerk van die Geboorte oor gebou is, berus bloot op tradisie. Jesus, die Redder van die wêreld het in die grootste nederigheid mens’ geword, en so geleef en gesterf (Filippense 2:7-8).

Skrywer:  Prof JP Louw

Die muil

Muile is nie juis gebruik voor die tyd van Dawid nie. Levitikus 19:19 het kruisings tussen diere verbied. Tog is muile wel aangewend (2 Konings 5:17, 1 Kronieke 12:40, Jesaja 66:20)-miskien geteel deur nie Jode en aangekoop deur Jode. In Dawid se tyd was hulle moontlik nog skaars en dus besonders. 2 Samuel 13:29 meld muile as rydiere van die koningseuns. In 1 Konings 1:33, 44 ry Salomo op die koning se muil. In 2 Kronieke 9:24 word muile saam met perde as geskenke vir die koning gebring.

Die perd

Die perde in die Bybel was van die Arabiese tipe. Hulle is veral in oorlog gebruik, nie soseer as rydier self nie, maar meer dikwels om strydwaens te trek. In Deuteronomium 17:15-17 word die volk beveel om die koning nie toe te laat om baie perde aan te hou nie. Hulle moes nie op eie krag begin vertrou het nie. Die ander volke het strydwaens gehad (Josua 11:6, 9, Rigters 4:3). Dawid het egter ‘n klompie perde behou (2 Samuel 8:4). Salomo het die perd op groter skaal ingebring as trekdier. In 2 Kronieke 1:14 en 9:25 word vermeld dat Salomo ‘n mag van perde en strydwaens opgebou het. Teen die vertroue op perde en strydwaens word gewaarsku in Jesaja 31:1 en in Psalm 33:17-18.

‘n Strydwa was ‘n platvorm met twee wiele waarop twee persone kon staan, en van voor beskerm is met ‘n halfsirkelvormige wand, hoog genoeg om die onderhelfte van die lyf toe te maak. Die een persoon het die perde gedryf en die ander het die wapens hanteer. In later tye is byna soortgelyke rytuie vir blote vervoer gebruik met meer gerieflike sitplekke-en selfs groter eenhede as voorloper van die uiteindelike koets. In die Romeinse tyd was wedrenne met perdewaens baie gewild.

Die perd was in Bybelse tye simbool van krag. In Psalm 33:17 lees ons “Dit is nie waar dat die perd die oorwinning gee en dat sy groot krag redding bring nie:” Dan -gaan die digter voort en sê dat dit die Here is wat sorg vir die wat op Hom vertrou. Dieselfde gedagte vind ons ook in Psalm 147:10 waarin ons lees “die Here het niks aan die krag van die perd nie”-‘n uitdrukking wat ^–beteken dat vir die Here die krag van die perd, so hoog geroem deur die mens, nie ‘n faktor is nie.

‘n Hedendaagse Arabier ploeg met ‘n perd.

Ondanks die besondere waarde wat die perd in die antieke wêreld gehad het, moes veral die wadrywer nie te seker van sy saak gewees het nie, want waar die paaie nie baie goed was nie, kon die wa maklik vasval – veral as dit reën, en dan is selfs die perd se groot krag aan bande geld. Moontlik was dit een van die redes waarom Agab volgens 1 Konings 18:44 so angstig was om gou in te span en na Jisreël terug te keer voor dit begin reën het.

Skrywer:  Prof JP Louw

Belasting, hitte en formaliteite

Tol het ook in die antieke wêreld bestaan. Vir sommige paaie, brûe of poorte moes tol betaal word-veral as goedere vervoer is. Dit was maar net nog ‘n manier om belasting in te vorder. Gelukkig was daar nie paspoorte en ander dokumente nodig om te reis nie.

In die droë woestynagtige klimaat van die Bybellande was die dae, veral in die somer, ondraaglik warm. Die opdrag aan Filippus in Handelinge 8:26 moes vir hom vreemd geklink het om op die middag na die pad tussen Jerusalem en Gasa te gaan. Op die middag het min mense gereis.

‘n Besondere gebruik in die antieke tyd was om mense op reis te groet as hulle by mekaar verbykom. Jesus sê aan sy dissipels in Lukas 10:4 om nie langs die pad met groetery tyd te verkwis nie. So ook het Elisa vir Gehasi gestuur (2 Konings 4:29) om gou te loop en nie langs die pad te groet nie. Dit was gebruik om mekaar uit te vra oor herkoms, die reis, families ens. Gelukkig was daar nie volop reisigers op ‘n pad nie want so ‘n groetery kon tyd neem.  .

Die donkie

Die versorging van die trek- en rydiere op ‘n reis het baie probleme ingehou. Voer was nie oral bekombaar nie en die veld was dikwels skraal sodat weiding tydrowend en skaars was. Reise kon nie maklik onderneem word in uitgestrekte gebiede nie. Die donkie was die mees gebruiklike pakdier en het goedere in sakke weerskante oor die rug gedra. Enigiets wat vervoer moes word, is op donkies gelaai (Genesis 42:25-28; 1 Samuel 16:20, 25:18). Alhoewel beeste die algemene dier was om mee te ploeg, is donkies tog ook gebruik. Deuteronomium 22:10 verbied egter dat donkies saam met beeste ingespan word. Donkies het ook meule en waterwiele getrek. Een tipe Arabiese donkie was ligvaal van kleur en word soms wit of bruin donkies genoem (Rigters 5:10 -sien ou en nuwe vertaling), en was baie kosbaar. As sodanig was hulle die besit van rykes. Die donkie is later deur muile en perde verdring en het ‘n meer nederige vervoermiddel geword. In 1 Samuel 25:23 ry Abigail, vrou van die ryke Nabal, op ‘n donkie wat die mees gebruiklike rydier was, maar later in Sagaria 9:9 word die donkie met nederigheid geassosieer.

Die kameel

Kamele as rydier is sedert 3000 v.C. in Egipte bekend. In Genesis 12:16 lees ons reeds van donkies en kamele wat ‘n Egiptenaar aan Abraham gee. Vir die woestynagtige Bybellande was kamele ideale diere-veral vir lang afstande omdat hulle ^‘n hele paar dae sonder water kon hou. In Genesis 24:64 ry Rebekka op ‘n kameel, want die reis was lank. So ook in Genesis 31:17 pak Jakob ‘n lang reis met kamele aan. Kamele kan byna 5 km per uur loop en die pas die hele dag volhou. Ook kan kamele meer vrag dra as donkies. Op lang reise is kamele in troppe aangewend. Soms het die mense op die kamele self gery of donkies saamgeneem om op te ry, want ‘n kameel is nie juis gerieflik nie. Dit swaai baie been en weer. Kamele was waardevolle diere en ‘n kosbare besit, dikwels met behangsels versier (Rigters 8:21). Kamele het meestal strooi geëet of van die veld geleef. Hulle vleis is egter, net soos die van die donkie, nie deur Jode geëet nie, want beide was onrein diere. Hulle hare is wel gebruik om growwe klere mee te maak soos Johannes die Doper (Matteus 3:4) gedra het. Ook die vel is gebruik vir houers of vir klere. Die mees algemene kameel was die een met die enkelbog, ook bekend as dromedaris.

Skrywer:  Prof JP Louw

Ek wil graag vanuit twee hoeke antwoord, want die saak het natuurlik baie kante: As daar enkele bladsye is wat ek graag uit die Bybel sou wou haal is dit juis hierdie bladsye (natuurlik as ek kon, maar ek kan nie. Juis daarom moet dit ernstig geneem word). Dit het al soveel verdriet en ongeluk en vir mense veroorsaak dat dit my laat terugdeins. Van die aangenaamste mense wat ek al ontmoet het, is gay en om aan hulle die idee te gee dat daar iets met hulle ‘verkeerd’ is, is vir my menslik gesproke baie moeilik. Daarom as dit by die reëlings van die staat kom, is my persoonlike opinie dat die verhouding tussen sulke mense behoorlik deur die staat gereel moet word (die staat is nie die kerk nie en die omgekeerde is ook nie waar nie – die staat moet al sy burgers dien en sorg vir behoorlike orde). As mense saam wil bly, ‘n permanente verhouding wil aangaan, waarom kan die staat dit nie vir hulle behoorlik reël nie? Inteendeel, ek dink die staat behoort dit te doen in ‘n land waar menseregte voorgestaan word. Mens kan dit selfs wat my betref huwelik noem, want huwelik is nie net ‘n Christelike term nie en behoort ook nie net aan Christene nie. Dit is die realiteit waarin ons in ons land woon – menseregte en nie godsdienstige oortuigings nie, bepaal die gedrag van die staat. Daar moet egter nie voorgegee word dat dit die hele verhaal is nie.

Daar is ook ‘n ander sy van die debat, wat maak dat die Christelike kerke wat 80-90% van die Christene wêreldwyd vandag uitmaak nie homoseksualiteit as ‘normaal’ erken nie. Die vertrekpunt gaan daarom dat die Christendom sy norme en waardes aan die Woord van God koppel. Ons dink nie ons eie idees uit oor wat reg of verkeerd is nie, maar soek die wil van God daaroor. En dit is nou waar die probleem lê: hoe moet ons die Bybel lees? Daarom lees jy ook die hele tyd in die koerante dat die dominees baklei oor wat die Bybel sê. Inderwaarheid is die groot vraag nie of mense van dieselfde geslag nie aanvaar moet word nie, maar oor wat die standpunt vir die verstaan van die Bybel vir ons vandag gaan hê. In ’n sekere sin gaan die debat meer om die vraag watter rol die Bybel in die lewe van die gelowige moet speel en hoe.

Ek gaan dit baie kortliks en oorsigtelik hier uiteensit om so te probeer om die implikasies van die debat so bietjie duideliker te maak. As mens die tekste in die Bybel wat oor die saak van dieselfdegeslagverhoudings lees, is almal negatief oor seksuele verhoudings tussen mense van dieselfde geslag. Daaroor is daar min verskil, want dit staan duidelik so daar. Waar die verskil inkom is hoe ons dit vir ons vandag moet verstaan en dan is die argument dat ons appels met appels moet vergelyk. Die pro-gay argument sê dat die homoseksualiteit van die Bybel nie dieselfde is as vandag nie en daarom kan ons die tekste van die Bybel nie gebruik nie, want dan vergelyk ons appels met pere. Die anti-gay argument sê dat mens dit wel kan gebruik, al is dit nie presies dieselfde nie – daar moet mooi oorweeg word wat die beginsel is wat die gedeelte wil oordra.

Die probleem waarom die dominees so ernstig is oor die saak is omdat as mens die eerste (pro-gay) standpunt kies, beteken dit dat die gevaar wesentlik is dat die Bybel as ‘n boek gesien word wat nie meer vir ons vandag regtig iets het om te sê nie, want alles verskil tog tussen destyds en vandag – ons leef anders, trou anders, ens. Dit beteken dus dat die invloed van die Bybel gerelativeer word tot dinge wat presies dieselfde is tussen destyds en vandag – en op etiese gebied is daar bittermin. Byvoorbeeld, neem die probleem van alkohol wat misbruik word: daar kan eenvoudig geargumenteer word dat die mense destyds feitlik altyd in groepe in die openbaar (by die bacchusfeeste) of by groepsgeleenthede soos etes gedrink het. Ons ken nie meer sulke feeste nie. Dit beteken dat die Bybel niks oor die saak vir vandag sê nie, want die situasies verskil te veel. Dieselfde met porneia (die Griekse woord vir onsedelikheid) – dit het dikwels in tempels plaasgevind of ook gedurende die kuiertyd (symposia) na ‘n banket of ete. Ons het nie meer sulke tempels en het ook nie meer dieselfde soort symposia as destyds nie, met ander woorde, die Bybel verskil te veel en kan ons dus ook nie meer vandag met die saak van onsedelikheid help nie; en so kan mens van een saak na die ander aangaan. Die Bybelse konteks verskil eenvoudig van vandag se konteks wat beteken dat as mens presiese gelykheid tussen die sitausie van die Bybel en vandag as kriterium gebruik, die Bybel eties nie meer van toepassing kan wees nie.

Daar is ook ’n ander benadering. In die verlede was die algemene standpunt oor die manier waarop die Bybel toegepas word, gebaseer op ‘analogie’, met ander woorde, dinge hoef nie presies dieselfde te wees nie – daar gaan verskille wees, maar daar gaan ook ooreenkomste wees. Die twee fasette moet goed onderskei word. Die verskille word in ag geneem, maar daar word veral gevra na die basiese ooreenkoms of beginsel wat die gedeelte wil oordra, met ander woorde, wat is die boodskap wat die gedeelte wil oordra – veral daarin word belanggestel. Bv. as Jesus vir sy 12 dissipels sê hulle moet sy boodskap verkondig, kan daar met die gevolg gesê word: ons vandag is nie die 12 dissipels nie, so ons hoef nie te verkondig nie (pro-gay argument). Of ons kan sê: ons is nie die twaalf nie, maar die boodskap geld tog vir ons ook, want ons volg Jesus net soos hulle en op grond van hierdie ooreenkoms geld die beginsel om te verkondig ook vir ons. T.o.v. die gays sou dit beteken dat hoewel daar verskille tussen destyds en vandag is, die afkeur in die Bybeltekse dat mense van dieselfde geslag  nie seks moet beoefen nie, vir vandag ook van toepassing behoort te wees.

Op hierdie punt begin opinies sterk uiteenloop en wat ook al in die gesprekke gaan gebeur, die gevolge gaan ingrypend wees.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt