Inleiding:

Op Radio Kansel se Brandpunt program (06:30-07:00 op 19 Junie 2015) het prof Hennie Stander, ek en Wynand Rossouw ʼn baie interessante gesprek gehad. Dit gebeur dikwels dat goeie Christene die Bybel amper soos ‘n towerspreuk aanwend. Mense sal byvoorbeeld sê: “Ek beroep my op Psalm 91”, en dan bedoel hulle dat God hulle moet beskerm. Of mense plak die teks op hulle karre in die hoop dat hulle nie in ʼn ongeluk sal kom nie of dat die motor nie gesteel sal word nie. Is dit werklik hoe die Bybel bedoel was om gebruik te word? Neig dit nie aan heidense gebruike nie? Die antwoord is “ja”, dit is baie gevaarlik indien ons die Bybel wil gebruik soos ʼn towerspreuk asof daar een of ander krag in die Bybelse verse lê. Mense manipuleer ook dikwels die Bybel om eerder hulle stem en wens te laat hoor as die van God. Onlangs het ek dit eerstehands in ʼn baie sensitiewe situasie beleef. Een van ons goeie vriende se kind het skielik siek geword met Kinkhoes. Uiteindelik is die kindjie opgeneem in die ICU. ʼn Whatsapp groep is gestig en mense het met die beste bedoelings probeer om ons vriende by te staan. In die proses het allerlei tekste links en reg gevlieg. Sommiges het gesê dat die ouers nie bekommerd moet wees nie want die Here het hulle gewys dat Hy die kindjie gesond sal maak. Maar dit het nie gebeur nie. Een dag voor sy eerste verjaarsdag het die kindjie in die hospitaal gesterf. Die ouers is stukkend. Die mense wat die tekste gestuur het voel sleg. Ons almal voel ontbloot en verslaan.

Soms projekteer ons ons ons eie wense op ander mense, en dan dink ons dit is die stem van die Here. Die hartseer is dat ons dikwels slagoffers in die proses skep. So het een ma op ʼn dag vir my vertel dat ʼn pastoor vir haar vertel het dat haar kindjie sieklik is as gevolg van ʼn sonde wat sy begaan het, en daarby ook ʼn teks aangehaal het om sy punt te ondersteun. Dit is nie wat die Here van ons vra nie.

Lees die Bybel altyd in konteks

Het iemand jou al ooit buite konteks aangehaal? Dit gebeur soms dat mense iets wat jy sê uit verband of uit konteks aanhaal, en dan voel mens die behoefte om vir die persoon te sê: “Nee, wat ek eintlik bedoel het was…” Net so dink ek sou ou arme Paulus ook vir ʼn klomp van ons wou kom sê: “Nee, wag, wat jy nou met Romeine 8:28 doen is nie heeltemal wat ek bedoel het daarmee nie. Ons pluk al te maklik ʼn versie hier en ʼn versie daar uit die Bybel en kies dit op so ʼn wyse dat dit eintlik in ons eie raamwerk inpas. Die waarheid is egter dat Paulus byvoorbeeld, sy brief aan die Galasiërs of sy brief aan die Romeine aan ʼn spesifieke groep mense gerig het na aanleiding van en in die konteks van ʼn bepaalde situasie. Konteks is baie belangrik om werklik tot verstaan te kom. Ek lees nou die dag dat ʼn kommunikasiekundige skryf dat tot 80% van kommunikasie tussen mense in die dampkring van die konteks plaasvind, met ander woorde, die atmosfeer waarin iets gesê is, die nie-verbale kommunikasie tussen die sender en die ontvanger van ʼn boodskap. Kom ons verduidelik dit bietjie deur die volgende voorbeeld te gebruik:

Terwyl die man en vrou rustig in die sitkamer sit, hy met sy koerant en sy met haar leesboek, tuur die man by die venster uit en merk op: “Dit lyk my dit gaan reën”. Dadelik staan die vrou op, sit haar boek op die koffietafel neer en loop na buite om die kombers en lakens van die draad te gaan afhaal. Sien jy wat hier gebeur? Die man het nie gesê: “Skat, dit kom reën en ek dink jy moet die wasgoed gaan haal nie.” Hy het ʼn bepaalde stelling gemaak wat in die konteks by die resepsie of ontvangs van die boodskap by sy vrou ʼn bepaalde reaksie tot gevolg gehad het. Beide van hulle het geweet dat Maandag wasdag is, en dat die lakens en die kombers buite was. Albei het geweet dat hulle vanaand graag onder die lakens en kombers wil inkruip. Dus, indien mens nou fikseer op die sin “Dit lyk my dit gaan reën”, mis mens die belangrikste dimensie van die kommunikatiewe handeling, naamlik die aksie van die afhaal van die kombers en lakens van die draad af. Dit is eintlik die punt van die hele saak en wat die man met sy woorde wou kommunikeer. Ons kan dus sê dat die intensie van die spreker juis bestaan het daarin om sy vrou bewus te maak van die bedreiging wat die reën sou inhou vir die lakens. Die punt is dus dat betekenis dikwels in konteks sin maak en dat daar dikwels gelaaide betekenis in stellings kan wees wat die deelnemers in die gesprek verstaan maar wat dalk nie vir die “objektiewe” leser so belangrik is nie. Dit is juis om hierdie rede dat teologie studente vir soveel jare teologie studeer juis om die Bybel binne die antieke konteks te verstaan. Sekere dinge maak net sin in ʼn sekere konteks, taal en kultuur. Onthou, tussen ons en die Bybel is daar eintlik ʼn reuse gaping van 2000 jaar in tyd en daar is ook ʼn kulturele gaping en ʼn taal-gaping. Die Nuwe Testament byvoorbeeld, is oorspronklik geskryf in Grieks. Selfs moderne Griekse mense sukkel om die Nuwe Testamentiese Grieks te verstaan – dit is amper erger as wanneer ons Shakespeare se Engels probeer verstaan! In sekere tale is daar sekere uitdrukkings wat eie is aan ʼn bepaalde groep en tyd. Vat maar die voorbeeld: “Hy het al weer die hasepad gekies”. In Engels, indien mens dit direk sou vertaal, sou dit geen sin maak nie: “He chose the rabbit-road again”. In Engels het mens nie so ʼn uitdrukking nie. Daarom kan die Engelse persoon nie die woorde letterlik opneem nie. Dit gaan tog tot misverstand lei! Mens moet dit baie mooi in Engels met ander woorde beskryf om die saak of punt wat gekommunikeer word reg oor te dra. Net so is dit met die Bybelse teks. Ons kan nie sommer net aanneem dat indien ons in die Bybel lees: “Julle is tot alles in staat…” of “Wat ook al julle in My naam vra sal ek julle gee” net so, letterlik geïnterpreteer moet word nie. Net soos Rabbit-road nie letterlik geïnterpreteer kan word nie. Daar is dus nie ʼn een tot een korrelasie tussen die woorde en die letterlike toepassing daarvan nie. Mens moet dus altyd eers vra: “Wat is die konteks waarin Paulus of Johannes dit gesê het?” “Wat bedoel hulle presies met wat ook al?”. Indien ons die Bybel sommer net so, onnadenkend interpreteer, mag ons dalk dink dat ons op God se woord staan en die Bybel alleen net so lees soos dit daar staan. “God said it, therefore I do it”. Maar die waarheid is egter dat so ʼn persoon eintlik aantoon hoe min hulle werklik van taal, konteks en betekenis verstaan. In die teologie noem ons dit hermeneutiek – of die studie van hoe kommunikasie werk en hoe daar tot “verstaan” gekom kan word. Indien mens bewus word van die meervoudige dimensies van taal, dan raak mens baie versigtig om nie te vinnig te sê “so spreek die Here nie”. Mens raak ook baie versigtig om die Bybel nie sommer te vinnig te gebruik as ʼn soort towerboekie nie. Inteendeel, mens ontwikkel eerder ʼn begeerte om die teks verantwoordelik te lees. Dit behels dat mens jouself blootstel aan perspektiewe wat jou kan help om die agtergrond van die Bybel te verstaan, en om moeite te doen met die studie van die Woord van God. Daar is baie hulpmiddels op die mark. Indien jy nog nie so iets het nie, koop gerus vir jou ʼn verklarende Bybel. So ʼn Bybel begin met ʼn kort agtergrondstudie van die konteks van die skrywer en die ontvangers van die boodskap en die hoof temas van die Bybelse boek of brief. Dan volg daar ʼn vers vir vers kommentaar op die teks wat jou in staat stel om die kommunikasie tussen lyne raak te sien. Een van my gunsteling boeke is die van Prof Hennie Stander met die titel “Hoe om die Bybel beter te verstaan” (Carpe Diem, 2003). Die boek hanteer die belangrikste dimensies waaroor ek hier skryf en bied dit aan met praktiese voorbeelde wat jou sal help om dinge maklik te verstaan en insig te kry in moeilike hermeneutiese sake.

Een laaste gedagte: Die ouens van ISIS wat mense in die naam van Mohammed onthoof, glo dat hulle die Koran reg en letterlik interpreteer. Hulle doen gewoon wat die teks sê. Die probleem is egter dat daar in die einste Koran ook baie dele is wat toleransie en sensitiwiteit vir die buitestander beklemtoon. Hulle kies ook maar die verse wat hulle wil ter wille van hulle eie ideologiese en politieke gewin. Dikwels doen Christene dieselfde. Die les wat ons by ISIS kan leer is dat mens baie baie versigtig moet wees met jou interpretasie van geskrifte en dat mens nie te vinnig God in ʼn boksie moet probeer sit om jou eie belange en wense te bedien nie. Onthou dat wanneer jy sê “Ek lees die teks en doen net wat die teks sê” dit gewoon nie so eenvoudig is nie. Dit wys eintlik hoe min jy verstaan van die aard van antieke tekste en die aard van kommunikasie waarin 80% van kommunikasie dikwels in konteks buite woorde sin maak. Kom ons raak nederig en luister eerder na God as wat ons te vinnig namens Hom wil praat of Hom wil probeer manipuleer vir ons eie gewin. Uiteindelik is God nie ʼn akteur in ons storie nie, maar is ons die akteurs in God se storie. Een van die vrug(te) van die Gees is nederigheid. Hoe slimmer en ouer ons word, hoe meer besef ons hoe min ons werklik van God en die lewe verstaan en hoe meer skep mens ruimte in nederigheid en “compassion” vir ander.

Skrywer:  Prof Kobus Kok

‘n Leser vra:

Goeie dag, Omstandighede is nie so lekker by my nie. Ek het twee serebraal verstandelik gestremde dogters wat epilepsie kry. Ek moet alles vir hulle doen, hulle is in rystoele en dit raak nie makliker nie. My man is ‘n trok drywer en hy probeer alles wat hy kan van die trok af om te probeer om my te help deur ons omstandighede te verander. Hy is net ‘n Saterdag en Sondag by die huis. Ek moet alles doen en dit begin vir my te veel word. Ek bid tot God en dit voel of Hy my versaak het in die probleem wat ons het. God is goed vir ons dat ons kos het om te eet, dak oor ons kop ens, maar in my grootste behoeftes van ons kinders word daar nie voorsien nie. Ek het Sondag ‘n brake down gehad, alles het net te veel geword. Maandag oggend het ek teen 5 h se kant ‘n skrif in my droom gekry en ek het nie dadelik opgestaan om dit neer te skryf nie. Ek is dood moeg want ek kry minimaal rus met my werk, met die gevolg is ek kan nie onthou of dit Habakuk 1:2 of 2:1 is wat in my kop gekom het nie. Ek wou net weet, wat wil God vir my sê, want ek is nie seker nie. Altwee verse is maar soos ek voel. En Habakuk 2: 3 praat verder oor hoe God iets gaan doen, dat dit gaan kom in ‘n visioen of so iets. Wat wil God vir my sê, want ek is emosioneel uitgeput. My een dogter kry die grandmal fits en dit is horibaal om te aanskou. Ek kan dit nie meer vat nie en ek sukkel om te aanvaar dat sy so fit. Sy het begin om in status epileptikus in te gaan en dit is lewensgevaarlik. Dit voel net of alles wat ons probeer nie wil werk nie. My man wil graag by die huis elke aand slaap om my by te staan maar op die oomblik is dit die enigste werk wat goed genoeg betaal om al die uitgawes te dek by die huis. Ek werk nie en kan ook nie gaan werk nie. Ons kinders is verstandelik gestrem en hulle is my werk om elke dag 24/7 te versorg. Die tipe werk sit nie kos op die tafel nie. As u asb my net kan help met wat die Skrif vir my sê sal ek dit waardeer.
Hier volg ‘n opvolg van haar vorige skrywe:

Ek gee nie om dat u my naam wil gebruik nie.  Ek soek net antwoorde, want ek is moedeloos.  Ek het so lank al vir God gevra om my net te antwoord want ek verstaan nie hoekom my pad  so swaar is om te loop nie.  Ek verstaan nie hoekom alles wat ons probeer nie wil werk nie.  Ons glo dat hulp nie uit die hemel val nie, jy moet iets omtrent jou omstandighede doen, en in ons geval, wil niks werk nie.  Verstaan my reg, ek kla nie elke dag nie, dis nie wat ek doen nie.  Ons wil ook net vir ons ‘n beter omstandighede skep.  Om twee volwasse babas te hê is geen grap nie. My liggaam is moeg en my siel uitgeput. Hulle versorging is die van ‘n pasgebore baba.  Daar is nooit tyd vir niks nie.  As jy jou oë oop maak, dan is dit eerste fit meds wat gegee moet word,  dan begin die dag……. En dan hoop en bid jy die kinders is in goeie buie, want hulle is nie elke dag lus om samewerking te gee nie.  Dit is maar ‘n druppel in die emmer van die oggend se roetine.  Ek is nie kwaad nie, maar ek en my man het niks van mekaar nie.  Dit is besig om ons op te vreet.  Sodra ons dink hy kan bietjie vroeër huis toe kom, dan is daar weer ‘n vrag wat gelaai moet word.  Ek sweer ons word aangeval deur satan om ons van mekaar weg te hou.

Ek sal net graag wou weet, wat wil God hê moet ons doen? Hoe weet ons in watter rigting ons moet gaan sonder om weer ‘n fout te maak.  Ons het God se goedkeuring en Sy raad so nodig maar nie ek of my man verstaan hoe om dit uit die woord van God te kry nie.  Ons wil graag nog ‘n persoon aanstel om te help met die kinders om die las van my liggaam af te kry. Hulle word swaarder en ek sukkel, ons skreeu uit na hulp van God, maar daar gebeur niks.

Ek kan ‘n boek skryf met alles waardeur ek al is met ons kinders. As ek nie nou stop nie, gaan ek nie ophou nie.  Ek sal wag op die epos.  Ek is nogal angstig om te hoor wat die antwoord is.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Habakuk 1:2

Hier kla die profeet oor onreg en geweld in die samelewing. Met die situasie waarin sy volk verkeer weet hy geen raad nie en daarom wend hy hom tot God. ‘Hoelank’ wys dat hy hom al herhaalde kere tot die Here gerig het, maar geen antwoord op sy klagtes gekry het nie. Hy sug soos ‘n radelose, mismoedige en ongeduldige mens – nie omdat hy nie in die Here glo en op Hom vertrou nie, maar uit bewoëndheid oor sy volk se misdrywe en ellende (1:3-4) en dat die Here nie ingryp nie.

Die Here se antwoord in 1:5-11 is dat Hy die Galdeërs, die heersers in Babel, gaan stuur om Juda in ballingskap weg te voer weens hulle sonde.

Habakuk 2:1

Hier staan die profeet op ‘n uitkyktoring om te sien wat die Here gaan doen. Maar die Here sê: Skryf wat Ek aan jou gaan openbaar op kleitablette sodat mense dit kan lees:

‘Wie nie reg gesind is nie, sal sy verdiende loon kry,

maar wie reg doen, sal lewe omdat hy getrou bly’ (2:4).

Habakuk moet egter geduldig bly wag as die straf van die Here op die volk se sonde nie gou kom nie, want dit kom verseker, dit sal nie uitbly nie (2:3).

God se tyd is nie noodwendig die mens se tyd nie. Habakuk moes in geloof en vertroue in God bly wag vir die Here om op te tree op sy tyd. Daarby moes hy in getrouheid aan die Here en sy woord lewe, te midde van die ellendes en onreg om hom.

As u asb my net kan help met wat die skrif vir my sê sal ek dit waardeer.

Wat hierdie Skrifgedeeltes in jou omstandighede sê is moeiliker om uit te spel. Dat jy, soos Habakuk, radeloos, mismoedig en ongeduldig begin word omdat die Here nie duidelik antwoord nie, is egter duidelik. Wat die Here vir Habakuk gesê het in 2:3b geld verseker vir jou: Jy moet net geduldig bly wag op die Here, met vertroue op die Here wat op sy tyd uitkoms sal gee. Daarby moet jy in getrouheid aan die Here en sy woord lewe, te midde van die ellendes om jou.

Jesaja 40:29 en 31 sê: ‘Die Here gee die vermoeides krag, Hy versterk dié wat nie meer kan nie….dié wat op die Here wag/vertrou kry nuwe krag…’

Jesaja 62:6-9 sê: Net by God vind ek rus, want op Hom vertrou ek….God is my toevlug. Vertrou altyd op Hom…stort julle hart voor Hom uit! God is vir ons ‘n toevlug.’

Ek bid tot God en dit voel of Hy my versaak het in die probleem wat ons het.

In Johannes 14:23 sê Jesus: ‘As iemand My liefhet, sal hy ter harte neem wat Ek sê, en my Vader sal hom liefhê en ons sal na hom toe kom en by hom woon.’ Hy versaak ons nie. Al voel ons nie sy teenwoordigheid nie, kan ons dit altyd glo en op Hom bly vertrou. Vir die dissipels het Jesus na sy opstanding gesê: ‘Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld’ (Matheus 28:20).

Hy is by ons in ons swaarkry. Paulus sê in Romeine 8:17: ‘As ons kinders van God is, is ons mede-erfgename met Christus; sodat, as ons saam met Hom ly, ons ook saam met Hom verheerlik kan word.’ In 8:35 ‘Wat sal ons van die liefde van Christus skei? Swaarkry of benoudheid of vervolging, honger of naaktheid, swaard of gevaar?’…..8:39 niks kan ons skei van God se liefde wat daar in Christus Jesus ons Here is nie.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Mariana vra:

In Openbaring 20:2 staan: God het dit so bepaal dat Satan los sal wees om mense te versoek totdat hy aan die begin van die duisendjarige vrederyk deur God self gebind sal word. Ons lees in die Nuwe Testament dat in plaas daarvan dat Jesus demone bind, Hy hulle elke keer uit besetenes uitdryf (Matt 9:34; 12:24; Mark 3:15-22; 5:12; 16:9; Luk.4:4).

Eks 20:5-6: “Ek reken kinders die sondes van hulle vaders toe, selfs tot in die derde en vierde geslag van dié wat My haat, maar Ek betoon my liefde tot aan die duisendste geslag van dié wat My liefhet en my gebooie gehoorsaam.” Esegiël 18:19-23: “Julle vra waarom die seun nie die straf op sy pa se sonde kan dra nie? Omdat die seun reg laat geskied en reg leef. Hy is gehoorsaam aan al my voorskrifte en hy voer hulle uit, en daarom sal hy bly lewe. Die mens wat sondig, sal sterwe. ‘n Seun sal nie die straf op sy pa se sonde dra nie, en ‘n pa sal nie die straf op sy seun se sonde dra nie. Wie leef volgens my wil, sal die vrugte daarvan pluk. Wie goddeloos is, sal die straf daarvoor dra.”

Nou wil ek graag weet wat van hierdie ding dat mens vir elke binding en sonde van die voorgeslagte af tot nou gebind is. Wat sê die Bybel regtig daaroor? Want wat ek lees en wat die ander sê, maak nie altyd vir my sin nie. Kan jy my dalk help met die Bybelse antwoord? Want ek glo daar is net een antwoord en dit is God se Woord. Mens kan nie ‘n “ja maar” daarby voeg nie.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Vir iets soos die sogenaamde bloedlynvloeke sal mense altyd tekste in die Bybel kry om hulle standpunt te regverdig. Maar dit beteken nie dat daardie tekste dan na hulle bedoeling aangewend word nie. Gewoonlik word tekste slegs “op die klank af” gebruik omdat hulle oënskynlik toepaslik is. In verband met bloedlynvloeke is ‘n gewilde teks altyd Eks 20:5, wat sê dat God die sondes toereken tot in die derde en vierde geslag. Maar dan word gerieflik vergeet dat hierdie vers spesifiek handel oor die sonde om afgode te dien en/of om van God afbeeldinge te maak wat neerkom op afgodery. (Eks 20:5 is naamlik ‘n uitbreiding van die tweede gebod wat in vers 4 begin – jy mag vir jou geen beeld of afbeelding maak nie.) Mense wat afgode dien of God deur beelde dien, se hele bestaan word besoedel – ook dié van hulle kinders, kleinkinders en agterkleinkinders (derde tot vierde geslag). Die agtergrond hiervan is die destydse opset waar uitgebreide families binne een kommune saamgewoon het. As die ouers afgode aanbid, of God met afbeeldings probeer dien (soos die omringende heidennasies), het dit almal wat in noue kontak met hulle geleef het – kinders, kleinkinders, ens – negatief beïnvloed. Die gevolge van so ‘n verkeerde godsdiens was dan sigbaar in die doen en late van almal wat afhanklik was van die familiehoof. Dit is wat “haat” hier beteken: solank as wat die ouers volhard in afgodery het dit ‘n slegte uitwerking gehad op almal in daardie familie. Sonde is immers nie net ‘n persoonlike saak nie; dit het ook bo-persoonlike gevolge omdat mense interafhanklik is van mekaar en by mekaar “afkyk” hoe om te lewe. En so brei die sonde uit na ander en “reken God die sonde toe” aan die derde en vierde geslag. God se “vloek” is dus direk gekoppel aan hoe mense in die praktyk leef – téén sy wil. Hierdie situasie is egter slegs van toepassing solank as wat daardie familie voortgaan om God op dié manier “te haat”. Sodra hulle daarmee ophou en tot inkeer kom, verander die situasie ten goede.

Daarom praat dieselfde Eks 20 ook van die liefde van God – dat Hy sy liefde betoon tot in die duisendste geslag van hulle wat Hom liefhet en sy gebooie onderhou (20:6). God is dus nie haatdraend nie. Hy is baie meer daarop ingestel om mense te seën as om hulle te vervloek. Dit is wat Hy die graagste doen – om sy liefde aan mense te bewys. Sy verbondstrou hou daarom tot in die duisendste geslag. Eintlik is dit maar net ‘n manier om te sê dat dit nooit ophou nie. As mense Hom liefhet en sy gebooie onderhou – d w s, Hom dien volgens sy wil – dan is daar geen einde aan sy trou en liefde nie. God se seën is dus – net soos by die sonde – direk gekoppel aan hoe mense daadwerklik leef, naamlik volgens sy wil. Daarom sê Ps 103:8-18 dat Hy nie ons oortredinge teen ons hou nie; Hy bly nie vir ewig toornig nie en sal nie ons sondes bly toereken nie.

Ek het doelbewus by die uitleg van Eks 20:5-6 begin om in die lig hiervan verdere opmerkings te maak oor hoe ons die hart van God moet verstaan soos dit in die bladsye van die Bybel ontvou. Want in Eks 20:5-6 word eintlik ál die belangrike lyne sigbaar wat in die res van die Bybel in groter besonderhede uitgewerk word rondom ‘n onderwerp soos bloedlynvloeke. In die lig van hierdie totaalperspektief behoort mens te besef hoe vreemd dit is dat mense hulle hoegenaamd steur aan aansprake dat vloeke van mense of van God langs bloedlyne loop en dat dít die rede is waarom mense ongelukkig is.

Ek bespreek die onderwerp verder aan die hand van die volgende hofies:

Sonde is nie net persoonlik nie

Ons dink dikwels dat sonde net ‘n persoonlike aangeleentheid is. Maar die menslike geskiedenis vertel iets anders. Die sonde het nie net by Adam en Eva gebly nie, maar alle mense in die kern van hulle menswees aangetas. Dit is wat die leer oor die sogenaamde erfsonde ook wil sê. Ons dra naamlik swaar aan die las van die eerste mens se sonde. Ons word daarom in sonde ontvang en gebore. Sonde is nie net ‘n paar misstappies of verkeerde dinge wat ons doen nie, maar is veral ‘n bo-persoonlike mag wat oor ons heers. Ons is slawe van die sonde. En dit manifesteer dikwels binne families op bepaalde maniere. Kinders en kleinkinders ly onder die swak gedrag van hulle ouers, op meer as een manier. Mense wat as kinders mishandel en gemolesteer is, word dikwels self molesteerders as volwassenes. Die lewenspatrone wat hulle as kinders ervaar het, sit hulle dikwels as volwassenes voort. Dit is wat Eks 20:5 bedoel: die gevolge van die sonde is tot selfs in die derde en vierde geslag sigbaar. Maar dit het niks te doen met ‘n “vloek” wat in bloedlyne loop en waaruit jy nie kan breek nie. Daarom die volgende punt.

Mense kan tot inkeer kom

Dis een van die wonderlike temas in die Bybel – ‘n mens is nie so ‘n gevangene van jou verlede dat jy nie daaruit kan breek nie. Jy het keuses in die lewe; jy kan besluit om te breek met jou verlede en God en jou naaste lief te hê en te dien. Daarvan is die Bybel vol. Trouens, as dit nie so was nie, dan was daar geen kans vir enigiemand van ons nie. Elkeen kan en moet daarom self besluit hoe hy sy lewe gaan voer – as ‘n slaaf van die sondige verlede, of as ‘n vry mens om God te dien. God hou ons nie verantwoordelik vir die sondes van ons voorouers nie, maar beoordeel elkeen volgens sy/haar eie keuses. Dít is wat ‘n teks soos Eseg 18, veral vers 19-23 sê: Die seun sal nie weens sy pa se sondes sterf nie, en die pa nie weens sy seun s’n nie. Elkeen sal self aan God rekenskap gee van hoe hy lewe. God wil nie hê dat die goddelose moet sterf nie, maar dat hy hom bekeer en lewe.

Daar bestaan dus nie so-iets soos bloedlynvloeke waaruit jy nie kan ontsnap nie. Jy is self verantwoordelik vir hoe jy lewe. Elke mens het ‘n eie verantwoordelikheid. Jy kan nie jou lewe toeskryf aan jou ouers nie, al het jy hoe ‘n agterstand. Die Here gaan jou nie verskoon omdat jou ouers jou swak opgevoed het of aan jou ‘n slegte voorbeeld gestel het nie; Hy gaan vir jou vra watter keuses jy gemaak het, en op grond dáárvan gaan jy geoordeel word. Soos Eseg 18:30 sê: “Ek gaan julle oordeel, Israel, elkeen volgens sy eie optrede” (vgl ook Deut 24:16). Anders is ons voortdurend besig om die blaam vir ons eie sondes te verskuif na ander – my ouers, (slegte) vriende, die duiwel. Adam was die eerste een wat dit probeer doen het toe hy die blaam vir sy ongehoorsaamheid op Eva wou afskuif. Maar dit werk nie so by God nie. Jy kan kies om God te haat (soos Eks 20:5 sê) of jy kan kies om God lief te hê en Hom te dien (Eks 20:6). Dit is jóú keuse. Wat dus in jou lewe gebeur, het niks te make met een of ander vloek wat in jou bloedlyn loop nie, maar alles met jou keuse vír of téén God. So lees ons van koning Hiskia van Juda dat hoewel hy ‘n slegte agterstand gehad het met ‘n vorige koning (sy pa Agas) wat gedoen het wat verkeerd was in die oë van die Here, hy besluit het om te doen wat reg is in die oë van die Here (2 Kon 18:3; vgl met 2 Kon 16:2-3). Hiskia was dus nie ‘n gevangene van ‘n bloedlynvloek waardeur hy gedoem is om te doen wat verkeerd is nie.

God se genade is groot

Die rede hoekom mense kan verander, is omdat God se genade baie groter is as die ellende waarin ons onsself dompel. Hy heers oor die bose en skep daarom die ruimte om uit die mag van die bose en sonde los te kom. Dit het Jesus bewys toe Hy duiwels uit mense gedryf het. Een wat sterker is, het op die toneel verskyn. Dit wys Eks 20:5-6 ook reeds: God se verbondsliefde is baie sterker as die mag van sonde. Dit mag lyk asof ons nooit aan hierdie bo-persoonlike mag van sonde en boosheid kan ontkom nie, maar dis nie waar nie. Die genade van God is groter en sterker. Die sonde kan wel voortwoeker tot in die derde en vierde geslag, maar God se liefde strek tot in alle ewigheid. ‘n Gedeelte soos Rom 5 beskryf volledig hoe die sonde wel deur die ongehoorsaamheid van een mens (Adam) in die wêreld gekom en almal verkneg het, maar ook hoe die genade en redding deur die nuwe Mens (Jesus Christus) veel kragtiger was en nou oorvloedig teenwoordig is. Dit het die mag van sonde gebreek en die genade van God na die hele wêreld uitgebrei. Christus het ons vrygemaak van die vloek van die sonde (Gal 3:13: “die vloek wat die wet meebring” is niks anders nie as dat die wet ons aankla vanweë ons sonde). Elkeen kan nou drink uit hierdie oseaan van liefde en genade wat deur Christus tot stand gekom het.

Ons mag ons dus nie laat verkneg deur ‘n dwaalleer dat daar een of ander bonatuurlike vloek in ons bloedlyn is en dat dit die rede is hoekom dit met ons sleg gaan nie. Slegte dinge kan ook met goeie, gelowige mense gebeur. Dink aan wat met Job gebeur het. Al die ellendes in sy lewe het niks te make gehad met ‘n vloek in sy bloedlyn nie, maar met God wat ‘n groter doel met sy lewe gehad het.

Samevatting: Die siening dat daar so-iets is soos bloedlynvloeke wat veroorsaak dat ons vir geslagte lank vasgevang sit in allerlei ellendes is ‘n vals teologie. In Christus het God ons finaal verlos van die enigste vloek wat oor ons heers, naamlik die sonde. Elke mens is dus vry om God te dien en hoef nie te vrees dat sy bloedlynverlede hom sal inhaal en verhoed dat hy/sy voluit vir Christus kan lewe nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

9:13-15 Die altaar voor God het sy eie stem wat vanuit sy vier goue horings praat (vgl. 16:7 het letterlik net: ‘n stem uit die tempel vanaf die altaar). Sy opdrag is dat die vier engele wat vasgebind is by die groot Eufraatrivier, en gereed is vir dié uur, dag, maand, en jaar, word vrygelaat om ‘n derde van die mense dood te maak – God se plan in die boekrol, wat oopgerol word deur die Lam (5:5), is dat oordeel en verlossing saam ontvou, op grond van die offer van die Lam. Al die gebeure is God se voorbereiding vir die finale einde. Na die verseëling van die gelowiges het die tyd nou aangebreek om die magte los te laat, wat die vernietiging van die oordeel uitvoer.   Die vier horings, vier engele en vier tydsaanduidings beklemtoon die wêreldwye effek van die plaag. Soos Openbaring twee stede het wat teenoor mekaar staan – Babilon en die nuwe Jerusalem, so is daar ook twee opponerende riviere, Babilon se groot Eufraat, wat die bedreiging van dood en verwoesting inhou (ook in 16:12 en 12:15-16 uit die draak se mond), teenoor die rivier van Jerusalem wat uit die troon van God en die Lam vloei om lewe te gee aan hulle wat in die ewige stad woon (22:1-2).

9:16-19 Die getal wat Johannes gehoor het (9:16) verklaar wat hy gesien het (9:17-19). Hy hoor die getal van die duiwelse ruitery, wat meer is as die engele om die troon: twee maal tienduisend maal tienduisende (200 miljoen) duiwelse ruiters teenoor tienduisend maal tienduisende en duisend maal duisende (101 miljoen; 5:11) engele om die troon. Die Bose het ‘n geweldige groot reserwemag wat alleen deur ‘n messiaanse Verlosser oowin kan word in ‘n finale geveg met die boosheid (die Eufraat was die grens van die Romeinse Ryk. Anderkant die Eufraat tot aan die Indusrivier het die gevreesde Parte gewoon. Hulle was uitstekende perderuiters, wat die Romeine daarom oorwin het in 53v.C. en 62 n.C., vgl. Hand 2:9 vir die Jode wat tussen die Parte/Perse gewoon het – in die antieke uitbeeldings van die Parte dra hulle ruiters en perde harnasse soos in v17 beskryf ).

Met die loslating van die vier engele by die Eufraat sien Johannes ‘n monsteragtige horde kruisings tussen perde met koppe soos leeus en sterte soos slange met koppe. Hulle krag lê in hulle leeubek voor en slang bekke agter, waarmee hulle die mense wond. Hulle maak ‘n derde van die mensheid dood met die vuur en rook en swawel wat uit hulle bekke borrel. Hulle ruiters se borsharnasse het ook die kleure van vuur, rook en swawel (rooi, blou, geel), wat hulle woeste onstuimige innerlike natuur aandui. Anders as die sprinkane het hulle nie mens-trekke nie, maar lyk soos die Griekse mitologiese Chimera, ‘n vuurspuwende monster met ‘n leeukop, boklyf en draakagterlyf (na aanleiding van die vuurspuwende berg Chimera in Lysië met leeus in die bosse teen die bergtop, bokke wat langs die kante wei en slange in die moerasse aan sy voet). Die plae word erger: waar die vyfde trompet se plaag pynig, maak die sesde trompet s’n dood. Die mense se onbekeerlike harte word net harder, ten spyte van die waarskuwings wat erger word, soos die Farao se hart ten spyte van die plae in Egipte (Eks 9:24). Die oordeelsvoltrekking is die antwoord op die gebede van die gelowiges (5:8; 6:10; 8:3-4).

9:20-21 Die doel met die plae was om die verharde mensheid tot besinning te laat kom oor die vernietiging wat hulle optredes veroorsaak. Maar hulle gaan voort om demone te aanbid en om hulle stomme en blinde en onbeweeglike afgode te dien. Die verleiding van geestelike promiskuïteit is sterker as die bedreiging van die demoniese sprinkane en sataniese monsters. Hulle gaan voort om hulle valse gode te aanbid (teen die 2e gebod, Eks 20:4-5) en weier om hulle te bekeer van hulle moorde (6e gebod), toordery (farmakeia betower mense tot ekstase, soms met dwelms; vgl. goëlaar in Deutr 18:10), onsedelike gedrag (7e gebod) of stelery (8e gebod), die lys van hulle oortredings teen hulle God en hulle medemense. Die ses trompette is ‘n kommentaar op die geestelike aard van die wêreld wat die kerk en sy gelowiges uitlok om by hulle aan te pas. Johannes se nagmerrie-vision is bedoel om die kerk wakker te skud (3:2-3).

Skrywer:  Prof Francois Malan