a Die opdrag om aan die gemeente te skryf word weer onderstreep, soos in 2:1. Die leraar en gemeente in Smirna (huidige Ishmir waar daar nie veel oorblyfsels van die ou stad is nie) ook aan die Egeïese see, 56 km noord van Efese, het nie ‘n tragiese tekortkoming nie, maar genoeg probleme.

b Vir hulle kom die woord van Jesus, ‘die Eerste en die Laaste’ – wat die alleenheerskappy voer oor die geskiedenis en alles weet, ook van die gemeente se bedreigings en nood; van Hom ‘wat dood was en lewend geword het’ – ‘n nuwe en unieke manier om te oorwin deur toe te laat dat Hy doodgemaak word, oorwinning deur te verloor, so anders as die wêreld se militêre oorwinnings met mag. Christene behaal die oorwinning deur hulle getroue getuienis, selfs tot die dood toe, volgens die patroon van die oorwinnende gekruisgde, met sy selfverloënende liefdesmag.

(In Februarie 155/156 n.C. is Polikarpus, die biskop van Smirna, op ‘n brandstapel op die stadsplein verbrand omdat hy geweier het om die keiser te aanbid en Jesus prys te gee.)

c1 Die Here ken die verdrukking waaronder hulle ly (dieselfde woord vir verdukking thlipsis word in 1:9 gebruik vir die verdukking vir die koninkryk, en in 7:14 vir die groot verdrukking van die huidige eindtyd),

c2 ook dat hulle arm is – waarskynlik omdat hulle as Christene gemerk is deur die samelewing in Smirna, uitgeskuif uit alle poste en besigheid, en van hulle eiendom beroof is in strooptogte teen hulle.

c3 maar julle is ryk – geestelik ryk (Laodisea is ekonomies ryk, maar geestelik arm).

c4 ook dat hulle belaster word deur dié wat self sê dat hulle Jode is, en dit nie is nie, maar ‘n sinagoge van die Satan – die gewone verklaring is dat dit die groot Joodse gemeenskap in Sardis is wat die Christene aankla by die owerheid.

Dit is egter moontlik om dié lasteraars te beskou as Christene uit die Jodendom en uit die heidendom, wat aangepas het by die samelewing se norme en lewenswyse – Johannes beskou die kerk as die ware Israel, wat bestaan uit Jode en heidene wat in Christus glo (7:4-8), en die tempel van God as metafoor vir die hele kerk (11:1-2); die samelopers met die Satan word die dier en die prostituut genoem, en dit is juis hulle wat vir God en sy troue volgelinge belaster (in 13:1,5,6; 17:3 word die woord ‘laster’ blasfemeoo ook gebruik). Hierdie Christene wat by die wêreld aangepas het, sê dat hulle nog Jode is, maar nie meer in die sin van die nuwe Jode, nl. Christen-gelowiges uit Jode en heidene nie. Hulle is nou ‘n sinagoge van die Satan (die ‘teenstander’) wat die getroue gelowiges in die samelewing belaster as ketters, dat hulle ‘n verkeerde leer sou verkondig en vyande van die mensdom sou wees en van die keiser, sodat niemand meer met hulle geassosieer wil word nie.

d Bemoediging om te volhard: ‘Moenie vir enigiets wat jy nog gaan ly, bang wees nie…wees net getrou tot die dood toe’ – hier word nie uitkoms voorspel nie, maar lyding tot die dood toe. ‘Kyk, die duiwel (‘lasteraar’) gaan sommige van julle in die tronk laat gooi om julle te toets’ – so sal julle geloof beproef word. Die Romeine het mense in die tronk gesit oor opstand teen die staat, aanhouding vir verhoor en aanhouding in afwagting op teregstelling. Die gelowiges sal ‘vir tien dae lank’ – die volle getal – ‘verdruk word; – in die tronk en daarbuite. Die uitkoms is onseker, maar hulle moet tot die dood toe getrou bly. Hulle moenie in vrees vir mense lewe nie (vgl. Mat 10:28; Hebr. 10:29-30), maar volhard in die geloof in Christus wat die geskiedenis beheer as die Eerste en die Laaste, maar wat oorwin het deur te sterf (Op 13:10).

f1 ‘en Ek sal aan jou die oorwinnarskrans van die lewe gee’ – die woord oorwinnaarskrans (stefanos) word gebruik vir die lourierkrans wat ‘n wenner by die spele ontvang. Die oorwinnarskrans van die lewe is ‘n simbool vir die ewige lewe wat Christus sal gee aan dié wat volhard in die geloof, selfs onder die kwaaiste verdrukking en die dood.

e Die erns van die opdrag word weereens herhaal vir al die gemeentes (vgl. 2:7).

f2 Die belofte word herhaal dat wie oorwin deur tot die eerste dood toe te volhard in die geloof in Jesus, nie deur die tweede dood getref sal word nie. Die tweede dood is die ewige straf (Op 20:6,14; 21:8).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Die sewe briewe is waarskynlik gebundel gestuur aan elk van die sewe gemeentes wat die hele kerk verteenwoordig, want die probleme van elkeen het in al die gemeentes voorgekom. Elke brief het ses afdelings gehad wat met die goeie begin, afdaal na die moeilikhede in die gemeente, wat aan die einde weer kan styg met die ommekeer tot ‘n nuwe toestand:

a aanhef aan die leier van die gemeente

b die profetiese woord met ‘n toepaslike eienskap van iemand net soos die Seun van die Mens

c sy kennis van die stand van die gemeente

d sy opdrag om te onthou, te bekeer, of aan te hou, volgens die gedrag van die gemeente

e sy oproep om te luister na die Gees

f sy belofte aan dié wat oorwin.

Dit is die orde van die eerste drie briewe. In die laaste vier word v en vi omgeruil. Drie as die getal van God en die hemel, vier van die aarde, wat saam die voltooide getal sewe van God se verbond met die aarde aandui. Die vier-drie kombinasie word herhaal in die 7 seëls en 7 trompette.

Efese (2:1-7)

a Soos in al sewe briewe, skryf Johannes die brief aan die engel (angelos) van die gemeente – waarskynlik die voorganger of leraar as verteenwoordiger van die gemeente.

Efese was die hoofstad van die Romeinse provinsie Asië, aan die weskus van die huidige Turkye, met die indrukwekkende tempel van die vrugbaarheidsgodin Artemis, een van die sewe wonders van die antieke wêreld, met duisende priesteresse, tempelprostitute en priesters. Dit was ‘n lewendige handelstad op die hoofweë en skeepsroetes. In die tempel van keiser Domitianus van Rome (81-96 n.C) is hy as god vereer en aanbid, en waarskynlik in sy tyd is Johannes na Patmos verban.

b Die opdrag om te skryf kom van Hom ‘wat die sewe sterre in sy regterhand hou’ om die gang van die heelal op koers te hou en die voorganger van die gemeente in sy belangrikste hand, sy regterhand, styf vashou (kratos sterker as ‘het’ in 1:16) om hom te lei en te bewaar. Hy ‘wat tussen die sewe goue kandelare rondbeweeg’ – in die midde van al sy gemeentes op aarde, sien Hy alles wat aangaan en is Hy by hulle om hulle te lei en te beskerm. Dit wat Johannes sê is wat die Here self sê.

c ‘Ek ken jou dade’ – die goeie en verkeerde wat Hy van die leier/gemeente sien:

c1 Hy ken hulle onvermoeide arbeid (kopos onder moeilike omstandighede), en hulle volharding/uithou (hupomone die woord kom 7 maal in Openbaring voor 1:9; 2:2,3,19; 3:10; 13:10; 14:12) onder die moeilike omstandighede. Dit gaan hier om aktiewe weerstand teen die valshede van die dwaalleraars, bv. soos van die Nikolaïte in 2:6,15, wat aangepas het by die stroom van die wêreld en sy valshede aanvaar het. Volgens 14:12 word hulle uithou uitgespel as vasstaan by God se gebooie en geloof in Jesus.

c2 Hulle kan nie die selfaangestelde apostels verdra (bastazo) nie, wat deurspek is met boosheid en agterbakse slinksheid, en geen gestuurders van Christus is nie, maar die boodskap van Christus verdraai; hulle het dié mense deeglik ondersoek en uitgevind hulle is leuenaars (vgl. 1 Jn 4:1-13; en Paulus se opdrag aan die ouderlinge van Efese in Hand 20:29).

c3 Daarteenoor het hulle die uithou (hupomone) en aanhou vermoë, en verduur (bastazo) baie ‘ter wille van My Naam… sonder om moeg te word.’

c4 Hulle haat/verafsku die werke van die Nikolaïte (nie vir hulle as persone nie), wat die Here ook haat/verafsku. – wat aangepas het by die heersende keiseraanbidding, afgodsdiens en onsedelike lewe van Efese en dit propageer. Die naam Nikolaos beteken ‘oorwinnaar van die volk.’ Die suggestie is dat hulle die volk van God oorwin deur hulle te oortuig om aan te pas by die maatstawwe en waardes van die Grieks-Romeinse kultuur. Maar die gemeente se harde werk om die dwaalleer te weerstaan slaag nie, oor ‘n ander rede:

c5 Die verkeerde in die gemeente:

‘Maar Ek hou dit teen jou: dat jy jou eerste liefde verlaat/verwerp het’ – die passie vir die waarheid, die ywer vir jou godsdienstige geloof, kan so maklik ontaard in ‘n liefdelose heksejag teen die mense van wie jy verskil. Die Efesiërs lewe nie meer uit die selfopofferende liefde van God en Christus vir die wêreld nie, en dit is te sien in hulle liefdelose optrede teenoor mekaar en ander mense, ook teenoor hulle vyande.

d Die oplossing:

d1 ‘Onthou waarvan jy afgeval het’ (en die gemeente saam met hom) – vergelyk die huidige stand van jou liefde met wat dit was; beleef opnuut die eerste liefde in julle gedagtes, hoe julle was aan die begin van julle geloofsreis (soos die verlore seun wat vanuit sy posisie tussen die varke teruggedink het aan die lewe in sy vader se huis).

d2 ‘Bekeer jou’ – draai terug in jou gemoed/denke/ingesteldheid (metanoia) – ‘n hartsverandering.

d3 Doen die werke wat jy eers gedoen het – begin weer doen met dieselfde selfopofferende liefde van voorheen. Dra weer vrug wat by die bekering pas (Lk 3:8).

d4 Die dreigende gevaar:

‘Anders, as jy nie tot bekering kom nie, sal Ek na jou toe kom en jou kandelaar van sy staanplek af verwyder.’ – sonder liefde sal daar nie meer ‘n gemeente in Efese wees nie (Turkye is vandag 99% Islam).

e Die erns daarvan word beklemtoon: die een wat ‘n oor het, hoor/luister wat die Gees vir die gemeentes sê – dit beteken gehoorsaamheid aan Christus wat deur die Heilige Gees liefde in ons werk deur ons aan die liefde van God te verbind. ‘Gemeentes’ dui daarop dat al die gemeentes hierdie brief en waarskuwing moet hoor.

f Aan die een wat oorwin – (nikaoo) om te oorwin word 15 maal in Openbaring gebruik. Dit beteken om volhardend te glo aan die oorwinning wat Christus aan die kruis en met sy opstanding oor die sonde, dood en die Bose behaal het en dit nou as die Lam teen die Dier toepas (17:14), deurdat ons in die geloof aan Jesus, die oorwinnaar, vashou.

Aan dié wat oorwin gee die Here die genade om van die boom van die lewe in die paradys van God te eet (paradys is die Persiese term vir ‘n omheinde tuin). Die simbool van ‘die boom van die lewe in die middel van die tuin’ van Genesis 2:9; 3:22-24 word gebruik om iets te sê van die ewige lewe saam met God – dit wat Adam en Eva verloor het deur hulle ongehoorsaamheid. ‘Die boom van die lewe’ word ook in Op 22:2,14,19 gebruik om die gelowige se deelwees van die ewige lewe te beskryf as versekering, en die ongehoorsames se verlies daarvan te onderstreep as waarskuwing.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Johannes sien ‘n imposante figuur, ‘Een soos ‘n mens’ – letterlik staan daar ‘ek het omgedraai, sewe lampstaanders gesien en in die middel van die lampstaanders, soos ‘n seun van ‘n mens’ – ‘seun van ‘n mens’ is die Hebreeuse manier om te praat van ‘n mens, vgl. bv. ook ‘kinders van Israel’ vir ‘Israeliete.’ ‘soos ‘n Mens’ is die eerste van die drie hoofbeskrywings van Christus in hierdie boek. Die ander twee is ‘die geslagde-maar-opgestane Lam’ in hoofstuk 5, en ‘die goddelike Kryger’ in hoofstuk 19. ‘soos’ – Johannes gebruik vergelykings, want hy kan nie eintlik beskryf hoe die verheerlikte Christus lyk nie. Die vergelykings onderstreep die karakter van Christus met terme vir bekende dinge, om sy andersheid en grootsheid te probeer beskryf.

Hy begin met die omgewing: ‘sewe goue kandelare’ wat Hom omring – wat in vers 20 verduidelik word – Hy is by sy gemeentes, tussen hulle; Moses moes ‘n menora met drie houers weerskante van die stam vir die tabernakel laat maak (Eks. 35:31-40) as simbool van God se teenwoordigheid deur sy Gees (Sag. 4:1-6, en Sag. 4:10 dit is die sewe oë van die Here wat oor die hele wêreld kyk).

‘Iemand net soos die Seun van die Mens’ – vgl. Dan 7:13 aan wie die gesag gegee word vir ewig; en Jesus se selfbenaming in die Evangelies by sy werk (Mk 2:10,28), sy lyding (Mk 8:31) en sy verheerliking (Mk 8:38) – met ‘n lang kleed soos die hoëpriester gedra het (Eks 28:4), ‘n goue band om sy bors as teken dat Hy sy taak volbring het (nie om sy heupe om sy kleed op te hou vir werk nie, Dan 10:5). Dit word gevolg deur sewe beskrywings om die heerlikheid van sy funksies te beskryf:

i reinheid en wysheid met sy kop en hare ‘soos wit wol, soos sneeu’ (Dan 7:9)

ii insig en alwetenheid met oë ‘soos ‘n vlammende vuur’ (Dan 10:6)

iii standvastigheid met voete ‘net soos gloeiende koper in ‘n rooiwarm oond’ (Eseg 1:7; Dan 10:6)

iv kalmerende en onmisbare stem ‘soos die gedruis van baie waterstrome’ (Dan 10:6)

v sorg en beheer van die sewe sterre wat in sy regterhand gehou word (wat in v20 verduidelik word),

vi openbarende: oordelende en genesende woorde uit sy mond ‘soos ‘n skerp swaard met twee snykante’

Hy veg nie met oorlogswapens soos die konings van die wêreld nie, maar met woorde wat valsheid ontbloot en genesing bring in wie dit glo.

vii heiligheid en heerlikheid met sy gesig wat lig bring ‘soos die son wat in al sy felheid skyn’ (Eks 34:29; Mt 17:2; Ps 95:5). Sy gesig is die bron van lig vir die sewe lampe, vir die wêreld en vir die kerk; die lig wat lewe bring (Joh 1:4-5) deur sy liefdesoffer aan die kruis vir ons vergifnis, en deur sy opstanding uit die graf vir ons oorwinning oor sonde en die dood.

1:17-18 Johannes se reaksie is om op sy gesig neer te val en te lê soos een wat dood is – amper soos Jesus was in sy dood (1:18). Die Een wat die sterre van die heelal in sy hand hou en beheer, lê sy hand op Johannes om hom op te wek, te troos en gerus te stel, en toe te rus vir sy optekening van die gesigte en boodskappe.

Jesus stel hom gerus: ‘moenie vrees nie, Ek is (Eks 3:14; Jes 41:4; 44:6; 48:12; vier maal in Openbaring: 1:8,17; 2:23; 2:16):

i die Eerste en die Laaste – in 21:6 bevestig Jesus: ‘Ek is die Alfa en die Omega, die Eerste en die Laaste,’ soos die Vader is Hy die begin en die end – daar is niks buiten die Vader en die Seun nie; die oorsprong en die einddoel van die skepping is in God en Christus. Alles is onder sy beheer, al sê en maak die dier ook wat.

ii en die Lewende; Ek was dood, maar kyk, Ek lewe vir ewig en ewig – saam met die Vader wat ewig lewe;             en ons saam met Christus wat ons opwek tot die lewe.

iii Ek het die sleutels van die Dood en die Doderyk (Hebreeus: sjeool; Grieks: hades, die tydelike deurgangsfase, soos die Jode gedink het).’ – Hy was in die dood en het as oorwinnaar

opgestaan, die dood staan onder sy beheer. Dood is die straf op die sonde van die mens (Gen 2:17) wat deur Hom gedra en vir ons oorwin is. Nou het die dood die deurgang na die ewigheid geword saam met Hom wat ewig lewe.

1:19 Die opdrag aan Johannes om te skryf word herhaal (1:11) oor wat hy gesien het, wat is, en wat hierna sal gebeur – die verlede tyd, teenwoordige tyd, toekomstige tyd, word in Openbaring aanmekaar verbind om die tydloosheid van die openbaring te beklemtoon – dit is relevant in elke tyd, ook in ons tyd, soos in die tyd van die sewe gemeents in Klein-Asië.

1:20 ‘Die verborge betekenis’ (Grieks: musterion) sinspeel op die geheime wat vir die mens onbekend was en nou deur God ontsluit word – in 10:7 en 17:7 gaan dit oor die verhouding tussen Christus en sy kerk op aarde.

In die Griekse denke is die sterre, wat die heelal sou bymekaar hou, met die gode geassosieer; in die Joodse denkwêreld met engele; in die christendenke met die gelowiges (Dan 12:3; Op12:1) en hier verwys die sterre waarskynlik na die leraars van die gemeentes (soos bv. Op 3:1). Die goue kandelaar simboliseer die sewe gemeentes. Christus beheer die leraars en gemeentes, nie met mag of krag nie, maar op grond van sy liefdesoffer aan die kruis. Hy beheer die gang van die geskiedenis en van die kerk. Hy beskerm die gelowiges, en hou hulle verantwoordelik om getrou en gehoorsaam te leef. Dit is die prentjie soos van Bo-af gesien om hulle te bemoedig, so anders as die verdukking wat die gelowiges in die wêreld beleef. Teenoor die dier en die verleiding van die stad Babilon/Rome, en die kerk se versoeking om by die huidige samelewing aan te pas, is Jesus die heerser oor die wêreld in nood, die bron van lig vir die wêreld en die kerk. Die Iemand soos die Seun die Mens is aktief teenwoordig in sy kerk tussen die kandelare met die sterre in sy hand.

Skrywer: Prof Francois Malan

Johannes is die ooggetuie van wat in die boek beskryf word. Sy handtekening omsluit die hele boek:

1:9 ‘Ek, Johannes…was op die eiland Patmos deur die woord van God en die getuienis van Jesus.’

22:8 ‘En ek (is) Johannes, wat al hierdie dinge gehoor en gesien het.’

Daarmee onderstreep Johannes die egtheid van die openbaring wat Hy ontvang het. Waarskynlik was dit juis sy prediking van God se woord, nl. sy getuienis oor Jesus in Klein-Asië, dat hy verban was na die eiland Patmos, 104 km. van Efese af, en 60 km. see in van Milete af (dit was moontlik tydens die Christenvervolging onder die Romeinse keiser Domitianus 94-96 n.Chr.). Hy noem homself die broer, adelfos, ‘n mede-gelowige, van die lesers, wat saam met hulle, in gemeenskap met Jesus, deel het aan:

i die verdrukking – die geboortepyne van die laaste dae, vanaf Jesus se hemelvaart tot die geboorte van die nuwe wêreld met sy wederkoms (Mt 24:21,29; Rom 8:35). Die verdrukking is ‘n oproep om Babilon te verlaat en nie deel te neem aan haar sonde nie;

ii die koninkryk van God – waarin die gelowiges lewe en deel het, teenoor die lewe van die valse koninkryk van Babilon. Deur Christus se koningskap oor jou lewe te aanvaar, word jy deel van sy heerskappy op aarde.

iii geduldige uithou/volharding – die hoof Christelike deug is volgehoue verbondenheid aan Jesus met gehoorsaamheid aan sy liefdesgebod (Op 14:12; Joh 13:34); sewe maal word die hoorders opgeroep tot konstante weerstand teen die dier en Babilon se waardes en norms en teen geloof/vertroue op hulle en hulle misbruik van mag (1:9; 2:2,3,19; 3:10; 13:10; 14:12).

Johannes sien die gelowiges se antwoord op die afgodsdiens deur nie daaraan oor te gee of daarby aan te pas nie, maar ook nie as geweldadige teenstand daarteen nie. Dit is eerder ‘n aktiewe weerstand wat gemotifeer word deur Jesus se voorbeeld van nie-geweldadige weerstand – sy ‘Ja’ vir God en ‘nee’ vir menslike geweld. In Openbaring word dié weerstand gesimboliseer deur die beeld van die Lam as die gekruisigde Seun van God. Met sy liefdesoffer oorwin Jesus die sonde en die dood.

1:10 Die openbaring aan Johannes het ook ‘n tydsbepaling: ‘op die dag van die Here’ – dit is die vroegste gebruik in die geskrifte van die kerk van dié naam vir Sondag, die opstandingsdag (vgl. Didagé 14:1 – geskryf tussen 100-150 n.Chr.; 1 Kor 16:2 ‘die eerste dag van die week’) – dit is die dag van die begin van die nuwe lewe, van die viering van Christus se oorwinning oor die dood.

Op die betrokke Sondag was Johnnes ‘in die Gees/deur die Heilige Gees in besit geneem’ – onder die verligting en leiding van die Gees sien en hoor hy bonatuurlike dinge met sy sintuie en by sy volle bewussyn. Hy hoor ‘n stem so luid soos trompetgeskal (die sjofar/ramshoring was deel van die Sinaiverskyning, Eks. 19:16; 20:18; in die Griekse vertaling salpingos, trompet) – dit is tipies van die geluide en lawaai van hierdie raserige brief. Die harde geluide en rammelings skud Johannes en die hoorders wakker uit hulle selftevredenheid met die gewone. Daarom draai Johannes om, nie om te hoor wat gesê word nie, maar om te sien wie se stem(!) dit is (1:12).

1:11 Die volgorde van die sewe gemeentes volg die handelsroete van Efese aan die kus, met die kuspad noord na Smirna en Pergamum, dan suidoos, land in, na Tiatire, Sardis en Filadelfia, en terug op pad Efese toe deur die Likus-vallei tot by Laodisea. Johannes stop by die simboliese getal sewe as verteenwoordigers van die kerk oor die hele wêreld. Wat spesifiek van en aan elk van die sewe gemeentes gesê word, is waar van en vir elke gemeente op aarde deur die eeue.

Die opdrag aan Johannes is om wat hy sien in ‘n boekrol op te skryf en dit aan die gemeentes te stuur. Die opdrag om neer te skryf wat hy sien kom 12 keer in verskillende vorms in die boek voor (7 maal in hoofstukke 2-3). Johannes skryf nie sy eie verhaal nie, maar net wat hy sien en hoor, wat hy van Christus ontvang. Dit is die gesag van sy woord en ‘n waarskuwing aan ongehoorsames. In 1:19 word herhaal: ‘skryf neer wat jy gesien het…’ en 1:20 verwys weer na die sewe gemeentes. Tussen 1:11 en 1:19-20 word die gesig beskryf wat Johannes van ‘Een soos ‘n mens’ gesien het – ‘Een soos ‘n mens’ word beklemtoon deur die herhaalde skryf- en stuur-opdrag, wat die raam vorm waarin die gesig geplaas word.

Skrywer:  Prof Francois Malan