Die aanhef (1:4) bestaan uit (i) die skrywer Johannes, sonder enige uitbreiding daarop – in 1:1 noem hy homself egter ‘n doulos, slaaf/dienskneg van Jesus Christus;

(ii) die geadresseerders – die sewe gemeentes in Asië as verteenwoordigers van die hele kerk: sewe as die getal van volkomendheid word 55 maal in Openbaring gebruik: sewe geeste (1:4); sewe sterre, sewe goue lampstaanders (1:12,20); sewe horings en sewe oë van die Lam (5:7); sewe koppe van die draak en die dier (12:3; 17:3); sewe seëls, sewe trompette, sewe bakke. Sewe is verbondstaal: 3 (Vader-Seun-Gees) + 4 wat die wêreld omsluit (oos-wes-noord-suid);

(iii) ‘n uitgebreide groete word aan die lesers/hoorders gestuur, met God se onverdiende genade en die resultaat daarvan, nl. vrede met God en met mekaar. Die vrede is God se regverdigheid wat uit sy genade besig is om die onderstebo wêreld reg te stel. Die drie persone van die Godheid se seën word aan die gemeentes gegee. God, die bron van die openbaring, word bekendgestel met ‘n reeks titels wat sy ewige natuur probeer weergee met drie beskrywings van wie die genade en vrede kom:

a          van Hom wat is, en wat was, en besig is om te kom (ho erchomenos) – Eks 3:14: ‘Ek is wat Ek is’ word ook vertaal as ‘Ek is wat Ek was en wat Ek sal wees’ as die aktiewe teenwoordige God. Dit fokus op God se huidige bestaan, en Hy kom in Christus om te verlos en te oordeel. Die gelowige luisteraars, wat swaar ly onder vervolging en verwerping deur die samelewing, moet vashou aan Hom wat God is ook in hulle hede, soos Israel in die Egiptiese slawediens; die valse god bied homself ook aan met drie kenmerke wat God naboots: 17:8 ‘wat was, en nie is nie, en sal wees/kom (parestai).’

b          en van die sewe Geeste voor sy troon – in 1:4; 3:1 word die volheid van die Gees se aktiewe teenwoordigheid en krag vanuit die troon van God in die wêreld beklemtoon; in 4:5 word die Gees verteenwoordig deur die sewe lampe van vuur voor God se troon; in 5:6 as die sewe oë van die Lam .

c          en van Jesus Christus, die getroue getuie – gedurende sy aardse lewe was sy lewe en prediking tot sy dood ‘n getuienis vir die waarheid van God, teenoor die valsheid en leuens van die bose – ‘n voorbeeld vir sy kerk as sy getuies in die wêreld (11:1-13).

die eersteling uit die dood – deur sy opstanding is Hy die eerste wat uit die dood opstaan en kwalifiseer Hy die gelowige se hele bestaan, waarborg Hy die gelowige se hede en toekoms. Soos Hy opgestaan het sal die hele ‘oes’ opstaan (1 Kor.15:22). God se nuwe skepping is ‘n werklikheid in Christus. Jesus is die oorwinnaar oor die dood en oor die dier se moord-aksies.

en die heerser oor die konings van die aarde – nou en met sy wederkoms. Regeerders is die verdrukkers van die gelowiges wat teen Christus optrek in die laaste veldslag en verslaan word (6:15-17; 17:12-14; 18:9; 19:18-19). Die dier maak aanspraak op heerskappy oor die wêreld, maar Jesus is die heerser oor die wêreld (Mt 28:18). Hy moet aanbid word en nie die keiser of watter heerser ookal nie.

Die groete word gevolg deur die eerste van baie lofprysings (1:5b-6; 4:11; 5:9,12-13; 7:10,12, ens.). Jesus word geprys vir sy verlossingswerk met die betekenisvolle drie stellings:

Aan die Een wat ons steeds liefhet – God se liefde vir ons word getoon in die liefde en werk van Jesus. Sy kruisdood is die hoogste bewys van sy liefde vir ons.

en ons deur sy bloed van ons sondes verlos het – soos die Israeliete deur die bloed van die Paaslam aan die kosyne in Egipte; al die offers wat in Levitikus beskryf is, wys na die offer wat God self vir die sonde van die wêreld gebring het (Hebr 10:1-14).

en ons ‘n koninkryk gemaak het, priesters vir God, sy Vader – ‘n koninkryk teen dié van die draak en die dier, die Farao’s van hierdie verhaal (vgl. Eks 19:6 se koninkryk van priesters). Soos die Israeliete is die lesers op pad, met ‘n nuwe eksodus, na ‘n beloofde land. Op pad ontmoet hulle nuwe Farao’s (die draak en die dier), en word beproef deur afgode, wat hulle van God af wil wegtrek op hulle woestynreis – naamlik om kompromië aan te gaan met Babilon. Openbaring vertel hoe die Lam sy volk uit slawerny en ballingskap lei na die nuwe Jerusalem. Die gelowiges is God se personeel op aarde: heersers namens en saam met Hom oor die sonde, en priesters in sy diens met direkte toegang tot God, wat Hom selfs tot die dood toe sal dien. Jesus word geprys as die bonatuurlike Seun van God. Sy goddelike mag en grootheid is ewig en oortref alle aardse mag. Die ‘amen’ (‘laat dit so wees’) waarborg en bevestig die voorafgaande.

Verse 7-8 is ‘n profetiese aankondiging en goddelike verklaring wat die tema van die boek in poëtiese liedformaat verduidelik en Jesus se wederkoms aankondig.

1:7 kondig aan ‘Kyk! Hy is aan kom met die wolke…’ (Dan 7:13) – Hy kom om God se geregtigheid en vrede te vestig op die aarde. Aan die einde (22:20) word die inhoud van die boek omsluit met: ‘Ja, vir seker, Ek kom gou, Amen, kom Here Jesus’ (22:7: Kyk, Ek kom gou; 22:12 ‘Kyk, Ek kom gou’).

‘en elke oog sal Hom sien, selfs hulle wat Hom deurboor het, en al die volke op die aarde sal oor Hom huil/rou (vgl. Dan.7:14 en Sag 12:10). Ja, vir seker, Amen’ Christus se wederkoms bepaal die res van die boek se verloop. Hy kom gewis weer. Die nasies word deurgaans opgeroep om hulle te bekeer, anders sal God se oordeel hulle tref. Die dringendheid van die wederkoms dring elke gelowige om geestelik waaksaam te wees.

1:8 God praat self twee maal in die boek (1:8; 21:6). In die dubbele versekering kondig Hy Homself albei kere aan met die eerste en laaste letters van die Griekse alfabet:

‘Ek is die Alfa en die Omega, sê die Here God,

wat is en wat was en wat besig is om te kom,

die Almagtige.

Hy is in beheer oor die ganse skepping en van die geskiedenis, van die eerste woord in die skepping tot by die laaste woord, tot in die nuwe skepping (vgl. Jes. 44:6; 48:12). Hy sal ook alles en almal tot vervulling bring aan die einde van alles. Hy is die oorsaak en finale doel van sy hele skepping. Jesus word ook die eerste en die laaste, die Alfa en die Omega genoem (1:17; 22:13). Hy behoort tot die volheid van die ewige wese van God. (Die Hebreeuse ekwivalent vir die Griekse Alfa en Omega is ’mt die eerste letter van hulle alfabet, ’, ‘alef’, die middelste mem, en die laaste letter tau. Dit spel ’emet = waarheid).

‘Wat is en wat was en wat besig is om te kom’ aan die begin van die paragraaf (1:4) word hier herhaal (1:8b), om die hele brief-opening te omsluit met die Ewige God se bestendige aktiewe teenwoordigheid in dié wêreld. Hy beheer die verlede, hede en toekoms.

‘die Almagtige’ beskryf God se absolute beheer oor hierdie wêreld en die wêreld wat kom. Die beskrywing kom 10 maal in die Nuwe Testament voor, 9 daarvan in Openbaring (1:8; 4:8; 11:17; 15:3; 16:7,14; 19:6,15; 21:22). In die Ou Testament word Hy genoem ‘die Heer van die leërskare.’, wat in die Griekse vertaling pantokrator ‘die Almagtige’ geword het. Daarmee word God se mag oor alle aardse magte en heersers uitgedruk. Hy het absolute mag en gesag. Die dier beweer dat hy totale beheer oor hierdie wêreld het (13:1-8), die heersers van die wêreld spog met titels wat hulle vergoddelik, en hulle misbruik hulle gesag deur dit met met mag en geweld te probeer afdwing (13:12-16). Maar God is alleen die Almagtige, die oorsprong en doel van die skepping. Hy toon sy almag deur Christus se liefdesoffer van Homself aan die kruis, deur God se liefde vir die wêreld. Daarom is Hy alleen waardig om die verseëlde boek van die toekoms oop te maak (hfst 5). Al sê die heersers van die wêreld ook wat, die gelowiges word bemoedig met die seker wete van God se almag, sy liedesmag wat die wêreld oorwin .

Skrywer: Prof Francois Malan

1:1-8 Die voorwoord antisipeer die naskrif (22:6-21) om die hele boek te omsluit. Tussenin is dit deurmekaar; die chaos deur die vervolging van die kerk in die wêreld. Maar die boek vertel eintlik hoe God alles en elkeen aan die einde in sy regte plek plaas. Die balans en simboliese parallelle van die begin en einde van die boek wek by lesers en hoorders die verwagting en uitsien na die orde en harmonie wat God uit die chaos skep. Dit bied ‘n gesig op dit wat in die wêreld agter die skerms gebeur, van Bo af gesien.

‘Ek is die Alfa en die Omega’ is die anker van die inleiding (1:8) en die slot (22:13). ‘Die bestemde tyd is naby’ in 1:3 en 22:10, kondig aan dat alles op die regte tyd in die regte orde geplaas sal wees. Die klimaks van die proloog en van die epiloog is die welkome nuus van Jesus se koms om die gebroke skepping te herstel (1:7; 22:20). Die antwoord van die gemeente op die nuus is die dubbele bevestiging: (i) in Grieks ‘nai’ – ja,/vir seker; en (ii) in Hebreeus: ‘amen’ – in der daad/waarlik (1:7; 22:20).

Die getalle en beelde is simbole uit die Ou Testament wat deur die eeue gebruik word om gebeure met gelowiges in ‘n ongelowige wêreld te tipeer, en is vir elke geslag van toepasssing.

Johannes se woordkuns blyk uit die inleiding se patroon van telkens ‘drie’ woorde en frases, met ‘n begin en einde wat die inhoud omsluit. Die woord vooraf het twee dele:

1:1-3 (i) titel, (ii) hoofkarakters in die verhaal, (iii) eerste van sewe saligsprekings in die boek.

1:4-8 (i) brief-opskrif, (ii) seën (iii) twee profetiese woorde.

Voorwoord (1:1-3)

Die voorwoord suggereer wat die leser in die werk gaan ontmoet – die woord ‘openbaring’ wys na ‘n nuwe gesigspunt om dinge van Bo af te sien. Die Griekse woord apokalupsis praat van iets wat bedek was en oopgemaak word, ‘n onthulling. Die leser kan dinge verwag wat slegs verstaan kan word as dit van Bo af oopgemaak word – anders as die gewone beperkte aardse gesigpunt van mense, is dit die gesigspunt van Bo af wat sin maak van die dinge en gebeure op aarde.

‘deur/van Jesus Christus’ wys na Hom as die bron van die openbaring van God, maar dit is ook die openbaring oor Jesus, wat vir ons Jesus Christus se verhaal en boodskap met lewendige prente skets, goeie hoopvolle nuus, in ‘n wêreld vol slegte nuus en nood. Dit openbaar die betekenis en belangrikheid van Jesus se lewe, dood, opstanding en finale verskyning vir die geskiedenis van die wêreld. Sy volle titel, Jesus Christus, word slegs driemaal in Openbaring gebruik (1:1,2,5): ‘Jesus’ beteken ‘Jahweh/die Here, is Verlosser’ (Mat 1:21); ‘Christus’ is die Grieks vir die Hebreeuse titel ‘Messias,’ ‘Gesalfde,’ gesalf/aangestel en toegerus as koning, priester, profeet. Dit is Hy wat God aan ons kom bekendmaak. Die ketting van openbaring is: God-Christus-engel-Johannes-slawe/diensknegte van Jesus.

Die inhoud van die openbaring is ‘wat gou/binnekort moet gebeur’ – dit word herhaal in 1:3 met ‘want die bestemde tyd is naby’ wat alles tussenin omsluit. Soos wat daar ‘n ruimtelike gesigspunt is (‘van Bo’ teenoor ‘van onder’) is daar ook in Openbaring ‘n tyd-gesigspunt: ‘gou,’ om die dringendheid van die boodskap te beklemtoon, teenoor ‘nog nie,’ om die noodsaaklikheid van volharding te ondertsreep. Jesus kom ‘gou’ weer, die bose word vernietig, en die nuwe hemel en die nuwe aarde word geskep. Die ‘nog-nie’ loop deur die hele boek. Die einde word vertraag. Die martelaars se vraag ‘hoe lank nog’ word beantwoord met ‘rus nog ‘n bietjie langer (6:10-11). Met die oopmaak van die sewende seël lyk dit of die einde om die draai is (8:1-5), maar dan ontvou die verhaal nog oor die volgende 18 hoofstukke. Met die sewende trompet lyk dit of die einde daar is (11:15), en dan gaan die tyd nog voort. Dié spanning is deel van God se naam (1:4) ‘die Een wat is, en wat was, en wat besig is om te kom’ – Hy is nou besig om in te breek in die lewe van sy hoorders om hulle wakker te skud vir nuwe en vars maniere van lewe. Die eindgebeure het alreeds begin met die oorwinning van die Lam, en sy wederkoms sal dit afsluit. Dit kom vir seker en die gelowiges moet elke dag gereed wees, deur nou al nuut te lewe in die verwarde wêreld. Die Satan weet hy het min tyd oor (12:12) en kom dus met ‘n felle aanslag. God is egter verhewe bo menslike en aardse tyd , en bly in beheer van die tyd. Hy wag tot die gelowiges voltallig is (Op 6:11; 2 Petr.3:8).

Die woord marturia ‘getuienis’ en marturein ‘getuig,’ wat drie maal in die opening voorkom, is ‘n belangrike tema van die boek. In 1:2 kom dit tweemaal voor: Johannes het vir die woord van God getuig; tot getuienis deur/van Jesus Christus. In 1:5 word Jesus Christus ‘die getroue getuie’ genoem. Dit word gebruik soos in die hof, waar getuies geroep word om oor die waarheid te getuig, soms selfs met hulle lewens. In hierdie boek getuig Jesus eerste en Johannes getuig verder oor die woord van God. Ander sal geroep word om te getuig, selfs met hulle lewe, soos Jesus, bv. Antipas 2:13 (vgl. 6:9; 12:11; 17:6; 19:10). Die twee getuies van Openb. 11, wat kwaai teenstand kry van die dier en die bewoners van die aarde, verteenwoordig die getroue getuienis van die kerk in die wêreld.

Die twee-stap stelling ‘die woord van God’ en ‘die getuienis van Jesus’ ontwikkel die inhoud van Johannes se getuienis. Die tweede deel verduidelik die eerste: die woord van God is die getuienis oor Jesus se woorde en dade, sy sterwe en opstanding. As ‘die getroue getuie’ is Jesus die voorbeeld vir die gelowiges (14:5) – die verdraaiing van die waarheid is die kenmerk van die dier wat vir Jesus na-aap (13:14).

Die voorwoord sluit met die eerste van die sewe saligsprekings (makarios – geseënd of gelukkig: 1:3; 14:13; 16:15; 19:9; 20:6; 22:7,14). Sewe is die volle verbondsgetal van God met sy skepsels – drie vir die goddelike, plus vier vir die skepping. Dit bevestig die volheid van die seën vir dié wat die woord hoor en daarby bly. Die dubbele seën, aan leser en hoorders, veronderstel dat iemand die woorde van die profesie hardop voorlees. Openbarings kom ook telkens met harde geluide om seker te maak dat almal hoor en dat die gemeentes dit onderhou. Dit veronderstel aandagtig luister, die woorde ter harte neem en daarvolgens lewe. Die tema van ‘ore wat luister’ word by elkeen van die sewe briewe herhaal (2:7,11,17,29; 3:6,13,22; vgl. 13:9; 14:12; 22:7). Die klem val op gehoorsaamheid aan God se opdragte as die vervulling van die gelowiges se volharding. ‘n Hele lewe volgens God se opdragte is wesenlik deel van hulle oorwinning..

Skrywer:  Prof Francois Malan

Pine vra:

Psalm 22 – is dit van toepassing op Jesus se lewe? En waar in die Nuwe Testament is kruisverwysings?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

In die Nuwe Testament is die bekendste verwysing na Ps 22 die aanhaling van Ps 22:1 deur Jesus as Hy aan die kruis uitroep: “My God, my God, waarom het U My verlaat?” (Matt 27:46; Mark 15:34). Ps 22:1 word dus een van die sewe kruiswoorde van Jesus. Maar daar is ook ander, meer subtiele, toespelings op Ps 22 in die Nuwe Testament. Dit is partykeer net ‘n woord of ‘n frase wat terugverwys na Ps 22. Maar ons moet onthou dat die Nuwe Testament-gelowiges gedrenk was in wat ons vandag ken as die Ou Testament (hulle het daarna verwys as die “Skrif[te]”). Dit was hulle enigste Bybel. Daarom sou slegs ‘n frase genoeg gewees het om die leser te herinner aan die gedeelte in die Ou Testament waaraan dit ontleen is. Die verwysings en toespelings in die Nuwe Testament na Ps 22 is soos volg (in tabelvorm):

Uit bogenoemde is dit duidelik dat Ps 22 ‘n gewilde Psalm was om deur die Nuwe Testament-skrywers op Jesus en die gelowiges van toepassing te maak. Veral die lydensaspekte word beklemtoon, van Jesus en van die gelowiges.

Vervolgens sluit ek ‘n oordenking oor die vierde kruiswoord in waarin Jesus se gevoel van Godverlatenheid breedvoeriger aan die hand van Ps 22 verduidelik word:

Met die vierde kruiswoord kom ons by die dieptepunt en misterie van Jesus se lyding aan die kruis. Soos Martin Luther dit gestel het (in Duits): Gott von Gott verlassen, wer kann das fassen? (“God van God verlaat, wie kan dit verstaan?”)

Jesus neem hierdie kruiswoord uit die ervaring van die digter van Ps 22. Die psalmis stort die pyn uit van iemand wat sy hele lewe lank op God vertrou het, maar nou voel asof God hom verlaat het. Hy is uitgelewer aan goddelose mense wat hom lewendig wil verslind soos honger leeus met ‘n weerlose prooi maak. Hulle dryf die spot met hom: “ja, jy wat op die Here vertrou; laat Hý jou red; laat Hý jou bevry as Hy dan so baie van jou hou.”

Waar ís U, God? Sien U dan nie my lyding raak nie? Hoekom laat U my in die steek?

Opmerklik is egter dat in hierdie uitroep van verlatenheid die psalmis – en Jesus – steeds hulle vertroue in God stel, want hulle sê: “my God”. In die diepte van hulle verlatenheid klou hulle soos drenkelinge aan die Een vas van wie hulle verlate voel, omdat hulle weet dat God hulle enigste hoop op redding is. Ten spyte daarvan dat Jesus Hom van God verlate voel, weet en glo Hy dat Hy veilig by God is.

Ons moet verder onthou dat daar vir Jesus nog ‘n dieper dimensie is wanneer Hy Hom van God verlate voel. En dit is dat Hy dit plaasvervangend doen, in ons plek. Daarom is dit nie maar net ‘n gevoel van Godverlatenheid nie; dit is werklik. In daardie donker ure tussen twaalf en drie in die middag – toe alles ook letterlik in duisternis gehul was – het Jesus werklike verlatenheid ondergaan. Hy het die hel ervaar, wat dit beteken om vir ewig sonder God se teenwoordigheid, barmhartigheid, liefde en versorging te wees, sodat ons nooit weer sonder God sou wees nie.

Maar nog meer: nie net het Jesus in ons plek die hel van Godverlatenheid ervaar nie, maar Hy het ook aan God vasgehou namens ons. Hy het oor die hel getriomfeer. Die mag van die hel – om sonder God te wees, om slegs sy oordeel te ervaar – het Hy gebreek. Nooit hoef ons weer deur God verlate te voel nie, nie eens in ons diepste nood en pyn nie. Omdat Jesus vir ons die hel van Godverlatenheid gely het, mag ons altyd verseker wees van God se teenwoordigheid en nabyheid.

 Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Interessante Skrifgedeeltes

Koop

1 Korintiers 6:20; 7:23; vgl ook Galasiers 3:13. “Julle is gekoop”. Paulus wend die woord “koop” hier figuurlik aan. Natuurlik is hier geensins sprake van enige geldtransaksie nie. In die Middeleeue is hierdie teks heeltemal verkeerd geïnterpreteer op grond van die gebruik van die term “koop” en is daar geglo dat God inderdaad ‘n prys aan die Satan moes betaal vir die vrykoping van die mens. Die betekenis van die term “koop” in die teksvers beteken bloot om die vryheid of loskoping van iemand te bewerkstellig en dat hierdie daad baie kos vir die een wat dit doen.

Gesondheidswette

God het aan die Jode verskeie gesondheidswette gegee en die mediese waarde van hierdie wette word eers in ons moderne tyd werklik besef. Volgens Deuteronomium 23:13 moes ‘n soldaat ‘n grafie by horn hê sodat alle menslike ontlasting begraaf kon word. Levitikus 13 het bepaal dat mense wat melaats was in isolasie moes verkeer. Dit het die verspreiding van die siekte voorkom. Dit is al gesuggereer dat die gewoonte om mans te besny daartoe gelei het dat baie min Joodse vrouens kanker in die baarmoeder opgedoen het. Die verbod op huwelike met sekere familielede is weer gegee om die oorerwing van ‘n hele aantal oorerflike siektes te voorkom.

Die maak van juweliersware Eksodus 28:9-14. Die Jode het die kuns van ingravering en die maak van juweliersware ontwikkel. Ivoor is ingegraveer en vir inlegsels gebruik (1 Konings 10:22; 22:39; Amos 3:15). Klein silinders is ingegraveer en is as persoonlike seëls gebruik. Hierdie kundigheid het natuurlikerwys ontwikkel veral omrede die Jode vanweë hut nomadiese bestaan nie materiale kon saamneem wat baie plek in beslag geneem het nie.

Ongeglasuurde potte

Matteus 10:42. Ongeglasuurde potte was baie belangrik. Omdat die water deur die klei kon verdamp, het dit die water in die binnekant lekker koud gehou. Moontlik het ons hier ‘n verwysing na koue water uit so ‘n kruik. Koue water in die warm Palestina het nie baie gekos nie, maar was kosbaar.

Aanduidings van geldwaardes Bybelvertalers het altyd maar ‘n probleem met die terme in die Bybel wat vir die verskillende geldeenhede gebruik word. Indien hulle die oorspronklike naam net so gebruik, sal dit betekenisloos wees vir die moderne leser. Indien hulle die naam van die oorspronklike muntstuk vervang met die naam van ‘n moderne muntstuk, kan so ‘n verstelling binne ‘n kort tydjie heeltemal uit pas wees vanweë die hoe inflasiesyfers wat so kenmerkend is van ons moderne wêreld.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Hierdie bring ons aan die einde van Prof. Stander se gedeelte. Volgende keer begin ons met Prof. J. P. Louw se gedeelte oor nasionale instellings en gewoontes.