Mediese werkers

God het belowe dat die Jode goeie gesondheid sal geniet solank as wat hulle die wette van God gehoorsaam (Eksodus 15:26). Daar is etlike gesondheids­wette aan hulle gegee wat voorskrifte ingesluit het oor sake soos gereelde rus en ontspanning, die eet van geskikte kos, die vermyding van besoedelde water, seksuele aangeleenthede, die nakoming van higiëniese voorskrifte, die vermyding van mense met aansteeklike siektes, ens. Hierdie wette op sigself sou verseker dat, indien hulle nagekom word, ‘n hoë standaard van gesond­heidstoestand gehandhaaf sou kon word. Indien die wette nie gehoorsaam word nie, sou siektes volg (Deuteronomium 28:58-61). Die Israeliete het God as die groot Geneesheer beskou. Iemand wat siek was en horn nie tot God gewend het nie, is skerp gekritiseer. So word dit van Koning Asa gesê dat toe by ‘n uiters ernstige siekte aan sy voete opgedoen het, by selfs in die siekte nie die Here geraadpleeg het nie, maar wel die dokters (2 Kronieke 16:12). Die korrekte optrede tydens siekte was om tot God te bid (Numeri 21:7; 2 Konings 20; 2 Kronieke 6:28-30; Psalm 6; 107:17-21).

Maar daar was ‘n ander houding in ander lande. In Egipte en in Babilonië is siekte toegeskryf aan die werkinge van bose geeste en dokters is geraadpleeg om dit teen te werk. Alhoewel mediese werksaamhede dikwels baie ooreenkomste getoon het met magiese kunste, het hulle tog ook chirurgie beoefen en medisyne ontwikkel. Daar was selfs wette wat die^. werk van dokters beheer het. Die Hammoerabi Wetskode bepaal dat indien ‘n mens op iemand anders se .oog opereer het met behulp van ‘n koperlanset, en daardie persoon het sy oog verloor, dan moes die dokter se oog ook met ‘n koperlanset vernietig word.

Die Egiptenare was baie bedrewe met breinchirurgie. Hulle het gate in die kopbeen geboor “om die bose geeste te laat uitkom”, maar deur dit te doen het hulle die drukking op die brein verminder wat soms wel tot genesing gelei het. Dit is ook in Lakis gedoen. Verder het die Egiptenare tandheel­kunde beoefen en sommige van die Fenisiërs het goue tande gehad.

‘n Romeinse chirurg versorg ‘n wond. Kyk na al sy instrumente, wat onder andere ook ‘n klein sagie insluit

Ten spyte van die teologiese sienings van die Jode, het die houding van die omringende nasies tog ‘n invloed op hulle gehad. Op die alledaagse vlak van die lewe lyk dit of die mense amulette (d. w. s “towerkragtige voorwerpe”) gedra het om die bose geeste af te weer. Soos Koning Asa het hulle ook die dokters besoek. Op Hiskia se sweer is ‘n vyekoek gesit omdat daar geglo is dat dit genesende krag besit het (2 Konings 20:7). Teen die tyd dat die Boek Job geskryf is, het die sieninge van^. die Jode at baie verander. Reëlreg in stryd met die algemene siening van daardie tyd, spel die Boek Job dit duidelik uit dat Job se siekte nie die gevolg van sonde was nie. Volgens^. die Apokriewe geskrif Jesus Sirag, wat uit die tweede eeu v. C. dateer, gee God, alhoewel Hy die heler is, gawes van genesing aan die mense. Die mense het ook van mediese hulp gebruik gemaak: Jesaja het gesê dat-Juda se “wonde” (d.w.s. ^“toestand’^‘) skoongemaak, verbind en met salf behandel moes word (Jesaja_.1:6); wyn-wat-met gal gemeng is, is as ‘n pynstiller gebruik (Matteus 27:34); daar is geglo dat-die gebruik -van liefdesappels ^‘n vrou vrugbaar kon maak (Genesis 30); voorts het daar regdeur die Bybelse tyd talle vroedvroue opgetree (Eksodus-1:15; vgl ook Esegiël 16:4).

Skrywer:  Prof Hennie Stander

‘n Leser wil weet:

Ek wil weet mag iemand evangelie verkondig en vergoeding ontvang?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord

In 1 Koriniërs 9 gee Paulus ‘n reeks argumente waarom ‘n verkondiger van die evangelie vergoeding moet ontvang:

9:4 het ons dan nie die reg om te eet of te drink nie? (1983-vertaling: die reg op lewensonderhoud)

9:7 wie dien ooit as soldaat op eie koste, plant ‘n wingerd en eet nie van die vrugte nie,  pas ‘n kudde op en drink nie van die melk van die kudde nie?

9:9-10 Hy verwys na die wet van Moses (die eerste 5 boeke van die Ou Testament):  Jy mag ‘n os wat graan trap nie muilband nie (Deutr. 25:4); dit is ter wille van evangelieverkondigers gesê…Wie ploeg moet met verwagting ploeg, en wie oes, om daarin te deel

9:13 Weet julle nie dat hulle wat in die tempel werk, uit die tempel eet en hulle wat die altaar bedien, ‘n deel van die offerande kry nie?

9:14 So het die Here ook bepaal dat hulle wat die evangelie verkondig, uit die evangelie moet leef.

9:15 Maar ek (Paulus) het nie een van hierdie regte gebruik gemaak nie…

9:18 My beloning is dat ek deur my verkondiging die evangelie gratis aanbied, sonder  om van die regte wat met die verkondiging saamgaan, ten volle gebruik te maak.

In Galasiërs 6:6 het Paulus reeds voor 1 Korintiërs geskryf: Wie onderrig ontvang, moet die een wat hom onderrig, laat deel in al die goeie dinge wat hy besit.

Aan die einde van sy gevangenskap in Rome skryf hy aan die Filippense 4:15: Aan die begin van my evangelieverkondiging, toe ek van Masedonië vertrek het, het geen gemeente bygedra tot my rekening van inkomste en uitgawes nie, behalwe julle alleen.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Franciske vra:

Onderwerp: Leer kinders die Bybel

Boodskap Teks: Ons doen tuisonderrig met ons kinders (10 en 13 jaar oud) en vra graag raad oor hoe om die Bybel goed vir hulle te leer.

Ons het altyd gedink dat die Bybel te moeilik is vir kinders om te verstaan. Daar is immers baie groot woorde daarin. Ons doen nog altyd saans die kinderbybel met die 10 jarige en die 13jarige lees self Bybel. Ek vind dat ten spyte van ons lees van die kinderbybel elke aand, ons dogter, 10 jaar, nog steeds nie die meeste van die inhoud ken nie. Haar boetie se kennis is egter beter as gemiddeld.

Vriende van ons het die Bybel vir hulle kinders gelees van baba dae af en hulle kinders ken die Bybel baie baie goed. Kan selfs teksverse aanhaal.

Dit is dus ‘n reuse fout (verkeerde aanname) wat ons gemaak het. Maar hoe kan ons dit nou regstel? Waar begin ek sodat hulle teen 18 die Woord regtig baie goed sal ken?

Antwoord:

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ek dink die eerste ding wat mens moet sê, is dat julle oor niks hoef skuldig te voel nie. Ek self het met die kinderbybel grootgeword en het niks negatief – sover ek weet – daarvan oorgehou nie. Inteendeel, dit het juis by my ‘n nuuskierigheid gewek om met die “groot” Bybel (soos ek dit daardie tyd genoem het) besig te raak. (Ek het laasgenoemde reeds in Standerd 1 [Graad 3] as geskenk van my ouers ontvang, en dit was vir my ‘n groot ervaring om met my eie “groot” Bybel in die hand kerk toe te gaan.) Ek onthou hoe ek dikwels dieselfde gebeure wat ek in die kinderbybel gelees het, ook in die Bybel gaan lees het om met mekaar te vergelyk. Maar vir lank het die kinderbybel en “groot” Bybel ‘n parallelle bestaan in my kinderlewe gehad. Geleidelik het die behoefte aan die kinderbybel weliswaar verdwyn. Moedig jou dogter dus aan om ook hierdie vergelyking tussen kinderbybel en Bybel te doen, en kyk wat gebeur.

Verder, daar is normaalweg genoeg ander kontekste waar jou kind aan die Bybel self blootgestel word, om maar net julle kerk se eredienste en kategese te noem (so neem ek aan). Ek dink hierdie kontekste is noodsaaklik om vir haar die brug te vorm na die Bybel sodat sy self, soos sy groter word, sal besef dat die kinderbybel net ‘n voorbereidingsfase is om belangstelling te wek vir die Bybel self.

‘n Ander ding wat in my eie kinderjare baie gehelp het om bloot op Bybelkennisvlak te vorder, was die Bybelkenniseksamens wat destyds in die Kaapse omgewing aangebied is. My ouers het my gereeld elke jaar daarvoor ingeskryf, en op dié manier het ek op ‘n sistematiese manier die Bybel deurgewerk met die gevolg dat my algemene Bybelkennis in laat-laerskool en vroeg-hoërskool stadium van ‘n baie goeie standaard was. Ek weet dat baie kerke nog steeds hierdie praktyk het. Hulle hou selfs “kompetisies” in en tussen gemeentes. Vind uit of daar in julle kerkopset so-iets is en, indien wel, moedig beide van julle kinders aan om hieraan deel te neem. Ek weet kinders is oor die algemeen nie “mal” hieroor nie, want dis nog ‘n ding waarvoor hulle moet leer, maar uiteindelik is dit tog die moeite werd as dit oor basiese Bybelkennis gaan.

Dan is daar baie hulpmiddels (elektronies en in druk) vandag beskikbaar om veral kinders te help om die Bybel sistematies deur te lees. ‘n Mens sou byvoorbeeld by die boekwinkels van Christelike Uitgewersmaatskappy (CUM) kon gaan inloer wat hulle alles beskikbaar het. Hierdie hulpmiddels lê op verskillende vlakke – van gewone leeshulpmiddels om die betrokke Bybelgedeelte met begrip te lees tot meer interpreterende hulpmiddels (kommentare) wat bepaalde Bybelboeke se betekenis vir die leser uitlê. ‘n Goeie voorbeeld van laasgenoemde is CUM se Bybellennium wat ‘n kommentaar is op die hele Bybel. Iets wat kinders dalk makliker sal vind, is Dave Stehler se “Ontdekkingsreis deur die Bybel vir kinders”. Om die Bybel so sistematies te lees aan die hand van ‘n hulpmiddel is iets wat julle as gesin kan saamdoen. Dit sou vir my die eerste prys wees – om nie net jou kind self die Bybel te laat lees nie, maar dit as gesin saam met hulle te lees en te probeer verstaan. Maar onthou, dit moet vir hulle lekker wees om dit saam met julle te doen. Moet dit nie ‘n stresvolle geleentheid maak waar die kinders voel dat hulle “gekatkiseer” gaan word oor die Bybel of moeilike vrae moet beantwoord waar die een “afsteek” of afgespeel word teen die ander nie. Elkeen moet op sy/haar eie manier saam met pa en ma God se hartstaal aan hulle leer ken. Maar hierdie saamlees-ervaring kan ‘n wonderlike groeigeleentheid wees vir kinders (én ouers).

Daar is natuurlik ook die kwessie van watter vertaling van die Bybel mens aan jou kind wil deurgee. (Ek laat vir doeleindes van hierdie gesprek die Engelse vertalings daar.) Die aangewese een is seker die 1983-Afrikaanse Vertaling van die Bybelgenootskap van Suid-Afrika. Dit bly nog maar die standaard, en word ook deur die meeste Afrikaanse kerke as hulle amptelike vertaling gebruik. Uiteraard is daar nog die sogenaamde “ou” vertaling ook (die 1933/1953 een), hoewel sy woordgebruik en sinskonstruksies al ietwat verouderd is en bietjie vreemd op die oor val. Veral kinders vind dit moeilik om te verstaan. Aan die ander kant van die spektrum is ‘n vertaling wat baie lekker lees vanweë sy vryer vertaalmetode, die Lewende Nuwe Vertaling van CUM. ‘n Mens kan hom met vrymoedigheid gebruik. En dan is daar ook die Direkte vertaling van die Bybelgenootskap wat tans in wording is. ‘n Proefuitgawe wat die Nuwe Testament en Psalms bevat, het reeds verskyn en is by die Bybelgenootskap beskikbaar (R40). Hierdie vertaling probeer die oorspronklike idioom van die Bybel goed vasvang en verwoord, maar dan in vandag se Afrikaans. Ek voorspel dat hy baie gewild gaan word in die toekoms. Maar ek sou met die 1983-vertaling begin.

Ten slotte, daar is nie ‘n vreeslike reg en verkeerd in hoe mens jou kind aan die Bybel (en daarmee aan die Woord van God) bekendstel nie. Wat my betref het julle tot sover fantasties gedoen met julle kinders se Bybelopvoeding. Sit dit as gesin voort, met in agneming miskien van die gedagtes wat ek hierbo deurgegee het. En onthou, uiteindelik gaan dit nie oor blote Bybelkennis nie (uiteraard is dit nie onbelangrik nie), maar oor hoe die Bybel se inhoud jou lewe verander. Dít is wat mens uiteindelik in jou kind se lewe wil bewerk. En daarvoor is ‘n lewe as Christengelowige saam met jou kind onontbeerlik. Dis die beste geskenk wat julle hulle kan gee.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Klipmesselaars

Klipkappers en klipmesselaars het nou saam met skrynwerkers gewerk in die boubedryf. Hierdie was egter nog ‘n vaardigheid wat deur die Jode aangeleer moes word. Die Jode het die groot en goed versterkte stede van die Kanaäniete (Numeri 13:28) vernietig, en hulle het nie geleer hoe om dit weer te herbou nie, totdat hulle op ‘n later stadium deur die Fenisiërs gehelp is. Die Israeliete het dikwels van buitelanders gebruik gemaak om hierdie taak te vervul. In die Ou Testament word daar ook gepraat van parskuipe wat uit klip gekap is (Jesaja 5:2), grafte wat in soliede rots uitgekap is (Jesaja 22:16) en verder is klippe ook vir verskeie ander konstruksies gebruik (vgl Eksodus 20:25). Wat die boubedryf betref, het die klipmesselaars se taak reeds met die lê van die fondasies begin. ‘n Voor is gemaak en met klip en kalksteen gevul (1 Konings 5:17; vgl Lukas 6:48) waarna dit toegelaat is om vas te sak.

Klipmesselaars besig om te werk in Jerusalem

‘n Baie groot klip is gebruik om die hoeksteen van die gebou te vorm. Dit het vastigheid en stabiliteit aan die hele gebou gegee. Daar is al in die Tempelarea in Jerusalem so ‘n massiewe klip ontdek wat byna twaalf meter lank was. Dit het daartoe aanleiding gegee dat die woord vir “hoeksteen” dikwels metafories gebruik is vir “hoofde” of “leiers” (Rigters 20:2; 1 Samuel 14:38; vgl Psalm 118:22).

Vervolgens is die mure op die fondasies gebou. Opgrawings toon egter dat die meeste van hierdie mure met ru ongekapte klippe gebou is. Die openinge by die laste is met kleiner klippies gevul. Slegs in die era van Salomo en Agab is die klippe gekap en later is daar weer teruggekeer na ruklip. Na die terugkeer uit die ballingskap het huise van gekapte klip weer begin verskyn. In gevalle van huise wat met gekapte klip gebou is, is die klippe in die steengroef gekap. Die kalksteen was altyd sagter as dit ondergronds, soos byvoorbeeld in ‘n tonnel, gekap is omdat dit hard geword het sodra dit met lug in aanraking gekom het. Die algemene praktyk was dus om reeds in die steengroef die klippe min of meer volgens hul regte grootte to kap. Op die bouperseel is die laaste klein veranderinkies aan die klippe aangebring. Toe Salomo se tempel gebou is, is die klipblokke heeltemal afgewerk in die steengroef omdat ‘n fyner afwerking daar aan hulle gegee kon word aangesien die klip toe nog sag was (1 Konings 6:7). Die mure is haaks gebou met behulp van ‘n meetstok en ‘n skietlood. (Esegiël 40:30). Die meetstok het bestaan uit ‘n reguit riet wat omtrent sewe meter lank was. Die skietlood weer het bestaan uit ‘n omgekeerde kegel waaraan ‘n linnetou vasgemaak was. Aan die ander punt van die linnetou was ‘n stok met omtrent dieselfde deursnee as die deursnee van die kegel se basis. Wanneer die stok bo teen die kant van die muur gehou word, moes die kant van die kegel se basis die muur net-net raak indien die muur haaks was (vgl Amos 7:8). ‘n Lyn is gespan van die een hoek tot die ander hoek en ‘n laag klippe is gebou tot teen die lyn alvorens daar met die volgende laag begin is (vgl 2 Konings 21:13).

‘n Deel van die massiewe klipwerk rondom die Koepel van die Rots. Die groot klippe wat die onderste deel van die muur vorm kom uit Herodes se tyd.

Natuurlik is ook nie alle huise met klip gebou nie. Amos het kliphuise as ‘n luukse beskou wat slegs moontlik gemaak is omdat die armes uitgebuit is (Amos 5:11). Dit was veral openbare plekke soos die Tempel, die stadsmure en die voorraadstede soos Megiddo wat gewoonlik van klip gebou is. Fenisiese bouers het waarskynlik met al hierdie projekte gehelp. ‘n Mens kan dit duidelik sien in, die kwaliteit van die geboue.

Daar is selfs van stryklae en koplae gebruik gemaak om die mure te versterk (d.w.s. sommige stene is in die lengte in die muur ingemessel terwyl ander stene weer in die dwarste in die muur ingemessel is). Die klipkappers het die klippe dikwels so akkuraat gekap dat daar feitlik geen opening tussen die klippe was nie en dit het baie keer nie eens pleister benodig nie. Die klipmesselaars het selfs daarin geslaag om vensters in hierdie klipmure in te bou (Jeremia 22:14).

Die meeste huise is egter van modderstene gebou. Hierdie modderstene is gemaak deur modder en strooi in houtgietvorms te gooi, en dit is dan gelos om in die son hard te word. Modder is dus as messelklei en pleister gebruik vir sowel die buitekant as die binnekant van die mure. Ander huise wat meer “rof” was, is gebou van ‘n mengsel van klippe en modder. Maar die klipmesselaars was ook betrokke in die bou van silo’s, putte, klipbakke, openbare geboue, gewelwe, paaie en akwadukte (die laaste drie eers in die Romeinse tye). Met die ontwikkeling van die gewelf of boog, was daar ‘n sleutelsteen met ‘n eienaardige vorm wat die boog of gewelf bymekaar gehou het. Dit is die dekklip genoem en dit was ‘n baie belangrike klip in die konstruksie van die gebou. Die Griekse woord wat in Efesiërs 2:20 gebruik word as ‘n verwysing na Christus, kan met “hoeksteen” of “dekklip” vertaal word. Sommige geleerdes meen dat laasgenoemde vertaling hier verkies moet word. Ander geleerdes wys weer daarop dat daar in dieselfde vers van bouwerk op die fondament gepraat word en dus sou “hoeksteen” die meer waarskynlike interpretasie wees. Dit lyk verder meer waarskynlik dat Paulus sou verwys na ‘n klip wat in die Tempel gevind kon word (d.w.s. ‘n “hoeksteen”) as na die dekklip wat op ‘n gewelf of op ‘n spits dak voorkom. In ieder geval, die algemene betekenis is duidelik: Christus is die heel belangrikste klip in die struktuur!

Skrywer:  Prof Hennie Stander