Vyebome

Vye is as een van die seëninge van die Beloofde Land voorgehou (Deutero­nomium 8:7-9). Die manne wat deur Moses uitgestuur is om Kanaän te gaan verken, het onder andere vye met hulle saam teruggebring (Numeri 13:23). Vyebome is van groot waarde geag vanweë hul vrug, maar ook vir die skadu wat hul gemaak het. Dit was derhalwe altyd lekker om onder ‘n vyeboom te kon sit (1 Konings 4:25; Sagaria 3:10). Toe Jesus vir die eerste keer vir Natanael ontmoet het, het laasgenoemde juis onder ‘n vyeboom gesit (Johannes 1:48). Maar die vyeboom het ook gedien as ‘n simbool van sekuriteit en voorspoed: ^“Elke man sal onder sy eie wingerd sit, ongesteurd onder sy eie vyeboom^“. Ook die omgekeerde hiervan is waar aangesien die afval van vye en die vernietiging van die vyeboom altyd gesien is as ‘n aanduiding van die oordeel van God (Jesaja 34:4; Jeremia 5:17; 8:13; Hosea 2:11; Joel 1:7). Vyebome is soms ook in wingerde geplant (Lukas 13:6-9). Indien die boom toegelaat is om uit te groei, kon dit tot 10 meter hoog word, maar indien dit op rotsagtige grond geplant was of gereeld teruggesny is, is dit tot ‘n bos beperk.

Adam en Eva het die blare van ‘n vyeboom gebruik om hulself te bedek (Genesis 3:7). Die blare het aan die einde van die lente (die einde van April) begin uitkom en was dus ‘n teken dat die somer net om die draai .was (Matteus 24:32). Die vyeboom het twee tot drie keer per jaar vrug gedra en daar kon vir byna tien maande in ‘n jaar vye van die boom gepluk word. Die eerste vye (Hosea 9:10) was in Junie ryp, maar die hoofoes was eers in Augustus gereed. Daar was daarna ook ^‘n kleiner oes van wintervye wat tot in die lente kon hou. Die vye is geëet terwyl dit nog vars was, of dit is gedroog (1 Samuel 25:18) of vyekoeke is daarvan gemaak (1 Kronieke 12:40). Daar is geglo dat die warm pap van vyekoeke genesende krag gehad het, en Jesaja het byvoorbeeld opdrag gegee dat dit op Hiskia se sweer geplaas moes word (2 Konings 20:7; Jesaja 38:21).

Wilde-vyeboom

Nog ‘n soort vrugteboom, wat baie nou verwant is aan die vyeboom, was die wilde-vyeboom. Die vrug daarvan lyk soos klein vytjies-dit is soet maar is tog nie so goed soos die ware vye nie. In Dawid se tyd was daar so baie wilde-vyebome dat by dit selfs nodig geag het om ‘n amptenaar aan te stel om oor hierdie borne toesig te hou (1 Kronieke 27:28). Die takke van hierdie boom is sterk en wyd en dit het baie dwarstakke. Hierdie immergroen boom was dus ‘n ideale boom om in te klim en dit was juis in so ‘n boom waarin Saggeus geklim het toe Jesus horn gevra het om of te klim sodat Hy by hom kon gaan eet (Lukas 19:1-4). Ook hierdie boom kon omtrent tien meter hoog word en hulle is gekweek vir hul hout, wat ‘n mooi ligte kleur het en baie lank hou.

Voorts was die wilde-vyebome van ekonomiese belang met die gevolg dat toe Egipte hulle wilde-vyebome deur ryp verloor het, is dit as ‘n ramp beskou (Psalms 78:47). Ons lees dat Amos nie net ‘n veewagter was nie, maar ook ‘n kweker van wilde-vyebome (Amos 7:14-15). Die Hebreeuse woord wat hier vir “kweker” gebruik word, beteken eintlik “om te prik”. Dit was die gebruik om hierdie vruggies to prik terwyl hulle nog groen was sodat hulle van hul bitterheid ontslae kon raak en lekker sappig kon wees wanneer hulle ryp geword het.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Olyfolie

Groot sorg is aan die dag gele om die olyfolie te suiwer. Daarna is dit in kruike en leersakke gebêre. Olyfolie is soos botter en kookvet gebruik en was ‘n belangrike bestanddeel van die daaglikse dieet (vgl Esegiël 16:13). Dit het ook deel van die spysoffer uitgemaak (Levitikus 2:1). Voorts is dit as brandstof vir lampies gebruik (Matteus 25:3,4) en verder is dit met soda gekook sodat seep daarvan gemaak kon word. Olyfolie is in die vel, ingevryf om ^‘dit te laat blink en ook is die hoofde daarmee gesalf om die hare te laat blink.

Moontlik was dit juis die skoonheid wat deur’ hierdie olyfolie teweeggebring is, wat veroorsaak. het dat dit ook in die godsdienstige lewe ‘n belangrike plek ingeneem het. Voorwerpe wat aan God se diens toegewy is, is met olie gesalf, d.w.s. met olie gevryf. Daarom is ook profete (1 Konings 19:16), priesters (Levitikus 8:12), en konings (1 Samuel 16:13; 1 Konings 1:34) almal met olie gesalf omdat hulle spesiaal toegewy was vir diens tot God. Hierdie rituele gebruik van die olie was so belang­rik dat dit as ‘n ernstige oortreding beskou is om gewyde salfolie vir alledaagse gebruik aan te wend (Eksodus 30:32-33). So ‘n salwing van persone het ingehou dat ’n bietjie olie op die kop gevryf is. Die persoon wat sodanige salwing ontvang het, was in ‘n gesagsposisie en die nodige respek moes aan hom betoon word (1 Samuel 24:6-7): Die profeet het tot die mense gespreek oor dit wat hy van God verkry het; ^–die priester het die volk voor God verteen­woordig, en die koning het die Wet van God tot stand gebring.

Ook die woord Messias is afgelei van ‘n Hebreeuse woord wat “salf” beteken en dit kan dus met ^“Gesalfde” vertaal word. Jesus Christus was terselfdertyd profeet, priester en koning. Hierin is daar baie simboliek vervat. Verder is olyfolie geas­sosieer met ‘n geskenk van God en met Sy uitstor­ting van die Gees: Jesus het ook gesê dat die Gees van God op Hom was omdat die Here Hom gesalf het (Lukas 4:16-21; Jesaja 61:1).

‘n Persoon is aan God toegewy deur hom te salf omdat dit geglo is dat die olie van God afkomstig was en die handeling self is gesien as ‘n voorberei­ding tot die diens van God. Daar staan geskryf dat Christene die salwing van die Gees ontvang het (1 Johannes 2:27).

Maar olie is ook vir die genesende krag daarvan gebruik. Toe die Barmhartige Samaritaan die man, wat deur rowers aangeval is terwyl hy op pad van Jerusalem na Jerigo was, gehelp het, het hy olie en wyn op sy wonde gegooi (Lukas 10:34). Moontlik is dit juis hierdie genesende karakter van olyfolie wat gemaak het dat dit simbolies gebruik is as teken van goddelike genesing. Wanneer daar iemand onder die vroeë Christene siek was, moes die mede-gelowiges vir die siek persoon bid en horn met olyfolie salf (Jakobus 5:13-16). Ander persone glo weer dat die salwing van siekes ‘n simboliese handeling was om aan te toon dat die persoon aan God gewy word of aan Horn oorgegee word sodat God vir hom kon Sorg. In Markus 6:13 lees ons dat toe Jesus die dissipels twee-twee uitgestuur het, het hulle die siekes met olie gesalf en hulle gesond gemaak.

Verder is die olyfolie ook gebruik om skilde mee te olie (2 Samuel 1:21) om te voorkom dat die leer kraak. Dit het dieselfde funksie vervul as wat skoenpolitoer vandag doen.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Sue vra

Hoe versoek ‘n mens die Heilige Gees? Is dit dan net die teenoorgestelde van versoening.

Is dit dan wanneer mens nie gehoor gee aan God en dit wat die Gees in jou binneste vir jou sê om te doen nie? Of is dit totaal en al ‘n ander antwoord?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Hoe versoek ‘n mens die Heilige Gees?

In Matteus 12:31-32 sê Jesus dat die lastering teen die Heilige Gees nie vergewe sal word nie, en wie iets teen die Heilige Gees sê, dit sal hom nie vergewe word nie, nòg in hierdie bedeling, nòg in die een wat kom (vgl. Lukas 12:10).

Volgens Markus 3:29-30 sê Jesus: wie teen die Heilige Gees laster, kry tot in ewigheid geen vergewing nie, maar bly skuldig aan ‘n ewige sonde, want hulle (die skrifkenners wat van Jerusalem af gekom het; in Mt 12:23 is dit die Fariseërs) het gesê: Hy het ‘n onrein gees. In Mk 3:22 sê hulle dat Jesus Beëlsebul in Hom het en dat Hy deur die demone se aanvoerder die demone uitdryf (so ook in Mt en Lk 11:15).

Sonde teen Jesus as die Seun van die Mens in sy nederige menslike gestalte kan verstaan en vergewe word. Maar om die Gees van God, wat in en deur Jesus so duidelik werk in die genesing van die man wat deur ‘n demoon besete was, en blind en stom was, dat hy kon sien en praat, dan te laster as sou die Gees van God die gees van owerste van die duiwels wees, is miskenning teen alle duidelike bewyse in, en daarin te volhard. Sulke hardkoppigheid is die gevolg van iemand se eie wil en wilsbesluit, en dit sny hom af van enige vergifnis deur God. Iemand wat nog bekommerd is of hy die sonde teen die Heilige Gees gepleeg het, is nog nie so verhard nie.

Jesaja 63:10: Maar hulle (Israel) het in opstand gekom en het die Heilige Gees bedroef, daarom het die Here vir hulle ‘n vyand geword en het Hy self teen hulle geveg.

Die gedeelte word geskryf toe die Jode in ballingskap in Babel was. Die rede vir hulle ballingskap is dat hulle vir jare lank hulle rug op die Here gedraai het en afgde gedien het. En dit nadat Hy hulle uit Egipte se slawehuis verlos het en sy Heilige Gees onder hulle gegee het (63:11). Maar hulle het die Gees van die Here onder hulle bedroef deur voordurend sy liefde te krenk met hulle afgodery en verkeerde sosiale lewe. Toe het die Here teen hulle geveg deur Nebukadneser te troepe teen hulle te stuur, en hulle in ballingskap wegvoer. En nou bid die profeet en die volk dat die Here hulle weer genadig sal wees. Vgl Jes 65:9 vir die Here se besluit. Toe die Perse die Babiloniërs verslaan, het koning Kores hulle laat teruggaan na hulle land (vgl. Jes 45).

Handelinge 5:3-5: Petrus het toe gesê: Ananias, waarom het die Satan jou hart vervul sodat jy vir die Heilige Gees gelieg het en vir jouself van die geld vir die grond teruggehou het?……dit was joune om te maak wat jy wou…Waarom het jy hierdie daad in jou hart bedink? Jy het nie vir mense gelieg nie, maar vir God. By die aanhoor van hierdie woorde het Annanias inmekaargesak en gesterf…

Om ‘n goeie voorkoms en die lof van die gemeente te wen het Annanias en sy vrou saam besluit om ‘n deel van hulle plaas se verkoopsprys vir hulleself te hou en die ander deel vir die apostels te bring en te sê dat dit die hele koopsom is, soos Barnabas alles vir die gemeente gebring het (vgl. 4:36-37). Maar om die roem van die gemeente te kry het hulle nie rekenng gehou met die Heilige Gees wat in hulle woon nie, dat Hy alles weet, ook van hulle skynheiligheid. Daarom dat Petrus sê hulle het vir die Heilige Gees gelieg. En God het self ingegryp en gestraf.

In Hand 7:51 spreek Stefanus die Joodse Raad toe voordat hulle hom stenig: Julle hardnekkiges met onbesnede harte en ore, julle weerstaan altyd die Heilige Gees, soos julle vaders gemaak het, so maak julle ook…

Deur die werk van die apostels te weerstaan en hulle daarteen verset en die apostels te vervolg en te verbied om in die Naam van Jesus te preek (Hand. 4:18), is hulle besig om die werk van die Heilige Gees aan bande te lê. So het hulle vaders ook gedoen met die profete wat deur die Heilige Gees gebruik is om met die volk te praat.

Efesiërs 4:30: En bedroef nie die Heilige Gees van God deur wie julle met die oog op die dag van bevryding verseël is nie.

Ef 1:13-14 vertel van die beseëling met die Heilige Gees, wat hulle gelei het tot geloof in Jesus wat hulle verlos het van hulle sondige lewe. Die seël is ‘n bewys dat hulle God se eiendom is, deur die bloed van Jesus gekoop. Die inwoning van die Heilige Gees in die gelowige is die seël. Hy oortuig hulle dat hulle kinders van God is, soos God reeds in die Ou Testament beloof het (vgl. Jes 32:14-18; 44:1-5; Joël 2:27-32).

1 Tessalonisense 5:19: Moenie die Gees blus nie (1983-vertaling: teenstaan nie).

Die Griekse woord vir ‘n vuur blus word figuurlik gebruik om die stopsit van enige aksie aan te dui. Dit beteken jy moet nie die Heilige Gees in sy werk hinder nie, nie in jou lewe nie, en ook nie in die lewe van andere in die gemeente nie. Moet bv. nie die opdrag in 4:3,8 oor die heiligheid van die huwelik verwerp nie. Hy is besig om ons al meer soos Jesus te laat word (2 Korintiërs 3:18) om soos Jesus lief te hê, deur sy lewe vir ons te gee (vgl. Johannes 13:34 en 15:12-17).

Hebreërs 10:28-29: Wanneer iemand die wet van Moses verwerp het, het hy gesterf op grond van twee of drie se getuienis, sonder genade. Hoeveel erger straf dink julle sal iemand verdien wat die Seun van God vertrap het, die bloed van die verbond waardeur hy geheilig is, gering geag het en die Gees van genade beledig het?

Die Griekse woord praat van onbeskaamd arrogant teen iemand praat. In 10:26-31 word gepraat van willens en wetens teen God se werk vir jou verlossing op te tree en Hom te beledig deur opsetlik te bly sondig nadat jy kennis van die waarheid ontvang het, Christus se sondaarsliefde vertrap en jou teen God en sy woord verhef

1 Johannes 5:16: As iemand sy broer sien sonde doen wat nie tot die dood lei nie, moet hy bid en God sal aan hom, ja, aan hulle wat sonde doen wat nie tot die dood lei nie die lewe gee. Daar is sonde wat tot die dood lei; ek sê nie dat hy daarvoor moet bid nie.

Moedswillige verwerping van die soort lewe wat God van ons vra, lei tot afval van God en sy kerk, en is bewys van die gees van die antichrist.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Japie vra:

Wil Johannes iets besonders vir ons gee deur vir kinders ,vaders en jongmense te skryf.
Ek sal baie wardeer as u ‘n verduideliking kan gee oor die gedeelte.
Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Eintlik verwys die drie terme wat in hierdie digterlike gedeelte gebruik word na dieselfde persone, die lede van die gemeente aan wie Johannes skryf., waar daar wel kinders, jongmense en ouer mense is; maar die toeseggings aan die drie groepe is vir almal bedoel, en daarom is dit ‘n digterlike manier wat elke lidmaat aanspreek.

2:12 Die Griekse verkleinwoord teknia word gebruik as ‘n troetelnaam vir ‘n persoon van enige ouderdom met wie daar ‘n besondere verhouding is, en kan bv. vertaal word as ‘my liewe kindertjies’ of ‘my dierbare vriende,’ en word in 1 Johannes gebruik in 2:2,12,28; 3:7,18; 4:4; 5:21 vir die gemeentelede aan wie Johannes skryf (vgl. bv ‘geliefdes’ in 2:7; 3:2,21; 4:1,7,11 en in 3 Johannes 1,2,5,11.

‘omdat julle sondes vergewe is op grond van (dia) sy Naam.’ Die gelowiges se sondes is deur God vergewe en dit bly so (is vergewe – passiewe voltooide tyd). ‘sy Naam’ verwys na alles wat God in die persoon en bediening van Jesus Christus gedoen het. Dit is die rede waarom God hulle sondes vergewe het en gelowiges as God se gereinigde ‘kindertjies’ kan lewe (Hand 4:12). Jesus Christus is die fondament van ons ganse lewe en die stand van die Christen, mense wat aan Hom verbind is en sy Naam dra.

2:13 Die ‘vaders’ van die gemeente kan verwys na die ouer persone (moeders ingesluit) of die meer ervare gelowiges, maar ‘die kennis van Hom wat van die begin af is’ is eintlik die voorreg van elke gelowige. Joh 1:1 sê reeds dat die Woord van God wat mens geword het van die begin af was, dat Hy by God was en self God was – die gelowige is seker dat Jesus God is, teenoor die dwalende Joodse gelowiges, wat Jesus se Godheid betwyfel en teenoor die ‘verligte’ Hellenistiese gelowiges, wat op hulle kennis van God vertrou en nie op Jesus wat God kom openbaar het nie.

Die ‘jongmense’ kan na die jeug in die gemeente verwys, of na nuwe gelowiges. Maar die oorwinning oor die Bose verwys na alle gelowiges (‘jonges’ neanískoi, julle het oorwin nenikékate het in Grieks ‘n fonetiese verband in die digterlike gedeelte). ‘Julle het oorwin’ is ook in die voltooide tyd, wat verwys na ‘n oorwinning in die verlede wat daaglks voortgaan, nadat Jesus aan die kruis die Bose oorwin het (Jn 12:31; Kol 2:15) en ons daaglikse toepassing daarvan deur nie toe te gee aan die Bose en ons sondige selfsugtige begeertes nie. Van die 28 keer wat die werkwoord ‘oorwin’ (nikaoo) in die Nuwe Testament voorkom, kom 24 daarvan in die Johannese geskrifte voor en ‘oorwinning’ (nike) slegs in 1Jn 5:4.

Wat die gelowiges en die kerk in verse 12-13 onderskei van valse aanspraakmakers op geloof, word opgesom as vergifnis van sonde deur Christus, kennis van God deur Jesus, en die oorwinning oor die duiwel deur hulle verbondenheid aan Jesus se lewe en sterwe.

12:14 In hierdie vers word die stellngs in verse 12-13 opgesom en ‘n bietjie uitgebrei as inleiding tot die vermanings wat daaruit voortvloei in verse 15-17. ‘Ek het aan julle geskryf’ – met verwysing na wat in die voorgaande twee verse geskryf is.

‘Kinders’ of: ‘my liewe kindertjies’ (paidia in 2:14,18 is ook ‘n troetelnaam soos vers 12 se ‘my liewe Kindertjies teknia) as aanduiding van al die gelowiges, van oud tot jong, vaders en jonges ingesluit. ‘omdat julle die Vader ken’ (in vers 12 was dit omdat hulle sondes vergewe is);

‘Vaders, omdat julle Hom ken wat van die begin af is (dieselfde as in vers13)

‘Jongmense, omdat julle sterk is, en die woord van God in julle bly (uitbreiding), en julle die Bose oorwin het’ (herhaling van v13).

Deur Jesus te ken, ken ons die Vader (Jn 14:7; vgl. 14:10: die Vader is in Jesus en Jesus in die Vader). Die gelowiges is geestelik sterk deurdat die woord van God in hulle bly, deur die inwoning van die Heilige Gees, die Gees van die waarheid, wat ons alles leer en herinner aan alles wat Jesus vir die dissipels gesê het (Jn 14:17,26). Daarom is die egte gelowige in staat om die Bose te oorwin (soos Jesus Hom oorwin het deur gebruik van die woord van God, Mat.4:4,7,10).

In verse 12-14 was die werkwoorde in die voltooide tyd – wat God reeds aan die gelowiges gedoen het, en waarvolgens hulle nou lewe. In verse 15-17 is die werkwoorde waarskuwings wat in die teenwoordige tyd gegee word, waarvolgens hulle nie behoort te lewe nie. Waar 12-14 telkens die nuwe orde in drie parallelle frases bespreek, wat met Jesus se koms aangebreek het, verwys verse 15-17 in drie parallele frases na die ou orde wat nog voortbestaan tot die wederkoms van Jesus, en die verhouding van die gelowige teenoor die voortgaande ou bedeling:

Skrywer: Prof Francois Malan