The two most important days in your life is the day you are born and the day you find out why – Mark Twain

 

Kan die moderne kerk by die vroeë kerk leer?

Hoe het 120 Joodse volgelinge van Jesus die kerk in ‘n multi-etniese beweging met 33 miljoen volgelinge teen die jaar 350 verander? Rodney Stark (The Rise of Christianity) identifiseer veral drie dinge wat die vroeë kerk gedoen het. Dit is dinge wat die kerk vandag steeds met groot vrug kan doen.

• Die vroeë kerk het die siekes en armes versorg

Aaansteeklike siektes in die eerste twee eeue nC het katastrofiese gevolge gehad. Marcus Aurelius, keiser van 161 – 180, het gesê: “So many people died that cities and villages in Italy and in the provinces were abandoned and fell into ruin.” Dionysius, die Biskop van Aleksandrië,  vertel dat die geloofsgemeenskap die evangelie uitgeleef  het deur die siekes te verpleeg – ten spyte daarvan dat ons hier met hoogs aansteeklike siektes te doen gehad het. Dit het gebeur terwyl die heidene hulle siekes aan hulleself oorgelaat het – om die waarheid te sê hulle het hulle siekes in die straat uitgegooi nog voor hulle dood was. Het ons gemeentes ‘n strategie om die armes en siekes te versorg? Moet ons nie weer soos die vroeë kerk weer liefde op armes en siekes uitstort nie?

 

• Die vroeë kerk het vrouens geëer en met waardigheid hanteer

In Atene is vrouens as kinders geklassifiseer – maak nie saak wat hulle ouderdom was nie. Mans kon van hulle vrouens skei bloot deur hulle uit die huis weg te jaag. In die Grieks-Romeinse wêreld is vroulike babas dikwels doodgemaak. Min gesinne het meer as een dogter gehad. Vroue reageer op die evangelie in groot getalle, want vir die eerste keer hoor hulle dat ook vroue na die beeld van God gemaak is en dat hulle gelyk aan die man was. Hulle was verbaas om te hoor dat mans hulle vrouens moes liefhê net soos Christus die kerk liefgehad het (Efesiërs 5:25). Hulle was verbaas dat hulle in leierskapsposisies gebruik kon word – soos Febe wat ‘n diaken was (Romeine 16:1 – 2). Het die kerk ‘n strategie in plek om die leierskapsvermoëns van vroue te ontgin?

 

• Die vroeë kerk was ‘n multi-etniese, plaaslike beweging

Grieks-Romeinse stede was etnies divers. So byvoorbeeld was Antiogië uitgelê in twee primêre gedeeltes: een vir die Siriërs en een vir die Grieke. Hierdie gedeeltes was met ‘n muur van mekaar geskei. As gevolg van die etniese verskeidenheid was sosiale integrasie baie moeilik – geen wonder opstande het gereeld plaasgevind nie. Juis in Antiogië was Jesus se volgelinge vir die eerste keer Christene genoem (Handelinge 11:19 – 26). In Antiogië verander Jesus se kerk van ‘n homogene groep Jode na ‘n multi-etniese groep – Jode en nie-Jode. Dit was juis hierdie multi-etniese, plaaslike kerk in Antiogië wat die evangelie van Jesus Christus dwarsdeur die wêreld uitgedra het – nie die homogene kerk in Jerusalem nie. Dit was Antiogië se kerk wat Barnabas en Saulus afgesonder het en uitgestuur  het (Handelinge 13:1 – 3). Christus is ons vrede, Hy wat die twee, Jode en nie-Jode, een gemaak het. Deur sy liggaam te gee, het Hy die vyandskap afgebreek wat vroeër soos ‘n muur skeiding gemaak het … deur sy dood aan die kruis het Hy ‘n einde gemaak aan die vyandskap en die twee met God versoen en tot een liggaam verenig (Efesiërs 2:14 – 16). Dit is een van die oorheersende temas in Paulus se briewe: die evangelie breek grense af en skep nuwe mense in Christus wat leef vir die koninkryk van God en mekaar liefhet. Net 13% van alle gemeentes in die VSA is multi-etnies. Het ons ‘n plan om multi-etniese gemeentes tot stand te bring?

 

Het ons gemeentes wat die nuwe hemel en nuwe aarde  van Openbaring reeds hier op aarde weerspieël?

Too many of us are not living our dreams because we are living our fears – Les Brown

 

Plant diep wortels

Ons leef in ‘n tyd waar mense baie suspisieus oor instellings is. Daar is frustrasie met instellings en die leierskap by instellings – hulle het ‘n verkalkte burokrasie wat die lewe van sy inwoners uitsuig, ontwikkel. Is dit waar?

 

 

Wat is ‘n instelling?  Andy Crouch sê ‘n instelling is ‘n kulturele patroon van reëls en rolle en arenas vir menslike kreatiwiteit en optrede wat van die een geslag na die ander oorgedra word. Kultuurgroei kan net groei en bly voortbestaan as dit deel van ‘n instelling is – dit moet deel van die materiaal van die lewe word deur ‘n stel patrone wat aangeleer en herhaal kan word. Dit moet van een geslag na ‘n ander oorgedra kan word. Daarom lees ons so dikwels in die Ou Testament dat die Israeliete ook as die kinders van Abraham, Isak en Jakob bekend staan. Ware kultuurverandering is ‘n langsame proses.

 

Ons is sinies oor instellings want ons het ‘n beperkte siening van wat instellings is en hoe hulle werk. Goeie instellings maak plek vir diversiteit. Soos in ‘n rugbyspan is daar verskillende posisies. Elke posisie vereis en beloon ‘n verskillende stel vermoëns. Die gevolg is die oorvloed en verskeidenheid wat God vir die wêreld beplan het.

 

Daar is egter ‘n probleem: institusionalisme. Nou bestaan die instelling net om sy voortbestaan te verseker. Nou gebruik hulle nie meer hulle bates in diens van vooruitgang nie, maar net vir hulleself. Instellings kan dan teen die doel van God vir die wêreld werk.

 

Die alternatiewe het ook maar hulle probleme. Bewegings wat nie mettertyd ‘n instelling word nie, is soos ‘n saad wat vinnig ontkiem, maar geen wortels ontwikkel nie – dit verdor vinnig.

 

Wat ons nodig het, is instellings wat mense se lojaliteit werd is. Dit beteken nie die sieldodende burokrasie wat ons almal vrees nie; dit is ook nie die anargie waarvan  radikale jongmense droom nie. As ons iets wil bou wat voortbestaan, het ons ‘n instelling nodig.

 

 

The only way to do great work is to love what you do – Steve Jobs

 

Geskiedenis en dit wat nuut is

Gemeentes soek altyd na dit wat nuut is, want ons wil relevant wees. Ons volg ook graag sterk leiers al is hulle teologie maar oppervlakkig. Alister McGrath gee die volgende oplossing hiervoor: Rediscovering the corporate and historic nature of the Christian faith reduces the danger that entire communties of faith being misled by charismatic individuals and affirms the ongoing importance of the Christian past as a stabilizing influence in potentially turbulent times.

 

Maar wat doen ons? Ons kom na vore met snaakse leerstellings soos die voorspoedteologie en water bestaande leerstellings – soos berou oor sonde – af. McGrath glo dat tradisie ‘n filter is – dit laat ons toe om onmiddellik dwaalleer te herken. Om te sê: Ons het dit nog nooit geglo nie, beteken nie dat die onderrig verkeerd is nie, Dit plaas wel ‘n fundamentele vraag op die tafel: Hoekom het Christene dit nog nooit vantevore geglo nie? Verdere ondersoek is nodig en dikwels is daar ‘n goeie rede waarom dit nog nooit vantevore aanvaar is nie. Die verlede is beide ‘n hulpbron en veiligheidsnet om ongesonde leer uit die kerk te weer. Dit verplig die ondersteuners  van hierdie leer om dit te verduidelik.

“Weer gebore” of “van Bo gebore”? – Herman Grobler

Ons het verlede week na die drie hoofredes gekyk waarom Bybelvertalings van mekaar verskil. Kom ons kyk na ‘n spesifieke geval waar die verskil nie baie opsigtelik is nie, maar tog van belang.

 

 

Somtyds het ‘n woord meer as een betekenis-klemtoon. In Johannes 3:3 sê Jesus dat iemand wat nie aan ‘n bepaalde voorwaarde voldoen nie, nie die Koninkryk van God sal “sien” nie. Jesus bedoel dit natuurlik nie visueel nie, maar dat so iemand nie sal “ingaan” nie. In Afrikaans dra die woord “sien” hier ook die selfde betekenis as in Grieks. Ons verstaan presies dieselfde as wat die eerste lesers in die Grieks sou verstaan het.

Maar dit is nie altyd die geval nie. Die voorwaarde waaraan ‘n mens moet voldoen, is juis so ‘n geval. Die Griekse woord “anōthen” wat daar gebruik word, dra twee klemtone wat nie in Afrikaans met een woord herhaal kan word nie. Dit kan verstaan word as: “Weer gebore” of “van Bo gebore”. In so ‘n geval is die vertaler genoodsaak om ‘n keuse te maak.

Wat het Jesus bedoel? Moet ‘n mens “weer gebore” word, of “van Bo gebore” word om die Koninkryk van God binne te gaan?

 

Ons kyk eers na die manier wat sommige Afrikaanse vertalings Joh. 3:3 vertaal:

 

1933/53 Ou Afrikaanse Vertaling: Jesus antwoord en sê vir hom: Voorwaar, voorwaar Ek sê vir jou, as iemand nie weer gebore word nie, kan hy die koninkryk van God nie sien nie.

 

1983 Nuwe Afrikaanse Vertaling: Daarop sê Jesus vir hom: “Dít verseker Ek jou: As iemand nie opnuut gebore word nie, kan hy die koninkryk van God nie sien nie.”

 

Die Bybel vir almal: “…weer gebore…”

 

NLV: “…Ek verseker jou, as iemand nie van bo gebore word nie…”

 

Interliniêr: “Amen, amen, Ek sê vir jou: as iemand nie van bo gebore word nie…”

 

Die Boodskap: “…nog ‘n keer gebore…”

 

Die eerste gebruik van die woord “anōthen” het met posisie te doen. Dit dra dan die betekenis “van bo af”, wat eintlik na die Hemelse verwys. Dit bring ‘n vertikale rigting van bo na onder mee.

Joh. 3:31: “Hy wat van bo kom, is bo almal;”

Joh. 19:11: “U sou geen mag teen My hê as dit u nie van bo gegee was nie.”

Jak.1:17: “Elke goeie gif en elke volmaakte gawe daal van bo af neer”

Jak. 3:15: “Dít is nie die wysheid wat van bo kom nie”

Jak. 3:17: “Maar die wysheid van bo is ten eerste rein,”

Dit kan ook net “van die bokant af” beteken.

Mat. 27:51 en Mark. 15:38: “En die voorhangsel van die tempel het in twee geskeur van bo tot onder. ”

Joh. 19:23: “…maar die onderkleed was sonder naat, van bo af in een stuk gewewe. ”

 

Die tweede gebruik van “anōthen” het met tyd te doen. Dit dui die verband met ‘n vroeër toestand of gebeurtenis aan, en dui ‘n horisontale beweging in tyd, van toe tot nou aan.

Luk. 1:3: “… nadat ek van voor af alles noukeurig ondersoek het,”

Hand. 26:5: “…omdat hulle my van dié tyd af geken het,”

Gal. 4:9: “…hoe keer julle weer terug tot die swakke en armoedige eerste beginsels wat julle weer van voor af aan wil dien?”

 

Die vraag voor ons is om te bepaal of  “anōthen” in Joh. 3:3 en vers 7 verstaan moet word in verhouding tot posisie, of tyd.

Grammatikaal kan dit verwys na posisie, met die gevolg dat dit ‘n vertikale beweging van Bo, of van God af na onder, na die sondaar sou aandui.

Maar net so wel kan dit verwys na ‘n vroeëre gebeurtenis, nl. die menslike geboorte. Dit sou dan verstaan word as ‘n horisontale beweging in tyd, van die natuurlike geboorte na die geestelike geboorte van die sondaar in die huidige tyd.

Albei moontlikhede sal ‘n legitieme vertaling van  “anōthen” verteenwoordig.

Gevolglik moet ons uit die konteks probeer vasstel watter die beste vertaling sou wees.

 

In sy gesprek met Nikodemus kom Jesus onmiddelik by die kern uit nl. die sien of ingaan in die Koninkryk van God, en stel dit dat ‘n totale nuwe entiteit geskep moet word. Dit beskryf Hy na analogie van die geboorte.

Nikodemus het onmiddelik verstaan dat Jesus na die natuurlike geboorte verwys, vandaar sy verwysing na die onmoontlikheid vir ‘n volwasse man om weer die moederskoot binne te gaan. Soos Nikodemus dit verstaan het, lyk dit of “anōthen” eerder in terme van tyd verstaan moet word. Gevolglik sou “weer gebore” die beste in vers 3 pas.

Hierop antwoord Jesus dat ‘n mens uit “water en gees” gebore moet word, want “Wat uit die vlees gebore is, is vlees; en wat uit die Gees gebore is, is gees.” In vers 7 is dit duidelik dat Jesus na die geestelike geboorte verwys, en sou “anōthen” eerder na posisie verwys. Hier sou “van Bo gebore” beter pas.

Maar dit sou nie logiese sin maak indien die vertaler in vers 3 “anōthen” in sy tydsbetekenis “weer gebore”vertaal, en dieselfde woord enkele verse verder, in vers 7, in sy ruimtelike betekenis “van Bo gebore” vertaal nie. Die vertaler is genoodsaak om ‘n keuse te maak!

 

‘n Christen moet van God gebore wees. Word dit die beste beskryf as “weer gebore” of as “van Bo gebore”?

 

Indien dit jou taak was om hierdie deel te vertaal, wat sou jou keuse wees?

 

Skrywer: Herman Grobler