Alle Paaie lei na Jesus: Jesus verryk ons siening van bepaalde dinge (1)

Alle Paaie lei na Jesus: Jesus verryk ons siening van bepaalde dinge (1) – Adrio König

11.3 Jesus verryk ons siening van bepaalde dinge

11.3.1 Ons siening van God (hoofstuk 10)

Dit is merkwaardig hoeveel ryker ons siening van God deur Jesus word. Allereers het ons in Jesus se lewe duideliker as ooit tevore gesien Wie en hoe God is. Wat Jesus gedoen het, het Hy gedoen soos sy Vader dit sou gedoen het. Hy is in ’n unieke sin die openbaring/bekendmaking van God. Hy verklaar ook: “Wie My sien, sien die Vader” (Joh 14:9). En Johannes skryf oor Jesus: “Hy het Hom (die Vader) bekend gemaak” (1:18). En Paulus skryf oor Christus: “In Hom woon God met die volheid van sy wese” (Kol 2:9). As ons dan wonder hoe God lyk, hoe Hy oor ons voel, wat sy doel met ons lewe is, lees ons net oor Jesus. Hy is God se openbaring.

 

Maar daar is veel meer. Ons het reeds daarop gewys dat daar nie regtig in die Ou Testament enige teken is van ’n meervoudigheid in God nie. Daar is net een God, Israel se God, en sy Naam is Jahwe, Here. Eers wanneer ons in die Nuwe Testament met Jesus te doen kry en lees wat die vroeë Christene alles oor Hom geglo het, besef ons dat ons nie net enkelvoudig oor God kan dink nie, maar dat daar ook iets meervoudigs in die een ware God is. Eers dan besef ons dat Jesus in sy lewe vóórdat Hy mens geword het, alreeds voluit betrokke was by die werk van God in die Ou Testament.

 

Maar dan gaan daar eintlik ’n hele nuwe wêreld oop oor God se eie interne gemeenskapslewe, oor die verhoudings waarin die Vader en die Seun en die Gees met mekaar leef. Die Vader het die Seun gestuur en die Seun het gekom om ons te wys Wie en hoe God is. En uiteindelik stuur die Vader ook sy Gees om dit wat Jesus vir ons verdien het, in ons lewe in te dra. Hieroor is boeke volgeskryf. Maar ons weet nou dit alles het eers na vore gekom omdat Jesus gekom het en die vroeë Christene besef het Hy leef in ’n unieke verhouding met die Vader. Hulle het Hom selfs as “God” bely, maar Hom veral “Here” genoem, en dit het later duidelik geword hulle bedoel eintlik met “Here” die Naam van God, Jahwe.

 

Die belydenis wat later opgestel is dat God een Wese is in drie Persone, was ’n poging om hierdie opvallende meervoudigheid in God uit te druk wat veral deur Jesus se optrede duidelik geword het. Op die presiese woorde in hierdie formulering (Wese, Persone) kan heelwat kritiek uitgespreek word, maar ’n mens moet nie hierdie intensie daaragter mis nie. Dit is duidelik genoeg in die Nuwe Testament. Jesus het ons siening van God geweldig verryk.

 

AllePaaieLeinaJesusMense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

 

 

 

Skrywer:  Prof Adrio König




“GROEN”-TEOLOGIESE PERSPEKTIEWE IN DIE BYBEL?

“GROEN”-TEOLOGIESE PERSPEKTIEWE IN DIE BYBEL? – Kobus Kok

1. Inleiding

Deesdae is alles groen! Ons is op soek na groen motors, groen geboue, groen gasstowe, groen swembaddens en selfs groen boeke – boeke wat uit herwinde papier gemaak is. Ek weet van ʼn sekere uitgewer wat net herwinde papier benut. Nou die dag het ek en my vrou vir ons seuntjie “groen” klere gekoop by ʼn winkel wat daarop aanspraak maak dat dit herwinde en natuurlike materiaal gebruik.

 

Die vraag is of ons enige iets uit die Bybel kan leer oor “Groen” wees? Die ander vraag is hoe mens te werk gaan om so ʼn “Groen” perspektief te ontgin? Dit is ʼn belangrike vraag, omdat die Bybelse wêreld en ons wêreld nie net kultureel nie, maar ook histories, in terme van tyd, duisende jare verwyder van mekaar is. Ons hedendaagse probleme was nie eers op hulle radar nie.

Hierdie artikel is vir diegene geskryf wat meer “akademies” na die saak wil kyk en gee so bietjie meer diepte perspektiewe as gewoonlik. Dit doen ook as ʼn leerervaring sodat u kan sien hoe ons tipies so ʼn vraag sal benader. Dikwels kry u net die punt van die ysberg, en los ons die “kombuiswerk” by die huis. Vandag wil ek so bietjie vir u wys hoe die “kombuiswerk” lyk wat die “gebakte koek” voorafgaan.  

 

1. 1. Uit die aard van die saak was die ekologiese krisis nie op die radar van die vroeë “Christelike” beweging nie. Soos ons almal weet beteken dit egter nie dat die huidige sensitiwiteit vir die herstel van die aarde, nie raakvlakke het met dit wat ons reeds in die Nuwe Testament of vroeë kerklike literatuur vind nie. Dit hang net af hoe gesofistikeerd mens se hermeneutiese raamwerk (verstaansraamwerk) en metodologie is. Persoonlik dink ek dat Edward Schillebeeckx se “kritiese korrelasie” metode ons hermeneuties die beste met die betrokke vraag kan help. Sy kritiese korrelasie metode trek die verband tussen “toe” (verede) en “vandag” (hede) deur altwee deur die lens van die ander in kritiese dialoog met mekaar in verband te bring.

 

In die Nuwe Testamentiese wetenskaplike veld het geleerdes (bv David Horrell [sien hier onder]) die laaste paar jaar uit die aard van die saak vinnig begin om oor die ekologiese krisis te besin. Daar is basies twee perspektiewe: Daardie geleerdes wat meen dat dit heeltemal anachronisties (ongetrou aan die antieke tyd) is om enigsins die vraag oor die ekologie aan die Bybelse teks te vra; en ander wat meen dat dit wel implisiet en selfs eksplisiet in die Bybelse tekste na vore kom. Myns insiens het die Bybel baie implisiete perspektiewe wat ons kan help om ʼn “Groen” teologie te ontwikkel, in pas met die derde millennium. Die teks wat die sterkste gebruik kan word in die projek is Kolossense 1:15-20vv wat hier onder bespreek word, in gesprek met Romeine 8 en selfs Johannes se evangelie, soos ek hier onder breedvoerig sal verduidelik.

 

2. Definisie/woordgebruik

Waar om te begin? Wel, ons kan by ʼn basiese woord of definisie begin, soos die Griekse woord oikodomê. Die assosiatiewe, denotatiewe en konnotatiewe aspekte van die woord en die begrip kan natuurlik ook aangewend word om die “Sache” (Basiese saak) van “bou/konstrueer/rekonstrueer/selfs versorg” te ondersoek. Daar is dus baie implisiete konsepte wat assosiatief met die projek in verband staan en waarna mens kan kyk. Indien mens na die woord oikodome kyk in Band 5 van Kittel en Friedrich se Theological Dictionary of the New Testament, sien mens vinnig dat, en hoe die woord in Hellenistiese literatuur, Joodse literatuur (soos Philo), Bybels, Buite-Bybels en vroeë kerklike literatuur (aangeheg in addendum A1) voorkom. Ek heg ook Arendt et al se Teologiese woordeboek se resultate by in addendum A3.

 

Indien mens die semantiese betekenis van die begrip ondersoek, soos dit in Louw en Nida voorkom, kan die leksikale betekenismoontlikhede van die begrip, wat die assosiatiewe en konnotatiewe aspekte verdiskonteer, handig te pas kom. Ek heg dit ook aan as addendum A2. Hulle plaas die woorde οἰκοδομήc,ῆςf onder die semantiese sub-domein 74.15 wat resorteer met die semantiese domein 75 wat handel oor “to make able/capable” en ons dus as “bemagtiging” kan tipeer. Dit vorm die teenoorgestelde van “afbreek” en het die denotatiewe betekenis van “opbou” of “restoureer” of selfs “om te versterk” in plaas daarvan “om te verswak” (Kyk ook Louw en Nida 45.1).

 

Bogenoemde kontoere van die definisies en hulle implisiete semantiese betekenisse sal my lei tot die argument wat ek kortliks hier onder sal uitbou.  

 

3. Voorkoms van die woord en haar verbuigings in die nuwe testament

 groen1groen2

Vertalings van die woord sien soos volg daarna uit:groen3

4. Sommige interessante NT perspektiewe

4. 1. So vroeg as 1954 het Joseph Sittler al opgemerk dat dit nodig is dat ons ʼn “teologie vir die aarde” moet ontwikkel wat vanuit ʼn holistiese teologiese perspektief  die aarde kan sien as synde verweef met God se verlossende werk. In 1961 het dieselfde Sittler by die Wêreldraad van Kerke se byeenkoms Kolossense 1 geneem om die punt te maak dat die kosmiese Christologie, wat met die skeppingsaksie in verband staan, ʼn leerstellige basis skep van waaruit daar ʼn “teologie vir die aarde” geskep kan word. Myns insiens kan Kolossense 1:15-20 ʼn besondere rol speel in so ʼn teologie. Die teks is die bekende himne (lied) en dui aan dat Christus die beeld van die onsigbare God is, die eersgeborene van die ganse skepping. Interessant gaan die teks dan oor in ʼn verduidelikende of redegewende verklaring wat ingelei word deur die Griekse hoti (omdat) konstruksie. Die skrywer argumenteer deur middel van ʼn datief (in/deur) en akkusatief (vir) dat alles op die aarde en die hemel in en deur Christus geskep is. Verder word die werkwoord vir skep in ʼn passief uitgedruk, wat beteken dat ons hier met ʼn Goddelike passief te doen het. In ʼn aktiewe vorm van die Griekse werkwoord doen die subjek die aksie van die werkwoord. In die passief word iets van buite aan die subjek gedoen. In die geval is dit God wat die aarde in en deur Christus skep. Die aarde het dus die skepping “ontvang” en is nie die subjek wat die aksie van die skepping self doen nie. Dit maak die Skepping dus afhanklik van die een wat die aksie van die werkwoord doen, naamlik God, in en deur Jesus Christus. Verder word dit in ʼn perfektum vorm uitgedruk wat beteken dat dit ʼn aksie is wat plaasgevind het in die verlede maar steeds ʼn toestand/state of affairs skep wat geldig is in die hede (vgl. τὰ πάντα διʼ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται in 1:16). Die perfektum is een van die mooiste maniere om iets soos uitverkiesing uit te druk: die feit dat God ons in die verlede uitverkies het, maar ons steeds in die “toestand” of “status” van uitverkose mense verkeer. Die skrywer van Kolossense gaan selfs verder en sê dat alle dinge nie net in/deur en vir/tot hom geskep is nie, maar ook dat “in hom hou alle dinge in stand” (τὰ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκεν). Agter laasgenoemde stelling lê ʼn geweldige pregnante antieke debat oor die kosmos, veral in die Griekse filosofie. Nog steeds gaan die skrywer verder met ʼn intensifisering van die argument deur die geweldige hoë Christologiese stelling te maak dat die volheid van God dit goed gevind het om in hom te woon (ὅτι ἐν αὐτῷ εὐδόκησεν πᾶν τὸ πλήρωμα κατοικῆσαι). Hier word die woord κατοικῆσαι gebruik wat “familie” is van die woord oikodomei in die sin dat beide die basis van oikos dra. Maar dan, kom die sterkste en mooiste na vore, as die skrywer van Kolossense deur middel van die hoti (ὅτι) [omdat) en καὶ die voorafgaande verbind met dit wat na die καὶ (en) volg, naamlik dat God deur hom (lw. Weer διʼ αὐτοῦ) alle dinge (τὰ πάντα ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ τῆς γῆς) met homself wil versoen (διʼ αὐτοῦ ἀποκαταλλάξαι τὰ πάντα), en in die proses vrede (εἰρηνοποιήσας) wil maak nie net met mense nie maar met die ganse skepping – dit wat in die hemel en dit wat op die aarde is. Meer kosmologies kan mens nie kry nie. Die woorde versoen en vrede veronderstel assosiatief dat gebroke relasie versoen word. As God se agente, as tekna tou Theou (kinders van God), is ons gestuurde agente wat God se restouratiewe visie moet uitleef. Die NT het van die begin af die gedagtegang gevolg dat mense se hande en voete die kanaal is waardeur God se restouratiewe genesingshandelinge vloei. Daarom is daar min twyfel dat ons minstens in Kolossense ʼn kosmologiese visie van restourasie, vrede en versoening het wat breër verstaan kan word as die kerk of net mense. In Kolossense kry ons die prentjie van ʼn God wat met die ganse skepping besig is en wat sy mense ook wil deel maak van sy besig wees.

4. 2. Myns insiens kan die visie van Johannes ingetrek word in die ekologiese debat omdat Johannes 1:1-18, soos Kolossense, Jesus direk verbind met die skeppingsaktiwiteit (kyk Joh 1:3-4). Jesus se genesingshandelinge in Johannes getuig almal van hoe Jesus gebrokenheid restoureer en gemarginaliseerdes herstel. Die visie van Johannes se Jesus is die van restourasie en die skep van lewe. Dit is die belangrike – dit is die “Sache” wat deur middel van Schillebeeckx se kritiese korrelasie die brug tussen die verlede en die hede kan bou en dialogies-kreatief sake soos die vernietigende ekologiese krisis deur middel van die heuristiese kategorieë ter sprake kan aanspreek. In Johannes se dualisme is lewe die teenoorgestelde van dood en vernietiging. As Agent van Lewe is Jesus die bemiddelaar en beliggaming van God se wesenlike leweskeppende aard. Die siekte van mense was die “gevallestudie” wat Johannes gebruik het om die “Sache” (Saak) aan te toon dat Jesus gebrokenheid restoureer. Dit gebeur ook in die “herstel” of “restourasie” van Petrus (ʼn teks wat dalk bygevoeg is, maar nie te min).

 

In Johannes se verhaal beland die lewe-skeppende Jesus uiteindelik self aan die kruis en “beliggaam” die gebrokenheid. Maar dan vind die opstanding plaas, en anders as in die Sinoptiese evangelies is Jesus die een wat sy eie lewe weer optel (Joh 10:17vv) – juis omdat Johannes se Jesus die bron van lewe is (vgl. Joh 1:4). Die verskyning aan die dissipels ondersteun verder die tese dat Jesus die bron van lewe is wat gebrokenheid restoureer. Die dissipels verkeer agter geslote deure in Johannes 20 in vrees (

 

5. Die eerste “Christene” as Jode

In die laaste paar jaar beklemtoon Nuwe Testamentiese wetenskaplikes die belangrikheid van die feit dat die term “Christen” anachronisties in terme van die eerste eeu was. Die term  

Met ander woorde, dit is duidelik dat die kosmologie en die eskatologie van die Joods-denkende Bybelskrywers verdiskonteer moet word indien ons by hulle wil kers opsteek oor kontemporêre ekologiese krisis omstandighede. In hulle denke was daar wat die Duitsers soos Michael Wolter ‘n “Begründungszusammenhang” noem – dit is ’n inter-relasionele verband tussen identiteit en etos wat alles ingebed was in ’n bepaalde Joodse manier van kyk na die wêreld. Mens moet dus eintlik die die hele pakkie vat, en indien mens dit nie doen nie dan is mens reduksionisties, etnosentristies en anakronisties met die teks besig. Die vraag is dus steeds die kritiese korrelasie vraag, en daarom dink ek dat Schillebeeckx se benadering die meeste kan help omdat hy erns maak met die kontemporêre wêreldbeeld en die antieke wêreldbeeld en die twee met mekaar in kritiese dialoog bring.

 

In die Joodse denke was die beskerming en die versorging van die aarde ’n belangrike saak (kyk maar net Gen 1:26-28; vgl. Met Openb 4:1-11). Die antieke mense was geweldig afhanklik van die land en selfs in die wette van die Jode word die Sabbatsjaar ingebou (Lev 25), ’n konsep wat ten doel het om die land te “genees”. In die Joodse simboliese universum  sien ons dus duidelik die spore van mense mense wat besef het dat die aarde nie geëksploiteer moet word, of gedomineer moet word nie, maar eerder versorg en gerestoureer moet word. Vir die Jode was die konsep van herstel en rus belangrik. Dit het aangesluit by ’n teologiese selfverstaan – “omdat God…. daarom doen ons so….”

 

In die Nuwe Testamentiese etiek onderskei ons tussen identiteit, etos (leefstyl) en etiek, op grond van die wyse waarop Aristoteles oor die etiek gepraat het. Die antieke mens as diadiese of groepsgeorienteerde individu, het sy/haar persoonlikheid altyd in terme van die groep en in lyn met die waardes van die groep gevorm. Van moderne individualisme was daar nie sprake nie. Die identiteit van die Jood was ’n kollektiewe verstaan van identiteit. In die Joodse kollektiewe verstaan van identiteit was God die skepper-God en mense het deur middel van  hulle konkrete leefstyl hulle identiteit uitgeleef. Hulle het ook geglo “wat jy doen sê wie jy is, en wie jy is sê wat jy doen”. Dus, ons kan aanneem, dat in die wesenlik Joodse Christus-volgers in die eerste eeu, het die Joodse gedagte van die omgee van die gemarginaliseerdes en die gee van tiendes steeds gefunksioneer, behalwe dat dit deur die lens van die Christusgebeure gereinterpreteer is. Net so sou die “aardse” teologie van versorging van mens en natuur (vgl. Gen 2:15) in hulle denke ’n rol gespeel het (vgl. Rom 8:19-23). Was hulle dus “ekologies sensitief”? Ja, natuurlik – in die ware sin van die woord. Daarom is dit redelik veilig om te argumenteer dat die NT skrywers soos hulle Joodse tydgenote ‘n “Bybels [OT]-ekologiese etiek” sou hê, en dat die mens die verantwoordelikheid het om dit “wholesome” te bestuur (vgl. Lev 25). Die vroeë Christene, soos ons sien uit al die aanhalings uit Jesaja, sou bewus gewees het van Jesaja se mooi visie van ’n toekoms waarin daar vrede tussen die mens die natuur sal wees (Jes 11:6-7; Kyk ook 65:6vv). Inherent in hierdie gerestourede “aardse” teologie is die belofte van God se geregtigheid en bevryding wat sal aanbreek – ’n tyd waarop die gevangenis bevry sal word, die armes verlos sal word. In die evangelies is dit Jesus wat hierdie visie laat realiseer – en die Jesus wat sy volgelinge oproep om dieselfde te doen. By Paulus sug die aarde steeds (Rom 8:19-23), maar word gelowiges opgeneem en ingetrek in die restouratiewe plan van God vir die ganse skepping (vgl. Pauliniese tradisie in Kol 1:15-20).

 

6. Verdere Bronne:

Prof. David Horrell is ‘n bekende Nuwe Testamentikus aan die Universiteit van Exegeter wie se werk mens gerus kan raadpleeg (kyk gerus http://humanities.exeter.ac.uk/theology/staff/horrell )

 

  • Horrell, D.G, Hunt, C. & Southgate, C., 2008, ‘Appeals to the Bible in Ecotheology and Environmental Ethics; A Typology of Hermeneutical Stances’, SCE 21, pp. 219-238.
  • Horrell, D.G., 2010, Ecology and the Bible, Equinox.
  • Horrell, D.G., 2011, ‘Ecological ethics’, in Green, J.B., Dictionary of Scripture and Ethics, pp. 255-260, Baker Academic, Grand Rapids.  

 

Skrywer: Prof Kobus Kok

 




Alle Paaie lei na Jesus: Jesus bereik God se doel met bepaalde dinge (3)

Alle Paaie lei na Jesus: Jesus bereik God se doel met bepaalde dinge (3)- Adrio König

11.2.3 Die skepping (hoofstuk 4)

Daar is ’n sin waarin Jesus net die skeppingswerk van God verryk. Terwyl ons in die Ou Testament net van God die Vader as Skepper lees, kom Jesus ook as Skepper by in die Nuwe Testament, nie as die Jood Jesus nie, maar as die ewige Seun van God. Sowel Johannes as Paulus sien Hom betrokke by die skepping (Joh 1:1-3, 10; 1 Kor 8:6; Kol 1:16).

 

Maar Jesus is ook in ’n ander sin by die skepping betrokke. In die Nuwe Testament lees ons dat Hy die doel van die skepping is. Dit is iets wat ook nie in die Ou Testament na vore kom nie. Maar in die Nuwe word hierdie betekenis herhaaldelik aan Jesus toegeskryf. Hy is die einde van alles, maar dan die einde as die einddoel; alles is vir Hom geskape in die sin dat alles op Hom gerig is en in beweging na Hom toe is om hulle doel in Hom te bereik. Ons het onder 4.12.2 gesien daar is nie duidelike uitsprake in die Bybel oor presies wat dit beteken nie, maar ons kan wel iets aflei as ons dink wie God is en hoe Jesus geleef het. En dan staan liefde uit. Ons kan nie regtig daaraan twyfel nie dat God se wil is dat liefde op een of ander manier deel van die funksionering van die hele skepping en die totale menslike samelewing moet wees. En in Jesus se lewe het ons gesien hoe dit werk, hoe liefde lyk.

 

Die beelde wat in Openbaring 21, 22 gebruik word om iets te vertel oor die lewe op die nuwe aarde en in die nuwe Jerusalem, skets ’n wêreld en ’n samelewing wat in terme van liefde werk. Die skoonheid, harmonie, vreugde, vrede is ’n appèl aan ons om nou reeds deur die krag van die Gees iets daarvan in die samelewing in te dra.

 

AllePaaieLeinaJesusMense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

 

 

 

Skrywer:  Prof Adrio König




Laat sy liefde jou lei: Ook jý is sy ribbok-kind!

Laat sy liefde jou lei: Ook jý is sy ribbok-kind! – Milanie Vosloo

”Vriendin, ek is moedeloos! Dit gaan so moeilik met my en ek voel so ver van God. Het Hy my vergeet?”, lees die desperate sms op my foon.

In sulke tye kan ons gerus weer die boek Habakuk lees en hoor hoe moedeloos gesmeek hierdie man van God was. Hy wou so graag hê dat die Here sy volk van die Babiloniёrs moes red. Dit het immers gelyk asof die vyand met moord wegkom terwyl God blind is daarvoor. Dis dan wanneer die Here hom met groot deernis antwoord en sê: Wag geduldig al voel dit of dit stadig gaan. Wees seker dit gaan gebeur, dit sal nie onnodig talm nie. (Habakuk 2:3) Alhoewel die Here nie dadelik hul swaarkry wegneem nie, het Habakuk geweet dat God op sy bestemde tyd wel die volk sal bevry. Hy het sonder twyfel gewéét dat God nooit sy kinders in slegte tye los nie of sal toelaat dat die bose met hulle weghardloop nie.

Onthou vandag: Ook jý is sy ribbokkind! Daarom sal Hy, wanneer jy oor moeilike terrein beweeg, jou veilig laat loop.

Here, hou my vandag styf vas asseblief.

 

 

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit Milanie Vosloo se boek: Laat sy Liefde jou Lei, publiseer. Ons dank aan Milanie Vosloo en CUM vir hierdie vergunning. Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za 

 

milanie_boeke_advertensie

 

 Skrywer: Milanie Vosloo