24:10  Toe die goewerneur vir Paulus die teken gee (met sy hand gewink of met sy kop geknik) om te praat, het hy geantwoord (op die aanklagte). Hy spreek eers die goewerneur aan. Feliks was van 48-58 n.C. in Palestina, eers as bestuurder in Samaria en toe as goewerneur ook oor Judea. Paulus het in Junie 56 n.C. voor Feliks verskyn. Toe was Feliks al ses jaar lank regter oor die Jode en het hulle en hulle klagtes al goed leer ken. Daarom sê Paulus dat hy met vreugde (euthúmōs) sy saak voor Feliks verdedig.     

Met die vleiende inleidende woorde oor die goewerneur het Paulus ook gesuggereer dat hy ’n regverdige verhoor van Feliks verwag en twyfel gesaai oor die regverdigheid van die Jode se saak teen hom. Daarby kon hy op die Here vertrou wat hom geroep het om sy Naam voor nasies en konings en Israel uit te dra (Hand 9:15). Hier kon hy dit doen voor al drie.

24:11  Paulus begin met die slotwoorde van Tertullus in vers 8: ‘u sal self by hom kan agterkom waaroor ons hom aankla.’ Paulus sê: ‘u kan u deur noukeurige ondersoek vergewis (epiginōskō) dat dit nie meer as 12 dae gelede is wat ek na Jerusalem opgegaan het om te aanbid nie’ – om die Here in die tempel te aanbid nie, geensins om die tempel te ontwy nie (24:6). Dit het 7 dae geneem vir die reiniging (21:27) en vyf dae voordat die klaers in Sesarea aangekom het (24:1), miskien nog ’n dag of twee vir die verrigtinge in Jerusalem. Hy het gegaan om te aanbid, nie om oproer te gaan stig soos die Jode beweer nie. Dit was Pinksterfees met baie pelgrims in Jerusalem wat die Here kom aanbid het. Die Romeine het ook ’n sterk mag daar gehad om die orde te handhaaf. As daar ’n oproer sou gewees het, sou Feliks daarvan gehoor het.

24:12 Toe hulle Paulus in die tempel gesien het, was hy nie besig om met iemand te redeneer of ’n oproer onder die menigte te organiseer in die sinagoges of êrens in die stad nie. Die aanklag teen hom in vers 5 was dat hy oproere onder die Jode in die wêreld gestig het. Hy begin spesifiek met die gebied waaroor Feliks regeer. Oor die ander gebiede word in die volgende verse gehandel.

24:13 Hulle kan ook nie vir u bewyse bring van die dinge waarvan hulle my nou (in vers 5) aankla nie. Die aanklaer moet volgens wet die bewyse vir die aanklag bring, nie die aangeklaagde soos hulle in vers 8 voorstel nie.

24:14 Hier begin die positiewe deel van Paulus se antwoord. Hy bely sy standpunt as Christen (in die ‘Nasarenersekte, v5), maar ook as Joodse gelowige in dieselfde God as sy aanklaers. Die volgende is ’n openbare verklaring (homologéō) aan Feliks en die mense in die hofsaal van Paulus se geloof en verkondiging. Ek verkondig die God van ons Joodse voorouers. Dit kan hy juis doen volgens die leer van die Weg (hê hodós) wat sy aanklaers ’n sekte genoem het (24:5). Voor sy bekering het Paulus juis die mense van die Weg gevang en in die tronk gestop (Hand 9:2). Volgens Joh 14:6 het Jesus gesê: ‘Ek is die Weg…niemand kom na die Vader behalwe deur my nie.’  Daarom is die boodskap oor Christus die Weg of die Weg van God genoem (Hand 18:25-26). Johannes die Doper se werk was om volgens Jesaja 40:3-5 die pad vir die Here reg te maak (Luk 3:4-6). In Mattheus 7:14 het Jesus gesê: ‘hoe smal is die pad wat na die lewe lei! En daar is min wat dit vind.’ Die Weg wys heen na Jesus as die enigste weg na die God van die Jode se voorouers, en ’n lewe in geloof in Jesus as Verlosser (vgl. Paulus se preek in Antiogië, Hand 13:23; en sy brief aan die Romeine wat hy net voor sy vertrek na Jerusalem geskryf het; Rom 10:10). 

Die Sadduseër hoëpriester Ananias wat die afvaardiging lei (24:1) glo net in die Wet as die woord van God vir hierdie lewe en nie wat in die Profete staan nie (vgl. Hand 23:8). Paulus as gelowige Fariseër bely sy geloof in alles volgens die Wet (van Genesis tot Deuteronomium), en wat in die Ou Testamentiese Profete staan, soos hy as Christen dit vanuit Christus se opstanding verstaan (vgl. Rom 3:21-26).

24:15 Paulus bely sy hoop en vertroue op die God wat hulle self (veral die Fariseërlede van die Sanhedrin) ook aanvaar het (prosdéchomai kan ook hulle verwagting aandui) dat daar ’n opstanding (uit die dood) van regverdiges en onregverdiges sal wees – Paulus se hoop en verwagting is dat God alle mense sal laat opstaan en Hy sal oordeel wie regverdiges en wie onregverdiges is (vgl. Rom 2:5-6; 2 Kor 5:10).

Deur sy hele rede van vers 11 af verbind Paulus hom as goeie Jood aan sy aanklaers. Hy het as pelgrim na die Pinksterfees van die Jode gegaan om God in Jerusalem te gaan aanbid (20:16, 24:11). Vir die Romeine sou dit kon beteken dat die Christendom ook die voorregte sou hê wat hulle aan die Jode gegee het. As Jood het hy Timotheus laat besny (16:3) sy eie kop laat skeer ná ’n gelofte  (18:18), in die tempel ’n offer gebring na sy eie reiniging (21:26). Al hierdie dinge het vir Paulus egter nuwe sin gekry volgens die Weg wat hy eers vervolg het (22:4) maar op die pad na Damaskus aanvaar het (24:14). Nou verklaar hy Christus as die enigste regte weg na God die Vader toe. Die Christelike betekenis van die Ou Testament is ook die regte gelowige verbintenis aan die Skrif (vgl. 26:22-23; Luk 24:26) sowel as die Christelike verwagting van die opstanding uit die dood op grond van Christus se opstanding (Hand 4:2). Paulus sien die Christendom as die ware vervulling van die Jodendom.

24:16 Paulus is verder aan die Jode verbind deur ‘n lewe wat op God se oordeel gerig is deur altyd sy uiterste bes te doen – voortdurend met inspanning soos ’n atleet wat oefen (askêō vgl. 1 Kor 9:26-27) om sy gewete in alle opsigte skoon te hou (apróskopos onberispelik) voor God en die mense (23:1) – sodat God en die mense hom nie van iets sal kan beskuldig nie (1 Kor 4:4-5; Rom 14:10-12 wat Jes 45:23 aanhaal). Suneídêsis gewete of morele sensitiwiteit verwys na die mens se sielkundige vermoë om tussen goed en kwaad te onderskei.

24:17 Die volgende verse word aan die voriges verbind met die inleidende sin: Nadat Paulus etlike jare nie in Jerusalem was nie, het hy nou weer na Jerusalem toe gekom. Volgens Handelinge was hy laas in Jerusalem na sy eerste sendingreis met die vergadering van die apostels en ouderlinge in 48 n.C. oor die besnydenis van nie-Joodse Christene (Hand 15). Dit was 8 jaar tevore. In Grieks is verse 17-21 een sin, soos verse 10-13 ook een Griekse sin met een hoofwerkwoord is.

Die doel van sy besoek was om met die Pinkster-oesfees in Jerusalem te wees om saam met al die pelgrims sy dankoffers (prosforás) aan die Here te bring (21:26), om die Here te dank vir die oes van gelowiges en gemeentes wat hy gestig het gedurende sy sendingreise (Rom 15:16; vgl. 1 Kor 1:4). Dié gemeentes het ook gereeld kollektes opgeneem as hulle dankoffer aan die Here, wat hulle saam met Paulus en sewe verteenwoordigers van die gemeentes (20:4) na die armes in Jerusalem gestuur het (Rom 15:25-27; 1 Kor 16:1-4; 2 Kor 8:1-4; 9:10-13). Met die bring van dié gawes aan die behoeftige Joodse gemeentelede word Paulus se verbintenis met sy Joodse volk nogmaals onderstreep. 

24:18 Paulus verduidelik dat die Jode hom in die tempel gevind (gesien) het net toe hy die Joodse reinigingseremonie volgens die wet van Moses voltooi het. Dit weerlê hulle klagte dat hy die tempel ontheilig het (24:6). Daarby was daar ook geen skare wat hy byeengeroep of ’n oproer wat hy gestig het soos hulle beweer dat hy onluste onder al die Jode veroorsaak nie (24:5).

24:19 Paulus wys dat die eintlike moeilikheidmakers sommige Jode uit Asië was. As hy dan beskuldig word dat hy onluste onder al die Jode in die wêreld veroorsaak (24:5), moes hulle hom hier in Sesarea kom aankla het ‘as hulle iets teen hom sou hê (optatiewe vorm van die werkwoord wat maak dat hulle saak nie seker is nie).’ Die Romeinse reg verkies egter dat klaers self teenwoordig moet wees vir deeglike ondersoek van ’n saak. Die feit dat hulle nie hier is nie verswak die Jode se saak.

24:20 As alternatief vir die eintlik aanklaers, daag Paulus die hoëpriester en sy metgeselle uit: of laat dié wat wel hier is self vertel (met klem op die inhoud van wat hulle sê) aan watter adikêma onreg, wat voor God verkeerd is, hulle hom skuldig gevind het toe hy voor (epí kan voor of teenoor beteken) hulle in die Sanhedrin opgestaan het (hístamai word gebruik vir staan en opstaan) om sy posisie en geloof te verduidelik (vgl. 23:6,9).

 24:21 Met besliste ironie oor die spanning in die Raad tussen die Sadduseërs en die Fariseërs (23:7-8) verwys Paulus hier na die een ding wat hy voor die Raad uitgeroep het as die belydenis van sy geloof: ‘oor die opstanding van die dooies staan ek vandag voor julle tereg’ – dat hulle moes oordeel of hy reg of verkeerd is; krinō kan ook beteken: waaroor hulle hom moes veroordeel. Met die belydenis oor ’n geloofsvraag, wat die Romeine nie interesseer nie, maak hy die hele aanklag van die Joodse Raad teen hom voor ‘n Romeinse goewerneur as onvanpas en belaglik af. Daarmee sluit Paulus sy rede af. Maar vir Paulus, wat die opgestane Here Jesus persoonlik gesien, gehoor en met Hom gepraat het, was dié belydenis die kern van sy geloof. 

24:22 Daarop het Feliks die hofsitting vir hulle verdaag met die belofte dat hy ’n beslissing oor hulle saak sal maak na ’n deeglike ondersoek (diaginōskō) wanneer kommandant Lisias na Sesarea toe afkom van Jerusalem af. Lukas voeg by dat Feliks ’n deeglike kennis oor die Weg gehad het, uit die 6 jaar wat hy al in Palestina was en moontlik ook deur sy Joodse vrou (24:24). Hoewel Feliks van Paulus se onskuld oortuig was soos uit vers 23 blyk, stel hy die saak uit, waarskynlik om twee redes wat uit verse 26-27 blyk.

24:23 Die kaptein (owerste oor 100) wat vir Paulus na Sesarea toe vergesel het met die 70 ruiters, kry die opdrag dat  Paulus in bewaring gehou word met ’n mate van vryheid sonder verhindering van enige van sy eie mense (sy geloofsgenote) om hom deurlopend te versorg. Onder sy eie mense sou seker Filippus en sy vier dogters, die dissipels in Sesarea en Lukas getel kon word (vgl. 21:8-9,12,16).

Skrywer:  Prof Francois Malan

24:1 Die Jode verskyn voor Feliks vyf dae na sy eerste sitting met Paulus. Feliks word genoem die goewerneur (hêgemōn regeerder). Hy tree namens die keiser in Rome op (’n prokurator; vgl. Hand 23:11 waar die Here vir Paulus sê dat hy nog in Rome voor hom moet gaan getuig). Namens die Sanhedrin bring Ananias, wat van 48-58 n.C. deur die Romeine as hoëpriester aangestel is, en ’n paar familiehoofde die aanklag (emfanízō formeel aankla). Hulle het groot koste aangegaan om ’n bekwame advokaat (rhêtōr), wat kennis van die Romeinse wet het en ’n Latynse redenaar is, te huur om namens hulle die aanklag voor te lê. Tertullus is ’n Latynse naam en dit is onseker of hy self ’n Jood is. Hy vereenselwig hom egter met die Jode se saak teen Paulus. Lukas se beskrywing van die hofsaak is ’n meesterstuk, wat in enkele sinne die verloop van die hele proses voor Feliks beskryf.

24:2 Die eerste sin is eintlik ’n opskrif vir die gedeelte, dat Tertullus sy aanklag begin het toe hy (waarskynlik Paulus) ingeroep is in die hofsaal. Tertullus begin die aanklag deur eers vir Feliks te prys om daarmee sy goedgesindheid te wen. Hy verwys na die ‘baie vrede wat deur u beleef word, en deur u vooruitsiendheid is hervormings ingestel vir hierdie nasie. Voor die nie-Joodse goewerneur Feliks verwys Tertullus na die Jode as hierdie ‘nasie,’ éthnos, die woord wat vir die heidenvolke gebruik word, en nie laós wat vir die volk van die Here gebruik word nie (vgl. bv. 21:40;  23:5). Josefus (Antiq 20:8:5-7) vertel van al die rowers en Egiptiese oproermakers wat Feliks onderdruk en uitgeroei het (vgl. 21:23). Met die openingsin berei hy die weg voor vir die aanklag van onrus opstokery deur Paulus (24:5).

24:3 ‘Op enige plek en oral (verdubbeling om te beklemtoon) erken ons dit met alle dankbaarheid.’ Dit is egter nie waar nie. Die verhouding tussen Rome en die Jode het tydens Feliks se termyn baie versleg. Hy was ’n wrede man wat baie Jode laat doodmaak het. Hebsugtig het hy baie Jode se besittings laat konfiskeer, en hy was ’n losbandige regeerder, vgl bv. sy drie agtereenvolgende vroue. Maar Tertullus probeer met die lofprysing Feliks gunstig stem teenoor die Jode se aanklag teen Paulus.

24:4 Maar om die besige goewerneur nie verder te vermoei nie (met al die valse gebruiklike lofprysings) doen Tertullus ’n beroep op die goewerneur se genadige verdraagsaamheid (nog ’n valse maar gebruiklike lofprysing vir ’n advokaat in die hof) om kortliks na hulle te luister. Hulle wil hom nie met ’n lang relaas vermoei nie – om ’n gunstige verhoor daarmee te kry. Daarmee skep hy ook die platform vir die skerpte van sy aanklag teen Paulus.

24:5 Die aanklag begin met ’n beskrywing van hoe die Jode vir Paulus beskou- ‘ons het gevind (eurískō ook: begin beleef). Die woorde wat hy gebruik word so gekies dat die goewerneur kan begin dink dat Paulus ook ’n gevaar vir die vrede in die Romeinse ryk inhou. Dit word met drie sinne beskryf: 1 Hierdie man is ’n loimós ‘pes’ of  ‘moeilikheidmaker’  wat ’n gevaar is; 2 hy stig oproere (stáseis) onder al die Jode dwarsoor die wêreld; 3 hy is ’n leier (prōtostátês belhamel, aanvoerder) van die dwaalleer/sekte/party (haíresis impliseer dat dit ’n groep is wat aweregs is) van die Nasareners. Hoewel dit drie godsdienstige aanklagte is, word dit so gestel om by die goewerneur die vermoede te wek dat Paulus ’n politiese moeilikheidmaker en ’n gevaar vir die Romeinse ryk is. 

Die Griekse woord loimós ‘pes’ word in die Griekse vertaling van 1 Samuel 25:25 gebruik vir Abigajil se beskrywing van haar dwase man Nabal (1983-vertaling: ‘’n verkeerde mens’). Die goewerneur kon moeilikheid vir die Romeinse ryk hoor as Paulus ’n ‘pes’ genoem word. Die woord ‘oproer’ laat al die Romeine se ore spits. Daar was orals in die ryk kort-kort oproere teen die Romeine soos hier. Daarby kan die woord oikouménê wat die wêreld waar mense woon en werk aandui, of spesifiek na die Romeinse ryk .

 In die hele Nuwe Testament word die volgelinge van Jesus slegs hier Nasareners genoem na aanleiding van Jesus van Nasaret (Hand 22:8; Luk 4:34; Matt 2:23 Nasarener vir Jesus). Die ‘Nasarenersekte’ klink asof dit ’n groep is wat moontlik teen die Romeinse ryk kan organiseer. So het die Jode Jesus ook voor Pilatus valslik beskuldig (Luk 23:2). Hulle het Hom beskuldig dat hy die Jode in Judea en Galilea opgesweep het (Luk 23:5). Paulus word beskuldig dat hy oproer stig onder die Jode in die hele wêreld. Daarmee word die wêreldwye betekenis van Paulus se getuienis oor Jesus deur sy Joodse teenstanders erken. Hulle beskou dit as ’n aanklag teen hom. Die Here het egter gesê: ‘Ek het hom uitgekies as instrument om my Naam uit te dra na nasies en na konings en na Israel (Hand 9:15).

24:6  As ’n laaste opmerking kom Tertullus by die eintlike rede waarom die Jode so kwaad is vir Paulus, maar hy beklemtoon dit nie. Die hoofklag is eintlik die voorafgaande politieke gevaar oor wat Paulus is. Hy het probeer om die tempel te ontwy bebêlóō – om die tempel se heiligheid/wyding aan God te ontneem (vgl. hulle misverstand in Hand 21:28-29).

Dat Paulus dit probeer doen het, en dat hulle hom gegryp en vasgehou het (kratêō) voor hy die tempel kon ontwy, word as ’n pluimpie vir die Jode bedoel, maar strook nie met die weergawe van die gebeure in Hand 21:27-30 waar hulle Paulus uit die tempelterrein gesleep het en die poorte gesluit het nie. Dat die Romeinse soldate hom uit die hande van die Jode moes gaan bevry, word ook verswyg.

Met Jesus se dood is die tempel eintlik deur God ontwy deur die voorhangsel wat in twee geskeur het en die Allerheiligste blootgestel het om gesien te word (Mark 15:37; Matt 27:58). Jesus se opstandingsliggaam word die nuwe tempel vir die gelowiges om by God te kom (vgl. Joh 2:19-21; 4:21-24), en elkeen wat in Jesus glo en Hom liefhet word ’n woning vir God (Joh 14:15-17,23), ’n tempel van die Heilige Gees (1 Kor 6:19).

 24:7&8a Die vers ontbreek in die oudste manuskripte uit die 4e eeu n.C. en daarom ook in die nuwer vertalings. Dit is eers in die 8e eeu n.C. in ’n manuskrip opgeneem, blykbaar om te vertel wat na die vasgryp van Paulus gebeur het. Die teks het gelui: ‘maar Lisias, die owerste oor duisend, het gekom en hom met groot geweld uit ons hande weggeneem en bevel gegee dat sy beskuldigers voor u moet kom.’  (soos in die 1933 en 1953-vertalings in Afrikaans).

24:8 Volgens die 1953 vertaling sou Lisias moes kom getuig oor die waarheid van die stellings in vers 7 en 8a. Volgens die nuwe vertalings sê Tertullus dat Feliks die korrektheid van al die Jode se aanklagte sal hoor as hy Paulus begin verhoor. 

24:9 Die Jode wat in 24:1 saam met Tertullus genoem word, het dit ondersteun – sunepitíthemai beteken eintlik: om aan te sluit by die aanval, hulle het Paulus baie sterk teengestaan met hulle woorde. Hulle het bevestig dat dit so is soos Tertullus die aanklag gestel het.

Skrywer:  Prof Francois Malan

23:12 Toe dit dag geword het, het die Jode ’n sameswering/komplot gemaak – (sustrofê ’n plan om onder ’n eed van samewerking teen iemand op te tree). Hulle het God se straf oor hulleself ingeroep as hulle nie sou doen wat hulle beloof het nie (anathematízō). Hulle eed voor die Here en aan mekaar het gelui dat hulle nie weer sal eet of drink totdat hulle Paulus doodgemaak het nie. Die Jode het Paulus deurgaans vervolg, hom uit Antiogië verdryf (13:50), uit Ikonium laat vlug (14:6), in Listra tot die dood toe gestenig (14:19), in die nag uit Thessalonika laat vlug (17:10), die skare in Berea teen hom opgesweep (17:13), hom in Korinthe belaster (18:6), in Jerusalem uit die tempel gesleep en probeer doodmaak (21:30), maar hier plaas hulle hulle eie lewe op die spel om hom dood te kry as die toppunt van hulle verwerping van sy getuienis oor die opstanding van Jesus as die Seun van God en Redder van die mensdom.

23:13 Daar was meer as 40 van hierdie fanatici wat hierdie sameswering (sunōmosía) gemaak het. Die groot getal het hulle geheime plan makliker laat uitlek.

23:14 Vir hulle plan moes hulle Paulus uit die kaserne uitlok. Hulle kom met hulle plan na die Sadduseër leierpriesters en die familiehoofde. Die Fariseër skrifgeleerdes word nie genoem nie want hulle was mos aan Paulus se kant. Hulle vertel dat hulle ’n eed gesweer het om niks te eet nie, die strengste vorm van vas, totdat hulle Paulus doodgemaak het.

23:15  ‘Daarom moet julle aan die Kommandant laat weet dat julle saam met die Sanhedrin versoek dat hy hom afbring (katagagêi Konjunktiewe vorm van die werkwoord wat ‘aansporing’ uitdruk) na julle toe asof julle sy sake noukeuriger wil ondersoek (diagnōskō kan ook beteken: om na deeglike ondersoek te besluit). Ons is gereed om hom dood te maak voordat hy naby (die tempelterrein) kom.’  Die onwettige vergadering van die Sadduseërs en familiehoofde moet voorgee dat hulle namens die Sanhedrin hulle ‘offisiële besluit bekendmaak’ (emfanízō) aan die kommandant. Hulle stel dit as ’n versoek om vir Paulus na hulle toe te bring vir ’n deeglike ondersoek van die dinge oor hom (tà perì autou). So sou hulle ook die Fariseërlede se instemming met die slinkse versoek kon verkry en sal die Raad ook nie verdink kan word van medepligtigheid aan hulle moordplan nie.

23:16 Paulus se susterskind het gehoor van die hinderlaag (enédra; 23:12 sustrofê komplot; 23:13 sunōmosía sameswering) en het dit vir Paulus in die kaserne gaan vertel. So sorg die Here dat Paulus op die regte tyd van die aanslag hoor, soos van die Joodse komplot (epiboulê) teen hom in Damaskus 9:24; en van die Jode se komplot (epiboulê) voor sy vertrek uit Griekeland 20:3. In Damaskus laat sy volgelinge hom in die nag in ’n mandjie deur ’n opening in die stadsmuur sak. (9:25). In Jerusalem help die broers hom wegkom toe hulle agterkom dat die Helleniste probeer om hom dood te maak (9:29-30). Die broers in Thessalonika het hom en Silas in die nag na Berea gestuur (17:10). Die broers in Berea het hom begelei tot in Korinthe (17:14). Telkens gebruik die Here mense om Paulus te waarsku.

23:17-22 Paulus stuur ’n soldaat om ’n offisier te roep. Die offisier hoor nie die storie nie, maar neem die jongman, op versoek van Paulus, wat as ’n gevangene (v18) vir sy eie veiligheid beskou word, na die kommandant om die storie te hoor. Die kommandant neem die jongman eenkant toe waar hulle twee privaat (kat’ idían) kon wees sodat net Paulus en die kommandant ook die storie ken wat die jongman kom vertel het (v19). Die jongman vertel toe van die Jode se versoek aan die kommandant om Paulus die volgende dag na die raad toe te bring onder voorwendsel (hōs asof) hulle sy saak noukeuriger wil ondersoek (v20). Die jongman waarsku die kommandant om nie die versoek toe te staan nie, omdat dit nie die eintlike rede is vir hulle versoek nie. Hy vertel toe van die hinderlaag van die 40 man wat reeds opgestel is in afwagting van die kommandant se instemming (epangelía) en van hulle gesamentlike eed voor die Here om nie te eet of te drink voor hulle Paulus doodgemaak het nie (v21). Die kommandant laat die jongman gaan met die opdrag (parangelía) om niemand te vertel dat hy die storie aan die kommandant vertel het nie (v22). Sodoende kan die kommandant se verdere optrede met Paulus en sy antwoord aan die raad as hy hulle versoek die volgende dag ontvang, nie met die storie van die jongman verbind word nie.

Paulus word na Goewerneur Feliks gestuur (Hand 23:23-35)

23:23 Die kommandant roep twee offisiere (letterlik: hoofmanne oor 100) en gee opdrag dat hulle om nege-uur die aand (letterlik: die derde uur van die nag) gereed moet wees om na Sesarea te vertrek met 200 gewone soldate elkeen met ’n swaard en ’n skild, 70 berede soldate met spiese en pantser aan, en 200 voetsoldate elkeen met werpspiese gewapen. Hiermee word die belangrikheid onderstreep van Paulus as Romeinse burger (23:27), van die grootheid van die dreigende gevaar van moord en oproer, en van die kwaliteit van die Romeinse maatreëls. Dit laat dink aan Jesus se woorde met sy gevangeneming aan Petrus: ‘Of dink jy nie ek kan maar net my Vader vra, en Hy sal dadelik meer as twaalf legioene engele tot my beskikking stel nie?’  So beskik die Here 470 Romeinse soldate om Paulus te verlos uit die hande van die 40 Joodse sluipmoordenaars wat voor die Here ’n eed gesweer het om Paulus dood te maak.

23:24 Hulle moes ook sorg vir rydiere (ktênê diere wat las dra) vir Paulus se vervoer om hom veilig na goewerneur Feliks toe te neem. Jesus se getuie word vinnig op Romeinse aflosperde vervoer, waar Jesus op ’n nederige donkie Jerusalem ingery het. Antonius Feliks het in 52 n.C. die keiser se gesant in Palestina geword. Die Romeinse skrywer Tacitus het hom beskryf as iemand wat met alle wreedheid en willekeur die koninklike mag met die gesindheid van ’n slaaf gehandhaaf het. Hy was ’n vrygelate slaaf wat goewerneur geword het deur sy invloedryke broer Pallas. Hy was met drie prinsesse agtereenvolgens getroud. Die derde vrou was die mooie Drusilla (24:24), wat op 14 jaar deur die keiser aan Azisus, koning van Emesa as vrou gegee is (die huidige Homs in Sirië, 160 km noord van Damaskus). Sy is kort daarna deur Feliks verlei om ’n ongeoorloofde huwelik met hom te sluit.

23:25-26 Die kommandant gee aan een van die offisiere wat Paulus tot in Sesarea sal vergesel ’n brief aan die goewerneur om te verduidelik waarom Paulus na hom toe gestuur word. Dit is ’n tipiese Griekse brief van daardie tyd wat begin met die skrywer, die geadresseerde en ’n formele groet (chaírein wat ’n toewensing van geluk aan die geadresseerde impliseer). Claudius Lisias – Lisias is ’n bekende Griekse naam wat volg op die erenaam van keiser Claudius, wat Lisias aangeneem het toe hy Romeinse burgerskap gekry het. Dit bevestig dat hy nie ’n gebore Romeinse burger is nie, maar ’n Griek wat Romeinse burgerskap gekoop het (22:28).

Feliks word aangespreek as ‘die hooggeagte’ (krátistos eksellensie, of mees geëerde – iemand met adellike status, met die implikasie van mag en gesag, soos Theofilus in Luk 1:3 aangespreek word). Goewerneur ( letterlik: hêgemōn  iemand wat oor ’n Romeinse provinsie regeer; in Latyn procurator, iemand wat namens die keiser regeer terwyl ’n proconsul namens die Romeinse senaat regeer).

23:27 Dat hy Paulus van die dood gered het uit die hande van die Jode, omdat hy ’n Romeinse burger is, is nie ’n ware weergawe van die gebeure van 21:31-36 nie (vgl 22:24-29). Die hoofrede waarom die kommandant egter vir Paulus na die goewerneur verwys het, was dat hierdie man Paulus, wat hy na die goewerneur stuur, ’n Romeinse burger is wat deur die Jode met die dood gedreig was. Daarom word dit voorop in die brief gestel. Dat hy dit eers uitgevind het nadat hy opdrag gegee het dat Paulus gegesel moes word, sou hom in groot moeilikheid laat beland het. Daarom word dit verswyg.  

23:28 stem ooreen met 22:30.

23:29 Die kommandant kon slegs met die hulp van ’n tolk of van Paulus self agtergekom het waaroor die stryery tussen die Sadduseërs en die Fariseërs was. Belangrike nuwe informasie is dat Lisias volgens Romeinse reg Paulus onskuldig bevind het aan enigiets wat die dood of gevangenskap verdien. Daarom was Paulus se aanhouding ook in 23:35 slegs ’n bewaking van Paulus teen die Jode.

23:30 Lisias verwys na die komplot teen Paulus, maar verswyg die versoek van die Sanhedrin om Paulus noukeuriger te ondersoek. Dit is egter deel van die komplot. Dat hy die aanklaers beveel het om hulle saak aan die goewerneur te gaan voorlê, is seker eers die volgende dag gedoen om nie Paulus se ontsnappoging die nag in die wiele te ry nie. Maar in die brief aan die goewerneur word dit gestel asof hy reeds die opdrag aan die Sanhedrin gegee het.

23:31-32 Volgens die kommandant se instruksies aan die twee offisiere (23:23-24) het hulle vir Paulus geneem en deur die nag en waarskynlik ’n deel van die volgende dag tot by Antipatris gebring. Antipatris lê 60 km noord-wes van Jerusalem. Die kontingent met o.a. 400 voetsoldate, wat gewoonlik 24 km per dag kon aflê, het Antipatris seker eers later gedurende die dag bereik.

Antipatris was gebou op die ou stad Afek, een van die stede wat Josua ingeneem het (Jos 12:18). Later was dit ’n basis van die Filistyne (1 Sam 41:1; 29:1). Nog later is dit Arethusa genoem. Altwee name verwys na baie water by die stad. Herodes die Grote het die stad herbou en na sy vader Antipater vernoem (die huidige Tell Ras el-Ain is ’n Turks-Arabiese stad in Israel). Dié Hellenistiese stad met oorwegend nie-Joodse inwoners van destyds lê op die grens tussen Judea en Samaria. Hier sou Paulus veilig wees teen die Joodse samesweerders. Daarom keer die 400 soldate terug na Jerusalem om te help met die wet en orde in die stad. Die 70 berede soldate onder een van die offisiere vergesel Paulus na Sesarea, 40 km noord van Antipatris.

23:33 By hulle aankoms in Sesarea oorhandig die kontingent die brief van Lisias aan die goewerneur en gee Paulus oor aan die goewerneur se gesag en verantwoordelikheid (parístêmi). Sesarea is die hawestad waaraan Herodes die Grote van 22-10 v.C. laat bou het en na keiser Augustus genoem het. Die paleis van Herodes het die woning van die Romeinse goewerneurs en van die administrasie van Palestina vir 600 jaar lank geword.  

23:34 Om Paulus se Romeinse burgerskap te bevestig, soos in Lisias se brief gemeld is, vra Feliks van watter provinsie Paulus afkomstig is, en verneem van hom dat dit Silisië is. Sedert 67 v.C. is Tarsus deur die Romeine aangewys as die hoofstad van die provinsie Silisië wat hulle ingeneem het, maar wat nog onder die goewerneur van Sirië geval het. Sedert 90 v.C. kon bondgenote van Rome ook Romeinse burgerskap verkry. Paulus se ouers wat in Silisië gewoon het was reeds Romeinse burgers (22:28). Maar aangesien die aanklag teen Paulus uit Jerusalem kom, wat onder Feliks se jursdiksie oor die provinsie Palestina val, was hy bereid om die saak te verhoor.

23:35 Daarom wag Feliks op die aanklaers uit Jerusalem voordat hy die saak sal verhoor. Feliks gee ook opdrag dat Paulus in die paleis wat Herodes die Grote gebou het en nou as goewerneurswoning gebruik word deur soldate bewaak moet word teen moontlike sluipmoordaanvalle (fulássō beteken om deur wagte teen gevaar te beskerm). Soos wat hy met 70 perderuiters wat hom beskerm het daar aangekom het, moet hy verder beskerm word tot die verhoor. Paulus staan tussen sy Romeinse beskermers en die vyandige Joodse Raad. So het die Here Paulus teen die Joodse woede beskerm.

Skrywer:  Prof Francois Malan

22:30 Die Romeinse kommandant weet nog nie waarom die Jode so woes teen Paulus opgetree het nie. Hy het nou al vir Paulus ’n geleentheid gegee om die skare toe te spreek, maar dit het in ’n gewelddadige lawaai geëindig. Toe het hy probeer om dit met geweld uit Paulus self te kry, maar hom teen Paulus se Romeinse burgerskap vasgeloop. Nou wil hy dit by die Joodse Raad gaan uitvind. Daarvoor laat hy die leierpriesters en die hele Sanhedrin die volgende dag vergader (die leierpriesters is die Raad se dagbestuur met die hoëpriester as voorsitter, die hoof van die lyfwag, vyf adellike priesters en drie priesters almal Sadduseërs). Op die Raad van 70 lede plus die hoëpriester het, benewens die Sadduseër priesterhoofde, ook die familiehoofde en die skrifkenners meestal Fariseërs, gedien. Die kommandant het Paulus voor die Sanhedrin gebring ‘om uit te vind waarom hulle (die Jode) hom beskuldig het’ (Hand 23:29).

23:1 Dit is verstommend dat die kommandant, toe hulle by die Raad kom, nie sy vraag aan die Sanhedrin stel waarom hulle so kwaad is vir Paulus nie, maar aan Paulus die eerste kans gee om voor die Raad te praat. Paulus het die raadslede stip in die oë gekyk en gesê: ‘Manne broers, ek het tot hierdie dag met ’n heeltemal skoon (letterlik: goeie) gewete in verhouding met God gelewe (politeúomai om in verhouding met ander te lewe; die perfektum vorm van die werkwoord beteken dat hy steeds in dié verhouding met God lewe).’ 

Paulus weet dit is ’n verhoor, maar spreek hulle nie met die nodige eerbetoon van ’n aangeklaagde aan nie, maar as gelykes, ‘broers.’  Jesus het gesê: ‘Julle moet julle nie as rabbi laat aanspreek nie; want net Een is julle Leermeester, en julle is almal broers; ook nie as vader nie want julle het net een Vader, Hy wat in die hemel is; ook nie as leraar nie, omdat net een julle Leraar is naamlik die Christus (Matt 23:8-10; vgl. egter Hand 22:1). Sonder vrees of ’n skuldige gewete kyk Paulus hulle reguit in die oë as hy praat. Oor sy goeie gewete, vgl. Hand. 20:26; 24:16; 2 Kor 1:12; 2:17; 4:2; 2 Tim 1:3). Die beweegredes vir sy optrede was nog altyd suiwer. Dit gaan nie oor sy eie belang nie, maar hy probeer om in alles getrou te wees aan God, al het hy vroeër God se wil verkeerd verstaan.  

23:2 Ananias was hoëpriester vanaf 48 n.C. Enkele van die 28 hoëpriesters wat die Romeine aangestel en afgesit het van 6-66 n.C. was:

• Annas I van Joh.18:13 was in 6 n.C. deur Herodes die Grote aangestel as hoëpriester, word afgesit in 15 n.C. maar         beheer die tempelopset tot sy dood in 35 n.C. (vgl. Hand 4:6). Vyf van sy seuns was hoëpriester (Herodes het                 die vorige priestergeslag van Boethus afgesit en Annas aangestel).
• Kajafas, van Matt 26:57-66; Luk 3:2; Joh 18:13, 24, skoonseun van Annas, was hoëpriester van 18-36 n.C.
• Jonathan, seun van Annas, was hoëpriester van 36-37 n.C.
• Ananias van Hand. 23:2; 24:1, ’n bekwame finansier, seun van Nebedeus, was hoëpriester van 48-58 n.C. toe   goewerneur Feliks hom afgesit het.

Toe Ananias sien dat hy die beheer van die vergadering verloor, gryp hy hardhandig in. Hy gee aan die mense langs Paulus, waarskynlik tempelpolisie/wagte, opdrag om hom op die mond te slaan, om sy vrypostige bek toe te kry en hom te beledig met ‘n klap – Jesus is ook tydens sy verhoor voor die Sanhedrin deur ’n tempelwag geklap (Joh 18:22). 

23:3 Paulus reageer op Ananias se opdrag met ‘God sal jou slaan, jou gewitte muur!’ –  gewitte muur is ’n spreekwoord vir ’n skynheilige wat voorgee om iets te wees waarvan hy juis die teenoorgestelde is. Soos hy opdrag gegee het om Paulus sonder verhoor op die mond te slaan, sal God hom slaan. ‘Jy sit daar om my kragtens die wet te beoordeel, terwyl dit jy is wat in stryd met die wet opdrag gee dat ek geslaan word.’  In Levitikus 19:15 het die Here elke Israeliet beveel: ‘Jy mag nie onregverdig wees in die regspraak nie: jy mag nie partydig wees vir dié wat geen aansien het nie, of die vooraanstaande bevoordeel nie.’ Volgens Mattheus 23:27 het Jesus vir die skrifkenners en Fariseërs gesê hulle is soos witgekalkte grafte wat van buite pragtig lyk, maar van binne is hulle vol doodsbeendere en elke vorm van onreinheid. Onwetend het Paulus ’n profetiese uitspraak oor Ananias gemaak. In 66 n.C. is Ananias deur die Joodse gepeupel vermoor omdat hy die Romeine ondersteun het tydens die Jode se opstand teen die jarelange Romeinse oorheersing. So het God vir Ananias geslaan.

23:4 Die omstanders vra ’n retoriese vraag wat eintlik ’n beskuldiging is: ‘is jy besig om die hoëpriester van God te beledig?’

23:5 Paulus bied vriendelik ’n verskoning aan en spreek sy omstanders aan as ‘broers,’ mede-Jode. Hy het op die oomblik vergeet dat hy met die hoëpriester praat (‘vergeet’ – voltooide verlede tyd van oida weet, verstaan of onthou)  Hy erken hy ken die wet van die Here volgens Eksodus 22:28  ‘jy mag nie sleg praat van ’n leier van jou volk nie’ (‘sleg praat’ is die Septuaginta se vertaling van die Hebreeuse ‘vervloek’). Daarmee bewys Paulus dat hy volgens die wet van Moses lewe.

23:6 Paulus het geweet dat die Sadduseërs, wat nie in die opstanding en ’n lewe na die dood glo nie, een deel van die Raad uitmaak. Hulle het net die eerste vyf boeke van die Ou Testament as die woord van God aanvaar. ‘n Ander deel van die Raad was Fariseërs wat in die opstanding en die lewe na die dood glo, op grond van die uitsprake van die profete van die Ou Testament. Daarom roep Paulus hardop in die Sanhedrin: Manne, broers (mede-Jode), Ek is ’n Fariseër, die seun van Fariseërs’ – huiós seun, iemand soos, of ’n volgeling. In Filippense 3:5-11 het hy egter o.a. oor sy Fariseërskap gesê dat hy dit as ’n verlies beskou, as waardeloos, as vullis, sodat hy Christus as bate kan bekom; ook dat hy die opstanding uit die dood kan bereik deur gelykvormig te word aan Christus se dood. Hy glo in die opstanding omdat Jesus uit die dood opgestaan het, dat hy deur geloof aan Jesus verbind is en daarom voor God geregverdig is.

Paulus sê aan die Raad dat hy verhoor word oor die hoop en oor die opstanding van die dooies. Israel het gehoop op die koms van die Messias/Christus om hulle uit Rome se oorheersing te kom bevry. Paulus glo Jesus is die verwagte Gesalfde van God. Sy hoop het gerealiseer met die opstanding van Jesus uit die dood, as oorwinnaar oor die dood. Daarmee saam gee God aan ons die oorwinning oor sonde en dood, deur ons geloofs- en liefdesband met die Here Jesus Christus – vgl. Paulus se woord aan die Korinthiërs 15:54-57; 15:54 het hy aangehaal uit Jesaja 25:8.

23:7 Toe Paulus dit gesê het, het daar ’n hewige stryery (stásis) tussen die Fariseërs en die Sadduseërs ontstaan en die skare het in twee groepe verdeeld geraak. Die hewige stryery dui op die Jode se gebrek aan die hoop wat die evangelie bring (Kol 1:23), omdat hulle nie in Jesus glo nie. 

23:8 Lukas verduidelik vir sy nie-Joodse lesers wat die agtergrond van die hewige stryery is. Die Sadduseërs, wat nie die Profete en die Geskrifte van die Ou Testament aanvaar nie, sê dat daar nie ’n opstanding (uit die dood) of ’n engel, of ’n gees is nie. Hulle hele lewe is net op die aardse lewe gerig en hulle verwag ook geen lewe na die dood nie. In Genesis 19:1; 21:17; 24:7,40; 48:16; Eksodus 23:20,23; 32:34; 33:2; Numeri 20:16 word tog na engele verwys. Hulle ontken dat daar bose geeste is en glo nie aan die Heilige Gees nie. Die Fariseërs, wat die Profete en Geskrifte as God se woord aanvaar, glo wel in die opstanding, aan God se oordeel oor die mens se lewe (Ps 96:13), dat daar engele is (Ps 91:11), God se hemelse magte (Ps 103:20-21) en duiwels; van God se heilige Gees  (bv. Ps 51:13), van bose geeste (bv. 1 Sam 16:14-15) en die Satan (bv. Job 1:6vv), van die hemel (Ps 2:4) en die doderyk (Ps 139:8) .

23:9 Na Paulus se verklaring dat hy glo in die opstanding van die dooies het die geskreeu van die Raadslede nog harder geword. Op dié punt kom daar ’n verrassende wending in die Raad, wat duidelik die hand van die Here is wat hier ingegryp het om Paulus te red. Vanuit die Fariseërs se geloof in geeste en engele vind hulle ’n halwe ‘Ja’ vir Paulus. Hulle gee toe dat ’n engel of ’n gees met hom kon gepraat het op die pad na Damaskus. Hulle is nog nie bereid om te verklaar dat Jesus uit die dood opgestaan het en vanuit sy posisie aan die die regterhand van die Vader met Paulus kon gepraat het nie. Daarom verklaar hulle net dat hulle geen kwaad in die man kon vind nie. Van Joodse kant was dit die beste beoordeling van Paulus.

23:10 Maar toe word die stryery van vers 7  ’n heftige twis tussen die Sadduseërs en die Fariseërs in die Raad oor hulle onderskeie opvattings oor ‘geen lewe na die dood nie’ en ‘lewe na die dood met God se oordeel,’ oor watter boeke van die Ou Testament as Woord van God geld, ens. Die kommandant kon sekerlik nie die verhitte Jerusalemse Hebreeus van hulle stryery verstaan nie (volgens 22:30 was die kommandant ook in die raadsaal). Hy was bang dat hulle Paulus uitmekaar sal skeur, soos die volk vroeër probeer het om hom dood te maak (21:31). Hy het nou al geweet dat Paulus ’n Romeinse burger is wat hy moet beskerm. Dit was ook die kommandant se taak om te sorg dat daar nie oproere tydens die Joodse feeste ontstaan nie. Daarom gee hy opdrag aan sy soldate om die raadsaal van die Sanhedrin in te storm om Paulus weer in die kaserne in te bring, soos in 21:31-4 en 22:23-24. Maar dié keer oor sy veiligheid.

23:11 Daardie nag het die Here by Paulus gestaan en vir hom gesê: ‘Hou moed/wees dapper!’ – tharsei – vertrou op God  en bly doelgerig in gevaar of beproewing. Want soos hy in Jerusalem perí ‘oor en vir’ die Here getuig het, moet hy (dei ’n goddelike opdrag) ook in Rome gaan getuig. Die opdrag om ook in Rome te gaan getuig, verseker vir Paulus dat hy na Rome sal gaan. Dit was ook die agtergrond van sy beroep op die keiser (25:11). Tydens hulle skipbreuk op hulle seevaart na Rome het ’n Engel van die God aan wie hy behoort by hom kom staan en gesê dat hy voor die keiser sal verskyn en dat almal wat saam met hom vaar, gespaar sal word (27:23-24). In kritieke oomblikke in Paulus se lewe het hy besondere openbarings van Christus ontvang om hom moed in te praat en voor te berei vir wat kom. God se doel met Paulus is dat hy van die opgestane Christus moet getuig.

Skrywer:  Prof Francois Malan