18:7 Paulus se oorgang ‘van nou af’ (apò tou nun) van die Jode na die heidene (soos in 13:46, 19:9 en 28:28) het betekenis vir die geskiedenis van die wêreld. Die sinnebeeld daarvan is Paulus se vertrek uit die sinagoge en ingaan in die huis langs die sinagoge. Die huis behoort aan ’n godvresende met die naam Titius Justus (justus – ‘regverdige’). Die man wat tot nou toe die sinagogedienste bygewoon het se huis word die saamkomplek van die Christusgelowiges, ’n uitdaging en ’n uitnodiging aan die godvresendes wat elke Sabbat nog na die sinagoge toe gekom het.`

18:8 Anders as by die vorige stede word hier nie vertel van ’n groeiende weerstand teen die evangelie onder die Jode nie. In 18:12 word net vertel van die Jode se mislukte poging teen Paulus. Hier word egter vertel van die leier van die sinagoge, Krispus, wat saam met sy hele huis, wat ook sy slawe sou ingesluit het, tot geloof in die Here Jesus gekom het. Dit was duidelik ’n wonder wat die Heilige Gees in hulle harte bewerk het en Paulus se bediening daarvoor gebruik het. Volgens 1 Korinthiërs 1:14 het Paulus vir Krispus gedoop en dit sou ook sy hele gesin ingesluit het (die woord oíkos vir huis en tempel, word ook gebruik vir almal wat in die huis woon, ouers, kinders, familielede en ook die slawe). Die ander gelowiges is moontlik deur een van die gemeentelede gedoop. Hulle is nie deur Paulus gedoop nie, (vgl. 1 Kor 1:14).

Vanuit die godvresendes en heidene groei die gemeente se geledere. Baie Korinthiërs wat vir Paulus gehoor het, het met verloop van tyd in die Here Jesus geglo en is gedoop, waarskynlik in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees, soos Jesus volgens Mattheus 28:19 sou gesê het, om hulle verbondenheid aan die Vader en die Seun en Heilige Gees te verseël. Van die lidmate in Korinthe was o.a. Lucius, Jason en Sopater, Paulus se volksgenote; Tertius, Paulus se amanuensis; Gaius, Paulus en die gemeente se gasheer; Erastus die stadstesourier en Paulus se helper, Kwartus (Rom 16:21-23,vgl. ook Hand 19:22, 2 Tim 4:20). 1 Korinthiërs 1:11 praat ook van Chloë en haar mense, 1 Kor 16:15,17 van Stefanas en sy huis, wat die eerste bekeerlinge in Agaje was, Fortunatus, en Agaïkus, die drie wat Paulus later in Efese besoek het.

18:9  Paulus, wat in swakheid na Korinthe toe gekom het, vol vrees en bewing (1 Kor 2:3) vir hierdie wêreldstad met sy baie mense en gelowe, op die brandpunt tussen die Jodendom en die heidendom, word deur die Here versterk. In ’n visoen in die nag verskyn die Here Jesus self aan Paulus. Die Here se twee opdragte aan hom beteken: hou op om bang te wees (vir die mense), maar hou aan om te praat en moenie stilbly nie. Deur hierdie openbaring van Christus aan Paulus is dit duidelik dat die Here (kurios die titel vir God en vir Christus wat die gesag het oor die ganse skepping) self besig is met die uitbreiding van sy kerk deur die hele sendingarbeid van Paulus.

 18:10 Die twee redes waarom Paulus moet ophou bang wees, en moet aanhou praat, is dat die Here self by hom is en die Here se versekering dat niemand iets (’n vinger) op hom sal lê om hom kwaad aan te doen nie, ‘want Ek het baie mense in dié stad wat aan My behoort (laós mense wat aan God behoort)’. In die Griekse vertaling van die Ou Testament is laós gebruik vir die volk van God teenoor ta éthnê die ander volke. Hier word laós gebruik vir alle Christene en nie meer vir die Jode as God se uitverkore volk nie. God het reeds vir Hom baie mense in Korinthe uitgekies om aan Hom te behoort. Paulus moet net die spreekbuis wees van die Here wat by hom is om die goeie boodskap oor Christus te verkondig. Die Here sal sorg vir die oortuiging in die harte van die stad se mense wat Hy vir Hom uitgekies het om sy volk te wees. Die belofte om by sy getuies te wees, het Jesus volgens Mattheus 28:20 na sy opstanding gegee.

18:11 Paulus werk hier vir nog 18 maande onder die beskerming van die Here teen die teenstanders, soos in die volgende verse gesien sal word. Sy verblyf word gekenmerk as ‘ hy was besig om die woord van God aan hulle te onderrig (didaskōn). Jesus se opdrag in Mattheus 28:20 was ook ‘en leer (didáskō) hulle alles wat Ek julle beveel het.’ So word Jesus se bergrede bv. (Matt 5-7) ook as lering (didáskō didachê) beskryf (Matt 5:2; 7:28). Paulus se bediening in Korinthe word bereken as vanaf Julie 50 n.C tot Maart 52 n.C. In hierdie tyd skryf hy waarskynlik Galasiërs, en 1 en 2 Thessalonisense.

Skrywer:  Prof Francois Malan

18:1 Na Paulus se preek op die Areopagus het hy Athene verlaat en na Korinthe gegaan, die hoofstad van die Romeinse provinsie Agaje. Silas en Timotheus was nog in Berea, en Paulus het alleen na Korinthe gegaan. Daar word nie gesê of hy die ongeveer 80 kilometer gestap het, oor die stad Eleusis (huidige Elefsina) met die groot tempel vir Demeter, en die stad Megara, of hy per skip gereis het tot by Kenchreë, een van Korinthe se twee hawens, nie.  Omdat Korinthe met die Romeine se opmars in 146 v.C. weerstand gebied het, is die stad deur die konsul Mummius gelykgemaak, maar is 100 jaar later, in 44 v.C. deur Julius Caesar weer opgebou. Hy het dit ’n Romeinse kolonie gemaak en die stad gevul met oudsoldate en vrygelate slawe. In 27 v.C. maak keiser Augustus dit die hoofstad van die provinsie Agaje.   Met die twee hawens Kenchreë aan die oostekant aan die Egeïese see en Lechaeum in die weste in die golf van Korinthe, was Korinthe ’n florerende handelstad met inwoners uit Klein-Asië, Sirië en Egipte. Omdat matrose bang was om in die winterstorms om die Peloponnesus skiereiland te vaar, is ’n geplaveide sleephelling (díolkos) in 600 v.C. gebou om skepe tussen Kenchreë en Lechaeum oor land te sleep. Die vierspoor diolkos was 6 meter wyd oor die 6.4 kilometer wye landengte, die Isthmus van Korinthe, wat tot ’n hoogte van 79 meter strek. Die skepe tussen die Ooste en Rome is op wiele oor die diolkos gesleep. Die vier spore vir die wiele was 160 cm uit mekaar. Dit het die handel in die stad versterk met reisigers, handelaars en matrose (die diolkos is in 1893 vervang met ’n 6.4 km kanaal tussen die twee hawestadjies wat die Peloponnesus van die res van Griekeland skei, met drie brûe wat hulle verbind).  

Die ou Korinthe het al ’n naam gehad vir ’n sedelose stad met ’n 1 000 prostitute op die Akropolis. Die stad het in Paulus se tyd die spreekwoord korinthiazein (om soos die Korintiërs te doen) vir ’n losbandige lewe gestand gedoen. Die kosmopolitiese stad het ’n mengsel van godsdienste gehad met verskillende tempels, vreemde kultusse, primitiewe bygelowe, Griekse gode, ook ’n Joodse sinagoge.  Die mense wat deur die Heilige Gees oortuig is om in die wêreldvreemde boodskap oor Jesus Christus se verlossing te glo, was hoofsaaklik nie baie wyses, of invloedrykes, of van adellike afkoms nie (1 Kor 1:26). Daar was egter ook enkeles van hulle in die gemeente, bv. Erastus die stadstesourier wat ’n gang in die teater laat plavei het (hy word genoem in Rom 16:23; Hand 19:22; 2 Tim 4:20), Krispus die leier van die sinagoge (Hand 18:8; 1 Kor 1:14) en Sosthenes, moontlik Krispus se opvolger as leier van die sinagoge (Hand 18:17; 1 Kor 1:1). 

Na Paulus se rustige verblyf in Athene met die wysgere wat die evangelie as dwaasheid afgelag het, lei die Here hom na die woelige stad Korinthe (18:9) waar hy vir ‘n jaar en ’n half lank werk (18:11). Hy het hulle nog twee maal daarna besoek (2 Kor 2:1; Hand 13:1; 20:1-3) en vier briewe aan hulle geskryf, waarvan twee in ons Bybel opgeneem is (1 Kor & 2 Kor, en waarin na die ander twee briewe verwys word (vgl. 1 Kor 5:9-11; 2 Kor 7:8-12). Daarby het hy van Korinthe af die briewe aan die Galasiërs, 1 & 2 Thessalonisense en Romeine geskryf.

Paulus se benadering in Korinthe was blykbaar heeltemal anders as in Athene. In 1 Kor 2:1-2 sê hy: ‘…toe ek na julle gekom het, het ek nie gekom om met verhewe woorde of wysheid God se geheimenis aan julle te verkondig nie. Ek het besluit om by julle niks anders te weet nie as Jesus Christus, en Hom as gekruisigde.’ Hy sluit nie meer by die Griekse wysgere se geloof en insig aan om van daaruit te kom tot ’n oproep tot bekering uit vrees vir die opgestane Wêreldregter nie. Maar begin en eindig in Korinthe met Jesus Christus as God wat uit liefde vir die mensdom, self mens geword het om aan die kruis die straf op die sonde van die wêreld op Hom te neem en die mensdom uit die mag van die sonde te verlos. 1 Kor 2:4 ‘My lering en my verkondiging het nie berus op oorredende (woorde van) wysheid nie, maar op bewyse van die Gees en van krag.’ In Galasiërs 5:22 het Paulus vroeër beskryf wat hy verstaan onder ‘bewyse van die Gees en van krag’ – ‘die vrug van die Gees is liefde, blydskap, vrede, geduld, vriendelikheid, goedheid, getrouheid, sagmoedigheid/nederigheid, selfbeheersing.   

18:2 In Korinthe vind Paulus ’n sekere Jood met die naam Aquila (Latyn vir ‘arend’). Hy is van geboorte uit Pontus (vgl. Hand 2:9) wat saam met Bitinië die Romeinse provinsie aan die Swart See gevorm het. Die Heilige Gees het Paulus-hulle verhinder om daar in te gaan (Hand 16:7). Aquila en sy vrou Priscilla was onder die Jode wat Rome moes verlaat toe keiser Claudius (regeer 41-54 n.C.) beveel het dat alle Jode Rome moes verlaat (waarskynlik in 49 n.C.). Die Romeinse geskiedskrywer Suetonius (69-122 n.C.) het geskryf: ‘Aangesien die Jode konstant oproere veroorsaak op aandrang van ene Chrestus, het keiser Claudius die Jode uit Rome verban.’ Claudius het dit waarskynik gedoen omdat die Jode en Joodse Christene met mekaar baklei het en aktief proseliete sou gewerf het onder die Romeine. Aquila en Priscilla het pas in Korinthe aangekom (prosfátōs onlangs). Of hulle toe reeds Christene was of eers deur Paulus na bekering tot Jesus gelei is, is onseker. Volgens Handelinge 2:9-11 was daar op die Pinksterdag Jode en proseliete uit Pontus en uit Rome in Jerusalem, wat die koms van die Heilige Gees beleef het. Of die egpaar daar teenwoordig was of van iemand wat daar was van Jesus gehoor het, is nie seker nie. Paulus voeg hom by hulle (prosérchomai gaan na iemand of voeg jou by iemand). Die werkwoord lyk amper of Paulus van hulle te wete gekom het en na hulle gaan soek het of raakgeloop het. Later het daar in hulle huis ’n huisgemeente vergader (1 Kor 16:19). Hulle word Paulus se medearbeiders in Efese (Hand. 18:18,26), Rome (Rom 16:3) en weer in Efese (2 Tim 4:19). 18:3  Aquila en Priscilla (verkleinvorm van Priska soos in van Paulus se briewe) was soos Paulus tentmakers van beroep. Dit kon ook die derde rede wees waarom hy hom by hulle aangesluit het:

1 dat hulle ook Jode was;

2 moontlik reeds Christene was;

3 dat aldrie tentmakers van ambag was;

4 die belangrikste is egter dat die Heilige Gees hulle bymekaar uitgebring het.

Paulus moes, soos rabbi’s tydens hulle opleiding, ook ’n ambag leer. Benewens die regmaak van tente vir mense, was daar ook die groot atletiekbyeenkomste by die Griekse en Romeinse spele, waarin atlete van verskillende stede kom meeding het en tente gesoek het om in te bly. Die bokhaar wat by voorkeur vir tente gebruik is, het veral uit Silisië gekom, waar Paulus gebore is. In 2 Kor 11:17; 12:13 verwys hy na sy harde werk en swaarkry, dikwels met slapelose nagte, dat hy dag en nag moes werk om die pot aan die kook te hou vir hom en sy medewerkers. In 2 Kor 11:7,9 verwys Paulus daarna dat hy die evangelie van God aan die Korinthiërs sonder betaling verkondig het, omdat hy hom daarvan weerhou het om in enige opsig vir hulle ’n las te wees.  

18:4 Elke Sabbat het Paulus in die sinagoge met die mense geredeneer (met bewyse), met Jode en Grieke, waarskynlik godvresende Grieke wat reeds by die sinagoge ingeskakel het. Hy het hulle oortuig – die imperfektum werkwoordvorm beteken dat hy besig was om hulle met sy redenering te oortuig. Dit sou waarskynlik wees dat hy hulle uit die Wet en die Profete sou gewys het dat die Christus moes ly en uit dood opstaan om die mensdom van hulle sonde te verlos (vgl. 1 Kor 2:1-3 sy verkondiging van die gekruisigde Christus; en 1 Kor 15:3-4 oor Jesus se sterwe, begrafnis en opwekking volgens die Skrifte). Gedurende die week het hy as tentmaker gewerk en op die Sabbat in die sinagoge gaan debatteer.  18:5  Toe Silas en Timotheus per skip van Masedonië af geland het, het Paulus voortgegaan om homself (voltyds) toe te wy (proséchō) aan die woordverkondiging, deur voor die Jode ‘te getuig waarvan hy oortuig was’ (die betekenis van diamartúromai), dat Jesus die Jode se verwagte Messias is. Jesus het egter hulle verwagte Messias ver oortref. In 1 Kor 8:6 sê hy: ‘vir ons is daar net één Here, Jesus Christus deur wie alles is en ons deur Hom.’ Met sy twee helpers se koms kon Paulus deur die weeksdae ook met die Jode redeneer en nie slegs op die Sabbat nie.  18:6 Die Jode het hom aanhoudend teengestaan en belaster met hulle houding en optrede (antitássomai ‘teenstaan’ met gesindheid en optrede; blasfeméō ‘belaster’ om iemand se reputasie te besmeer; die teenwoordige tyd van die twee werkwoorde wys dat hulle aanhoudend daarmee besig was). Dat Jesus God is, is vir hulle godslasterlik, daarom beskuldig hulle Paulus se verkondiging van Jesus as die Christus as godslastering. Dit is vir Paulus die teken om sy band met die sinagoge te verbreek. Dit doen hy deur die stof van sy klere af te skud (vgl. Hand 13:51). Volgens Lukas 9:5 en 10:10-12 het Jesus gesê dat as sy dissipels, wat Hy uitgestuur het om die koninkryk van God te verkondig, nie in ’n dorp verwelkom word nie, moet hulle as hulle die dorp verlaat, die stof van hulle voete afskud as getuienis teen dié dorpe. Die afskud van die stof was die teken van die afbreek van gemeenskap met die teenstanders, ook as waarskuwing dat God sy verbond met hulle gaan verbreek. Dan is hulle verlore en hulle godsdiens sinneloos. Saam met die simboliese handeling waarsku Paulus hulle dat hulle bloed op hulle eie koppe is – so het Dawid in 2 Samuel 1:16 gesê. Die 1983-vertaling het dit verduidelik met ‘jy het jou dood gesoek.’ In Mattheus 27:25 was dit ook die Jode se woorde oor hulle aanvaarding van die skuld vir Jesus se dood. Dit beteken dat die Joodse teenstanders self verantwoordelik is vir hulle verwerping van Paulus se boodskap wat God die Heilige Gees deur hom gespreek het; ook van hulle verwerping van Jesus wat God as hulle Verlosser gestuur het. Dit beteken dat God hulle sal verwerp op die finale oordeelsdag (vgl. Hand 13:46). Daarom sê Paulus soos in Eseg 33:9: ‘Ek is sonder skuld (katharós ‘skoon,’ met ’n rein gewete, rein in die oë van God, aan die Jode se verwerping van hulle Messias) van nou af sal ek na die heidene (in Korinthe) gaan (met die evangelieverkondiging).

Skrywer: Prof Francois Malan

17:29 Na Paulus se positiewe aansluiting by die Griekse kunstenaars se insig in die hoë waarde van die mens as nageslag van God (17:28), keer hy terug na sy ontmaskering van die Grieke se tempels wat nie die Skepper van die hemel en die aarde kan huisves nie (17:24) en van hulle kultus asof die Gewer van lewe, asem en alles wat vir die lewe nodig is, behoeftes sou hê dat die mens Hom daarmee moet bedien nie (17:25). In vers 29 ontmasker Paulus die Grieke se afgodsbeelde wat hulle beskou as hulpmiddels om hulle gode waarlik te ken, asof die gode soos mense is en lyk. ‘Aangesien ons dan God se geslag is, moet ons nie dink dat die goddelike, soos hulle klein goue of silwer huisbeeldjies, of soos hulle groot publieke marmerbeelde is nie – ’n beeld wat gevorm is deur die vaardigheid en ingewing van ’n mens.’   Dit bly menslike skeppings sonder lewe en asem en sonder die moontlikheid om lewe en asem aan mense te gee. Hulle moet tot die besef kom dat die Skeppergod gans anders is as die menslike gode wat deur kunstige mense geskep word. Wat onder ons staan as ons skeppings kan tog nie die Godheid afbeeld wat oor ons staan as ons Skepper en Onderhouer van ons lewe nie. Paulus praat hier uit die wet van God wat beeldediens verbied (Eks 20:4-5) en uit die profete wat die spot dryf met afgodsbeelde wat mense vir hulleself maak uit die oorskiet van hulle braaivleishout (Jes 44:9-19), wat nie eers self kan loop nie maar rondgedra moet word, nie kan help of antwoord as jy in nood na hulle roep nie (Jes 46:5-7), gode wat kan omval (Jes 40:19-20; vgl. Ps 115:4-5; Ps 135:15-18). 

17:30 Vir die Atheners, wat so trots is op hulle kennis, wysheid, kuns en kultuur, vat Paulus al hulle dwalings met hulle afgode, tempels en kultusse saam onder ‘n verdoemende uitspraak – dit is tye van onkunde (âgnoia). Hulle erken hulle onkunde oor die ware God met hulle altaar aan die onbekende God. Hulle dwaal omdat hulle nie die ware God ken  nie! So het Petrus ook die Israeliete en hulle leiers in Jerusalem beskuldig dat hulle uit onkunde (ágnoia) hulle Leidsman tot die lewe doodgemaak het (Hand 3:17). Paulus het van die inwoners van Jerusalem en hulle leiers wat Jesus veroordeel het, gesê dat hulle Jesus, vir wie God as hulle Verlosser gestuur het, nie herken het nie (agnoéō, Hand 13:27). Jode en heidene word beskuldig van onkunde oor die ware God. In Romeine 1:18-23 wys Paulus na die toorn van God oor die sonde van die mense, want hoewel God sy ewige krag en goddelikheid van die skepping af in sy werke duidelik bekendgemaak het, het hulle Hom nie as God vereer of gedank nie. Hulle het die heerlikheid van die onsterflike God verruil vir beelde van sterflike skepsels.

Maar God het die tye van onkunde van die mensdom oorgesien (huperoráō bo-oor kyk, besluit om dit nie in ag te neem of in berekening te bring nie) en nou beveel Hy (parangéllō aankondig wat moet gebeur) dat alle mense oral hulle moet bekeer (metanoéō jou manier van lewe verander as gevolg van ’n algehele verandering van denke en houding oor sonde en geregtigheid, oor hoe om met God en medemense versoen te lewe). Hy roep mense om hulle geheel en al te werp op die God wat naby ons is (Hand 17:27), in wie ons leef, beweeg en bestaan (Hand 17:28) wat vir ewig in ons kom woon (Joh 14:16-17,23; 15:4: Bly in My, soos Ek in julle), om Hom te soek en te vind (Hand 17:27).

17:31  God roep die mensdom tot bekering want Hy het ’n dag bepaal waarop Hy die hele mensdom (oikouménê) regverdig (dikaiosúnê om te doen wat reg is volgens wat God vereis) gaan oordeel. Dit sê Paulus by die Areopagus, die ou setel van die regters waar hulle ’n oordeel moes vel oor mense se lewens en optrede. In ’n grot langs die Areopagus is die drie godinne van wraak met koekies vereer (wraakgodinne, die Erinúes, waarin die Atheners geglo het, in Latyn  Furiae of Dirae). In Athene is hulle vereer as die godinne van die aarde en die onderwêreld, met vlerke en slange in die hare geteken. Wanneer iemand vervloek word het hulle ingetree, ook as iemand sy ouers verwaarloos. Hulle kon die vrug uit die aarde van so iemand weerhou. Hier kondig Paulus die eindoordeel oor alle mense op die aarde aan, op ’n dag wat die ‘onbekende’ god, die Skeppergod, in wie elke mens lewe, beweeg en bestaan, bepaal het (hístêmi  om daar te wees, bepaal). Oor elkeen sal dit ’n regverdige oordeel wees (dikaiosúnê wat reg is in God se oë; Ps 9:9 Die Here oordeel die wêreld in geregtigheid; oor die nasies spreek Hy met billikheid reg; Ps 96:13; 98:9; Rom 2:5,16;  ). 

Vir die spesifieke oordeel het God ’n Man aangewys (orízō om iemand aan te stel vir ’n spesifieke taak; Joh 5:22 Jesus sê: Die Vader oordeel ook niemand nie, maar het die volle oordeel aan die Seun oorgegee). Aan die aanstelling van Jesus as Regter oor die hele wêreld het God geloofwaardigheid gegee vir almal (pístin paschōn pasin – alliterasie –  aan almal versekering gegee dat dit sal gebeur, aan almal geloof in Hom gegee) deur ‘die Man’ uit die dood op te wek. Die opwekking van Christus kan verstaan word as ’n versekering dat God vir Jesus aangestel het as die Wêreldregter, én dat God die geloof gee om in die Man te glo (pístis word gebruik vir wat geglo kan word, vertroue, geloofwaardigheid, geloof in Christus, en vir ‘n belofte). Vir Paulus is geloof in Christus en sy opstanding van kardinale belang (vgl. 1 Kor 15:14: As Christsu nie opgewek is nie, is ons verkondiging sinloos, en ook julle geloof sinloos. 1 Kor 15:17 As Christus nie opgewek is nie, is julle geloof vergeefs en is julle steeds in julle sondes. 1 Kor 15:32 As dooies nie opgewek word nie, laat ons eet en drink want môre sterf ons). Daarom is bekering noodsaaklik, en wel bekering tot geloof in die opgestane Jesus, wat van sonde verlos en wat ook gaan oordeel.

Paulus se Areopagusrede sluit met die oproep tot bekering tot die lewende God in die lig van (kathóti gee ’n rede in die lig van ’n feit) die wêreldoordeel deur die Man wat deur God uit die dood opgewek is as bewys daarvan aan almal. Paulus daag die regters van die Areopagus voor die Wêreldregter om hulle tot Hom te bekeer.

Die resultaat van die Areopagusrede (Hand 17:32-34)

17:32 Die Jode kon nie aanvaar dat die Messias moes ly nie. Hulle verwag ’n gesalfde koning wat Israel weer sal opbou tot ’n groot wêreldmag. Vir die Grieke was die opstanding van die liggaam uit die dood ondenkbaar. Hulle het die liggaam beskou as die kerker van die siel. Met die dood word die siel bevry van die liggaam en word deel van die ewige Rede, sê die Stoïsyne, of soos die Epikureërs verkondig het, die siel sterf saam met die liggaam en alles is verby. So het die Jode die goddelikheid van Jesus om die sonde van die wêreld te kan dra, ontken, en die Grieke dat Jesus mens geword het om ook ons liggaam te laat opstaan uit die dood.

Daar is drie reaksies op Paulus se preek. Die een deel lag hom uit en maak neerhalende grappe oor sy leer (chleuazō   gekskeer met iemand deur hom te bespot of te beskimp (soos met Jesus aan die kruis toe die Joodse volksleiers aangehou het om smalend te sê: ‘Ander het Hy gered, laat hy homself red as hy die Christus van God , die Uitverkorene is;’ die Romeinse soldate: ‘As jy die koning van die Jode is, red jouself!’ en die een misdadiger wat Hom aanhoudend gelaster en gesê het: ‘Jy is mos die Christus, of hoe? Red jouself en ons!’  Luk 13:35-39).  

Die ander Grieke het gesê: ‘Ons sal jou hieroor ook weer hoor’ – die werkwoord ‘om te hoor’ is in die Griekse medium wyse, wat beteken dat hulle Paulus weer wil hoor tot hulle eie voordeel. Daar is dus tog ’n positiewe ingesteldheid teenoor Paulus se boodskap wat vir hulle moontlik iets kan beteken, maar die saak word uitgestel ad kalendas Graecas, volgens die Griekse kalender. Dit is ’n idioom wat beteken ‘nooit,’ omdat die Grieke verskillende kalenders het wat nooit pas nie. Dit was maar net ’n beleefde manier om te sê ons stel nie werklik belang nie.

17:33 So het Paulus uit hulle midde vertrek. Hy verlaat die byeenkoms by die Areopagus, maar kort daarna ook die stad Athene, (18:1) wat so onverskillig staan teenoor sy boodskap.

17:34 Daar was egter wel ’n paar bekeerlinge wat gelowig geword het deur die werking van die Heilige Gees in hulle harte deur Paulus se dringende oproep tot bekering. Onder hulle word ’n man en ’n dame genoem. Dionisius as Areopagiet was skynbaar een van die regters op Athene se hoër hof wat by die Areopagus hulle hofsittings gehou het. Van die vrou Damaris is verder niks bekend nie, maar sy was waarskynlik ’n vername vrou, en getuie dat die gemeentes van die Here vroue ingesluit het, soos Lidia in Filippi. Dionisius en Damaris was moontlik leiers in die klein gemeente van Athene. Die Griekse Ortodokse Kerk beskou haar as ’n heilige en ’n straat in die huidige Athene is na haar vernoem. Benewens die twee was daar nog enkele ander gelowiges saam met die twee genoemde leiers. Ook hier los Paulus dus ’n gemeente van die Here met sy vertrek.

Skrywer:  Prof Francois Malan

17:26 In die teks word voortgebou op die Bybelse geskiedenis van God se skeppingswerk in vers 25.  ‘Uit een (mens) het Hy elke nasie (éthnos) van die mensdom gemaak om op die hele aangesig van die aarde te woon nadat Hy die voorgeskrewe tye (kairoi geleenthede vir spesifieke gebeure; tydperke; eras) en die grense van hulle woonplekke toegeken het (orízō ’n taak/funksie toeken; ’n definitiewe besluit neem). Reeds met die skeiding van die waters en die droë land is begin met die toeken van die aarde as die mens se woonplek (Gen 1:10; Ps 104:9). In Genesis 10 word van die verspreiding van die nasies vertel – Jafet se nageslag het tot in Griekeland gaan woon (Gen 10:4); Deutr 32:8 ‘Toe die Allerhoogste vir die nasies hulle besittings gegee het, toe Hy die mense in volke opgedeel het, het Hy vir hulle hulle grense bepaal.’ Gen 11:8: Die Here het hulle verstrooi oor die hele aarde. Ook die tydperke van ’n nasie se kom en gaan is deur die Here aan elkeen toegeken (Job 12:23 ‘Hy maak nasies groot en vernietig hulle; laat hulle uitbrei en tot niet gaan). Jes 41:4: Wie het die verloop van dinge van die begin af bepaal?

Vir die heidense Grieke wat dikwels hulle afgod verbind het aan ’n spesifieke gebied, ’n stad of ’n land, sê Paulus dat daar een Skepper-God is wat oor al die gebiede en nasies op die aarde regeer. Die stad Athene het ook sy tyd van hoogbloei gehad en het beleef hoe hulle tyd uitgeloop het en ander stede, soos Sparta, en ander lande, soos Rome, oor hulle begin heers het. Die gebiede en tye, sê Paulus, word ook deur die Skepper-God bepaal.

17:27 In Grieks is verse 26-27 een sin met een hoofwerkwoord in vers 26 ‘Uit een mens het Hy elke nasie gemaak…’ (gevolg deur al die byvoegings oor hulle gebiede en tye). Dit het God gedoen ‘met die doel dat hulle God sal soek, deur (soos ’n blinde) soekend na Hom rond te voel om Hom moontlik te vind’ – die werkwoord psêlafáō  ‘aanraak, voel of probeer vind, is in die optatief (wensende wys) wat ’n vervulbare wens uitdruk.

Vir Paulus is dit egter nie ’n filosofiese of rasionele soeke na God soos vir die Griekse wysgere nie, maar die verlange van die hele mens na ’n persoonlike verhouding met God. Jakobus het reeds in Hand 15:17 vir Amos aangehaal dat die Here sal kom ‘sodat die res van die mensdom, ja al die nasies, God kan soek.’ Paulus haal Jesaja 65:1 aan waar die Here sê ‘Ek is gevind deur diegene wat nie na My gesoek het nie .’  Om God te vind is die sin van menswees; ook deur aanraking. So het die hele skare Jesus probeer aanraak vir genesing deur sy krag (Luk 6:19); het die vrou wat aan bloedvloeiing gely het die soom van Jesus se kleed aangeraak vir haar genesing deur sy krag (Luk 8:44,6) en het die opgestane Jesus sy dissipels genooi om aan Hom te vat, Luk 24:39). God het die mens gemaak om Hom te soek. Dit is die doel en sin van die lewe vir die mens.

‘Want Hy is nie ver van elkeen van ons nie.’ Die naam Jahweh, ‘Die Ek is,’  wat 6 823 keer in die Ou Testament voorkom vir die God van die verbond met Israel, beteken dat Hy teenwoordig is; Ps 145:18: ‘Die Here is naby almal wat Hom aanroep, almal wat Hom in waarheid aanroep.’ Die Here is naby en ver van ons af, (Jer 23:23-24: ‘Ek is nie ’n God wat net naby is nie, sê die Here, Ek is ’n God wat ook ver weg is…Ek is oral, in die hemel en op die aarde’ -’n oneindige afstand en ’n oneindige gemeenskap. In Jesus het Hy so naby ons gekom dat Hy sigbaar en tasbaar geword het, ja, Christus in ons (Gal 2:20) is nader aan ons as wat een mens aan ’n ander kan kom.

17:28 ‘Want in/deur Hom(Griekse en verwys na ‘in, in noue gemeenskap met, deur’) leef ons (dzáō lewe in die sin van dat Hy die lewe aan ons gee), beweeg ons (kinéō beweeg, kom, gaan) en bestaan ons (eimí om te bestaan of om te wees – met sekere karaktertrekke). Dat die mens in God leef was nie ’n onbekende begrip vir Paulus se gehoor nie (Die Griekse wysgeer Epimenides uit die 6e eeu v.C. het dit reeds gesê. Die Romeinse wysgeer Seneca (1-65 n.C.) het gesê: ‘God is naby jou, met jou en in jou daarom moet jy hom in jou diepste wese vereer.’ Die panteïstiese mistiek het gesê ‘God is in alles en alles is in God.’ Die Grieke het dit op Zeus van toepassing gemaak. Paulus praat egter van die God van die Bybel. Job 12:10: ‘God het al wat lewe in sy mag, die asem van elke mens.’ In Kolossense 1:16-17 sê Paulus:  ‘alles is in Christus geskep…deur Hom en tot Hom…en in Hom hang alles saam;’  en in Romeine 11:36 ‘Want uit God en deur Hom en tot Hom is alle dinge.’ God het met elke mens ’n doel dat die mens Hom sal soek om sy wil te doen. Hy voorsien ook wat nodig is vir die soektog, in Hom beweeg ons. In Ps 32 sê Dawid: ‘My tye is in sy hand.’ Hy reël my dag se program. Om tot en vir Hom te lewe is die doel en sin van die mens se lewe. Jesaja 40:11 sê: Soos ’n herder versorg Hy sy kudde, dra Hy die lammers aan sy bors  en sorg vir die lammerooie. Jes 40:29 ‘Hy gee die vermoeides krag.’

Sommige van die Griekse digters het gesê:  ‘Ons is ook van sy (génos) nageslag/kinders’ – waarskynlik verwys Paulus na die digter Aratus (315-240 v.C.) wat dit sou gesê het. Die gedagte kom ook voor in die Zeusgedig van die Stoïsynse leier Kleanthes (320-230 v.C), Zeno se opvolger. Die Grieke het Zeus beskou as die vader van alle gode en mense. Daarom het hulle die mens vergoddelik. Paulus wil hulle wys dat ’n volk wie se digters en wysgere so ’n diepe insig in die godheid het, moet hulleself nie so verlaag tot aanbidding van afgode en afgodsbeelde nie (Hand 17:16), of tot ’n minderwaardige begrip van ’n god wat deur mensehande bedien word asof hy aan iets behoefte sou hê (Hand 17:25). As die geslag van God moet hulle tot kennis kom van die een God wat bo alle mense en dinge verhewe is en aan almal lewe, asem en alles gee (Hand 17:25). Paulus verstaan dit in die sin van Genesis 1:27 dat die mens na die beeld van God geskep is, wat sy asem in die mens se neus geblaas het (Gen 2:7). Efesiërs 4:6 sê ‘Daar is een God en Vader van almal, wat oor almal en in almal is;’ Ef 3:15: ‘..die Vader van wie elke geslag in die hemel en op die aarde sy naam ontvang.’  Paulus beklemtoon egter in sy briewe dat die kindskap van God in verbondenheid met Christus slegs aan die gelowiges geskenk word: Galasiërs 4:5 God het sy Seun gestuur…sodat ons as sy kinders aangeneem kan word.’ In 1 Kor 8:5-6 sê hy: ‘Al is daar sogenaamde gode in die hemel of op die aarde, en net so baie ‘gode’ en baie ‘here,’ vir ons is daar egter één God, die Vader, uit wie alles is en ons vir Hom, en één Here, Jesus Christus, deur wie alles is en ons deur Hom.’  In Romeine 8:14-17 sê Paulus dat die Heilige Gees in ons gelowiges woon om ons aan die Seun van God te verbind sodat ons deur ons band aan Christus kinders van God word.

Skrywer:  Prof Francois Malan