Vraag:

Ek hoor soveel preke. Lees baie waarhede in die Bybel, maar sukkel nog om dit wat 2000 jaar gelede vir antieke mense geskryf is, vandag effektief toe te pas. Netnou lees ek iets “in” die Skrif wat nie daar staan nie. Gee asb raad.

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Hoe pas mens die Bybel op vandag toe?

Hoe pas mens die Bybel op vandag toe? Hierdie vraag gaan oor wat in die wetenskap bekend staan as ‘hermeneutiek’, oftewel die manier waarop mens ‘interpreteer en verstaan’. Die Bybel is inderdaad ongeveer 2000+ jaar geskryf in ander kulturele en sosiale omstandighede (dink maar aan van die Ou-Testamentiese boeke wat meer as 2500 jaar gelede geskryf is toe van die kulturele gewoontes nog maar primitief was in vergelyking met vandag).

Bybellesers vandag voel aan dat mens nie die ou kulturele gewoontes net so op ons vandag kan toepas nie – vir sekere dinge lyk dit onsinnig. God wil tog sekerlik nie dat ons ons eetgery moet weggooi en soos die ‘ou mense’ met die hande eet of ’n leersak met wyn omstuur sodat elkeen ’n sopie kan vat nie. Ons hoef sekerlik nie soos die dissipels van Jesus rokke te dra of kopdoeke om te bind nie. Vir ons as Bybellesers is bogenoemde voorbeelde (en daar is nog baie ander) genoeg om ons te laat besef: ons kan nie alles net so op ons vandag toepas nie. Die tye het verander en so het die kleredrag, huise, kerke ens. God wil sekerlik nie dat ons alles moet los en soos die mense 2000 jaar gelede moet eet of aantrek nie.

Dit bring ons by die belangrike vraag van die leser: hoe moet ons dan die Bybel verstaan en op ons vandag toepas? Daar is verskillende benaderings waarvan ek ’n paar noem.

1. Daar is gelowiges wat sê dat die Heilige Gees mens lei om te weet wat jy moet toepas en wat nie. Deur die woorde van die Bybel te lees word mens bewus van wat die Here vir jou wil sê. Natuurlik is die Heilige Gees aktief as mens die Bybel lees – dit is God se boek. Maar die gevaar is natuurlik dat mens die Gees van God met jou eie gees (1 Joh 4:1-3 noem dit valse geeste) kan verwar en goed wat jy graag wil hoor in die Bybel inlees. Om misverstand te voorkom moet mens dus weer en weer lees en ook hoor wat die Gees vir ander sê, want as die Here ’n belangrike boodskap vir sy mense het, gaan hy dit mos nie in geheime skrif net vir jou skryf nie.
2. Daar is ook mense wat hulle houding teenoor die Bybel verander en sê dat die Bybel maar net mensewoorde oor God is. Dit is nie regtig God se woorde nie, maar wat mense oor Hom sê. Hierdie Bybelskrywers was volgens hulle maar mense soos ons wat ook foute kon maak. Die Bybelleser moet en hoef dus nie alles van die Bybel op homself toe te pas nie. Omdat dit net mensewoorde is, kan jy daarmee verskil en kan jy maar sekere dinge wat in die Bybel staan ignoreer of verander. Hier speel die tydsgees veral ’n rol – as die gemeenskap van hoofsaaklik nie-gelowiges ’n saak anders sien as wat in die Bybel staan, is die versoeking groot om maar saam met die massas te stap, al beteken dit dat dit nou nie heeltemal is wat die Bybel bedoel nie.
3. Ander glo elke woordjie in die Bybel is deur God gegee en geïnspireer. Dit beteken dat mens die Bybel letterlik moet toepas. As die Bybel sê dat vroue hulle hoofde moet bedek, dan moet hulle hoede dra, of as die Bybel sê ons moet uit ’n beker nagmaal hou moet ons uit ’n beker nagmaal hou. Daar is selfs gemeenskappe (onder andere in Amerika), wat die Bybel so lees, waar hulle nie karre of telefone of TV’s het nie, omdat hulle die kulturele gebruike in die Bybel slaafs navolg.
4. Daar word egter (veral in die hoofstroomkerke) erken dat daar dinge in die Bybel is wat mens nie so direk op vandag kan toepas nie, veral as dit by die kulturele gebruike en sulke dinge kom. Die Bybel is in ’n spesifieke situasie en tyd geskryf (ten minste 2000 jaar gelede). TOG is die Bybel die WOORD van God, wat ’n ander manier is om te sê dat God se boodskap, sy openbaring in en deur die Bybel gegee word. Met ander woorde: daar is twee aspekte wat in ag geneem moet word, naamlik, die Bybel bevat die openbaring van God, maar dit is ‘aangetrek’ (word aangebied) in die ‘klere’ (gebruike en konteks) van die mense van ongeveer 2000 jaar gelede.

Hoe nou gemaak? Hoe skei mens die kulturele gebruike (die kulturele ‘klere’) van die openbaring van God, met ander woorde, van sy boodskap? Die hoofmanier waarop dit gedoen word (ook in die teologiese lees van die Bybel) is by wyse van analogie. Analogie beteken dat daar tussen twee dinge iets is wat dieselfde is, maar ook iets wat verskil en help om die twee dinge van mekaar te skei.

            Die proses verloop soos volg:

Die eerste stap is om te vra (en eksegese help  mens daarmee) wat wil hierdie vers/ gedeelte vir God se mense sê? In die geval van 1 Kor 11 waar vroue gevra word om hoofbedekkings in die openbaar te dra het die kulturele agtergrond vereis dat vroue dit dra as teken daarvan dat hulle hul mans en huweliksituasie respekteer. Slegte vrouens op soek na mans het sonder hoofbedekkings rondgeloop. Die boodskap is dus dat vroue hulle huwelikssituasie moet respekteer en hulle wys dit deur in die openbaar hoofbedekkings te dra. Die hoofbedekkings het dus ‘gepraat’ – dit was ’n simbool wat iets gesê het.

            Hierdie Bybelboodskap geld vandag nog hoewel ons nie die kulturele gebruik (’n doek om die kop) presies so na te volg nie (dws. die kulturele ‘klere’ is die hoofbedekking – dit verskil van vandag, hoewel die boodskap vandag nog geld). Die vraag is nou hoe mens dieselfde boodskap aan mense van vandag gaan verduidelik? Watter ‘kulturele klere’ van vandag gaan gebruik word om mense te laat verstaan dat o.a. respek binne die huwelik vir God belangrik is. Daar is natuurlik meer as een moontlikheid: huweliksmaats moet nie met ander flirteer op partytjies of sosiale plekke nie, of miskien dat vroue klere sal aantrek wat nie uitlokking van ander mans aanmoedig asof sy nie self ’n man het nie. Dis analogie: iets bly dieselfde (die booskap) maar iets verskil (die kulturele gebruike).  Nog ’n voorbeeld: As Jesus vir die Twaalf dissipels sê dat hulle gered is, is die analogie die volgende: die Twaalf dissipels is almal al lank gelede dood, maar hulle was volgelinge van Jesus. Almal wat vandag Jesus se volgelinge is is analoog met Jesus se Twaalf dissipels. Dus kan mens vandag vir alle gelowiges sê dat hulle gered is, hoewel hulle nie die Twaalf self is nie. Mens kan egter nie sê dat alle mense gered is nie, want alle mense is nie soos die Twaalf volgelinge van Jesus nie.

            Hoewel hier benadering baie algemeen gebruik word om die Bybel op vandag toe te pas, is dit ook nie sonder probleme nie, want mense kan verskil oor presies waar die verskil en waar die ooreenstemming lê en hoe die boodskap in ‘vandag se klere’ aangetrek moet word – met ander woorde, hoe en waarop moet die boodskap toegepas word. Daarom is oorweging en gesprek met mede-gelowiges altyd aan te bevele, want dit help mens om nie jou eie rigting te volg nie, maar onderleiding van die Gees en mede-gelowiges die waarheid te soek.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

Liesl vra:

Ek wil graag weet of julle my dalk kan help met die volgende: Wat is die rol van die Vader, Seun en Heilige Gees in berading?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Om hierdie vraag na behore te antwoord, moet mens begin met die vraag: Wat is berading? Die antwoord hierop is nie so eenvoudig nie, want berading kan met verskillende oogmerke beoefen word. So is daar berading met die oog op huweliksherstel, tienerbegeleiding, kinderontwikkeling, of vir mense wat worstel met menseverhoudings, selfdoodneigings, of sukkel met die nagevolge van seksuele molestering. Selfs mense wat nie kan koers kry met hulle finansies nie of in skuld vasgevang is, soek hulp en raad. Maar ek meen die gemene deler tussen al hierdie vorme van berading is dat mense wat berading soek, graag in staat gestel wil word om as volwasse, heel mense die lewe aan te durf. En veral om dit vanuit ’n geloofsperspektief te doen – vanuit hulle verhouding met God. Hulle wil graag as Christengelowiges vanuit die Woord begelei word hoe om verskillende lewensprobleme die hoof te bied. Kortom, berading het op die oog om mense te help om hulle volle potensiaal as Christengelowiges te ontwikkel sodat hulle die uitdagings van die lewe kan hanteer.

Noudat die oogmerk van berading duideliker in die oog is, kan ons probeer om die vraag te beantwoord wat die rol van God as Vader, Seun en Heilige Gees in berading is. Maar daar is nóg kwessie wat eers aandag moet kry: Wat is ons mensbeskouing as Christene? As jy byvoorbeeld – soos baie beraders en sielkundiges – ’n bloot sekulêre mensbeskouing het, word die mens gesien as ’n “behoeftedier” wie se wense na die beste van sy of haar vermoë “gediens” moet word. Dit gaan oor wat vir die méns belangrik is, wat sy belange en welsyn die beste dien. Hiervolgens is die mens ’n outonome wese wat self oor sy eie heil besluit; net hy weet wat goed en reg is vir hom. En die terapeut of berader is bloot daar om die innerlike genesingskragte van die pasiënt te ontsluit en te mobiliseer. Enigiets wat die mens gelukkig kan maak, is dan aanvaarbaar, maak nie saak of dit vanuit ’n normatiewe etiek bedenklik mag wees nie. Byvoorbeeld, iemand wat sukkel met seksuele verhoudings in die huwelik, mag die raad ontvang om seksueel te “eksperimenteer” ten einde sy of haar seksuele vryheid te ontdek – op voorwaarde dat die persoon daarmee “gemaklik” is – ongeag of dit vanuit Christelike perspektief teen die wil van God ingaan of nie.

Berading vanuit Bybels-Christelike perspektief werk egter met ’n ander mensbeeld. Die mens word nie in die sentrum gestel nie, maar God en sy Woord. So ’n mensbeeld gaan uit van ’n paar kern-aannames, soos die volgende: Die mens is geskape na die beeld van God en verteenwoordig God dus in al sy doen en late; in die laaste instansie is die mens aan God verantwoording verskuldig. Verder word erken dat die mens nie aan die doel beantwoord waarvoor God hom geskape het nie, maar in eiesinnige en selfgerigte gedrag verval het – in Bybelse taal: in sonde geval het. Die mens het dus nood aan verlossing van hierdie destruktiewe selfgerigtheid. En die enigste manier om daarvan verlos te word, is om dit te bely, die vergifnis van God in en deur die offer van Jesus Christus te aanvaar, en deur die Heilige Gees ’n lewe van heiligmaking te lei – tot eer van God, tot genesing van die self en tot seën van die gemeenskap. Bybelse berading lei dus nie primêr tot behoeftebevrediging of selfverwesenliking nie, maar het op die oog om die mens met bostaande insigte te begelei na ’n lewe wat God kan verheerlik. En eers dan, wanneer die mens in pas met God lewe, kom daar persoonlike verryking.

Vanuit hierdie mensbeeld kan ons dan vra na die rol wat Vader, Seun en Heilige Gees in berading speel. Ons sou kon sê dat God die Vader veral as Skepper van die mens na vore tree. Die mens is kragtens sy status as skepsel, beeld van God (Gen 1:27). In al ons doen en late moet ons dus as God se verteenwoordigers op aarde optree. En berading moet daarop ingestel wees om die ander daaraan te herinner dat ons die verantwoordelikheid het om God se beeld te vertoon. Omdat Hy regverdig, barmhartig, genadig, lankmoedig en vol liefde is, behoort ons omgang met mekaar ook iets hiervan te weerspieël. As naakte selfsug en eiebelang ons lewens ontsier, is ons nie beelddraers van God die Skepper nie en beantwoord ons nie aan ons doel as mense nie, en sal daar vir seker allerlei patologiese gedragspatrone manifesteer wat in berading hanteer behoort te word.

As Seun is God veral die Verlosser. Deur sy offer in ons plek kom daar genesing vir ons sonde. Dit is een van die troosryke aspekte van Christelike berading dat aan die ander vergifnis van sonde verkondig kan word. As ons oorlaai en moeg is, kan ons na Christus toe kom en rus ontvang (Matt 11:28). Ons hoef nie self te dra aan die las van ons sonde, verkeerde besluite en dwase optredes van die verlede nie. Ons kan daarvoor vergifnis ontvang en as nuwe mense herbore word. 2 Korintiërs 5:17 stel dit onomwonde: “Iemand wat aan Christus behoort, is ’n nuwe mens. Die oue is verby, die nuwe het gekom.” In berading vanuit Christelike perspektief sal hierdie faset een of ander tyd ter sprake kom.

En die Heilige Gees wil ons lei na ’n lewe van heiligmaking. As Christus die vrou wat in owerspel betrap is, vergewe, dan sê Hy ook vir haar: “Sondig nie meer nie” (Joh 8:11). Dít is heiligmaking. Dit het egter niks daarmee te make dat ons nou skielik sonder sonde is nie; dít kan niemand van ons op aarde wees nie. Maar dit beteken wel dat ons die stryd teen die sonde deur die krag van die Heilige Gees aanpak. Ons hoef nie ’n slagoffer van ons eie mislukkings te wees nie. Ons kan nou aan die eise van God se wil begin voldoen omdat ons nie meer deur ons sondige natuur beheers word nie, maar deur die Gees (Rom 8:4). Die vrug van die Gees – liefde, vreugde, vrede, en al die ander (Gal 5:22) – begin nou ons lewe versier. Christelike berading sal dit ten doel stel om die een wat beraad word, te lei na ’n lewe van heiligmaking.

Bogenoemde het veral die onderskeie rolle van Vader, Seun en Heilige Gees beklemtoon. Maar daar is ook ’n ander aspek wat uit die drie Goddelike Persone voortvloei wat in berading ’n rol behoort te speel. Die drie Persone vorm saam die Goddelike Drie-eenheid, of Triniteit. En dit is veral die relasie of verhouding tussen die drie Persone wat in die onlangse teologiese besinning taamlik klem ontvang het. Dit gaan met name oor die interpersoonlike verhouding tussen Vader, Seun en Heilige Gees wat eenheid in die Triniteit skep. Wat hier voorop staan is nie soseer elkeen se besondere wese of werk nie, maar die feit dat hulle altyd in verhouding tot en interafhanklikheid van mekaar optree. ’n Mens kan sover gaan om te sê dat hulle onderskeie identiteite as Persone juis in hulle intersubjektiewe verhouding lê. Hulle tree nooit onafhanklik van mekaar op nie, maar altyd as ’n heilige Triniteit, uitreikend en luisterend na, en ondersteunend van mekaar. In hierdie sin van die woord is die Triniteit ook ’n model vir menslike optrede. Dit is opmerklik dat wanneer Genesis 1:27 sê dat die mens na God se beeld geskape is, daar onmiddellik bygevoeg word: “man en vrou het Hy hulle geskep”. Dis juis in die mens se interafhanklikheid dat hy die beeld van God verteenwoordig en sy identiteit na vore tree. Dit gaan nie net oor die mens as enkeling met sy besondere eienskappe waarin die spesifieke identiteit van die mens opgesluit lê nie, maar daarin dat hy saam met en deur ander mense mens is. Die ander is wesenlik deel van ’n individu se identiteit. In die mate dat die individu uitreik na ander, die ander omhels, ruimte maak vir die ander, in daardie mate is die mens meer mens; trouens, in daardie mate vertoon ons die beeld van God as Triniteitswese. God is in sy eie wese altyd God-in-verhouding-met-die-Ander. So is die mens ook slegs waarlik mens as hy ruimte maak vir die ander.

In berading is hierdie perspektief enorm belangrik. Want die meeste probleme waarmee beraders te kampe het, is verhoudingsprobleme – mense wat nie met ander oor die weg kan kom nie. Sekulêre berading is dikwels daarop ingestel om die mens tot individuele selfverwesenliking te lei. Maar vanuit Christelike Triniteitsperspektief is dit baie belangrik om die persoon wat berading ontvang altyd te begelei tot die aanvaarding van en uitreik na die ander, hoe moeilik en riskant dit ook al is. Want juis hierin kom ons eie identiteit die beste na vore. Só is ons geskape. Immers, dis deur te gee, dat ons ontvang (vgl Hand 20:35). Dis deur jouself vir die ander oop te stel, dat jy jouself en jou eie waarde ontdek. En presies dít het groot genesingskrag in die konteks van berading.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Gerrit vra:

Hoe hanteer ek openbarings wat aan my geopenbaar word? Al die onthullings wat ek gehad het tot op hede het te doen met die boek Openbaring. Ek verstaan nie altyd als nie, ek weet nie wat om met hierdie inligting te maak nie. Is die geskiedenis besig om hom die sewende keer te herhaal?
Ek kom uit ’n Christenhuis waar geloof en God ons alles is. Ek moes ’n paar jaar gelede ophou kerk toe gaan, want ek raak te emosioneel in die kerk. Dit is baie moeilik vir my, want ek is belet om die Bybel in ons familiehuis te bespreek, omrede ek dinge wat aan my openbaar is, melding van maak. Met wie kan ek hierdie openbaarmakings bespreek?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die vraagsteller sê nie wat die aard of inhoud van die openbarings is wat hy ontvang het oor die boek Openbaring nie. Dis ook moeilik om agter te kom wat hy bedoel met die geskiedenis wat hom die sewende keer sou herhaal. Moontlik het dit te make met sy insigte oor Openbaring – dat Openbaring voorspellings oor die wêreldgeskiedenis bevat en dat dié herhaaldelik voorkom. Ek lei ook af dat hy al teenstand in sy kerk en huis ervaar het oor sy sieninge. Verder wil hy graag met iemand gesels oor sy sieninge, wat hy “openbarings” en “openbaarmakings” noem.

Eintlik het die vraagsteller drie vrae: 1. Wat beteken sy openbarings?; 2. Hoe moet die boek Openbaring in die Nuwe Testament verstaan word?; en 3. Wie kan hom help met sy sieninge oor Openbaring? Met die laaste vraag kan ek help. Ek wil aanbeveel dat die vraagsteller onderstaande artikels op ons webblad, Bybelkennis.co.za, lees. Dit sal hom baie help met die eerste twee vrae.

Oor die boek Openbaring: Sleutel die woorde “Die openbaring aan Johannes” in by die soekfasiliteit en lees die artikel van prof Francois Malan. Laasgenoemde het oor die hele boek Openbaring ’n uitleg gedoen, wat almal op ons webblad verskyn. Lees hulle almal en probeer agterkom hoe Openbaring verstaan moet word. Daar is ook ’n artikel deur dr Coen Slabber: “Hoe lees ek Openbaring?”. Dit gee algemene riglyne by die lees van Openbaring. Verder, die boek deur prof Jan A du Rand: Die A-Z van Openbaring, uitgegee deur Christelike Uitgewersmaatskappy, bevat ook ’n kosbare uitleg van die boek Openbaring en gee inligting oor verskillende benaderings tot hierdie boek.

Oor persoonlike openbarings: Die vraagsteller sê nie hoe hy aan hierdie persoonlike openbarings kom nie. Dalk deur middel van drome? Indien wel, kan hy onderstaande artikels lees op Bybelkennis.co.za. Dit sal hom baie help hoe om sulke openbarings in die algemeen te beoordeel:

• “Drome”, geskryf deur ondergetekende (Hermie van Zyl)
• “Visioene en drome … praat God so?”
• “Die Groot Geloofswoordeboek: Drome”, geskryf deur prof Adrio König.

Ek vertrou bogenoemde inligting sal help.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Barend vra:

Ek lees nie in Jesus se geslagsregister in Lukas 3 wie Maria se ouers was nie. Haar stamboom gaan terug tot by Adam maar ek kan nie agterkom wie haar ouers was nie.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Daar word inderdaad niks in die geslagsregisters van Jesus in Matteus 1 en Lukas 3 gesê oor Maria se stamboom nie. Trouens, in die geslagsregister volgens Lukas kom haar naam nie eens voor nie, hoewel dit darem in Matteus genoem word. Ons weet dus niks omtrent Maria se ouers of voorgeslagte vanuit die Bybel nie.

Weliswaar word daar van ’n “bloedverwant” van Maria melding gemaak – Elisabet, Johannes die Doper se ma (Luk 1:36). Maar dit bring ons nie veel nader aan Maria se ouers nie omdat die Bybel nie die aard van hierdie bloedverwantskap spesifiseer nie. Ons kan hoogstens vermoed dat Maria vanweë hierdie bloedverwantskap ook tot die priesterlike nageslag behoort het, omdat Elisabet (én haar man, Sagaria) uit die nageslag van Aäron gestam het (Luk 1:5). In die Jodedom was dit belangrik dat priesters – in hierdie geval Sagaria – hulle priesterskap tot op Aäron moes kon terugvoer. Verder is dit interessant dat Aäron se vrou ’n soortgelyke naam as Elisabet gehad het (Eliseba, Eks 6:22) en dat Aäron (en Moses) se suster dieselfde naam as Maria gehad het, naamlik Mirjam (die Hebreeuse weergawe van Maria). Mirjam was dus die skoonsuster van Eliseba, Aäron se vrou. Dit wil gevolglik lyk asof die Evangelieskrywer, Lukas, ’n soortgelyke band tussen Maria en Elisabet lê as wat tussen Eliseba en Mirjam bestaan het. Maar dit word nie in soveel woorde gesê nie; in elk geval is dit onwaarskynlik dat Maria en Elisabet skoonsusters was omdat Elisabet reeds gevorderd was in jare (verby kinderbarende ouderdom; Luk 1:7) en Maria nog ’n jong ongetroude meisie, waarskynlik nie ouer as rondom 16 jaar nie. Al wat ons kan sê van die bloedverwantskap tussen hierdie twee is dat vir Lukas die priesterlike konneksie tussen Maria en haar bloedverwant belangrik was. Inderdaad speel die tempel in Jerusalem vir Lukas ’n prominente rol in die lewe van Jesus en sy ouers. So byvoorbeeld bring Jesus se ouers hom ná sy besnydenis na die tempel om Hom aan die Here te wy en die nodige offers te bring (Luk 2:22-24). Daar in die tempel word ook belangrike uitsprake oor Jesus gemaak deur Simeon en Anna (Luk 2:25-40), en dáár beïndruk Jesus later as twaalfjarige seun ook die skrifgeleerdes met sy Godskennis (Luk 1:46-49).

Blykbaar was hierdie tempel- en priesterlike konneksie ook belangrik vir die apokriewe boek, Die Protoevangelie van Jakobus (geskryf ongeveer 150-200 nC). Volgens dié werk was Maria se pa en ma Joagim en Anna, ’n vermoënde egpaar van vermoedelik Jerusalem of omstreke. Nie net was Joagim ryk nie, maar hy en sy vrou was diep gelowig; hulle het offerandes in die tempel gebring en later vir Maria aan die priesters daar toevertrou om heilig vir God te bewaar. Die Protoevangelie teken Maria se ouers ook as aanvanklik kinderloos (vergelykbaar met Sagaria en Elisabet, Johannes die Doper se ouers) en dat hulle die Here gesmeek het vir ’n kind, waarop die Here vir hulle Maria, die latere moeder van Jesus, gebore laat word het. In die Protoevangelie word Maria nie net as ’n maagd geskets vóór die geboorte van Jesus nie, maar ook tydens en ná die geboorte. Hoe interessant hierdie gegewens ook al is, kan ons helaas niks daarvan as histories betroubaar aanvaar nie. Dis kennelik ’n fiktiewe verhaal gebaseer op gegewens in die kanoniese Evangelies om veral die ewige maagdelikheid van Maria te beklemtoon. Ons moet dus volstaan met die feit dat ons niks van Maria se ouers af weet nie.

Kyk ons vervolgens meer spesifiek na die geslagsregisters van Jesus in Matteus 1:1-17 en Lukas 3:23-38 met die oog op Maria se rol daarin, kan ons die volgende opmerkings maak:

Die twee registers verskil van Dawid tot by Josef, laasgenoemde Jesus se wettige aardse vader. Matteus volg die lyn van Dawid se seun Salomo, terwyl Lukas die lyn volg van Natan, ‘n ander seun van Dawid. Vanweë hierdie verskille tussen Matteus en Lukas is al voorgestel dat Matteus Josef se geslagsregister gee terwyl Lukas Maria s’n volg, met die implikasie dat Maria dan ook uit die huis van Dawid was. Maar resente navorsing het egter hierdie oplossing in onguns laat verval. Navorsers is dit deesdae eens dat beide geslagsregisters Josef se lyn gee. Josef was immers die wettige aardse pa van Jesus, en volgens destydse gebruik was sy geslagsregister die bepalende een vir Jesus se aardse afstamming. Die punt is dat ons nie uit één van die geslagsregisters iets kan aflei oor Maria se voorgeslagte nie.

Ander interessante wetenswaardighede omtrent die twee geslagsregisters is die volgende:

Geslagsregisters is redelik akkuraat gehou in die Jodedom, soos die Joodse historikus, Josefus, aantoon (Josefus, Lewe 1). Geslagsregisters was belangrik omdat grondregte hiervolgens toegedeel is aan families en ook omdat sekere ampte, soos priester en koning, van pa na seun vererf is. Geslagsregisters het ‘n rekord bevat van die verlede tot die hede vir verskillende redes: om godsdienstige temas, familieafstamming, politieke konneksies, of gewoon kronologie aan te dui (1 Kron 1-9). Die meeste van hierdie lyste was verteenwoordigend (= opsommend) van aard, eerder as ‘n volledige lys van elke individu in daardie familielyn. Hulle bevat dus nie noodwendig rekord van al die geslagte nie.

Hierbo is reeds genoem dat beide die geslagsregisters van Matteus en Lukas Jesus as komende uit die nageslag van Dawid beskryf. Die rede was om aan te toon dat Jesus die Messias is volgens God se belofte in 2 Samuel 7:16,29 (vgl Ps 89:36-38; Jes 9:6; 11:1; Jer 23:5; 33:17; Eseg 37:24-28; Matt 22:42,45; Joh 7:42). Dit laat natuurlik die vraag ontstaan hoe Jesus daarby inpas, want Matteus 1:16 formuleer dit baie versigtig sodat dit duidelik is dat Josef nie Jesus se biologiese pa was nie: “… Josef, die man van Maria uit wie gebore is Jesus wat Christus genoem word.” (Volgens Matt 1:18, 20 was Jesus se verwekking uit die Heilige Gees.) Die feit dat Josef nie die biologiese pa van Jesus was nie, was egter nie ’n probleem met die oog op Jesus se insluiting in Josef se geslagsregister nie. In die antieke tyd was daar geen probleem daarmee dat ‘n aangenome seun (in hierdie geval Jesus) deel was van die vader se geslagsregister nie. Daar is talle voorbeelde uit die Romeinse en Joodse wêreld van destyds dat ‘n aangenome seun vir alle wetlike doeleindes presies op dieselfde manier beskou en hanteer is – en vererf het – as ‘n biologiese seun. (Terloops, dit is bv die argument van Rom 8:15-17: Die frase “wat julle tot kinders van God maak” is letterlik in die oorspronklike Grieks: “van aanneming tot seuns”, bedoelende dat ons deur die Gees tot seuns/kinders van God aangeneem is. En daarom is ons ook volle erfgename, 8:17.) Die feit dat Jesus se seunskap van Josef nêrens betwis word nie, nie in die Christelike óf Joodse geskrifte nie, is tekenend daarvan dat Jesus volledig as Josef se seun aanvaar is (vgl Joh 1:45; 6:42). Dus, selfs al was Maria nie uit die geslag van Dawid nie, is Jesus steeds as uit die huis van Dawid beskou weens die feit dat sy wettige aardse pa, Josef, wel uit die Dawidslyn stam. Om hierdie rede sê Lukas dan ook dat met die sensus wat keiser Augustus uitgevaardig het, Josef en Maria na die Dawidstad – Bethlehem – toe moes gaan om daar opgeteken te word omdat Josef “tot die huis en geslag van Dawid behoort het” (Luk 2:4).

Beide geslagsregisters wil ook aantoon dat Jesus nie net die Jode se Messias is nie, maar dat Hy vir die hele wêreld gekom het. Matteus bewerkstellig hierdie gedagte deur die geslagsregister te laat loop tot by Abraham, want in Abraham wou God al die nasies van die wêreld seën (Gen 12:3). Lukas doen dit weer deur die geslagsregister tot by Adam terug te voer om so aan te toon dat Jesus die Seun van die vader van die ganse menslike geslag is. Beide geslagsregisters het dus ‘n Joods-Dawidiese fokus sowel as ‘n universele inslag.

Die ongewone vermelding van vroue (Tamar, Ragab, Rut en Batseba), en daarby vroue met ‘n ietwat bedenklike reputasie, twee van hulle ook van heidense afkoms (Ragab en Rut), is opvallend in Matteus se geslagsregister. Dit beklemtoon God se genadige handelinge met die mens, dat Hy ook dié red wat deur ander as onwaardig beskou word. Verder beklemtoon dit van die begin af die gerigtheid van die evangelie op die heidene (Matt 28:18-20). Dit is as ‘t ware in die DNA van Jesus vasgelê dat sy boodskap vir alle (soorte) mense bedoel is.

Opmerklik by Matteus is ook die verdeling van die geslagte in drie groepe van veertien (1:17). Dit lê klem daarop dat Jesus se geboorte nie toevallig is nie, maar voortspruit uit noukeurige Goddelike beplanning.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl