Geloofsvrae: Jesus Christus: Heilshistoriese Christologie – Adrio König

Heilshistoriese Christologie (Christologie van agter)

Maar ‘n mens kan Jesus ook van agter interpreteer, vanuit die Ou Testament, in terme van die heilsgekiedenis van die OT. (Daarom sou ons dit ook Ou Testamentiese Christologie kon noem.) Daarna is alreeds verwys in die voorafgaande benadering. Jesus vervul die wet en die profete. Wat beteken dit?

Die Ou Testament eindig as ‘n onvoltooide drama: niks is afgehandel nie. Na eeue van verbondsgeskiedenis tussen God en sy volk, gaap daar ‘n aaklige afgrond tussen die trou van die barmhartige Verbondsgod en die ontrou van die ongehoorsame verbondsvolk.

Jesus kom staan in die bres om hierdie afgrond te oorbrug. Hy verteenwoordig die troue Verbondsgod. Sommige van sy titels wys daarop: die Messiaskoning (Christus), die Seun van die mens (Dan 7), die dienskneg van die Here (Jes 53), die profeet (Deut 18). Maar Hy is nie net nóg ‘n verteenwoordiger van God nie, Hy is dié verteenwoordiger, Hy is die hoogste maar ook die laaste aanbod van God aan die ontroue volk. Dit blyk onder andere daaruit dat Hy nie net een van hierdie Ou Testamentiese figure is nie maar dat Hy op ‘n ongelooflike manier byna al die belangrike figure uit die geskiedenis van Israel in Hom opneem, en verder dat Hy nie net hierdie figure verteenwoordig nie, maar hulle ook oortref. God doen meer as ooit tevore om die ontrou van sy volk te oorwin. As hulle nie sy verteenwoordigers geglo het wat een-een in die `ou tyd’ opgetree het nie, sal hulle tog glo as daar Een kom wat eintlik tegelyk almal is én almal oortref (Heb 1:1-2).

Maar Hy verteenwoordig nie net vir God nie, Hy verteenwoordig ook die ontroue Israel. Daarom word Hy, soos Israel, uit Egipte geroep en het Hy sy eie uittog (Mat 2:14,15,21), is Hy ons Paaslam (1 Kor 5:7) en die rots waaruit Israel in die woestyn water gekry het (1 Kor 10:4). Trouens een van die baie byna onmoontlike dinge om in hierdie kort oorsig te doen, is om ‘n lys te probeer maak van die ongelooflike verskeidenheid profesieë en ander sake uit die Ou Testament wat in Hom vervul word. Die eerste doel van sy koms is daarom om sy volk van hulle sondes te verlos en om die verlore skape van die huis van Israel in te bring (Mat 1:21; 10:5-6). Daarom het Jesus nooit ‘n doelbewuste uitreik na die heidene nie. Dié kom eers later, nadat Israel Hom verwerp en gekruisig het, en God met ‘n nuwe plan na vore kom om die heidene, én deur hulle Israel self, in te bring (56 se einde).

Tydens Jesus se aardse optrede het Israel se ontrou ‘n ongekende vorm van radikaliteit en verfyndheid bereik. Dit gaan nie meer om aaklige afgode, dooie stukke hout of goud wat hulle bo die Here verkies nie, of om aanstootlike sondes soos tempelprostitusie nie. Dit gaan om die wet van die Here wat hulle verhef het tot ‘n heilsweg. Hulle maak van God self ‘n afgod.

As Jesus hier in die bres kom tree, staan Hy aan ‘n sondige verbondsvolk se kant wat ‘n hoogtepunt in hul ontrou bereik, en aan die troue Verbondsgod se kant wat ‘n ongekende stap neem: Hy stuur nie meer iemand wat Hom maar net verteenwoordig nie, maar iemand in wie Hy op een of ander manier self teenwoordig is: sy Seun. God wat altyd van sy kant getrou was, tree nou oor die grens en kom aan ons kant staan. In Jesus word Hy self sy menslike bondgenoot. En só vervul Jesus die wet en die profete, só vervul Hy die verbond ten behoewe van die skuldige volk (wat die skuldige mensdom verteenwoordig). Só is Hy self die einddoel waarheen God met die wêreld op pad is. Maar dit bring ons alreeds by die vierde perspektief op die Christologie.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Jesus Christus: Sy goddelikheid – Adrio König

Die goddelikheid van Christus (Christologie van bo)

In die oudste belydenisse van die kerk en in die tradisionele benadering is veral van bo na Christus gekyk: in terme van sy goddelike oorsprong. Die blote feit dat daar altyd van sy menswording gepraat is, beteken die uitgangspunt was sy goddelike oorsprong: die Seun van God het ‘n mens geword, en nie: die mens Jesus van Nasaret het die Seun van God geword nie. Daarom is sy goddelikheid altyd sterker as sy menslikheid beklemtoon. Uitsprake wat op bepaalde beperkinge in Jesus dui, soos dat Hy nie die dag van sy wederkoms ken nie (Mark 13:32), is as uitsonderlik beskou en op spesiale maniere verklaar. Sy goddelikheid moes ook altyd `beskerm’ word as sy dood ter sprake was. Met groot sorg is daarteen gewaak om die indruk te skep dat sy `goddelike natuur’ gesterf het.

Twee van die beroemdste leerstukke van die vroeë kerk wat vandag nog deur omtrent alle Christene aanvaar word, kom voort uit die oortuiging dat Jesus goddelik was: die drie-eenheidsleer en die leer van die twee nature van Christus. Sy opstanding het die Christene van sy goddelikheid oortuig, en daarom het hulle van Hom as `God’ (o.a. Joh 1:1ev; Rom 9:5; 1 Joh 5:20) en veral as `Here’ begin praat (Here is die Septuaginta se vertaling van Jahwe, die Naam van God in die Ou Testament – 9).

Om te probeer verduidelik hoe dit moontlik is dat die Vader én Jesus albei `God’ en `Here’ genoem word terwyl daar net een ware God is, het hulle toe gesê Christus is God net soos die Vader, Hy is van dieselfde wese as die Vader of `eenswesens’ met die Vader, en omdat hulle oortuig was dat die Heilige Gees ook goddelik was, het hulle Hom bygevoeg en gesê: God bestaan uit drie goddelike persone (die Vader, die Seun, en die Gees) wat saam een goddelike wese vorm (10.4).

Dit het egter nog nie verklaar hoe Jesus as een en dieselfde persoon tegelyk God én mens kan wees nie. Dit het hulle met die volgende formule probeer uitdruk: Jesus Christus het ‘n goddelike natuur én ‘n menslike natuur. Maar om te verhoed dat dit die indruk skep dat Hy twee is, het hulle gesê die twee nature word deur ‘n goddelike persoon verenig. Dit het Christene die ruimte gegee om o.a. oor sy dood te verklaar dat net sy menslike natuur gesterf het (omdat God onsterflik is) en dikwels selfs dat net sy menslike natuur gely het (omdat God volgens hulle nie sou kon ly nie).

Baie Christene het op dié manier ook die lewe en optrede van Jesus as ‘t ware in twee dele verdeel: sekere dinge het Hy in sy goddelike hoedanigheid gesê of gedoen, en ander net as mens. Dit is byvoorbeeld in sy goddelike natuur dat Hy die wonderwerke gedoen en veral die duiwels uitgedryf het, terwyl dit as mens is dat Hy in Getsemane `met harde geroep en met trane’ gepleit het dat God Hom van die kruisdood moes red (Heb 5:7), en ook dat Hy nie geweet het wanneer sy wederkoms sou wees nie (Mark 13:32).

Ons besef vandag dat hierdie formuleringe ons in allerlei probleme beland. As net sy menslike natuur gesterf het, dan het nóg sy goddelike natuur, nóg sy goddelike persoon gesterf. Kan ons dan nog regtig sê dat Jesus Christus vir ons gesterf het? Of was dit dalk net een van sy (minder belangrike?) `dele’? En waar kry ons in die Nuwe Testament die indruk dat Hy sekere dinge net na sy goddelikheid en ander net na sy menslikheid gedoen het? Dit is nie moeilik om te besef dat hierdie formuleringe wel bepaalde waarde het, maar nie regtig die gees van die Nuwe Testament adem nie. Hulle is te formeel en onpersoonlik.

Die Christologie van bo het egter ook in baie ander opsigte groot betekenis. Die ewige Seun van God se menswording of inkarnasie het ‘n besondere waarde. In Jesus het God ‘n mens geword. Omdat Jesus God gebly het en tegelyk ‘n mens geword het, het die mens (en dus ook die mensdom) in Jesus ‘n aandeel aan sy goddelike lewe gekry, en volgens sommige is die mensdom alreeds op dié wyse gered, nog voor en afgesien van die kruis. Dit is ‘n siening wat veral in sommige hoogkerklike kringe (Katoliek en Anglikaan) voorkom.

In ander kringe is dit juis die feit dat Hy die Seun van God is wat aan sy kruisdood so ‘n besondere waarde gee: Hy het met sy kosbare bloed ten volle vir al ons sondes betaal. Vir baie Christene is dit sonder meer die hart van die evangelie, maar dit is natuurlik moeilik te rym met die oortuiging dat Hy nie na sy goddelike natuur gesterf het nie. Hoe gee sy goddelikheid dan so ‘n besondere waarde aan sy kruisdood as Hy nie na sy goddelikheid gesterf het nie?

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Jesus Christus: Sy persoon en werk – Adrio König

JESUS CHRISTUS

Ons gaan nou ‘n hele aantal artikels wy aan Jesus Christus.

Sy persoon en werk – verskillende benaderings

Jesus Christus is tegelyk die maklikste en die moeilikste onderwerp in ons geloof om oor te skryf. Daar is so oneindig baie om oor Hom te sê dat ons ‘n rykdom op tafel kan sit. Maar presies waar begin ‘n mens en presies hoe sê jy dit alles, en hoe besluit ‘n mens wat om uit te laat omdat die hele boek nie net oor Hom gaan nie?

Daar is soveel perspektiewe op Jesus Christus. Die opskrif is ‘n baie ou manier om na Hom te kyk: eers sy persoon, dit beteken wie was Hy (God, mens, die Woord, die Middelaar), en dan sy werk, d.i. wat het Hy gedoen (sy wonderwerke, lering, sterwe en opstanding). Ons gaan hierdie hoofstuk egter nie só indeel nie omdat dit baie oorvleueling meebring. Ons gaan sy persoon en sy werk saam behandel.

Tradisioneel is van bo af na Hom gekyk: Hy is die ewige Seun van God, die tweede Persoon in die drie-enige God, die Een wat van alle ewigheid af deur die Vader `gegenereer’ is (en dus as die ewige Seun van God nie gemaak of gebore is nie), en wat in die tyd `vlees’ (liewer:` ‘n mens’) geword het deur sy geboorte uit Maria. Só het God dan die unieke persoon voorsien wat tegelyk God én mens moes wees om vir ons sonde te kon betaal (HK Sondag 4).

Maar ‘n mens kan ook uit ander rigtings na Hom kyk. Die mense rondom Jesus het van onder na Hom gekyk: ‘n merkwaardige Joodse Rabbi wat sterk trekke van ‘n profeet vertoon (Mark 8:28), maar ook van ‘n wysheidsleraar, ‘n wonderwerker, iemand wat omgee vir armes en siekes; maar terselfder tyd ook ‘n vreemde persoon: iemand wat die wet en die tradisies verbreek, ‘n vriend van onbetaamlike mense, iemand wat nie regtig mooi inpas in sy omgewing nie.

Daar is sterk getuienis in die evangelies dat veral die vroeë Christene Jesus ook nog weer uit ‘n ander hoek probeer verstaan het, en wel van agter, vanuit die OT. Hy is die vervuller van die beloftes aan Israel, Hy is die dienaar van die Here (Jes 53), die verwagte Messias as die Seun van Dawid (Ps 2, 110), die Profeet (Deut 18:15-22), die Seun van die mens (Dan 7:13ev). Hy neem dus die rol van die ontroue Israel oor en word die één troue bondgenoot van God.

Hulle het egter ook van voor af na Jesus gekyk. Hy is die doel van God met die wêreld; die Een onder wie se heerskappy God alle dinge wil verenig omdat alles geskep is om op Hom gerig te wees; Hy is die alfa en die omega, die begin en die einde, die eerste en die laaste; Hy bewerk, en verteenwoordig in sy persoon, die eskatologiese vrede waarin God met sy skepping wil leef; Hy is die nuwe volmaakte mens. Teenoor die eerste Adam wat misluk het, is Hy die tweede Adam wat oorwin het.

In die volgende bladsye gaan ons in die lig van hierdie vier perspektiewe na Hom kyk. Sy persoon en werk sal gelyktydig ter sprake kom.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die uitverkiesing – Adrio König

Die uitverkiesing

`Is ek uitverkies of nie? As ek is, word ek salig; as ek nie is nie, is ek verlore.’ Daar is inderdaad mense wat só oor die uitverkiesing dink. Is dit ‘n troos of ‘n bedreiging? Dit laat ‘n mens in elk geval in totale onsekerheid behalwe as jy iewers kan uitvind of jy uitverkies is. Maar waarskynlik sal ‘n mens te bang wees om navraag te doen, want sê nou jy is nie uitverkies nie?

Die leer oor die uitverkiesing hoort by die voorsienigheidsleer. Calvyn se voorsienigheidsleer (albeskikking) kan net een siening van die uitverkiesing oplewer: God het voor alle tyd voorbeskik presies wie gered sal word en wie verlore sal gaan, en dit sonder om enigsins enigiets in hierdie persone in ag te neem. Hy het selfs beskik hoe en wanneer elke uitverkorene tot geloof sal kom, en hoe, wanneer en waarom elke verworpene die evangelie sal verwerp.

Net so impliseer die leer oor die toelating van God (Armenius) ook ‘n bepaalde siening van die uitverkiesing. God wat alles vooruit sou weet, het vooraf geweet wie sal glo en wie sal die evangelie verwerp. Hy het dus almal uitverkies wat sal glo, en almal verwerp wat nie sal glo nie.

Al is daar heelwat verskil tussen dié twee sieninge, het hulle in elk geval in gemeen dat alles vooraf vaslê, dat daar geen egte geskiedenis is nie, maar net ‘n toneelstuk wat opgevoer word. Dit is egter ‘n vreemde gedagte wat nie te rym is met die groot lyne in die Bybel.

As ons na die Bybelse stof oor die uitverkiesing gaan kyk, word dit gou duidelik dat daar ‘n paar misverstande moontlik is. Eerstens sou die blote feit dat daar uitverkorenes is, impliseer dat daar ook verworpenes moet wees. As God sommige uitverkies het, moes Hy noodwendig ander verwerp het. Tweedens sou daar niks kon verander aan die posisie van uitverkorenes en verworpenes nie. Wie uitverkies is, sal gered word én gered bly, en wie verworpe is, sal verlore gaan sonder dat enigiemand iets daaraan kan verander. En derdens sou dit in die uitverkiesing net om individue gaan.

Die uitverkiesing werk nie so dat God sekere mense uitverkies en daarom ander verwerp nie. God kies nie net sekere mense uit omdat Hy nie in almal belangstel nie. God kies ‘n groep mense uit (en nie in die eerste plek individue nie) tot diens. Hierdie diens is dat hulle die ander moet nadertrek sodat hulle ook deel van die uitverkore groep kan word.

In die OT is Israel die uitverkorenes (Deut 7:6ev; 14:2; 1Kron 16:13; Ps 105:6,43; Jes 41:8ev; 43:10,20; 65:9). Hulle is met ‘n doel uitverkies. In Gen 1-11 lees ons hoe God aanvanklik direk by die hele wêreld betrokke was. As dit nie op die bekering van die nasies uitloop nie, kies Hy in Gen 12 vir Abraham, nie omdat Hy sy belangstelling in die hele wêreld verloor en nou net op ‘n klein groepie wil konsentreer nie. Duidelik sê Hy vir Abraham: `In jou sal al die volke van die aarde geseën wees’ (12:3). Dit beteken dat Hy deur Israel op ‘n nuwe manier by alle volke betrokke wil wees. Israel word dus uitverkies sodat God deur hulle alle volke na Jerusalem kan trek (Jes 2:2-5).

Die taak van `die dienaar van die Here,’ wat aanvanklik Israel self was, was dan ook om God se wil aan alle nasies bekend te maak sodat God se reddingsdade die uithoeke van die aarde sal bereik (Jes 42:1,4; 49:3,6).

Uitverkiesing was dus die verkiesing of aanstelling van ‘n groep tot ‘n taak, ‘n sendingtaak. Dit was ‘n verantwoordelikheid wat Israel moes uitvoer of anders onder die oordeel van die Here kom.

En verwerping? Daar is duidelik van verwerping sprake in die OT. Dit is egter nie die nasies wat verwerp word nie, maar die uitverkore volk wat met verwerping gedreig word as hulle nie aan die Here gehoorsaam is nie. In heelwat van die gevalle is daar ‘n verband tussen die volk wat die Here verwerp en die volk wat deur die Here met verwerping gedreig word. Hy dreig om sy uitverkore volk te verwerp omdat hulle Hom verwerp.

In 2Kon 17 kry ons die redes vir die ballingskap van die tien stamme (`Israel’). Omdat hulle die voorskrifte en die verbond van die Here verwerp het (15), het die Here hulle verwerp en in ballingskap laat gaan (20ev). In 2Kon 23 lees ons van Juda: `Ek sal Juda ook uit My teenwoordigheid verwyder, net soos Ek Israel verwyder het. Ek sal hierdie stad, Jerusalem, wat Ek uitverkies het, verwerp …'(27).

Daar is dus nie twee groepe mense: die uitverkorenes en die verworpenes nie. Die uitverkorenes word met verwerping bedreig, nie die heidene nie. In Rom 11:15 lees ons dan van Israel se verwerping. Natuurlik bly die deur van genade oop. `As hulle nie in hulle ongeloof volhard nie, sal hulle ook geënt word, want God is in staat om hulle terug te ent’ (11:23).

Daar is soms in die OT sprake van ‘n individu wat uitverkies is, maar dit is gewoonlik iemand wat ‘n ander verteenwoordiger van die volk is soos die koning.

Omdat die kerk direk by Israel aansluit (Rom 11:17ev), is dit nie vreemd dat ook in die NT die gelowiges as groep `die uitverkorenes’ genoem word nie (Kol 3:12; 1Tes 1:4) en dat die doel van die verkiesing baie ooreenkom met dié van Israel in die OT: `Julle is die uitverkore volk … die volk wat die verlossingsdade moet verkondig van Hom wat julle uit die duisternis geroep het na sy wonderbare lig’ (1Pet 2:9). Dit is dus nogeens verkiesing tot diens. Dit sien ons ook by die verkiesing van die twaalf dissipels (nogeens ‘n groep): `Julle het My nie uitgekies nie, maar Ek het julle uitgekies en julle aangestel om uit te gaan en vrugte te dra’ (Joh 15:16).

Daar is gedeeltes van die NT wat volgens sommige steun bied vir die soort uitverkiesingsleer van Calvyn: dat God sonder enige bekende rede besluit het om sommige te red en ander verlore te laat gaan. Een van hierdie gedeeltes is die bekende Rom 9-11. Ongelukkig word Rom 9 dikwels op sigself geneem sonder om genoeg aandag te gee aan die verband waarin dit voorkom, Rom 9-11. Sodra ‘n mens dit doen, word ‘n paar dinge duidelik.

Die eerste is dat dit duidelik is waarom God sommige verkies en ander verwerp. As 9:18 lui dat God Hom ontferm oor wie Hy wil, en dat Hy verhard wie Hy wil, beteken dit volgens 9:30ev dat Hy Hom ontferm oor die heidene wat die evangelie glo, en die Jode verhard wat deur die wet geregtigheid soek. Die antwoord op die vraag waarom hulle nie die geregtigheid gekry het wat hulle gesoek het nie, is belangrik: Nie omdat God hulle nie uitverkies het nie, maar: `omdat hulle nie op die geloof wou bou nie’ (32). Dit is dus duidelik waarom God Hom oor sekere mense ontferm (omdat hulle glo), en ander verhard (omdat hulle nie wil glo nie). Die slotsom van Rom 11 is presies dieselfde. Israel is die mak takke wat uit die mak olyfboom uitgekap is omdat hulle nie geglo het nie, en die heidene is ingeënt omdat hulle glo (11:20).

Dit is dus duidelik oor wie God Hom ontferm en waarom, en wie Hy verhard en waarom.

Die ander uitspraak is Mt 22:14: `Baie is immers geroep, maar min uitverkies.’ Dit skyn asof hierdie uitspraak die siening steun dat die Here willekeurig uitkies wie Hy wil, en dat dit selfs nie eens help as ‘n mens die evangelie hoor (geroep word) nie. As jy nie uitverkies is nie, sal jy in elk geval verlore gaan. Hierdie uitspraak kan egter nie hierdie betekenis hê nie.

Hierdie uitspraak is die slotsom van drie gelykenisse (Mat 21:28-22:13). Aldrie het te doen met die reaksie van die Jode op God se uitnodiging. In die eerste geval het ons die seun wat `ja’ sê maar `nee’ doen, in die tweede geval die huurders van die wingerd wat die slawe mishandel wat die eienaar se deel kom haal, en in die derde geval die genooides wat nie die uitnodiging na die bruilof aanvaar nie.

Die slotsom van dié drie gelykenisse is nou: `Baie is immers geroep, maar min is uitverkies.’ Wat beteken dit? Die punt van die gelykenisse is dat mense nie reageer op die Here se roepstem nie. Hy roep, maar hulle kom nie. Uit die gelykenisse is dit sondermeer duidelik dat dit hulle eie skuld is dat hulle nie kom nie. Dit sou vreemd aan die gelykenisse wees, en selfs heeltemal teen die trant in, om ‘n verskuilde rede te veronderstel waarom hulle nie kom nie, soos: omdat hulle nie uitverkies is nie, of omdat God hulle nie wil red nie.

Dat hulle geroep is, is duidelik. Dat hulle nie uitverkies is nie, kan dus net beteken dat hulle nie wil kom nie en daarom nie deel van die uitverkorenes word nie. ‘n Mens moet dus kom, dan word jy deel van die uitverkorenes, die gemeente, en dan is jy uitverkies. So nie, is jy nie uitverkies nie.

‘n Slotopmerking kan verhelderend wees. Dit is duidelik dat dit in die uitverkiesing gaan om die manier waarop God die wêreld wil bereik. Op ‘n enigsins oorvereenvoudigde manier sou ‘n mens God se uitreik na die hele wêreld soos volg kon saamvat.

Daar is drie stadiums. In Gen 1-11 is God direk by alle mense betrokke. Dit loop telkens op ‘n teleurstelling uit waarvan die sondvloed en die toring van Babel die hoogtepunte is. Dan besluit God om ‘n nuwe plan te volg. Hy kies Abraham om deur hom alle volke te seën (Gen 12:3). Hy wil dit doen deur Abraham en sy nageslag, Israel, só te seën dat alle volke na Jerusalem sal stroom en Israel se God as die ware God sal erken (Jes 2:1-5).

Maar oor ‘n tydperk van waarskynlik meer as 2000 jaar blyk dit hoe langer hoe meer dat Israel so ontrou is aan Hom dat Hy hulle meer moet straf as seën, sodat die omringende volke sy Naam begin spot omdat dit so sleg gaan met sy volk (Eseg 36:16ev). Die Here wend dan ‘n laaste poging aan om hierdie plan met Israel te laat slaag. Hy stuur ‘n unieke verteenwoordiger wat by die volk kom pleit om aan Hom getrou te wees – Jesus. Daarom is Jesus aanvanklik op Israel gerig en nie op die heidene nie (7.4). As hulle hul sou bekeer, kon God sy plan uiteindelik deurvoer om deur hulle die heidene na Jerusalem te lok.

Eers as die godsdienstige leiers en die volk Jesus verwerp en kruisig, wend Hy Hom deur die dissipels direk na die heidene om hulle te red – en deur hulle Israel jaloers te maak en ook in te bring (Rom 11:11ev). Van tyd tot tyd word verskillende groepe dus uitverkies om God se doel te bereik: om alle mense in sy gemeenskap (verbond) in te trek.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning

Skrywer: Prof Adrio König