‘n Leser vra:
Ek is ‘n lidmaat van die NG Kerk. Ek was gister by ‘n buurgemeente (NG Kerk) waar daar ‘n baba gedoop is. Toe die dominee die doopformule uitspreek: “Ek doop jou in die naam van die Vader, die Seun en die Heilige Gees”, was dit egter nie die dominee wat die water op die baba se koppie gesit het nie, maar die ouers. Die dominee het glad nie die water op die baba se koppie gesit nie.
Ek het dit nog nooit in ‘n NG Kerk beleef nie en dit pla my geweldig baie. In daardie stadium het dit vir my nie reg gevoel nie en ek wou uitloop, maar het toe bly sit tot aan die einde van die diens. Want ek sê toe vir myself: Wie is ek om te besluit of dit reg of verkeerd is?
My vraag is dus aan u is: Is dit verkeerd of mis ek die punt?

Antwoord
Prof Hermie Van Zyl antwoord:
Ek het eers ‘n breë aanloop oor die meer prinsipiële aspekte rakende die doop waarmee ek ‘n konteks wil skep waarbinne die spesifieke vraag van die vraagsteller beantwoord kan word. Want ‘n mens moet maar altyd vanuit die teologie van die doop na die spesifieke doopgebruike kyk wat oor tyd heen ontstaan het. Uit die teologiese beginsels kan mens dan aanpassings maak waar nodig, sonder om die beginsels geweld aan te doen.

Ons moet onthou dat die doop ‘n sakrament (“ernstige/heilige eed”) is. Dit beteken die doop is nie ‘n menslike uitvindsel nie maar is deur God aan sy kerk gegee waardeur Hy sy genade be-teken en verseël, dit wil sê waarborg. As sodanig is die doop (soos die nagmaal, die ander sakrament in die Protestantse tradisie) as kerklike handeling gevul met ryke simboliek, waarvan die vernaamste die volgende is: 1. Die water simboliseer die afwassing van sondes. 2. Die water verwys ook na die aflegging van die ou lewe. Dink veral aan 1 Kor 10:1-2 waar Paulus die deurtog van oud-Israel deur die Riet See as simbool gebruik van die doop. Egipte, die land van verslawing (= sonde), word dus agtergelaat. 3. Die doop is ook ‘n simbool van nuwe lewe. Titus 3:5 noem dit die bad van die wedergeboorte; ‘n nuwe lewe saam met Christus gaan nou oop vir die dopeling. 4. Dis ook ‘n simbool van toetrede tot die gemeente van God. Die dopeling is van hierdie oomblik af ‘n volwaardige lidmaat van die gemeente. 5. Mens kan ook nie die doop aan jouself bedien nie, maar dit word altyd aan jou bedien – hetsy as kind hetsy as volwassene. Die simboliek hiervan is dat mens nie jouself kan red nie; redding is slegs moontlik deur die genade van God. Mens is in ‘n sekere sin “passief” as dit by redding kom. Die doop wys heen na die genade van God wat mens inhaal en oorweldig. Voordat mens nog iets kan begryp van die grootheid en genade van God (veral by die kinderdoop van toepassing), omvou God jou reeds met sy genade en beloof Hy dat Hy jou sal begelei elke oomblik van jou lewe.

Verder, veral in die Protestantse tradisie het die oortuiging en gebruik ontwikkel dat die doop in gemeenteverband bedien moet word. Dit is slegs by hoë uitsondering dat die doop privaat (in ‘n huis) bedien sal word. Want die doop wil juis sê dat die dopeling nou by die kerk van die Here Jesus ingelyf word (punt 4 hierbo). En hierdie gedagte word ten beste uitgedruk by ‘n erediens waar die hele gemeente getuies is van hierdie inlywing. ‘n Verdere samehangende gedagte is dat Woord en sakrament onafskeidelik is. Die sakrament staan nie op sy eie nie, maar is altyd afhanklik van die Woordverkondiging. Daarom glo ons nie dat die bediening van die sakrament op sigself red nie. Redding geskied nie werktuiglik, outomaties nie. In kerklike taal sê ons: die sakrament werk nie ex opere operato (letterlik: “deur die gewerkte werk/daad”) nie, dit wil sê: die daad van die doophandeling bewerk nie vanselfsprekend redding nie; die doop is nie jou kaartjie hemel toe nie, om dit plat uit te druk. Die sakrament van die doop is en bly altyd simbool van die Woord van God wat bevry en red. Om hierdie rede is in die Protestantse tradisie die bediening van die doop altyd gekoppel aan die amp van die bedienaar van die Woord – die dominee, predikant of pastoor. Hierdie koppeling tussen doop en bedienaar van die Woord bevat dus die simboliek dat die persoon wat die doop aan die dopeling bedien, optree (1) namens die gemeente, as amptelike verteenwoordiger van die gemeente, en (2) as simbool van die Woord van God wat die vermoë het om te red.
Wanneer dit alles gesê is, moet dadelik bygevoeg word dat daar in die Nuwe Testament nie duidelike inligting of opdragte is oor wie nou eintlik die doop mag bedien nie. In Matt 28:19 gee Jesus weliswaar aan die elf dissipels die opdrag om die nasies sy dissipels te maak en hulle te doop. Daaruit sou mens kon aflei dat dit slegs amptelike gesagsfigure is wat die doop mag bedien. Maar mens sou Matt 28 ook anders kon interpreteer – dat die opdrag aan die kerk in die geheel gegee is, en dat alle gelowiges dus met gesag beklee word om te doop. En inderdaad kry mens in die Nuwe Testament ‘n baie gevarieerde prentjie van hoe en deur wie die doop bedien is. So lees ons van Stefanus – ‘n “diaken” – wat mense doop (Hand 8:12,38). In Hand 9:10,18 lees ons van Ananias, ‘n “sekere volgeling van Jesus” wat vir Paulus doop. En volgens 1 Kor 1:13-17 het Paulus blykbaar nie veel erg daaraan gehad om mense te doop nie (hy het ander dit laat doen, maar dis nie duidelik wie die “ander” was nie); vir hom was die verkondiging van die evangelie hoofsaak.

Maar uiteraard was dit vroeë dae. Met verloop van tyd, toe die kerk meer geïnstitusionaliseerd geraak het en die doop as ‘n heilige sakrament beskou is, het die doophandeling algaande aan die kerklike ampte gekoppel geraak. En dis nie noodwendig ‘n verkeerde ontwikkeling nie, want as die doop nie op ‘n ordelike manier hanteer word nie, kan dit die deur oopmaak vir dwaling en allerlei wanpraktyke. En omdat dit in die besonder die ouderlinge is aan wie die taak van toesig, onderrig, leiding, bemoediging, vermaning, waak teen dwaalleer, ensovoorts, gegee is (1 Tim 3:1-7; Tit 1:6-9; 1 Pet 5:1-4), maak dit goeie sin dat die bediening van die sakramente in die meeste kerke aan die amp van bedienaar van die Woord gekoppel is (die leraar is ‘n lerende ouderling). Wat die NG Kerk betref word dit spesifiek in die Kerkorde (artikel 49.1) bepaal dat die sakramente deur ‘n predikant bedien moet word. Verder, wanneer bepaal moet word of erkenning verleen mag word aan die doop wat in ‘n ander kerk as die NG Kerk bedien is, bepaal die Reglement vir die Doop (10.1.3) dat dit in orde is mits die doop bedien is deur ” ‘n persoon wat deur die betrokke kerk afgesonder is vir die bediening van die Woord en die sakramente”.

In die lig van hierdie bepalings van die NG Kerk is dit dus ietwat vreemd dat die dominee waarna ons vraagsteller verwys, ‘n gedeelte van die bediening van die sakrament (besprinkeling van water) aan die ouers “afgestaan” het. Dit is ten minste nie tradisie in die NG Kerk om dit so te doen nie. Wat sou die dominee daarmee wou bereik of simboliseer? Dalk groter betrokkenheid van die ouers – dat hulle so op sigbare manier sê dat hulle self verantwoordelikheid aanvaar vir die geestelike begeleiding van hulle kind? ‘n Teenvraag sou wees: Maar doen die ouers dit nie reeds wanneer hulle “ja” antwoord op die doopvrae nie, juis met die gemeente as getuies? Verder sou mens ook kon vra of so ‘n handeling nie die geldigheid van die doop in die gedrang bring nie, juis in die lig van die kerkorde-bepalings van die NG Kerk soos hierbo genoem? Is die kind nou deur ‘n predikant gedoop of nie? Hierop sou mens seker kon antwoord dat die besprinkeling deur die ouers wel onder toesig van die amp plaasgevind het, dat dit in ‘n openbare erediens gebeur het, met water bedien is, en dat die formule “ek doop jou in die Naam van die Vader, Seun en Heilige Gees” wel deur die dominee uitgespreek is. ‘n Mens sou dus ‘n saak daarvoor kon uitmaak dat die geldigheid van die kind se doop nie in die gedrang is nie.
Mens moet die optrede van die dominee waarskynlik ook in ‘n breër konteks probeer verstaan, naamlik liturgiese vernuwing. Die kerk is maar altyd aan die besin hoe die liturgie sinvol vernuwe kan word sodat dit die hedendaagse lidmaat aanspreek en meer betrokke maak. So is dit ook reeds amptelik goedgekeur in die NG Kerk dat die ouers die kind aan die dominee kan oorhandig en dat die dominee dan die kind vashou terwyl hy/sy die kind doop. Die simboliek hiervan is dat die inlywing as lidmaat van die kerk so sterker na vore kom (die dominee as amptelike verteenwoordiger van die gemeente). By die tradisionele gebruik waar die ouers die kind vashou word die verbondsgedagte weer sterker gesimboliseer (die verbondsouers wat verantwoordelikheid aanvaar vir die kind se godsdienstige begeleiding).
My beredenering en standpunt bo is dus nie téén vernuwing nie, maar ek sou tog wou sê dat liturgiese vernuwing rondom die doop nie aan die keuse van individuele predikante oorgelaat word nie, maar dat die kerk saam daaroor besluit voor ‘n nuwe doopritueel ingevoer word – of dit werklik in ooreenstemming met die aard en simboliek van die doop en die ordereëlings van ‘n bepaalde kerk geskied. Die doop as seël en teken simboliseer só ‘n diep geestelike waarheid dat mens nie gebruike wil invoer net omdat dit nuut of oulik is voordat daar nie wyd daaroor besin is en amptelike approbasie (goedkeuring) daarvoor verkry is nie.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Giepie vra:

Watse grade van geloof kry mens?

Antwoord

Prof. Hermie van Zyl antwoord:

Die vraag impliseer ‘n algemene wanpersepsie oor geloof: dat geloof ‘n goeie werk of prestasie van die mens is. En soos wat mense verskil – almal het nie dieselfde vermoëns nie en presteer gevolglik verskillend – so is daar dan ook verskillende grade van geloof. Die een se geloof sal dan sterker wees as die ander s’n, en daarom is party mense beter gelowiges as ander, of word as voorbeelde van sterk geloof voorgehou wat ons moet nastreef.

Hierdie opvatting van geloof vind nogal “steun” in die Bybel, ten minste as sekere tekste op ‘n bepaalde (verkeerde) manier verstaan word. Kyk na die volgende voorbeelde:

• Die dissipels vra Jesus om vir hulle meer geloof te gee (Luk 17:5). So asof hulle graad van geloof onvoldoende is om Hom te volg. Hulle het daarom meer geloof nodig. Waarop Jesus antwoord (v6) dat mens nie “meer” geloof nodig het nie, maar bloot die geloof van ‘n mosterdsaadjie benodig. (Mosterdsaad was die kleinste soort saad wat daar was, maar het uiteindelik tot ‘n groot boom gegroei, Matt 13:31-32.) Die bedoeling is: dit gaan nie oor hoe groot jou geloof is nie – dit kan maar klein wees, soos ‘n mosterdsaadjie – maar oor in Wie jy glo.
• In Matt 15:28 sê Jesus aan die Kanaänitiese vrou: “jou geloof is groot …”, waaruit mens die afleiding sou kon maak dat daar verskillende soort geloof is: klein en groot. Jesus beloon dus haar groot geloof deur haar te help. En dit sou dan die rede wees waarom Hy ander wie se geloof nie groot genoeg was nie, nie gehelp het nie. Die punt is egter eerder: Jesus was beïndruk met die feit dat sy, ten spyte daarvan dat Hy haar eintlik bietjie afgesit het (kyk v24,26), nogtans volhard het om te glo dat Hy haar sal help. Jesus “beloon” haar vertroue in Hom, nie haar sterk geloof nie.
• ‘n Soortgelyke geval tref ons aan in Matt 8:10. ‘n Heiden – ‘n Romeinse offisier – vra Jesus om sy slaaf te kom genees. En die man aanvaar dat Jesus oor soveel gesag beskik dat Hy dit sommer oor ‘n afstand kan doen; Hy hoef maar net ‘n woord te spreek. Jesus prys daarom die offisier deur op te merk dat Hy, Jesus, selfs onder die Jode nie so ‘n groot geloof aangetref het nie. Dis egter nie ‘n “graad van geloof” wat die genesing veroorsaak nie, maar Jesus Self, wat reageer op die onwrikbare vertroue wat iemand in Hom
• In 1 Kor 10:15 spreek Paulus die wens uit dat die Korintiërs se geloof sal toeneem, so asof ‘n mens se geloof eers klein begin en dan mettertyd groei en groter word (in graad toeneem). Maar wat Paulus bedoel, is dat hulle verhouding met en navolging van Jesus hegter sal word soos wat die tyd voortgaan. Dis dieselfde geloof as aan die begin, maar die vertroue in Jesus is deur verskillende omstandighede heen getoets, geslyp en verdiep.
• Jesus noem die dissipels soms “kleingelowiges” (Matt 6:30; 8:26; 14:31), spesifiek in situasies waar hulle Hom nie vertrou het nie, terwyl hulle moes. Dis egter nie ‘n “graad van geloof” by die dissipels wat in iets anders of beter moet ontwikkel nie, maar bloot ‘n gebrek aan insig en vertroue in Jesus wat hier deurslaan. Die belangrike is, ten spyte van hulle kleingeloof is hulle steeds gelowiges en navolgers van Jesus en word hulle volledig deur Hom aanvaar.

Benewens hierdie Bybelse “voorbeelde” van “grade van geloof”, is daar ook nog ons populêre manier van praat, waar ons allerlei byvoeglike naamwoorde of bywoorde by geloof voeg, wat maak dat ons dink dat daar verskillende grade van geloof is. Ons praat byvoorbeeld van mense wat waarlik glo (teenoor mense wat maar net “gewoonweg” glo), of van iemand wat ‘n sterk geloof het, of iemand anders wat ‘n swak geloof het. Dis ‘n populêre manier van praat waardeur die wanopvatting versterk word dat daar verskillende soorte of grade van geloof is.

Die punt wat ek probeer maak, is dat ons die gedagte van “grade van geloof” heeltemal moet laat vaar. Dis ‘n verkeerde kyk na geloof; dit lei ons net op ‘n dwaalspoor. Dit plaas die klem en fokus op ‘n verkeerde plek. Hoekom? Omdat die aard van geloof sodanig is dat dit ‘n “leë” handeling is. Ja, dis wel die mens wat glo, maar geloof is nie ‘n menslike kapasiteit of prestasie wat ons vir God kan aanbied op grond waarvan Hy ons genadig moet wees nie. Geloof verwag eerder alles van God; dis gerig op God/Jesus. Paulus se stryd met die Jode van sy tyd was juis dat hulle gedink het dat godsdiens ‘n prestasie is, ‘n blink poets van jouself. En dan, as jy aanvaarbaar genoeg is, as jy die wet getrou genoeg nakom, dan sien God jou pogings raak en dan red Hy jou. Nee, dis menslike arrogansie. Dis ‘n manier van “handjie bysit” om God te probeer beïndruk. Dis juis nie menslike godsdienstige prestasie, of ‘n gebrek daaraan, wat bepaal of ‘n mens deur God aanvaar word of nie. Geloof is bloot ‘n instrument om die krag van God vry te laat of in werking te stel in jou lewe. Geloof is om afstand te doen van jou eie vermoëns, dis om weg te kyk van jouself en jou volkome te verlaat op dit wat Jesus kan doen. Hoe meer jy na jou eie vermoëns kyk, hoe swakker word jou geloof; hoe meer jy die oog op Jesus gevestig hou, hoe “sterker” word jou geloof, hoe meer vul Hy jou denke, wese, lewe. Dink aan Petrus toe hy op die see loop. Aanvanklik gaan dit goed, maar toe hy die wind en golwe sien, toe word hy bang en begin twyfel aan homself, en toe begin hy sink. Wat hy moes gedoen het, was net om die oog gevestig te hou op Jesus. Want dis Jesus wat op die water kan loop, nie Petrus nie. Geloof laat jou by wyse van spreke op water loop – nie omdat jy kan nie, maar omdat Jesus kan. Geloof vermag die onmoontlike, omdat dit God se krag vrylaat. Geen wonder nie dat Heb 12:2 sê dat ons in die geloofstryd alle laste moet afwerp en die oog gevestig hou op Jesus, die Begin en Voleinder van die geloof.

Hierdie Bybelse siening van geloof kan ook op ‘n ander manier verwoord word. Ja, ons kan wel sê dat ons deur geloof gered word, maar dit is ook nog vatbaar vir misverstand. Dis nie ons sterk geloof wat ons red nie. Nee, dis God/Jesus wat red. Maar Hy gebruik geloof om ons te laat afsien van onsself en volledig op Hom te laat vertrou. So gesien kan ons sê dat geloof nie die grond van ons redding is nie, maar wel die middel of instrument. Die grond of rede vir ons redding is God in Jesus Christus, deur die werk van die Heilige Gees. Geloof is maar net ‘n manier om daardie redding te omhels. Daarom dat ons sê dat geloof ‘n leë handeling is. Dis nie ‘n goeie werk van die mens waarvoor ons beloon word nie. As ons dus sê dat ons deur geloof gered word, is dit eintlik so dat ons deur-geloof-in-Jesus-Christus gered word. Dis die volledige bewoording. Dis Jesus wat red, nie ons geloof nie. Selfs waar die Bybel net die woordjie geloof gebruik, is die veronderstelling altyd dat dit oor geloof in Jesus gaan. Dís die volledige prentjie.

So gesien word die aard van geloof eintlik die beste uitgedruk deur die man wat vir Jesus vra om sy seun gesond te maak, as dit moontlik is (Mark 9:20-24). Toe sê Jesus: “Alles is moontlik vir die een wat glo.” Waarop die man uitroep: “Ek glo; kom my ongeloof te hulp”. Hiermee het die man eintlik alles van geloof gesê. Dis nie ons “sterk” geloof wat dinge laat gebeur nie. Ons hoef eintlik nie eens vreeslik te glo nie. Ons kan maar net na Jesus kom met ons “swak” geloof en selfs “ongeloof”. Solank ons net glo dat Jesus kan. Want Hy is die Een wat red, wat die verskil maak, nie ons sterk of swak geloof nie.

Laastens, waarom is dit so dat sommige gelowiges oënskynlik “beter vaar” as ander? Dis beslis nie omdat daar grade van geloof is nie. As dit waar is dat sommige gelowiges beter vaar as ander, is dit omdat hulle Jesus beter vertrou, omdat hulle toelaat dat Hy meer beheer oorneem van hulle lewe. Die gevolge van so ‘n beheer oorgee aan Jesus is altyd dat daar groter visie, geduld, volharding, liefde, erbarming, gehoorsaamheid – ja, die volle vrug van die Gees – in ‘n mens se lewe na vore kom. Dis nie omdat die een se geloof (as ‘n soort geestelike of persoonlike kwaliteit en inspanning) sterker is as ander nie, maar omdat daar meer op Jesus gekonsentreer word en minder op die self.

 Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

‘n Leser vra

Ek is op soek na ‘n dominees wat bose geeste kan uitdryf. Dringend.

Antwoord vanaf Prof Francois

Ek glo dat geen dominee bose geeste kan uitdryf nie, en dat slegs die Here Jesus Christus dit kan doen waar en wanneer en deur wie Hy wil. So het Hy ’n paar keer tydens sy aardse bediening bose geeste uitgedryf (vgl. Luk. 7:21; 8:2). Toe Hy sy twaalf dissipels uitgestuur het, het Hy aan hulle die gesag oor onrein geeste gee (Mark. 6:7; Mat. 10:8). Hy het ons ook geleer om daagliks te bid: verlos ons van die Bose (Mat. 6:13; Luk. 11:4).

Daarby is dit ’n gevaarlike spel. In Matteus 12:43-45 (Luk.11:24-26) waarsku Jesus dat wanneer ’n onrein gees ’n mens verlaat swerf hy op soek na rus sonder om dit te vind, keer terug na die huis wat skoongemaak is en neem sewe ander geeste, slegter as hyself, trek in en woon daar. Die uiteinde van daardie mens is erger as sy begin.

Markus 9:14-29 vertel van Jesus se genesing van ’n seun wat baie keer deur ’n onreine gees verniel is. Jesus het gesê: Alle dinge is moontlik vir iemand wat glo (9:23) – dit beteken om op Jesus te vertrou. Hy het ook gesê ‘hierdie soort (die onrein geeste) kan met niks anders as met gebed uitgedryf word nie (9:29). Gebed beteken dat ons die Here sal vra dat Hy  die onrein gees uitdryf.

Skrywer: Prof Francois Malan

Willem vra:

Dit gaan hier oor Joh 7:8-10

Ons weet Om te lieg is verkeerd God kan nie lieg nie – Num 23:19; Tit 1:2 Dit wat nie in die lig is nie is in die duisternis ens.. Maar wat antwoord ons ander Bybelstudente op die vraag – Help asb

– Jesus se tyd was nog nie daar nie, maar het hy dan ‘n wit leuen vertel?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

In Joh 7:5 sê Jesus vir sy broers wat Hom aanpor om na Judea te gaan om tydens die Loofhuttefees in Jerusalem Homself in die openbaar aan die wêreld bekend te stel: ‘My tyd (kairos – oomblik in die tyd vir ’n bepaalde gebeurtenis, bestemde tyd) is nog nie hier nie.’ Die Vader bepaal Jesus se tyd vir optrede (vgl. 5:19 ‘die Seun kan niks uit sy eie doen nie;’ 5:30: ‘Uit Myself kan Ek niks doen nie….Ek doen die wil van Hom wat My gestuur het.’  Hy word ook nie deur mense rondgestuur nie, allermins om vir Homself roem onder die mense te soek, soos die duiwel hom volgens Mat 4:5-7 en Luk 4:9-12 versoek het om Homself bekend te stel deur van die tempelspits af te spring en deur die engele gedra te word (die Johannesevangelie het nie die versoekings in die woestyn nie, maar hier tree sy broers as die werktuie van die duiwel op om Hom te versoek om Homself te verheerlik. Daarom sê Johannes dat sy broers nie in Hom geglo het nie, en dat die wêreld hulle nie kan haat nie, 7:5,7).

In 7:8 herhaal Hy dat sy tyd nog nie vervul is nie (soos ’n sandlopertjie wat tyd meet, vol loop; vgl. 2:4; 8:20). In 7:10  sê Johannes: ‘Maar nadat sy broers na die fees opgegaan het, het Hy toe ook opgegaan – nie openlik nie, maar in die geheim’ – juis anders as wat sy broers wou hê (7:4: ‘want niemand doen iets in die geheim én wil dan tog in die openbaar bekend wees nie.’ Sy broers het sy nederigheid nie verstaan nie. Dit is so anders as wat die wêreld soek. Jesus wil juis nie aandag op Homself trek met sy aankoms by die fees nie. Op die bestemde tyd, toe die fees al halfpad verby was het Hy na die tempelterrein opgegaan om onderrig te gee (7:14). In 7:17,18 gee Hy die rede vir sy optrede. Hy soek nie sy eie eer nie, maar van die Een wat Hom gestuur het. En dan op die laaste dag van die fees, wanneer water uit die Siloambad oor die altaar gegooi word, nooi Hy die skare uit om by Hom lewende water te kry, wat verwys na die Heilige Gees wat dié wat in Jesus glo sou otvang (7:37-39).

Nee Hy het nie ’n witleuen vertel nie, maar gewag op die aanwysings van sy Vader.

Skrywer:  Prof Francois Malan