Ester vra:

Ek weet in die Bybel word daar baie gepraat oor toetsing van jou geloof. Waarom is dit nodig dat God ons geloof gedurig moet toets. Jesus sê tog dat as jy Hom aangeneem het en jy gered is, ís jy ‘n kind van God en niemand kan jou uit sy hand ruk nie. Ek verstaan dat alles nie altyd so goed verloop vir jou nie, maar as God jou aanneem net soos jy is, hoekom het Hy nodig om jou te toets?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die kort antwoord op ons vraagsteller se vraag – as God jou aanvaar net soos jy is, waarom jou voortdurend toets? – is: Ja, God aanvaar jou net soos jy is, maar los jou nie net soos jy is nie. Daarom word ons geloof voortdurend getoets. Hierdie kort antwoord vra egter om ‘n uitvoeriger verduideliking.

Soos die vraagsteller tereg opmerk, is die toetsing van ons geloof ‘n deurlopende tema in die Bybel. Daar is haas nie ‘n boek in die Bybel waar hierdie saak nie direk of indirek aan die orde is nie. Vanuit ‘n sekere hoek gesien, kan ons sê dat dit die eintlike saak is waaroor die Bybel handel. Want waaroor gaan die Bybel anders as oor God se pad met mense – hoe Hy mense roep, kies, verlos, bevry om sy volk/kinders te wees en dan ‘n pad met hulle loop om hulle na sy wil te vorm. Neem maar vir Abraham: God roep hom uit sy tuisstad, Ur, en gee aan hom die belofte: Ek sal vir jou ‘n God wees; Ek sluit ‘n verbond met jou (Gen 12:1-3; 17:7). Anders gestel, God sê vir hom: Ek sal jou verlos. Hierdie belofte het egter ‘n keersy: Jy moet my verbond onderhou; jy moet vir my ‘n kind/volk wees (Gen 17:9; Jer 31:33). Hierdie struktuur van God se handelinge met die mens vorm die grondslag van alles wat ons in die Bybel aantref – hoe God ons red, sy eiendom maak, en hoe Hy met ons “sukkel” dat ons waardig ons redding leef, dat ons darem lyk soos mense wat deur God gered is.

Die toetsing van ons geloof is dus niks anders nie as God se manier om ons in hierdie wêreld te laat leef en optree soos mense wat in ooreenstemming met God se wil leef. Want die wêreld is vol verleiding en aanvegtinge wat ons van God se pad wil aftrek. Die hele geskiedenis van Israel is tekenend hiervan – hoe God telkens sy profete na Israel toe stuur om hulle op sy pad terug te kry, en hoe hulle die meeste van die tyd hulle nie aan die profete steur nie maar hulle eie pad loop. Maar God gee nie op nie; hoewel sy volk ontrou is, bly Hy getrou.

Die Nuwe Testament vertoon dieselfde prentjie. Nou gaan dit net om die voortsetting van die ou volk van God in die kerk van Jesus Christus. Maar nog steeds is die oproep daar: Ek wil julle God wees en julle moet my volk wees (Heb 8:8-13). En dis by hierdie “volk wees vir God” waar die saak van die toetsing van ons geloof inkom. Met verskeie beelde word die toetsing beskryf. In Heb 12:1-3 word dit met ‘n wedloop vergelyk: Ons moet soos atlete vir Christus die wenpaal in die oog hou en volhardend die wedloop hardloop, van alles ontslae raak wat ons hinder in die wedloop, veral die sonde. In die daaropvolgende verse (Heb 12:4-13) word die geloofstoetsing weer beskryf met die beeld van ‘n aardse vader wat sy kinders tugtig sodat hulle aan die standaarde van die vader kan voldoen. God is ons hemelse Vader en wanneer Hy ons tugtig (toets) is dit nie omdat Hy vir ons kwaad is of ons ondergang wil bewerkstellig nie, maar omdat Hy ons liefhet. Jak 1:2-8 beskryf dieselfde geloofstryd en -toetsing weer in terme van standvastigheid en vrug dra: God wil nie hê nie dat ons soos die golwe van die see heen en weer geslinger word soos mense wat nie weet wie en wat hulle is nie. Hy wil hê dat ons moet volhard sodat ons tot geestelike rypheid kom en ons geloof kan vrug dra. En wanneer ons in die geloofstoetsing swaarkry moet ons nie dink dis omdat God ons probeer verlei nie. Nee, Hy kan deur niemand verlei word nie, en Self verlei Hy ook niemand nie (Jak 1:12-18). God gee net goeie dinge. Ons word deur ons eie begeertes verlei. Nogtans kan ons die versoekings weerstaan, want ons word nie bo ons kragte versoek nie (1 Kor 10:13). Hy gee immers aan ons die wapenrusting waarmee ons die vyand (die Bose) se aanslae kan afweer (Ef 6:10-20). Dit alles gebeur sodat ons geloof getoets en sterk kan word. Dit is soos ‘n boompie wat in sterk winde grootword. Dit leer later hoe om weerstand te bied en kan dan as groot boom selfs skuiling bied aan mens en dier.

Die lewe is een voortdurende toetsing van ons geloof, nie om ons te breek nie, maar sodat die egtheid van ons kindskap kan ontwikkel en ons al meer kan lyk soos God se kinders. Enersyds word ons bemoedig deur die belofte dat ons vir altyd aan Jesus behoort en dat niemand ons uit sy hand sal ruk nie (Joh 10:28). Andersyds word ons gewaarsku teen afvalligheid (vgl Heb 6:4-6). Dit klink amper teenstrydig: Ons redding lê vir ewig vas in God, en tog word ons gewaarsku om te volhard en nie afvallig te word nie. Belofte en waarskuwing staan egter nie teenoor mekaar nie. Ons moet dit so verstaan dat wie ernstig is oor sy/haar geloof en elke dag die goeie stryd stry, verseker kan wees dat sy/haar geloof nie net staande sal bly nie, maar ook sal groei. Want God sal die goeie werk wat Hy in ons begin het, nie laat vaar nie (Fil 1:6). Aan die ander kant kan iemand wat geen erg aan God het nie, wat geen begeerte het om Hom werklik te dien nie, nie aanspraak maak op allerlei beloftes wat eenmaal gemaak is nie. Dit is slegs in die geloofstryd, in die toetsing van ons geloof, in ons volharding dat ons God se beloftes van ewige redding kan aangryp en weet dat ons die geloof sal behou.

Die toetsing van ons geloof is natuurlik nie vir almal presies dieselfde nie. Uiteraard is daar gemeenskaplikhede: Ons moet almal veg teen die aanslae van die Bose; ons moet almal stry teen sonde, kleinlikheid en liefdeloosheid. Maar die spesifieke manier hoe dit in elkeen se lewe manifesteer, is nie dieselfde nie. Uiteindelik loop God met elkeen ‘n unieke pad. Geen twee van sy kinders word presies aan dieselfde toetsings, op dieselfde manier, onderwerp nie. Party se toetsing lyk swaarder as ander. Ons weet nie hoekom dit so is nie, en dit help ook nie om daaroor te wonder en daarteen te rebelleer nie. Net soos wat elkeen se omstandighede nie presies ooreenstem nie, net so verskil ons persoonlikhede en verhouding met God. Die waarom’s van die lewe help ons dus nie veel nie, maar eerder wat ons uit die toetsings waaraan ons onderwerp word, kan leer omtrent ons verhouding met God en ons kindwees van Hom.

Om saam te vat: Die toetsing van ons geloof is nie iets onnatuurlik nie, maar dis deel van die lewe saam met God. Sónder toetsing is ons nie egte kinders van God nie. Mét toetsing word ons al meer omvorm na die beeld van God se Seun hier op aarde (Rom 8:29). As God ons net so los soos Hy ons aanvaar het, kan daar geen groei en volwassewording in ons geloof plaasvind nie. Net soos kinders moet leer om in hierdie lewe bepaalde reëls en verantwoordelikhede na te kom, en so bevestig dat hulle egte kinders van hulle ouers is, net so moet ons leer hoe om kinders van God te wees na sy welbehae. En dit vat tyd en oefening. Lewenslank.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Willie vra:

Kan n mens sê dat die Heilge Gees die Kerk vandag minder leiding gee as byvoorbeeld die gemeente van Efese? Indien dit wel so is lê die fout by die Kerk? Wat het ons gedoen om dit te versoorsaak?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die Here lei die kerk vandag nog duideliker deur sy woord as in die tyd toe die brief aan die Efesiërs geskryf is, toe gelowiges baie minder van die woord van die Here gehad as ons vandag met ‘n volle Bybel beskikbaar vir elke lidmaat, en daarom ‘n groter verantwoordelikheid. Maar die probleem is dat gelowiges en die kerk nie die leiding van die Gees deur die woord wil aanvaar nie en daarvolgens lewe nie.

Die brief aan die Efesiërs staan in verwondering oor die liefde van God, dat Christus deur die geloof in ons harte woon sodat ons die  breedte, lengte, hoogte en diepte van sy liefde kan verstaan, en dat God wat deur sy krag in ons werk, in staat is om oneindig meer te doen as alles wat ons bid of dink, en dat die Gees ons met krag na die innerlike mens versterk (Ef 3:14-21).

Maar daarop volg dan drie hoofstukke met vermanings van wat hulle moet los en hoe hulle moet lewe: dat ons tot eenheid geroep is om in nederigheid en saggeaardheid en geduld mekaar in liefde te verdra (4:2-5), dat ons die ou mens met sy drang na dwaling moet aflê (4:22), nuut gaan dink om die beeld van God, wat vir ons uit genade en liefde aan ‘n kruis gesterf het, uit te leef as nuwe mense (4:23-24), wat leuens vermy en die waarheid praat, nie steel nie maar eerder uitdeel, nie vuil woorde gebruik nie, maar woorde wat opbou, nie die Heilige Gees, wat in ons kom woon het, bedroef nie, en alle bitterheid, woede, gramskap, geskreeu, gelaster en elke vorm van kwaad laat vaar; maar goed wees vir mekaar, welwillend,  mekaar vergewe soos God in Christus ons ook vergewe het (Ef 4:25-32).

Vir die gemeente in Efese was dit nodig om die vermanings te kry. Vir ons des te meer, veral in in ons gemeenskappe met so baie kerke wat nie altyd in liefde leef nie, in ons land met sy verskillende kleure en kulture waarmee ons sukkel om mekaar so lief te hê soos Christus ons liefgehad het en Homself ter wille van ons oorgegee het as ‘n offergawe aan God as ‘n aangename geur (Ef 5:1-2).

In 5:15-6:9 word aan hulle aanwysings gegee oor die die lewe in liefde in die huwelik, ouers en kinders, diensknegte en eienaars; en in 6:10-20 wat ons nodig het in ons stryd teen die owerhede, magte, wêreldheersers, en die bose geeste in die lug. Ons en hulle leef onder ‘n bose geslag, maar met die Gees van God wat in ons woon wat ons in staat te stel om soos ons Vader selfs ons vyande lief te hê (Matt 5:41-48; vgl. ook Jn 14:16-17,23 oor inwoning). Vgl. Openb 2:4 wat die Here teen die gemeente in Efese het, en vers 6 wat sal gebeur as hulle dit nie regstel nie – en vandag is daar net ruïnes oor van Efese en geen christene nie.

Skrywer:   Prof Francois Malan

‘n Leser vra:

‘n Lidmaat worstel met familie wat aan ‘n “kultus” behoort. Hoe weet mens?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die woord kultus word gebruik vir die verskillende maniere en gebruike om God mee te dien. So het Israel van die Ou Testament spesifieke maniere gehad om God te dien, bv. met offerandes, gebede, leringe, sang, ens. So het die verskillende kerke en gemeentes elkeen sy eie manier van aanbidding. Sommige kultusse is selfs teen God en teen alle godsdiens, of hulle het hulle eie god. Ander kultusse gaan aan asof daar geen God is nie.

Maar die woord ‘kultus’ word veral gebruik om kerke of groepe of organisasies aan te dui wat aanspraak daarop maak dat hulle leringe en praktyke bybels is en dat hulle die bybelse christendom verteenwoordig, maar wat in werklikheid onbybels is en hulle lewenswyse nie christelik van aard is nie.

Kultusse het gewoonlik ‘n godsdienstige verering en toewyding aan ‘n spesifieke leierspersoon of aan ‘n spesifieke soort godsdienstige aanbidding, wat afwyk van die evangeliese godsdienstige tradisie in die gemeenskap. Daarby doen sulke groepe alles in hulle vermoë om mense wat by hulle aankom by hulle te hou met groepsdruk en dreiging van ongeluk as hulle weggaan van hulle af.

Hoe weet mens? Dit gaan gewoonlik oor die groep se siening oor God die Vader en God die Seun en God die Heilige Gees en die liefdeseenheid tussen die Vader en die Seun en die Heilige Gees.. En ten tweede wyk hulle dikwels af van sekere Bybelse aanwysings van hoe ‘n christen moet leef.

Dikwels word mense wat eensaam is, getrek deur die groep se hegte verbondenheid; sommige mense in depressie vind heling in die opwek van emosies in die groep; siekes word oortuig dat die kultus se leier genesende krag het; dit is veral mense wat ‘n geestelike behoefte het na godsdienstige belewings wat na groepe soek waar hulle behoefte bevredig kan word. Party verlaat die kerk omdat hulle met die predikant of pastoor bots of nie gelukkig is met hulle leiers of prediking soos hulle dit wil hê nie.

Dié mense het dikwels ‘n behoefte aan ‘n toenadering tot die onsigbare, die heilige. Maar daarmee gaan dit eintlik om hulleself, oor hulle belewenisse van die Onsigbare, die beveiliging van hulle lewe, hulle welvaart, hulle voorspoed en hulle sekerheid, terwyl hulle nie bewus is van die diepe kloof tussen God en mens deur die sonde nie, veral die sonde om self soos God te wil wees soos Eva wat so kennis wou kry om soos God te wees (Genesis 3:5-6), of hulle probeer om die kloof te oorbrug met godsdienstige handelinge (vgl. Jesaja 1:12-17). Dit word ‘n poging om God te manipuleer vir hulle voordeel. Daarmee word die skepping en die skepsel/mens vergoddelik en God verwêreldlik.

Dit is so anders as om in alle omstandighede met vreugde uit die Here se genade te leef, uit sy vergifnis van ons sonde, wat Jesus aan die kruis vir ons bewerk het, deur as God die sonde van die wêreld op Hom te neem (Johannes 1:29); Hy verlos ons van ons self deur die Heilige Gees wat in ons kom woon om ons te lei en in staat te stel om God se liefde uit te leef en selfs ons vyande lief te hê (Matteus 5:43-48; Galasiërs 5:22-23).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Celesté vra:

Ek wil graag weet, ons twee dogters is serebraal-verstandelik gestrem. Hulle kan niks vir hul self doen nie en is in rystoele en kry ook epileptiese aanvalle. Ek moet hulle 24/7 versorg. Die jongste een kry die grandmal epileptiese aanvalle en nou en dan kry sy die status epilepticus. Die grandmal is wanneer sy haar bewussyn verloor en blou word en ruk en pluk en snorkgeluide maak, en dit klink of sy sterf, wat vir my baie traumaties is. Die status epilepticus is dieselfde, maar haar liggaam hou op met ruk en haar brein hou aan “fit”. Dit is lewensgevaarlik en dit maak my rasend. Ek kan die goed nie meer hanteer nie. Dit hou my uit die slaap die hele nag en jy moet 24/7 op diens wees as sy dalk gaan fit om haar by te staan.

Ek wil graag weet, wanneer is epilepsie ‘n demoniese aanval van Satan, of is dit ‘n mediese toestand? Want ek is moeg dat mense my verwar. My kinders is verstandelik gestrem. Hulle is soos babas. Ek sukkel om te dink epilepsie is demonies. Ek weet nie, want in die Bybel praat Jesus ook van die seun wat in die vuur bly val het a g v epilepsie.

Antwoord

Prof. Hermie van Zyl antwoord:

Op die vraag of daar ‘n verband is tussen die mediese toestand bekend as epilepsie en duiwel- of demoonbesetenheid, is die antwoord kort en kragtig: Nee! Epilepsie (in al sy verskillende vorme, waarvan die vraagsteller aandui dat sommige inderdaad by haar dogters voorkom) is ‘n siekte soos enige ander siekte wat die liggaam kan aantas. In epilepsie se geval is dit ‘n siektetoestand van die brein, waarvan die oorsake meervoudig kan wees. En omdat dit ‘n mediese toestand is, moet dit behoorlik deur medies opgeleide kundiges gediagnoseer en behandel word. Dit is ‘n chroniese toestand en mens moet weet dat iemand lewenslank hiervoor behandeling moet ontvang.

Maar waarom word hierdie toestand soms met duiwelbesetenheid in verband gebring? Waarom juis hierdie toestand en nie ander siektes soos kanker of hartkwale nie? Waarskynlik omdat die manifestering (simptome) van epilepsie vreesaanjaend kan wees en omstanders laat dink dat daar iets paranormaal met die pasiënt skort. Die een oomblik kom die persoon heeltemal normaal voor en die volgende oomblik val die persoon op die grond neer (vandaar die “bynaam” vir epilepsie: vallende siekte), skuim kom by die mond uit, die oë rol, die tande klem op mekaar, die liggaam ruk, vreemde geluide word geuiter, ensovoorts. Vir liggelowiges en bygelowiges (het ons nie maar almal dié streep nie?) lyk dit dan kompleet asof iets of iemand van hierdie persoon “besit” neem. En hierdie iets of iemand kan mos net die duiwel wees, so word geglo.

Met die kennis vandag tot ons beskikking weet ons gelukkig van beter. Epilepsie is goed beskryf in die mediese wetenskap en daar is erkende behandeling daarvoor. Daarom hoef mens jou nie aan bygelowige praatjies te steur nie. Maar verplaas jou vir ‘n oomblik terug in die antieke wêreld waarin die Bybel ontstaan het, waar mense ‘n ander werklikheidsbelewing gehad het, dan kan mens verstaan dat verskynsels wat vandag as gewone siektetoestande beskryf word destyds maklik aan die werking van bonatuurlike magte, soos demone, toegeskryf is. Mense het destyds in elk geval geglo dat die lug vol onsigbare magte is wat enige oomblik kan toeslaan. Daarom dat sommige mense allerhande simbole, tekens en amulette gedra het wat, so is geglo, hulle teen hierdie magte kan beskerm. Ander het weer – heel tereg – geglo dat as jy aan die lewende God behoort, jy niks van hierdie magte hoef te vrees nie, want jy behoort aan Hom wat heers oor alle magte en kragte in hemel en op aarde (vgl Rom 8:37-39).

Iets van hierdie antieke werklikheidsbelewing sien ons in die beskrywing van sommige genesings van Jesus, soos dié van die geestelik versteurde seun (Matt 17:14-18). Die 1933-Vertaling sowel as die pas gepubliseerde Nuwe Testament en Psalms: ‘n Direkte Vertaling, praat van die seun as maansiek. Laasgenoemde is ‘n letterlike vertaling van die Grieks. Die soort verskynsel wat by hierdie seun voorgekom het, is in die antieke met die werking van die bonatuurlike in verband gebring. Daar is geglo dat die maangodin, Selene, die siekte veroorsaak het. Dikwels is die oorsaak van hierdie siekte ook gekoppel aan demone, soos hier in Matt 17. Wat maansiekte betref – ons het ook die uitdrukking vir iemand wat vreemd optree: Hy is met die maan gepla. Dan bedoel ons dat vreemde gedrag by so ‘n persoon voorkom. En vreemde gedrag was inderdaad aanwesig by hierdie arme seun: hy het dikwels in die vuur of water geval. Mark 9:18 voeg by dat hy skuim om die mond gekry het, op sy tande gekners en stuiptrekkings gekry het, en ook stom geraak het. Luk 9:39 meld verder dat hy aan die skree gegaan het. Geen wonder nie dat sommige Engelse vertalings (bv die Revised Standard Version) sê dat die seun aan epilepsie gely het, want dis tipies wat met grand mal epilepsie-lyers gebeur.

Maar dan, tipies van daardie tyd, word bygevoeg dat dit ‘n bose gees was wat al hierdie simptome veroorsaak het. En toe Jesus hierdie bose gees uitdryf, het die kind gekalmeer en was hy volkome genees. Dit is veral hierdie gebeure wat maak dat baie mense vandag nog epilepsie koppel aan duiwelbesetenheid. Ons moet egter daarop let dat dit tweede natuur was by die antieke mens, met hulle gebrekkige kennis van die ware oorsaak van siektes, om vreemde gedrag aan bonatuurlike, sataniese werking toe te skryf. Maar selfs die Bybelskrywers is ook nie altyd konsekwent in die manier waarop hulle hierdie siekteverskynsel beskryf nie. In Matt 17:14-18 word wel gesê ‘n bose gees was die oorsaak, maar in Matt 4:24 word maansiekte apart gelys van demoonbesetenheid, so asof Matteus die twee verskynsels daar duidelik van mekaar onderskei, asof hy wil sê: maansiekte kan by geleentheid manifesteer sonder die bykomende verskynsel van duiwelbesetenheid. Wat ons net weer wys dat die Bybelskrywers nie altyd met eksakte gegewens werk nie, maar ‘n algemene prentjie probeer skilder vanuit hulle ervaringswêreld van die soort kwale wat Jesus alles genees het. Jesus het vir al die bekende dinge wat mense gepla het, ‘n oplossing gehad. Daar is niks wat vir Hom te groot, te sterk of te ingewikkeld was nie. Of iemand nou net aan ‘n “gewone” siekte gely het, of ‘n siekte mét duiwelbesetenheid, of nét duiwelbesetenheid – Jesus het almal genees.

Met bogenoemde verduideliking wil ek nie beweer dat iets soos duiwelbesetenheid glad nie bestaan nie. Soos die karakter Hamlet aan sy vriend Horatio sê in Shakespeare se stuk, Hamlet: “There are more things in heaven and earth, Horatio, than are dreamt of in your philosophy.” Waarmee Hamlet/Shakespeare wou sê: die werklikheid is kompleks, ons weet gewoon nie alles nie. Veral sendelinge vertel dikwels van verskynsels wat op geen ander manier verklaar kan word nie as dat daar ‘n boosheid is wat op bepaalde maniere manifesteer, op maniere wat dikwels met bekende siektebeelde ooreenstem. Die duiwel is na alles God se aap; hy is slu, maar nie vreeslik oorspronklik nie. Hy kan slegs inspeel op en gebruik maak van dit wat reeds bestaan. Dit is dus moontlik dat epileptiese simptome kan voorkom by bepaalde vorms van duiwelbesetenheid. Maar in die konteks waarin ons vandag leef, mag dit nooit ons eerste verklaring wees nie. Solank daar logiese, mediese verklarings vir siektebeelde is, is dit hoogs onverantwoordelik om onsself – en ander – te belas met iets soos duiwelbesetenheid. Dit verhoog nie net die spanning waaronder die pasiënt en sy/haar geliefdes verkeer nie, maar stel die pasiënt ook bloot aan bedenklike “terapieë” wat verdere spanning veroorsaak en selfs lewensgevaarlik kan wees. Nee, die Here het vir ons wonderlike mediese kennis en geneesmiddels gegee wat vandag ons eerste linie van genesing en behandeling is. Ons mag nie as eerste opsie terugsak in die antieke werklikheidsbelewing van gebrekkige kennis en waar alles by die geringste provokasie aan die werk van die bose toegeskryf is nie.

Uit die inligting wat ons vraagsteller verstrek, is ek van drie dinge oortuig: (a) haar dogters ly onder andere aan die mediese toestand, epilepsie, wat niks met duiwelbesetenheid te doen het nie; (b) sy het reeds haar keuse gemaak om haar dogters te versorg met al die toepaslike mediese kennis en behandeling wat die moderne wetenskap kan bied, en dit is goed en reg so; en (c) sy het al ons gebede en ondersteuning nodig om hierdie geweldige las te dra. Dit kan nie maklik wees nie. Dis eintlik ‘n bomenslike taak. Maar die Here weet van haar daaglikse stryd en hierdie liefdestaak wat sy op haar geneem het. Hy het haar tot hiertoe gedra, sal dit steeds doen, en sal ook verder deure oopmaak soos dit nodig word.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl