Jan Smith vra:

Joh 15: 26. Praat van die Gees van die waarheid wat van die Vader UITGAAN. Ampl Bible: (proceeds) from the Father.
Gal 4: 6. En omdat julle kinders is, het God die GEES VAN SY SEUN in julle uitgestuur en Hy roep ABBA Vader.. Ampl Bible: God has sent the (Holy) Spirit of His Son into your hearts —.
Fil 1: 19. Want ek weet dat dit deur julle gebed en die ondersteuning van die Gees van Jesus Christus my tot heil sal strek. Ampl: the Spirit of Jesus Christ (the Messiah).

Op die Pinksterdag ontvang die dissipels die Heilige Gees wat van God uitgaan.
Nou praat Paulus van:

Die Gees van Sy Seun.
Die Gees van Jesus Christus.
Ek sal dit op prys stel as die verband tussen die terme Gees van die Seun/Jesus Christus en die Heilge Gees verklaar kan word, asseblief?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Vir Filippus wat vir Jesus gevra het: Wys ons die Vader, en dit is vir ons genoeg, het Jesus geantwoord: Ek is al so ‘n lang tyd by julle en het jy My nie leer ken nie, Filippus? Wie My gesien het, het die Vader gesien. Waarom sê jy dan ‘Wys ons die Vader?’ Glo jy dan nie dat Ek in die Vader is en die Vader in My nie? Die woorde wat Ek vir julle sê, sê Ek nie uit Myself nie, maar dit is die Vader wat in My bly en sy werke doen..’ (Joh 14:8-10).

So kan 1 Kor 8:6 sê: Vir ons is daar één God, die Vader, uit wie alles is en ons vir Hom,

En één Here, Jesus Christus, deur wie alles is en ons deur Hom.’

Dieselfde as Joh 1:1-3: In die begin was die Woord, en die Woord was by God, en die

Woord was God. Hy was in die begin by God. Alles het deur Hom ontstaan, en

sonder Hom het selfs nie een ding wat bestaan, ontstaan nie.

Daarmee verwys Johannes na Genesis 1:3-26 waar telkens staan: ‘Toe het God gesê…’ –

God skep deur sy Woord, en Joh 1:1 sê Jesus is die Woord van God was skep.

Die Heilige Gees het ook deelgeneem aan die skeppingswerk. In Gen 1:2 staan: Die Gees van God het oor die waters gesweef – die Hebreeuse woord beteken: vrugbaarmakend gesweef. Hy het lewe geskep in die skepping (Ps 33:6: Deur die woord van die HERE is die hemele gemaak en deur die asem van sy mond die hemel se hele leër), ook toe God sy lewensasem in die mens geblaas het (Gen 2:7). En Hy is nou nog daarmee besig (Job 33:4: Die Gees van God het my gemaak, en die asem van die Almagtige het my die lewe gegee), ook in die skepping (Ps 104:30: Stuur U u asem, word hulle – die diere – geskape en U vernuwe die aangesig van die aarde).

Dat die Heilige Gees as Persoon uit die Vader en die Seun uitgaan, soos asem uit sy mond (en die Seun as God se woord uit sy mond) verwys na die intieme verhouding tussen die Gees, die Vader en Jesus Christus, sodat die Heilige Gees uitdruklik die Gees van God en die Gees van Christus genoem kan word. In Romeine 8:9 word Hy die Gees van God en die Gees van Christus in een vers genoem.

Die Heilige Gees is ook intiem betrokke by Jesus. Die ganse lewe van Jesus staan van begin tot end onder die leiding van die Gees. Andersyds staan die Gees volledig in diens van Christus wat Hom stuur om sy, Jesus se, werk op aarde te doen.

Met sy geboorte word Maria swanger deur die werking van die Heilige Gees (Matteus 1:18; Lk 1:35). Vir sy werk word Hy gedoop met die Gees (Mk 1:10) en die Gees stuur Hom om deur die duiwel versoek te word (Mt 4:1). Hy keer daarna terug ‘vol van die krag van die Gees’ (Lk 4:14), en in sy eerste preek identifiseer Hy Hom met Jesaja 61:1-12: die Gees van die Here is op My omdat Hy My gesalf het om die evangelie aan armes te verkondig. Sy hele bediening is in die krag van die Gees (Lk 10:21: Jesus het deur die Gees uitgejubel in sy lof aan sy Vader; Joh 3:34: Jesus kan die woorde van God spreek want die Vader het nie die Gees in geringe mate aan Hom gegee nie – maar ten volle; Hd 10:38: God het Jesus van Nasaret met die Heilige Gees en met krag gesalf; Mt 12:28: Ek dryf die demone uit deur die Gees van God; vgl. Jes 11:2 se belofte). Ook in sy lyding, sterwe en opstanding word Hy gelei en versterk deur die Gees (vgl. Rom 8:11).

Aan die anderkant werk Christus deur die Gees voort in die wêreld. Ook Hy stuur die Gees (Joh 15:26 die Gees wat Ek vir julle van die Vader af sal stuur; Joh 16:7 As Ek weggaan sal ek Hom na julle stuur). Die Gees sê net wat Hy van Christus hoor – Joh 16:15: Wat Hy van My ontvang, sal Hy ook aan julle bekendmaak. Hy getuig oor Jesus (Joh 16:26). Niemand kan sê: ‘Die Here is Jesus!’ behalwe deur die Heilige Gees nie (1 Kor 12:3).

In Johannes 14:16-17 belowe Jesus dat Hy die Vader sal vra en Hy sal vir hulle ‘n ander Helper/Trooster/Voorspraak gee sodat Hy ewig by julle kan wees…Hy sal by julle bly en in julle wees. En in dieselfde hoofstuk, 14:23: As iemand My liefhet, sal Hy ter harte neem wat Ek sê en my Vader sal hom liefhê en Ons sal na hom toe kom en by hom woon.

Die Heilige Gees gebruik die woord van God om ons te oortuig van ons sonde, en van ons geregtigheid wat Jesus vir ons aan die kruis verwerf het en so ons verhouding met God reg gemaak het, en van oordeel as ons ons nie bekeer nie (Joh 16:8-11). So lei Hy ons tot die besluit om te glo dat Jesus vir ons sonde gesterf het (wat Jesus slegs kon doen omdat Hy God is), en verbind die Gees ons in die geloof aan die Seun van God sodat ons kinders van God genoem kan word deur ons verbondenheid aan sy Seun, deurdat die Gees self in ons kom woon het (vgl. Rom 8:11,14,16).

1 Johannes 4:8,16 sê God is liefde. Liefde is ‘n verhouding. So is liefde die verhouding tussen die Vader en die Seun en die Heilige Gees. Hulle eenheid in ‘n liefdeseenheid, hulle liefdesverbondenheid aan mekaar.

Jesus se soendood aan die kruis is God se hoogste liefdesoffer vir die wêreld wat Hy so lief het dat Hy sy Seun gegee het, sodat elkeen wat in Jesus glo (glo deur die werking van die Heilige Gees) die ewige lewe kan hê – ewige lewe is ‘n lewe in gemeenskap met God, wat nou reeds begin met God die Heilige Gees wat in elke gelowige woon en ons verbind aan Jesus as ons Verlosser en aan die Vader as ons Versorger se liefde. Hy stort sy liefde in ons om aan dit ander te gee (1 Joh 4:19: Ons het lief omdat Hy ons eerste liefgehad het). Jesus se nuwe gebod aan sy dissipels op die vooraand van sy kruisiging was: Julle moet mekaar liefhê soos Ek julle liefhet (Joh 13:34; 15:12).

Die term Heilige Gees?

Die woord heilig beteken letterlik afgesonderd vir God en toegewyd aan God. Daarom identifiseer ons met die naam die Heilige Gees Hom as die Gees wat saam met die Vader en die Seun die ware God is, wat toegewy is aan die Vader en die Seun. Dit is ‘n onderlinge liefdestoewyding. So noem Jesus ook God sy Heilige Vader (Joh 17:11) en word Jesus genoem ‘U heilige dienskneg Jesus’ in Hand 4:27,30).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Sue vra:

Hoe versoen ‘n mens die Heilige Gees? – dis ‘n vraag wat een van my dogters my gevra het en ek sal graag aan haar die korekte antwoord wil gee.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Ek veronderstel die vraag bedoel: hoe word ek/ons met die Heilige Gees versoen.

Die Heilige Gees is ‘n Persoon in die godheid saam met die Vader en die Seun. In Johannes 14 sê Jesus:

In die huis van my Vader is daar baie woonplek…Ek gaan om vir julle plek te berei (14:2)

As iemand My liefhet, sal hy ter harte neem wat Ek sê, en my Vader sal hom liefhê en

Ons sal na hom toe kom en by hom woon (14:23)

As julle My liefhet, sal julle my opdragte gehoorsaam. En Ek sal die Vader vra en Hy sal

vir julle ‘n ander Helper gee sodat Hy vir ewig by julle kan wees. Hy is die Gees

van die waarheid…Julle ken Hom, om Hy by julle en in julle sal wees (14:15-17).

Die Helper, die Heilige Gees, wat die Vader in my Naam sal stuur, Hy sal julle in alles

onderrig en julle aan alles herinner wat Ek vir julle gesê het (14:26).

Ons versoening is met God, die Vader en die Seun en die Heilige Gees.

Dit begin by God wat die wêreld wat Hy geskep het so lief het dat Hy sy enigste Seun

gegee het, sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore gaan nie, maar die ewige lewe kan hê (Joh 3:16).

…wanneer iemand gesondig het, het ons Jesus Christus, die Regverdige, as Helper by die Vader. En Hy is ‘n versoening/soenoffer vir ons sondes – nie net vir ons sondes

nie maar ook vir dié van die hele wêreld ( 1 Joh 2:1-2)

Hierin bestaan die liefde: nie dat ons God liefgehad het nie, maar dat Hy ons liefgehad

het en sy Seun gestuur het as soenoffer vir ons sondes (1 Joh 4:10).

Almal het gesondig en nagelaat om die eer aan God te gee, en tog word hulle

goedgunstiglik vrygespreek deur die bevryding in Christus Jesus. Hom het God

daargestel as ‘n versoeningsoffer in sy bloed, en wat deur die geloof verkry word

(Romeine 3:23-26).

Die geloof in Jesus as ons versoening met God word gewerk deur die Heilige Gees wat ons deur die woord van die Here oortuig van ons sonde, en van geregtigheid – dat ons verhouding met God reggestel is deur Christus se offer – en oordeel – as ons ons nie bekeer tot die Here Jesus nie (Johannes 16:7-11). Efesiërs 2:8 sê ook dat ons geloof in Jesus ‘n gawe van God is.

Romeine 8:11 sê: As die Gees van Hom wat Jesus uit die dood opgewek het in julle woon, sal Hy wat Christus uit die dood opgewek het, ook julle sterflike liggame lewend maak deur sy Gees wat in julle woon.

God werk in ons deur sy woord wat ons hoor oor Jesus wat ons versoening met God bewerk het deur sy sterwe en opstanding. Die Heilige Gees gebruik dié woord om ons te oortuig van ons sonde en dat ons deur Jesus se sterwe met God versoen is en God se kinders geword het in ons geloofsverbondenheid aan sy Seun. Ons versoening is met God. Jesus het dit bewerk aan die kruis toe Hy, wat self God is, al ons sonde en die sonde van die ganse wêreld op Hom geneem het en so versoening vir ons berei het. Die Heilige Gees verbind ons aan Jesus se soenoffer deur ons tot geloof in Jesus te oortuig.

Hoe versoen ‘n mens die Heilige Gees? – 1 Joh 1:9 sê: As ons ons sondes erken – God is getrou en regverdig en daarom sal Hy ons ons sondes vergeef en ons van alle kwaad reinig.

Romeine 8:26 sê: So kom die Gees ons ook in ons swakheid te hulp, want ons weet nie mooi waarvoor ons behoort te bid nie; maar die Gees tree self vir ons in met versugtinge wat nie verwoord kan word nie.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Francois vra:

Ek sukkel om my vraag te omskryf, maar dit gaan basies oor God se wil en my wil. Het wat ek wil enigsins `n kans. Neem God enigsins “wat ek wil” ook soms in ag ?

Antwoord:

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ek antwoord graag met ‘n uittreksel uit ‘n artikel wat ek ‘n tyd gelede geskryf het wat presies hierdie saak van God se wil en my wil aanraak. Dit word geskryf vanuit die hoek van gebed en die wil van God.

Die oorkoepelende doel van gebed is om ons in pas te bring met God en sy wil. Juis daarom is dit verrassend hoe min kere in die Bybel gebed in soveel woorde met die wil van God in verband gebring word. Tog moet die saak van God se wil altyd as agtergrond vir gebed veronderstel word. Reeds in die Ou Testament is dit duidelik dat God nie as vanselfsprekend geneem kan word nie. Hy is nie die Groot Staatmaker wat maar altyd net gewillig is om mense ter wille te wees nie. Inteendeel, Hy is die soewereine Heer, en daarom is sy antwoord op gebed altyd van sy Raad en besluite/wil afhanklik. Hierdie toedrag van sake word in die Nuwe Testament voortgesit. Wanneer Jesus in die Bergrede oor ons daaglikse stryd om den brode handel, verseker Hy ons van God se versorging, maar herinner Hy ons terselfdertyd daaraan dat ons ons allereers moet beywer vir God se koninkryk en sy (God se) geregtigheid (Matt 6:33). God se oorkoepelende saak/wil vorm so die konteks waarbinne die gelowige werk en bid. En in die normatiewe Ons Vader-gebed word ons by name geleer om te bid dat God se wil sal geskied (Matt 6:10), met die implikasie dat die gelowige hom daaraan sal onderwerp.

In die algemeen skep die wete dat ons moet bid volgens die wil van God nie probleme vir die gebedslewe nie. Maar dis wanneer allerlei “logiese” afleidings omtrent die verband tussen gebed en die wil van God gemaak word dat probleme ontstaan. Dit kom naamlik daarop neer dat gebed as oorbodig, futiel, beleef kan word in die lig daarvan dat God se wil in elk geval geskied. Waarom bid mens nog vir ‘n bepaalde saak as dit “reeds duidelik” is dat God se wil in ‘n ander rigting lê, of, as God in elk geval alles, lank gelede, “voor die grondlegging van die wêreld”, in ‘n onveranderlike en gedetailleerde bloudruk vir die wêreld vasgelê het? Hoe kan gebed enigiets verander aan God se wil?

Hierdie soort denke is die rede waarom mens soms stemme hoor dat die gelowige in sy/haar gebed eintlik net moet konsentreer op lof en dank. Die voorbidding-element moet liefs gelaat word omdat God Hom nie laat verbid nie. Sy wil en Raad staan vas. Hy is die Groot Beplanner wat ongeag menslike optrede of versoeke sy wil onverbiddelik deurvoer. Al wat die gelowige kan doen, is om God vir sy wil te loof en te dank – in weerwil van die lyding en smart wat sy wil mag meebring – en dit gelowig-inskiklik uit God se hand te ontvang.

Hierdie siening van gebed is ‘n goeie voorbeeld van hoe ‘n bepalende invloed ‘n mens se teologie, veral jou Godsbeeld, op gebed kan hê. Die standpunt dat mens God se wil nie moet probeer verander nie, maar net daarvoor moet buig, mag baie vroom voorkom, maar dit stuit op die duidelike voorbeelde in die Bybel waar gelowiges nie sonder meer die wil van God gelate aanvaar nie, maar met God “stry” oor wat met hulle aan die gebeur is. En in sommige gevalle verander God inderdaad sy plan, maar in ander gevalle nie. Voorbeelde van eersgenoemde is Hiskia wat, ná hy berig ontvang dat hy nie van sy siekte sou herstel nie maar dat God hom sou laat sterwe, ernstig tot God bid, en God sy plan verander en nog 15 jaar by Hiskia se lewe voeg (2 Kon 20:1-6). ‘n Ander geval is die gebeure wat in die boek Jona beskryf word. God beplan om Nineve te verwoes vanweë dié se sonde, maar die Nineviete kom tot bekering en roep tot God om af te sien van sy plan. Toe God hulle berouvolle optrede sien, verander Hy inderdaad van besluit (Jona 3:3-10). Voorbeelde waar God nie sy plan verander nie, is by Jesus se Getsemane-gebed (Mark 14:36,39 par) en by Paulus se gebed om die verwydering van die doring in die vlees (2 Kor 12:1-10). Jesus is bewus van die lydensbeker wat Hy moet drink – wat die wil van sy Vader is (vgl die drievoudige lydensaankondigings in Mark 8, 9 en 10) – maar smeek God desnieteenstaande om die lydensbeker by Hom te laat verbygaan. Is daar nie dalk ‘n ander weg tot sy koms in heerlikheid nie? Nogtans onderwerp Jesus Hom aan wat God ook al mag besluit. En God hou by sy plan en laat Jesus die kruispad loop. Dieselfde by Paulus: Die doring in die vlees blý; God se genade is genoeg om dit draaglik te maak.

Dit word nou duidelik dat die verhouding tussen ons gebede en God se wil nie vir menslike – selfs gelowige – denke deursigtig is nie. Die voorbeelde hierbo wys juis uit dat gebed wat soek na die wil van God met veel worsteling gepaardgaan. Maar wat wel uit die voorbeelde duidelik behoort te wees, is dat die konsep dat God onveranderlik en onbeweeglik in sy wil is, mank gaan aan grondige denke. Daar is geen teenstrydigheid tussen God se soewereine Heerskap en sy openheid tot verandering nie. Ja, God ís die Groot Beplanner, die Meesterbrein wat die wêreld – en individue – stuur en rig volgens sy welbehae, maar op die een of ander manier betrek en inkorporeer Hy ons gebede by sy meesterplan. Dis die minste wat ons kan sê, maar waarskynlik ook die meeste. Die belangrike is egter dat hierdie insig die gelowige nie by voorbaat laat boedel oorgee nie, en die gebed nie laat verstom wanneer ons gekonfronteer word met wat vir ons na die onveranderlike en onbeweeglike wil van God lyk nie. Nee, die wete – die kinderlike geloof! – dat God nie buite ons om nie, maar sáám met ons sy wil volvoer, nooi ons juis uit om Hom in die gebed te raadpleeg, voorbidding te doen – tot in die fynste besonderhede toe – en met Hom te worstel totdat ons die saak “deurgebid” het (soos Jesus en Paulus) en ons gemoed tot rus gekom het in sy wil.

Mens moet egter nie dink dat gebed en Goddelike antwoord ‘n simplistiese “ek vra God gee”-verhouding is nie. Wanneer God van plan verander, is dit steeds in ooreenstemming met sy Goddelike natuur en Raad. God handel nie vóór ons gebede strydig met sy Goddelike aard, en ná ons gebede meer op een lyn daarmee nie. Nee, wanneer God verander, doen Hy dit as God, in ooreenstemming met sy Goddelike wese en Raad.

Maar ook wanneer God nie van plan verander nie, of waar dit na baie worsteling nog nie duidelik is wat God se wil is nie, of dit nie duidelik is óf Hy hoegenaamd, en indien wel, hóé Hy my gebede verhoor nie, kan ons steeds rus in die wete dat Hy wel ons gebede verhoor. Die toestaan van ons versoeke deur God, en gebedsverhoring, val nie noodwendig saam nie. God mag dalk nie aan ons versoeke gehoor gee nie, maar dit beteken nie dat ons gebed nie verhoor word nie. Indien ons gebedsverhoring en die toestaan van ons versoeke met mekaar sou identifiseer, sou dit beteken dat Jesus se Getsemane-gebed en Paulus se se doring-in-die-vlees-gebed nie verhoor is nie. En so ‘n afleiding lyk nie geregverdig in die lig van die teksgegewens nie. As ons Jesus se Getsemane-gebed en die verdere verloop van gebeure in oënskou neem, is dit duidelik dat Hy deur sy gebedsworsteling in die tuin versterk is en sy kruisdood met ‘n nuwe aanvaarding tegemoet getree het. Trouens, in die Matteusweergawe van Jesus se tuin-gebed is dit duidelik dat daar groei in Jesus se onderwerping aan die wil van sy Vader plaasvind. Anders as Markus, rapporteer Matteus die tweede gebedsmeking van Jesus in groter besonderhede. Die eerste keer pleit Jesus nog met ‘n positiewe verwagting: “My Vader, as dit moontlik is, laat hierdie lydensbeker by My verbygaan” (Matt 26:39). Maar die tweede keer is daar al klaar ‘n groter aanvaarding van sy Vader se wil as Hy in die negatief bid: “… as hierdie beker nie by My kan verbygaan sonder dat Ek dit drink nie …” (26:42). Jesus se gebed moes dus op ‘n ander, hoër, vlak verhoor gewees het as bloot dié van die toestaan van sy versoek. Dieselfde met Paulus wat rus in die genade van God wat genoeg is. Hy kry nie wat hy vra nie, ten spyte daarvan dat hy God dringend en volhardend vra, maar hy rus uiteindelik daarin dat sy versoek betrek word by ‘n groter waarheid omtrent sy lewe as waarop hy aanvanklik gereken het – die wil van God. Paulus het die grense van wat hy kon vra – die wil van God, spesifiek omtrent lyding – nie by voorbaat geken nie; hy moes dit al biddende leer. Die Christelike gebede wat ons in die Nuwe Testament aantref, word algaande gevorm deur ‘n teologie van die kruis, waar gebedsverhoring nie soseer in die toestaan van versoeke bestaan nie, maar in die openbaring van God se genade en krag in swaarkry.

Hierdie insigte bring ‘n dimensie in ons gebedslewe na vore wat kortsigtigheid en tonnelvisie verminder en vryheid en vrymoedigheid bring. As dit die oorkoepelende doel van gebed is om in pas te kom met die wil van God, dan open dit ons oë vir die welbehae van God, dat Hy goed is vir ons, maar dat sy goed-wees soms onbegryplik anders kan wees as wat ons versoek. Ons moet God steeds God laat bly in ons versoeke, soos Jesus gemaak het: Hy vra – voluit – dat die lydensbeker by Hom sal verbygaan, maar lê Hom terselfdertyd neer by die wil van sy Vader, as dié anders mag blyk te wees.

Dat ons gebede in die “dun lug” van God se wil moet beweeg, is nie bedoel om ons kortasem te maak nie. Dit wil nie ons gebede intimideer, inhibeer, inkort of selfs die swye oplê nie. Dit rig eerder die uitdaging aan ons om die gesprek met ons hemelse Vader op ‘n “gevorderde” vlak – op God se vlak – voort te sit. Dis hier waar ‘n mens se geloofspiere tot die uiterste ingespan word. Want eintlik is ons besig om uit te reik na God se gedagtes wat hoër en anders is as ons s’n. Maar wie met hierdie gesprek volhard, het die versekering dat dit uiteindelik rus sál bring, al gaan dit met baie wroeging en worsteling gepaard. God wil hê dat ons klein versoeke sal saamsmelt met sy liefdevolle groter wil vir ons.

Samevatting:

• God se wil is nie iets wat alles so deterministies bepaal dat gebed – veral gebed as voorbidding/versoeke – daarmee die swye opgelê word nie. Die kontekste waarin gebed in verband met die wil van God voorkom, toon juis aan dat God Hom laat verbid; Hy is nie onver-bid-delik nie. God kan “van plan verander”. Hierdie planverandering is egter nie willekeurig nie. God tree steeds in ooreenstemming met sy Goddelike wese en Raad op wanneer Hy van plan verander. Hy is nie ná sy planverandering meer God as daarvóór nie.
• God se wil is nie deursigtig nie. Daarom staan Hy ons gebedsversoeke dikwels nie toe nie. Sulke gebede moet egter nie as onverhoord aangemerk word nie. God verhoor altyd gebede. Maar gebed open juis ons oë vir ‘n groter waarheid omtrent ons lewe as waarvoor ons aanvanklik gevra het.
• Of God “van plan verander” en ons gebedsversoeke toestaan, of nie – sy wil is altyd goed; dit wil die beste vir ons, hoewel hierdie “goed” en “beste” dikwels onbegryplik is. Daarom is gebed volgens die wil van God altyd ‘n uitdaging. So ‘n gebed reik uit na God se gedagtes wat hoër is as ons s’n. Maar wie met hierdie gesprek volhard, sal uiteindelik rus vind in God.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Petro vra

Ek het iets op die hart wat ek baie graag vir u wil vra. Ek gaan saam met my man na die NG kerk, maar gaan ook baie keer na die ander kerke soos AGS ens. (Ek het NG groot geword) In die charismatiese kerke gebruik hulle meestal net die 1933 vertaling en dit pla my altyd, want hoekom moet daar verskillende bybels gebruik word in verskillende kerke totdat ek eendag Matt 20 vers 23 gelees het en gesien het dat die twee bybels baie verskil in daardie vers. Hoekom het die 1983 vertaling die gedeelte “en met die doop waarmee Ek gedoop word, sal julle gedoop word” uitgelaat in die 1983 vertaling? (ook in vers 22) Ek het gegaan na die ou bybel wat nog in Hollands gedruk is en daarin staan ook dieselfde as in die 1933 vertaling. Dit het my laat wonder wat is nog verander in die 1983 vertaling?? Dit is moeilik om die twee bybels vers-vir-vers te gaan vergelyk? Ek voel die mense word op ‘n dwaalspoor gelei oor die doop. Dit het my altyd gepla dat ek net klein gedoop is totdat ek eendag in my hart begin voel het om my groot te laat doop en dit het ek 16jr gelede laat doen en dadelik het ek vrede in my hart gehad, maar dit is nou nie die rede hoekom ek u kontak nie. Ongelukkig is ek nou baie skepties oor daar weer ‘n nuwe vertaling kom. Ek is bang ons beweeg weg van die oorspronklike Woord. Hoop u kan my meer duidelikheid gee hieroor.

Antwoord:

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ek wil graag in my antwoord ingaan op die kwessie van wat die “oorspronklike Woord” is. Want dit lê aan die kern van jou vraag. (Die kwessie van grootdoop en kleindoop laat ek daar, omdat dit nie die wesenlike saak is nie.)

Om die begrip “oorspronklike Woord” te begryp, moet ek iets sê oor ‘n bepaalde aspek van die totstandkoming van die Bybel. Uiteraard gaan ek baie vlugtig daaroor, en ek konsentreer slegs op die Nuwe Testament (NT).

Die feit van die saak is dat ons nie meer die “oorspronklike Woord” het nie. Daarmee bedoel ek: ons het nie meer die oorspronklike manuskripte (mss) van die NT nie. Dit wil sê: daardie manuskrip (ms) wat Matteus met sy eie hand geskryf het, het ons nie meer nie; dit is vir altyd verlore. Ons het net afskrifte van afskrifte van afskrifte, ensovoorts, daarvan. En omdat alles in daardie vroeë eeue met die hand oorgeskryf is (onthou, die boekdrukkuns is eers in die 15e eeu nC ontwikkel), het daar dikwels foute in die oorskryfproses ingesluip. Kopieerders het meermale onbewustelik skryffoute begaan, soms selfs doelbewus, laasgenoemde veral as die manuskrip wat as basis van die kopiëring gedien het na hulle oordeel nie die korrekte inhoud bevat het nie.

Omdat kopiëring met die hand die enigste manier was waarop die NT in die eerste veertien eeue vermeerder en versprei kon word, beskik ons vandag oor ongeveer 5 500 Griekse mss wat die NT bevat (Grieks synde die taal waarin die NT oorspronklik geskryf is). Sommige van hierdie mss bevat die hele NT, ander weer net dele van die NT. Verder, die oudste mss wat die hele NT bevat, stam uit die 3e/4e eeu nC. Jy kan dus verstaan dat selfs ons oudste mss steeds ongeveer drie eeue verwyderd is van die oorspronklike Woord of oorspronklike mss wat die NT bevat het. Hierdie 5 500 mss is ook nie identies nie, hulle verskil in bewoording van mekaar. Nou is die vraag: As ons vandag die NT in Afrikaans wil vertaal, watter van hierdie mss moet ons gebruik of aan voorkeur gee om net eers ‘n Griekse teks saam te stel wat ons as basis vir ons vertaling kan gebruik?

Die wetenskap wat vir ons ‘n Griekse teks saamstel, word Tekskritiek genoem. Dit is ‘n wetenskap wat reeds lank bestaan, maar veral in die afgelope 200 jaar met rasse skrede vooruitgegaan het, hoofsaaklik weens die ontdekking van meer en ouer mss, en ook weens die ontwikkeling van beter kriteria en tegnieke om te bepaal watter mss vir ons die oorspronklike NT die beste bewaar. Want die algemene reël is: hoe ouer ‘n ms is, d w s, hoe nader ‘n ms aan die tyd van die NT is, hoe beter is die kanse dat dit vir ons die oorspronklike teks van die NT die beste weergee.

Uit hierdie 5 500 mss is daar in die verlede verskillende Griekse tekste saamgestel wat na die mening van tekskritici (geleerdes wat die oorspronklike mss van die NT bestudeer) die oorspronklike teks van die NT die beste weergee. Mettertyd is hierdie prosesse verfyn sodat Bybelvertalers reg oor die wêreld vandag een van twee Griekse tekste gebruik – óf die een van die United Bible Societies in die VSA, óf die sogenaamde Nestle-Aland teks van die Institute for New Testament Text Research in Münster, Duitsland. Weens die samewerking tussen die twee instansies is die merkwaardige dat die twee Griekse tekste wat bewoording betref identies is. Dit maak dus nie saak hoe vertalings van mekaar verskil in bewoording nie, van een ding kan mens vandag seker wees en dit is dat hulle dieselfde Griekse teks vir die vertaling gebruik.

Hoekom verskil die 1933-Afrikaanse Vertaling (33AV) van die 1983-Afrikaanse Vertaling (83AV)? En nou praat ek nie van vertaalverskille nie, maar van gedeeltes waar dit lyk of die 83AV sekere bewoordings weggelaat het wat wel in die 33AV voorkom. Die rede hiervoor is dat die 33AV van ‘n Griekse teks gebruik gemaak het wat nog nie die nuutste inligting oor die beste mss bevat het nie. (So ook die ou Hollandse Vertaling, die sg Statevertaling.) Maar toe die 83AV tot stand gekom het, is besluit om ook die nuutste en beste Griekse teks te gebruik wat deur al die ander vertalers oor die wêreld heen gebruik word. Daarom lyk dit asof in bepaalde gevalle die 83AV dele van die “oorspronklike Woord” weggelaat het. In werklikheid is dit presies die teenoorgestelde: dis na regte so dat die 33AV, wat op ‘n swakker Griekse teks gebaseer was, bewoording bevat wat eintlik nooit deel was van die oorspronklike NT nie. Die 83AV het Afrikaanssprekendes dus eintlik ‘n groot guns bewys om die Afrikaanse Bybel op een lyn te bring met ander vertalings reg oor die wêreld wat op die beste Griekse teks gebaseer word.

Kom ek gee nou aandag aan Matt 20:23 (jou vraag) om alles wat bo teoreties bespreek is, meer prakties te maak. Die 33AV bevat in Matt 20:23 ook die woorde: “… en met die doop waarmee Ek gedoop word, sal julle gedoop word.” Hierdie woorde kom nie in die 83AV voor nie. Die Griekse teks wat in die 83AV gebruik is (wat op die beste Griekse mss gebaseer is), bevat nie hierdie woorde nie. Daarom kom dit ook nie in die vertaling voor nie. Wat waarskynlik in die vroeë eeue van manuskripkopiëring gebeur het, is dat kopieerders die woorde van Mark 10:39 (die parallel van Matt 20:23) waar hierdie woorde inderdaad in die beste mss voorkom, ingevoeg het by Matteus, dalk omdat hulle gedink het dat hulle die teks van Matteus op hierdie manier “verryk” of “aanvul”. Dit is wat ons in die Tekskritiek “harmoniëring vanuit parallelle gegewens” noem, d w s, weens die parallelle materiaal tussen die Evangelies kry ons soms dat kopieerders aanvullings vanuit die ander Evangelies gedoen het in die oorskryfproses. Dit is ook meteen ‘n voorbeeld van doelbewuste foute wat in die oorskryfproses plaasgevind het. Later, toe ouer en beter mss ontdek is, is besef dat daar by Matt 20:23 eintlik deur die kopieerders ‘n byvoeging gemaak is wat nie in die oorspronklike ms van Matteus gestaan het nie. Daarom is dit nie ingesluit in die vertaling nie. Ons wil tog so na as moontlik kom aan die ms soos Matteus dit self geskryf het, en nie soos latere kopieerders gedink het Matteus behoort te klink nie.

Hiermee hoop ek het ek iets probeer weergee van die ingewikkelde proses van tekssamestelling en vertaling. Na alles moet ons net besef dat al is daar verskille tussen die 33AV en die 83AV, die verskille nie van ‘n wesenlike aard is wat die kern van die Christelike leer aantas nie. Dit gaan meermale oor mindere kwessies wat nie die wese van ons geloof aantas nie. As jy voel dat die 33AV vir jou nader aan die hart lê – lees dit! Dit sal niks aan jou saligheid verander nie. Maar moenie dink dat daar fout is met die 83AV nie, as sou dit jou wil wegvoer van die oorspronklike Woord nie. Dis gewoon nie waar nie; die teendeel is waar.

Wees ook gerus dat in die nuwe Afrikaanse Vertaling waaraan daar tans gewerk word, waarvan die NT en Psalms reeds verskyn het, daar geen poging is om die Woord van God te vervals of om gelowiges weg te lei van die oorspronklike Woord nie. Nee, hierdie vertaling is net nog ‘n manier om gelowiges so na as moontlik aan die oorspronklike Woord van God te bring. En enigeen wat jou probeer wysmaak dat daar bose motiewe agter die nuwe Vertaling is, is besig met misleiding – óf uit onkunde óf uit moedswilligheid.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl