Ouderdom van die aarde – Francois Malan

Jan vra:

My vraag: Volgens Die Bybel se datums en inligting, is Adam deur God geskape 4004 jaar voor Christus, maar Die Bybel in Praktyk (CUM) noem in hul kronologiese geskiedenisbeeld dat Jerigo reeds 6000 vC bewoon was? Albei kan tog nie waar wees nie?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:
Die Bybel gee nie datums oor die hele geskiedenis van Israel en die voorgeskiedenis voor Abraham aan nie, maar jaartalle van persone se lewe om daarmee ‘n boodskap oor God se bemoeienis met elkeen van hulle oor te dra. Nêrens word gesê dat Adam 4004 v.C. geskape is nie. Die Bybelskrywers uit die tyd van Salomo, en later tydens die ballingskap in Babilon en daarna het gebruik gemaak van mondelinge oorlewerings, ou geskrifte, geslagslyste, ens. om God se handelinge met Israel te boek te stel.

Die Bybel is nie bedoel as ‘n handboek vir die wetenskap nie, ook nie vir die geskiedeniswetenskap nie; maar om ons van God te leer, hoe Hy met sy skepping en sy mense deur die eeue gewerk het, hoe hulle daarop gereageer het, en hoe Hy hulle na Hom toe teruggebring het, en nog steeds terugbring, om Hom te ken, om saam met Hom en vir Hom te lewe in die wêreld wat Hy vir ons geskep het, soos Hy ons bedoel het.

Wie egter uit die Bybel bv. ‘n volledige geskiedenis van Israel, of ‘n biografie van Jesus wil aflei, en daaruit ‘n datum van Adam tot Christus wil bereken, word telkens teleurgestel. Daar is leemtes wat nie met gissings aangevul kan word nie, daar is teenstrydighede wat nie opgelos kan word nie. Die Ou Testament is nie ‘n bron waaruit die geskiedenis van Israel as volk en van hulle godsdiens beskryf kan word volgens die vereistes van geskiedskrywing nie, maar is die bron vir die geskiedenis van God se openbaring van sy pad met sy volk Israel. Die Evangelies is ook nie ‘n bron vir ‘n lewensbeskrywing van Jesus nie, maar ‘n getuienis oor sy persoon en werk, wat in die res van die Nuwe Testament toegepas word op die lewe van sy nuwe volk, naamlik sy kerk. Baronius het lank gelede al gesê: die Skrif sê nie hoe dit in die hemel gaan nie, maar hoe ons na die hemel toe gaan. Die Bybel is nie ‘n handboek vir die wetenskap nie, maar vir die wetenskaplikes van hoe om God te dien in die beoefening van hulle wetenskap. Dit gaan in die Skrif wel oor historiese gebeure in die geskiedenis van mense en nasies, maar die fokus is op hulle gehoorsaamheid en ongehoorsaamheid aan God.

Die wetenskap is egter deel van God se opdrag aan ons, dat ons sy skepping sal navors (ook die mens as deel van die skepping, en die geskiedenis van die mensheid en sy kultuur) en daaruit die grootsheid van God en sy werke beter leer ken, hoe die wêreld wat God geskep het lyk en werk, en hoe Hy die wêreld onderhou en daaroor regeer; en om die kennis aan te wend om God en mekaar te dien (vgl. Romeine 1:20 ‘van die skepping van die wêreld af kan ‘n mens uit die werke van God duidelik aflei dat sy krag ewigdurend is en dat Hy waarlik God is, hoewel dit dinge is wat ‘n mens nie met die oog kan sien nie.’). Daarom is die opdrag in Genesis 1:28 ‘bewoon en bewerk die aarde’, Genesis 2:15 sê: ‘Die Here God het die mens in die tuin laat woon om dit te bewerk en op te pas’, Genesis 2:19-20 vertel dat die mens name gee aan die skepsels as middel om die veelheid van verskynsels te leer ken en te beheers (1:28). Jesus sê die grootste gebod in die wet is: ‘Jy moet die Here jou God liefhê…ook met jou hele verstand’ wat jy moet inspan om God daarmee te dien, en om ‘jou naaste lief te hê soos jouself’ (Matteus 22:37b; 39b).

In 1952-58 het ‘n span van die Britse Skool van Argeologie onder leiding van Kathleen Kenyon die 65 voet hoë heuwel, Tell es-Sultan, buite die huidige Jerigo opgegrawe tot op die rotsbodem. Aan die voet van die heuwel is ‘n fontein, die huidige oase Eriha, wat afloop na die Jordaanrivier toe. Die fontein het die eerste bewoners van Jerigo rondom die jare 8,000 v.C hierheen gelok. Verbrande hout van ‘n soort tempeltjie wat op die rotsbedding gebou is het ‘n koolstof-14 datum van ongeveer 7,800 v.C getoets.  Halfmaanvormige vuurklip gereedskap en been harpoene verbind hulle aan die gereedskap wat ook uit die ongeveer 8,000 v.C. in 1924-1934 opgegrawe is in die grotte langs die rivierloop Wadi el-Natuf naby berg Karmel.

Teen 7,000 v.C. is hier ‘n groot stad van 7.8 akker gebou met ‘n muur wat in een seksie tans nog tot 17 voet hoog staan rondom die stad met ronde huise. Aan die westekant was ‘n toring, wat 25 voet in deursnee is en tans nog 23 voet hoog staan, met trappe wat van die stad af na die toring toe lei. Houtskool planke van ‘n huis in hierdie stad het ‘n koolstof-14 datum van ongeveer 6,850 v.C. getoets.

Die koolstof-14 toets werk so: alle lewende organismes neem deurentyd koolstof uit die atmosfeer op, gelyke dele gewone koolstof met 12 atoom protons en radio-aktiewe koolstof met 14 protons. Wanneer die organisme sterf word geen verdere koolstof opgeneem nie en die radio-aktiewe koolstof-14 in die organisme neem geleidelik af. Na 5,600 jaar is die helfte daarvan oor, na nog 5,600 jaar die helfte van die helfte, ens. So kan bv. die ouderdom van hout of bene bepaal word deur die verhouding tussen die C-12 en C14 in monster van die hout of houtskool of bene wat opgegrawe word te bepaal.

Skrywer: Prof Francois Malan

Pornografie – Vraag – Jan van der Watt

Chris vra:

Ek wil weet wat behels pornografie. As n mens op ‘n  dateline gesels en kaal fotos word rondgestuur is dit pornografie of as n mens seks praat(dirty talk) kan dit ook beskou word as  pornografie?

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Wanneer is iets Pornografie?

Pornografie het te doen met die misbruik van seks op sekere wyses. Om die vraag te beantwoord moet ons dus eers so bietjie kyk wat die Bybel sê oor seksualiteit.

a) Opvattings oor seksualiteit is sterk sosiaal en kultureel bepaald. Mense in Europa trek anders aan as mense in die middel van Afrika of Suid-Amerika wat tradisioneel nog sonder bostukke of net met deurtrekkers rondloop. Toe ek 50 jaar gelede die eerste maal op die strand in Durban geloop het, het al die vroue swemklere gedra wat ‘n mens laat dink het aan mummies wat toegedraai is. Vandag lyk dit soms of daar materiaal skaarste is. In al die gevalle word daar gevoel dat daar nie noodwendig verkeerd opgetree word nie. So skuif en verskil opvattings oor wat seksueel aanvaarbaar is en wat nie. Daarom sal sommige mense anders oordeel as ander oor waar die grense lê en wat toelaatbaar is en wat nie.

b)  Kom ‘n mens nader aan die Bybel, dan kry ‘n mens ‘n behoudende standpunt. In die Ou Testament word seksualiteit primêr gesien as iets wat vir voortplanting bedoel is. Die man is gewoonlik as die draer van die karaktertrekke van die familie of stam gesien. By wyse van voorbeeld: die vrou was soos die saailand waarin die plantjie geplant word en groei. Sy dra nie tot die karakter van die plantjie by nie, die man wel. As ‘n stam of familie egter suiwer wil bly, mag daar nie vreemde plantjies in die saailand geplant word nie, want dan verander die aard en karakter van die stam en dit wil niemand hê nie. Daarom was daar baie spesifieke reëls dat vreemde mans nie met die vroue van ‘n stam moes meng nie. Dieselfde het gegeld vir die gesin. ‘n Ander man mag nie met ‘n getroude vrou saam wees nie, want dit stel die karakter van die hele gesin in gevaar en tas so die eer van die huweliksmaat ook aan.

c) Die Christendom staan in die tradisie van die Ou Testament en die Jodendom waar die beoefening van seks volgens streng riglyne beperk is. Natuurlik het die Christene in plekke soos Korinte of in Turkye in die gemeentes van Petrus met die heidene in dieselfde dorpe saamgeleef. Die heidene het in die meeste gevalle seks heeltemal anders gesien. Onder hulle was daar ‘n groot groep ‘vrymense’, met ander woorde, nie slawe nie. Ten einde hulle vryheid te bewys het hulle gesê dat jy jou deur niks aan bande moes laat lê nie. Daarom het hulle wilde partytjies gehou  waar hulle hulle vryheid ten volle beoefen het, beide ten opsigte van drank en seks (gewoonlik met vroue wat nie getroud was nie). Dit is ook meestal waarna die woord ‘porneia’ in die Nuwe Testament verwys. Dan was daar ook sogenaamde tempelprostitute wat vir die gode gewerk het en al hulle geld vir die tempel gegee het. Om seks met hulle te hê is gesien as om die godin aan wie die prostituut verbonde was te eer.

Die Christen het dus tussen in sulke losbandinge situasies geleef. Natuurlik het die vry opvattings van die heidene nie met hulle konserwatiewe Joodse opvattings gestrook  nie. Hulle het eenvoudig besluit om nie daaraan mee te doen nie. Dit is duidelik uit byvoorbeeld 1 Petrus 4:1-6 – lees die volgende: ‘³In die verlede toe julle nog heidene was, is julle lewe lank genoeg beheers deur julle heidense begeertes: losbandigheid, wellus, dronkenskap, swelg- en drinkpartye en afskuwelike afgodery. ⁴Nou vind die heidene dit vreemd dat julle nie langer met hierdie stroom van losbandigheid saamgaan nie, en hulle beswadder julle’. Kyk net: die heidene vind dit vreemd dat die gelowiges nie meer aan hulle wilde partytjie deelneem nie, want vir hulle was dit normaal! En nou die belangrike punt: die kuise opvattings oor seks het dus die Christene van die losbandige heidene onderskei. Dit het langsamerhand die manier geword waarop jy die Christene sigbaar van die heidene kon onderskei. Die Christene was kuis en was baie behoudend as dit by seks kom, soos die Ou Testament ook geleer het. In die vroeë geskiedenis van die Kerk, met die kerkvaders, het die konserwatiewe opvattings oor seks deel van die kerk se opvattings gebly en in baie gevalle is daar geglo dat seks die basis van alle sonde is. Van die kerkvaders het dan ook gedink dat mens glad nie seks moet beoefen nie.

Die konserwatiewe siening is vandag nog deel van ons Christelike en Westerse samelewing.

d) Die argument het egter met die loop van tyd verder ontwikkel. Sake soos die respek vir ander persone, die persoonlike eer van mense, en nog ander sake het deel van die gesprek geword. Om iemand anders se liggaam sonder toestemming te neem het ’n taboe in ons kulturele opset gebly. Tog is die diskussie heftig. Doen mens iemand skade aan deur na sy of haar foto te kyk, sou  sommige vra, veral in die lig van die gedagte dat sommige argumente teen pornografie berus op die argument dat dit die model in die foto oneer aandoen. Dit maak die debat moeilik – daar is nooit net een sy van die saak in die debat nie.

e) Dit bring ons nou by pornografie as sodanig. In lande wat post-Christelik is (soos in dele van Europa), word die verkoop van naakte foto’s en selfs prostitusie toegelaat, omdat hulle sê dat as twee volwassenes toestem om dit te doen, al is dit teen betaling, kan dit nie gekeer word nie, omdat die vryheid van keuse nie so ingeperk kan word nie. Dit geld ook vir Suid-Afrika wat sulke foto’s toelaat op grond van die vryheid van die individu. Kinders word egter steeds beskerm. In Nederland, waar ek bly, kry jy pornografiese TV kanale as deel van jou televisiepakket wat jy koop. Dit is eenvoudig deel daarvan soos die nuuskanale of flieks of sport deel van die pakket is. Daar word geargumenteer dat dit deel van mens se persoonlike vryheid is om ook sulke kanale tot jou beskikking te hê as jy graag daarna wil kyk. Tog moet ek weer beklemtoon dat die debat daaroor steeds voortgaan. Binne so gemeenskap is daar heelwat diskussies oor die negatiewe effekte wat so ‘n vrye situasie op mense kan hê. Daarop gaan ek nie nou in nie.

Die meeste Christene, spesifiek ook in Suid-Afrika, sou egter die uitlokkende foto’s van naakte mense dadelik afwys, vanweë die feit dat kuisheid oor die eeue as ‘n belangrike teken vir goeie Christenskap gesien is. Tog wissel die siening ook – soos hierbo vermeld, 50 jaar gelede sou mense ‘n hartaanval gekry het as iemand met ‘n doodgewone hedendaagse swembroek op die strand loop. Opvattings skuif ook dus maar. Dit maak ons bewus daarvan dat daar nie noodwendig vaste grense is nie. Dit is in ‘n groot mate ‘n kwessie van die kultuur en wat die mense met wie jy jou assosieer daaroor dink. Veral gaan dit oor waarmee jy jouself voor die Here gemaklik voel. Dit gaan inderdaad oor wat jou motiewe is met wat jy doen.

Die vraag is nou, wat is pornografie. Vanuit ‘n Christelike hoek word dit negatief beoordeel omdat dit jou stimuleer om jou seksuele drange verkeerd te gebruik. (Ek gaan nie hier in op al die argumente dat die pornografie modelle uitgebuit word, of dat dit die vrou of man bloot ‘n objek van seks maak en so verdinglik nie. Dit is alles geldige argumente). Naakte liggame is nie noodwendig verkeerd nie – kyk maar na al die skilderye met naakte vroue wat as meesterwerke beskou word. In die grootste museums kry mens tale beelde van naakte vroue. Dit is nie al waaroor dit gaan nie. Dit gaan oor jouself en wat in jou gedagtes aangaan. Waarvoor kyk jy die foto’s, video’s of wat ook al? Wat wil jy daarmee maak? Watter gedagtes kom by jou op as jy dit kyk? Voel jy of jy ingetrek word in ‘n spiraal waaruit jy nie kan kom nie, omdat jy byna verslaaf voel.

As die antwoord op die vrae jou ongemaklik laat, as jy skaam is dat jou familie ongemaklik gaan voel, as jy moeiliker met God praat, dan moet die rooi ligte vir jou aangaan. Daar is nie ‘n vaste reël wat sê pornografie begin byvoorbeeld as die vrou nie meer ‘n top aanhet nie. Dit kan vir iemand vroeër of later al begin. Dit sou egter nie ver van die kol wees om te sê dat as jy ‘n Christen is, jy liewer maar nie te ver moet eksperimenteer nie. ‘n Kenmerk van Christene is steeds dat hulle kuis probeer leef en dit sluit in om nie die pad te loop waar naakte foto’s van die teenoorgestelde geslag hulle in die versoeking begin lei nie. Vermy dit liewer.

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Wanneer kom Israel tot bekering? – Francois Malan

Martin vra:

Ons wil graag weet wanneer en waar Israel tot bekering sal kom.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord: 

Daar is verskillende verklarings vir Romeine 11:25-26. Ek haal hoofsaaklik aan uit Willie Jonker se kommentaar op Romeine.

Die beginwoorde van vers 25 laat merk dat Paulus tans iets baie gewigtigs wil sê. Hy wil aan sy lesers ‘n profetiese waarheid meedeel wat gedeeltelik op Goddelike openbaring berus en gedeeltelik reeds in die geskiedenis merkbaar is. Hy noem dit ‘n verborgenheid, ‘n benaming wat gewoonlik gebruik word vir ‘n waarheid wat tevore verborge was, maar in die loop van God se handelinge met die mense langsamerhand duidelik geword het (vgl. Ef.1:9; 3:3-7; Kol.1:26,ens). Dit is van belang dat Christene uit die heidene hierdie waarheid omtrent Israel sal weet, sodat hulle nie eiewys mag wees nie, d.i. volgens hulle eie insig en wysheid oor Israel sal oordeel nie. Die verborgenheid bestaan dáárin dat die verharding, wat oor Israel gekom het, ten dele is, d.i. dit raak nie die hele Israel nie. Daarby sal die verharding voortduur totdat die volheid van die heidene ingegaan het (die Griekse woord pleroma dui die totale hoeveelheid aan, met klem op die voltooidheid: volle getal, volheid, volledigheid, voltalligheid). Die volheid van die heidene is, net soos die volheid van Israel (die Griekse woord pas dui die totaliteit of volledigheid van enige voorwerp, massa, versameling aan), die volle getal van diegene wat God uit die heidendom verlos. Met ingaan word kennelik bedoel: ingaan in die Koninkryk, deel ontvang van die verlossing. Uit die feit dat die volheid van die heidene seker eers teen die einde van die tye ten volle in die Koninkryk ingebring sal word, mag ons aflei dat Paulus verwag dat die gedeeltelike verharding van Israel sal voortduur tot aan die einde van hierdie bedeling.

26a Met die hele (pas) Israel word dieselfde bedoel as met die volheid (pleroma) van Israel in vers 12 (NAV volle getal), en dié begrip lê in lyn met die begrip volheid (pleroma) van die heidene in vers 25 (NAV volle getal uit die heidennasies). Dit dui Israel as totaliteit aan, Israel soos dit deur God bedoel is om te wees en soos Hy Sy oorspronklike beloftes aan die vaders ten opsigte van hulle waargemaak het. Anders gesê: dit dui die volle getal Israeliete aan wat deur Gods genade gered sal word. Sommige verklaarders meen dat die hele (pas) Israel slaan op die kerk, die geestelike of ware Israel wat uit Jode en bekeerde heidene bestaan. Dié verklaring kan aansluit by die uiteensetting oor die takke van die wilde olyf wat ingeënt word op die mak olyfboom (verse 17,18). Waar Paulus egter nooit die benaming Israel in so ‘n geestelike sin as aanduiding van die kerk gebruik nie, terwyl hierdie hoofstukke spesifiek oor Israel as volk handel, is dit beter om te hou by Israel as volk.

Die woorde ‘en so’ (Grieks houtos met verwysing na wat voorafgaan: so, dus, op die manier) waarmee vers 26 begin, dui daarop dat die hele Israel gered sal word op die wyse wat in vers 25 aangedui is: die gedeeltelike verharding sal oor Israel bly, totdat die volheid van die heidene ingegaan het. Dit beteken nie dat daar dán, nadat die volheid van die heidene ingegaan het, skielik ‘n massabekering van Jode sal plaasvind nie, maar dat die bekering van die Jode só sal plaasvind dat die hele Israel ingebring word terwyl die gedeeltelike verharding voortduur en sommige oortuig word dat die Jesus wat hulle gekruisig het hulle beloofde Messias is. Terwyl sommige verhard bly, kom ander tot bekering. Dit sal so voortduur dwarsdeur die hele tydperk waarin ook die volheid van die heidene ingebring word. Wanneer die volheid van die heidene ingegaan het, sal ook die hele Israel gered wees. Dan is die einde daar. Dan is God se beloftes ten volle vervul. In die lig van Paulus se verkondiging dat die bekering van die heidene Israel jaloers maak, is dit ook duidelik dat die ingaan van die volheid van die heidene die instrument in God se hand is om die hele Israel tot verlossing te lei. (Netsoos die volheid van die heidene nie alle heidene beteken nie, maar die volle getal wat God uit genade red, beteken die volheid van Israel ook nie alle Jode nie, maar die volle getal Jode wat God uit genade red, soos Rom.9:10-13 kras uitgedruk het met slegs een van Rebekka se tweeling vir wie God geroep het sodat die doel van God se keuse sal bly/sodat God se keuse van een seun heeltemal die gevolg sal wees van God se bedoeling; vgl. Rom.9:6).

Die redding geskied slegs deur Christus se offer aan die kruis, en ons verbondenheid aan Hom deur die Heilige Gees wat in ons kom woon en ons oortuig dat Jesus God is wat ons sondes en ons skuld gedra het. Dit geld vir Jode sowel as nie-Jode (Rom.5:1-11; 18-21).

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Onderskeiding tussen ‘n Bybelwetenskaplike en teologiese navorser – Kobus Kok

Jan Smith vra: 

Is dit miskien moontlik dat iemand vir ons die verskil kan aantoon van hoe “bybelwetenskaplikes” te werk gaan teenoor die teologiese navorser. Eersgenoemde plunder die Bybel dat daar omtrent niks oorbly nie terwyl laasgenoemde net die teenoorgestelde resultaat lewer.

Antwoord

Dr Kobus Kok antwoord: 

Die Onderskeiding tussen ‘n Bybelwetenskaplike en teologiese navorser  

Die Onderskeiding tussen ‘n Bybelwetenskaplike en teologiese navorser is nie noodwendig die regte onderskeiding nie. Mens kry ook ongelowige teologiese navorsers wat teologie as blote geskiedenis bestudeer en dit tot mitologie en onbetroubare historiese inligting reduseer. Die verskil is dus eerder tussen ‘n gelowige met lojaliteit teenoor die Here en ‘n ongelowige wat nie lojaliteit teenoor die Here of die geloofsgemeenskap het nie. Dit gaan veral ook oor die verskil in wêreldbeelde. Sommige (ongelowige) wetenskaplikes glo dat die drie-verdieping wêreldbeeld ‘n primitiewe wêreldbeeld verteenwoordig en daarom kan ‘n God van bo af nie na die aarde kom om waarheid te openbaar nie omdat daar geen bo en onder is nie en geen absolute waarheid nie. Ander wetenskaplikes wat gelowiges is, erken ook dat die antieke mens ‘n gans andere wêreldbeeld gehad het, maar ontken nie daarmee dat die geestelike werklikheid bestaan nie, en glo ook dat God in die geskiedenis Sy wysheid openbaar, en dat die Bybel God se wysheid en openbaring bevat, hoewel in mensetaal-in-konteks.

As gelowige wetenskaplike dosent in Nuwe Testamentiese Studies by die Universiteit van Pretoria is ek elke dag besig met wetenskaplike, kritiese ondersoek van die Bybel. Ek sien myself as ‘n gelowige Bybelwetenskaplike en teoloog. My kritiese ondersoek van die antieke wêreld versterk egter my geloof omdat ek voel dat ek die agtergrond, ontstaan, groei en ontwikkeling van die Bybelse boodskap beter kan verstaan. Ek is ook nie die enigste een by die Universiteit van Pretoria wat dit so doen nie, en ‘n goeie kollega en vriend van my by die Universiteit van Oxford het juis die een dag na een van my lesings in Oxford gesê dat hy waardering het daarvoor dat ek uiters krities akademiese wetenskap kan bedryf en dit in die lesing kon integreer met die implikasie daarvan vir die kerk van die Here Jesus Christus in ‘n postmoderne tyd.

Indien jy goed lees wat mense sê, en dit jou verwar, is dit jou plig en taak om dit self te gaan ondersoek so ver as wat dit in jou vermoë en belangstellingsveld is. Dit wat onbekend is, is dikwels vir ons vreemd en maak ons dikwels bang. Deeglike selfstudie laat die skaduwees in ligkolle verander. Dit is baie belangrik dat mens Bybelse agtergrondstudie moet doen, dat mens die problematiek van sommige tekste moet begryp en dat mens die hermeneutiese verband na vandag toe moet trek.

Hermeneutiek is die wetenskap van verstaanskunde. Dit vra in die eerste plek na die verstaan van die antieke teks en die implikasie daarvan vir vandag, in ‘n wêreld wat radikaal anders is as die wêreld waarin die Bybel geskryf is. Skaf gerus my, proffessore Jan van der Watt, Stephan Joubert en Bruce Malina se nuutste boek aan “Unlocking the World of Jesus”, Biblaridion, 2011 waarin ons die antieke wêreld en die Bybelse sosiale waardes vir jou oopsluit. Dit kan by Van Schaik boekwinkels bestel word en is tans by die Universiteit van Pretoria se boekwinkel Bookmark beskikbaar vir R99,99.

Skrywer: Dr Kobus Kok