Is die duiwel los?

“Is die duiwel los?” – Stephan Joubert

Enkele Nuwe-Testamentiese perspektiewe op die stryd tussen Christus en die Bose

“There are two equal and opposite errors into which our race can fall about devils. One is to disbelieve in their existence. The other is to believe, and to feel an excessive and unhealthy interest in them. They themselves are equally pleased with both errors” – C. S. Lewis, The Screwtape Letters.

1. Die afwesigheid van die Bose

“Die Nuwe Testament vertoon ŉ mitologiese kosmologie. Vir die primitiewe mense van die Bybelse tyd funksioneer die Bose as verklaringsprinsipe vir vele onoplosbare probleme soos siekte en lyding.” So sou die konsensus onder vele teoloë en ander geleerdes rakende die Bose sedert die tyd van die “Aufklärung” opgesom kon word.

Binne Westerse denke word min ruimte gelaat vir metafisiese ingrype in die geskiedenis. Vir Nel (1987:13) vereis “die konflikterende getuienis oor die Bose in die Ou Testament en die voor-Christelike Judaïsme(s)” byvoorbeeld dat individue nie in die bestaan van Satan hoef te glo nie. Van Aarde (1987:34-35) veronderstel op sy beurt dat daar wel sprake is van boosheid in die wêreld, egter sonder dat dit ŉ persoonlike gestalte aanneem. Boosheid is volgens hom soos die gate in ŉ Switserse kaas. Dit is ondefinieerbaar; dit bestaan binne in die kaas as “nie-kaas.” Die Amerikaanse Nuwe-Testamentikus, John Dominic Crossan (1994:85), wat eweneens die bestaan van demoniese wesens ontken, aanvaar “..that there is something real, as distinct from faked or simulated, behind events understood by participants as possession.” Hy is egter van oordeel dat moderne psigiatriese interpretasies van sogenaamde demoniese verskynsels die korrekte sleutel tot die verstaan hiervan inhou.

2. ŉ Nuwe belangstelling in die bose

As dit aan die een kant waar is dat die duiwel binne intellektuele Westerse kringe min of meer van die toneel verwyder is, is dit aan die ander kant waar dat daar tans in kerklike kringe ŉ “nuwe belangstelling” in die Satan is. Hierdie belangstelling in die Bose is ŉ indirekte gevolg van die sogenaamde post-modernistiese tydsgees waarin ons tans verkeer wat onder andere as ŉ protes teen die outoritarisme en vaste sekerhede van die modernisme ontwikkel het (vgl Connor, 1995:228). ŉ Nuwe openheid vir die metafisiese, tesame met die soeke na nuwe antwoorde en verklarings vir die vele onopgeloste vrae waarmee individue gekonfronteer word, het ook binne baie godsdienstige kringe aanleiding gegee tot ŉ sogenaamde herontdekking van die realiteit van die Bose. Andersyds is hierdie belangstelling in die duiwel ŉ teenreaksie teen die twintigste eeuse stilswye oor hom binne intellektuele en kerklike kringe. In die woorde van Russell (1986:300): “Skeptics suggest that the idea of the Devil is socially destructive, that to believe in the Devil is to grant evil too much power. Certainly it is spiritually unhealthy to dwell upon the idea of the Devil in any way that lessens one’s attention to grace. But in the late twentieth century the Devil seems to be receiving too little attention than too much.“

3. Vertrekpunte

Christelike epistemologieë (= kennisleer) word hoofsaaklik gebou op die Bybel en op kerklike tradisies. Aangesien beide hierdie fasette die Bose as realiteit aanvaar, behoort enige Christelike teologie wat aangebied word as ŉ gelowige nadenke oor die “apostoliese tradisie” soos wat dit neerslag vind in die Nuwe Testament, rekening te hou met die kosmologiese wêreldbeeld wat ten grondslag aan hierdie dokumente lê. Uitgaande van pasgenoemde kenteoretiese vertrekpunt is dit die doel van hierdie bydrae om ŉ algemene oorsig oor Nuwe-Testamentiese sieninge van die stryd tussen Christus en die Bose aan te bied. Meer besonderlik: aan die hand van ŉ “deskriptiewe benadering” tot die tersaaklike Nuwe-Testamentiese tekste sal ŉ aantal belangrike teologiese riglyne in hierdie verband uitgelig word. Hierdie analise sal egter voorafgegaan deur ŉ kort bespreking van algemene Joodse opvattinge oor bose magte rondom die eerste eeu, aangesien die Joodse milieu die sosio-kulturele raamwerk gevorm het waarbinne die prediking van Jesus sy historiese beslag gekry het. Ten slotte word enkele beginsels ook aan die orde gestel wat betrekking het op die rol en verantwoordelikhede van gelowiges in hierdie stryd tussen Christus en die Bose.

4. Vasgevang in ŉ greep van vrees: Bose magte in die Joodse wêreld rondom die Nuwe-Testamentiese era

Die allerdaagse wêreld waarbinne die Jode hulleself rondom die eerste eeu bevind het, was gevul met die teenwoordigheid van bose magte. Hierdie wesens was woonagtig in plekke soos woestyne, in die lug, grond, en in water (vgl. ook Matteus 12:43; Efesiërs 2:2; Openbaring 13:1vv). Hulle kon in verskillende gestaltes verskyn, soos in die vorm van wolwe, honde, paddas, onrein voëls en slange (vgl. ook Openbaring 9:3-7; 12:3; 16:13).

Volgens Joodse opvattinge het demoniese magte hul slagoffers deur liggaamsopeninge binnegedring. Vanweë die gevare verbonde aan demoniese “besoedeling” is kontak met heidene, onrein persone, en siekes ontmoedig (Böcher, 1972:14). Die eet van kos wat nie aan Joodse reinheidsvoorskrifte voldoen nie was verbode; so ook ongeoorloofde seksuele gedrag, aangesien dit aanleiding tot demoniese besetting kon gee.

Wanneer demone mense beset het, het dit gelei tot onnatuurlike gedrag aan die kant van laasgenoemdes, soos emosionele onstabiliteit, stuiptrekkings, gewelddadige optrede, en dies meer. Demoniese magte kon mense ook siek maak, en uiteindelik hulle dood veroorsaak.

Demoniese magte is veral deur duiweluitdrywers of eksorsiste teengestaan. Hierdie persone het dikwels gebruik gemaak van “eksorsistiese formules” wat ingelei is met frases soos: “Ek beveel jou…”; gevolg deur die vermelding van die name van allerlei goddelike magte en ŉ bevel dat die demoniese magte hul slagoffers moet verlaat (Fergusson, 1984:9).

In die Joodse geskrif, Tobit, verneem ons van bepaalde rituele wat ingespan is om demone te verdryf. In Tobit 6 word naamlik vertel hoedat Tobias, die seun van Tobit, verlief raak op ŉ vrou met die naam Sara. ŉ Sterk demoon, genaamd Asmodeus, weier egter dat enige man naby aan haar kom. Die engel Rafael beveel dan vir Tobias om van die as van brandende wierook te vat en dit saam met die hart en lewer van ŉ vis te brand, dan sal die demoon padgee.

Saam met die gebruik van godsdienstige formules en rituele, het eksorsiste ook homeopatiese middels gebruik om duiwels te besweer. Aan die hand van die sogenaamde similia similibus beginsel is klein dosisse van dieselfde stowwe as dié waarin die duiwels hulle sou bevind, soos grond, water of plante, gebruik om hulle te verdryf. Amulette is soms ook aan persone gegee om te dra om hulle teen die Bose te beskerm. Eweneens is allerlei ornamente en simbole in woonhuise aangebring om bose magte af te skrik.

Wat die oorsprong van hierdie bose magte betref, verbind die apokaliptiese geskrif, 1 Henog, dit aan die optrede van bose engele wat onder aanvoering van Asasel met vroue op aarde seksuele gemeenskap gehad het. Die afgestorwe geeste van die reuse wat uit hierdie ongeoorloofde gemeenskap gebore is, is demoniese wesens wat mense nou oral tot boosheid verlei (1 Henog 69:4-6); gevalle sondaars aankla (1 Henog 40:7), en wat veroordeeldes in die onderwêreld pynig (1 Henog 98:4vv). Aan die einde van die tyd sal die uitverkore figuur of Messias op sy troon oor Asasel en al hierdie bose magte oordeel (1 Henog 55:4).

5. Die optrede van Jesus in die evangelies

5.1 Jesus se duiweluitdrywings

Jesus se aardse optrede vind plaas binne die Joodse milieu van die eerste eeu wat gekenmerk is deur ŉ voortdurende bewussyn van die vernietigende aktiwiteite van bose magte. Die stryd teen hierdie magte is egter nie die hoofdoel van Jesus se sending nie. Veel eerder staan sy optrede in die teken van die koms van die koninkryk van God (Markus 1:15). Jesus se verkondiging en wonders dien sodoende as sigbare manifestasies van God se nuwe eskatologiese heerskappy (Merklein 1995:55).

Jesus se koms en optrede lei die eskatologiese oordeel en triomf oor Satan in en vergestalt terselfdertyd ook hierdie oorwinning. Die Bose word nou, met die aanbreek van die Messiaanse era, soos ŉ weerligstraal uit die hemel gewerp (Luk. 10:18; Joh. 12:31 – vgl. ook Becker, 1996:132). Daar bestaan nooit enige twyfel oor die uitslag van die konflik tussen Jesus en die Bose nie. Wanneer Satan as “toetser” byvoorbeeld sy opwagting in die woestyn maak om Jesus van sy sending te laat afsien (Markus 1:12-13par), tree laasgenoemde as oorwinnaar uit hierdie “strydgesprek.” Satan se ware identiteit word terselfdertyd ontmasker. Hy is geen god nie, maar hoogstens net ŉ eskatologiese teenspeler in die stryd teen Jesus.

Verskeie konfrontasies tussen Jesus en bose magte vind deur die loop van sy openbare bediening plaas (Matteus 4:23vv; Markus 1:32; Lukas 6:17-18). Wanneer hierdie magte hul terrein oortree deur menslike liggame as hul woonplekke te beset (Markus 1:25-26; 5:1-20; 9:14-29), volg dramatiese reaksies gewoonlik wanneer hulle met Jesus in aanraking kom. Omdat die demone sy ware identiteit ken (“Jesus van Nasaret” [Markus 1:24], “Seun van die Allerhoogste [Markus 5:7], “die Heilige wat van God af kom” [Markus 1:24]), gaan hulle dikwels hard aan die skree; gooi hulle slagoffers op die grond neer; smeek Jesus om genade (Markus 1:23; 7:25); ensovoorts. By geleentheid probeer demoniese magte selfs om aan die hand van “afweer-rites” hulleself teen Jesus te beskerm. In Markus 5:7 verneem ons byvoorbeeld hoedat ŉ bose mag Jesus beveel om hom nie seer te maak nie. Ook die voorafgaande uitdrukking van hierdie demoniese mag: “wat is daar tussen my en jou?,” funksioneer as ŉ “verbale verdedigingsmeganisme” teen Jesus se mag (Twelftree, 1993:64).

In teenstelling met Joodse duiweluitdrywers met hul formules, amulette en rituele, maak Jesus slegs gebruik van “magswoorde” om demoniese magte te verdryf (Markus 9:25; Matteus 8:16). Geen gebede, of die vermelding van hemelse name gaan met sy eksorsismes gepaard nie. Jesus se kragbelaaide woorde is telkens voldoende om sy oorwinning oor die domein van die Bose sigbaar te vergestalt.

5.2 Jesus se woorde oor Satan

In die bekende Beëlsebul strydgesprek (Markus 3:22-27; Matteus 12:22-30; Lukas 11:14-23), word Jesus, in reaksie op sy uitdrywing van ŉ bose mag uit ŉ stom man, daarvan beskuldig dat hy dit doen met die hulp van Beëlsebul, die aanvoerder van die bose magte. Die Joodse godsdienstige leiers veronderstel met ander woorde dat Jesus kop in een mus met sterk bose magte is wat Hom in staat stel om van swakker demone ontslae te raak. Hierteenoor benadruk Jesus dat die domein van die Bose ŉ eenheid is onder aanvoering van Satan. Sy stryd is sodoende nie teen individuele manifestasies van die Bose gerig nie, maar teen sy ganse ryk.

Deur die vinger van God (Lukas 11:20), of deur die krag van die Gees van God (Matteus 12:28), stroop Jesus die Satan van sy gewaande mag. Teenoor sy Joodse teenstanders, wat waarskynlik van mening was dat die krag van God se Gees afwesig was onder die Jode (Keener, 1999:363), maak Jesus se uitdrywing van demoniese magte dit duidelik dat God se koninkryk, sy nuwe wêreld, reeds aangebreek het. Meer besonderlik: aan die hand van ŉ oorlogsbeeld (vgl. Markus 3:27; Matteus 12:29; Lukas 11:21-22) interpreteer Jesus sy stryd met Satan as ŉ inname van laasgenoemde se versterkte vesting. Die Een wat sterker is as “die sterk man,” neem nou sy vesting oor en vat sy “besittings” (diegene in die greep van die Bose) vir Homself. God se eskatologiese heil realiseer dus sigbaar in Jesus se bevryding van menslike slagoffers uit die greep van vyandige magte.

6. Paulus: Die kruis as triomf oor die teenmagte

Binne die Pauliniese literatuur is daar sprake van allerlei “kragte, magte en heerskappye” (vgl. Romeine 8:38-39; 1 Korintiërs 15:24; Kolossense 1:16; Efesiërs 1:20-21; 6:12). Sonder om in die debat rakende die identiteit van hierdie wesens verstrengel te raak (vgl. Die omvattende besprekings in hierdie verband in Wink, 1984; Page, 1995), kan ons saam met Dunn (1998:106) aanvaar dat wanneer hierdie magte wel by Paulus na bonatuurlike wesens verwys, hulle deurgaans as teenmagte funksioneer wat God se heilsplanne met sy skepping probeer dwarsboom. Meer konkreet: dat hierdie naamlose teenmagte in staat is om die kontak tussen mense en God te versper.

Supra-individualistiese kragte word in Paulus se geskrifte dikwels in verband gebring met die Bose as ŉ individuele entiteit, sodat ons dan te make het met wat Dunn (1998:109) noem: “an existentially real power cohered in a single focus – experienced as malevolent and therefore conceived of as personal.” Paulus ken Satan onder andere as “die god van hierdie sondige tydsgewrig” (2 Korintiërs 4:4) wat in staat is om ongelowiges te verblind sodat hulle nie die lig van die Evangelie sien nie. Satan is ook “die heerser oor die koninkryk van die lug” (Efesiërs 2:2); dit wil sê, die ruimte tussen hemel en aarde wat dikwels in die antieke tyd as die domein van bose magte beskou is (Luz, 1998:131).

Vir Paulus staan die oorwinning van Christus oor al hierdie magte bo alle twyfel vas. Christus bevry die ganse kosmos uit die greep van demoniese duisternis (vgl. Barnett, 1996:220). Veral in sy briewe aan die Efesiërs en die Kolossense, waar die kosmologiese implikasies van Christus se sterwe en opstanding duidelik uitgespel word, word sy algehele heerskappy oor al die magte benadruk (bv. Efesiërs 1:20-22; Kolossense 2:10). Hierdie triomf is reeds aan die kruis behaal. Daar is alle teenmagte eens en vir altyd in Christus se magtige triomftog verslaan. Hulle is kaal gestroop; hul heerskappy oor die wêreld het tot ŉ abrupte einde gekom (Kolossense 2:15). Na Christus se oorwinning aan die kruis het Hy volgens Efesiërs 4:10 die belangrikste posisie in die hemel ingeneem. Hy het selfs “krygsgevangenes” daarheen saamgeneem en geskenke aan sy volgelinge uitgedeel (aldus Efesiërs 4:8, as ŉ Christologiese interpretasie van Psalm 68:19.) Tipies van antieke “oorwinningsmetaforiek” moes enige oorwinnaar krygsgevangenes aan sy volgelinge vertoon as bewys van sy triomf en ook oorlogsbuit uitdeel, soos wat Christus volgens Paulus inderdaad ook na sy hemelvaart doen! As Skepper en Skeppingsmiddellaar (Kolossense 1:15-20), is Christus nou die Een wat beheer oor alles in die skepping uitoefen. Hy is daarom ook in staat om ŉ einde aan die vernietigingswerk van die magte in sy volgelinge se lewe bring (Gnilka, 1994:330).

Die kruisgebeure het volgens Paulus ingrypende implikasies vir alle teenmagte wat gelowiges se bestaan bedreig. Die dood as finale vyand (1 Korintiërs 15) is deur Christus se opstanding van sy krag en verskrikking gestroop. So ook die vlees, of te wel die menslike geneigdheid tot sonde. Aangesien gelowiges nou saam met Christus gekruisig is en sodoende dood is vir die sonde (Romeine 6), het laasgenoemde as ŉ vyandige mag nie meer die finale sê oor hulle lewens nie. Gelowiges staan nou onder die beheer van die Gees wat hulle permanent as God se eiendom beseël (2 Korintiërs 1:21-22; Efesiërs 1:13-14). Daarom kan niks hulle nou van God se liefde skei nie, selfs nie eens teenmagte of die dood nie (Romeine 8:31-39). Op grond van hierdie nuut toegerekende status as eskatologiese gawe aan die ganse kerk van Christus, roep Paulus gelowiges dikwels op tot “korrekte” etiese gedrag (bv. Galasiërs 5; Romeine 6). In die lig van die herskeppende teenwoordigheid van die Gees by gelowiges, is hulle, aldus Paulus, immers nou in staat om aan die Here se eise te voldoen en om ook weerstand teen sonde te bied (vgl. Witherington, 1998:278-286).

7. Openbaring: Satan onder huisarres!

7.1 Die Sataniese magte is los!

In ŉ dramatiese narratief, wat ingebed is binne die simboliese wêreld en taal van die Ou Testament en die Joodse apokaliptiek (vgl. die uitgebreide besprekings in hierdie verband in Du Rand, 1991; Hahn, 1998), neem die skrywer/siener (of te wel, Johannes, soos wat hy homself in Openbaring 1 identifiseer) die lesers op ŉ visioenêre reis. Openbaring 4-20 speel af binne die raamwerk van Christus se hemelvaart en die wederkoms. Die tyd op aarde tussen hierdie twee gebeurtenisse word simbolies aangedui as twee en veertig maande; drie en ŉ half jaar, of drie en ŉ half dae (Openbaring 11-13). In sy visioene beskryf die siener die lyding wat die kerk gedurende hierdie tyd onder die aanhitsing van Sataniese magte moet verduur, sowel as God se straf wat gedurende hierdie ganse tydperk oor sondaars voltrek word (vgl. bv. die sewe seëls [Openbaring 6-8], die 7 trompette [Openbaring 8-9/11], die 7 oordeelsbakke [Openbaring 15-16]). Hierdie lydingstyd van twee en veertig maande wat tot en met die terugkeer van die Here duur, is ŉ tyd waartydens die draak (oftewel Satan – Openbaring 12) heerskappy oor die goddelose wêreld uitoefen deur bemiddeling van twee diere (Openbaring 13), en deur die bose vrou, Babilon (Openbaring 17). Laasgenoemde Sataniese magte se taak behels volgens Johannes die verleiding van die wêreld tot aanbidding van die draak, en die vernietiging van die kerk.

7.2 Drie perspektiewe op Christus se heerskappy

7.2.1 Openbaring 5

Die hemelse toneel in Openbaring 4-5 vorm die sleutel tot die verstaan van Openbaring (Vögtle 1981:54). Uit hierdie hoofstukke blyk dit dat die hemelse troonsaal, oftewel, die beheersentrum van die kosmos, volledig onder die beheer van God, die Gees en Christus staan. Veral in hoofstuk 5, waar Christus na sy hemelvaart op die toneel verskyn, word benadruk hoedat Hy, as die geslagte Lam, terselfdertyd ook Heerser oor die sondige wêreld is. Christus is daarom in staat om God se raadsplan uit te voer deurdat Hy die verseëlde boek uit God se hand neem en die sewe seëls oopmaak (Openbaring 6-8; vgl. ook Aune, 1997: CDROM).

7.2.2 Openbaring 12

In Openbaring 12 tref ons ŉ tweede perspektief op Christus se “hemelse troonsbestyging” aan. In hierdie toneel verneem ons naamlik van die konflik tussen die draak en die vrou wat ŉ Kind (“Christus”) in die wêreld bring. Na die Kind se hemelvaart maak die draak sy opwagting in die hemel as ongenooide gas by eersgenoemde se troonsbestyging (Aune, 1998a: CDROM). Johannes beskryf voorts in sy visioen hoedat ŉ skermutseling tussen Satan en die Here se engele onder aanvoering van Migael, plaasvind. Na sy neerlaag teen die hemelse weermag word die draak en sy bose magte uit die beheersentrum van die kosmos gegooi. Hierna word Satan se magsgebied ruimtelik tot die aarde beperk. Terselfdertyd word daar ook ŉ temporele perk aan sy “bewind” oor die sondige mensdom gestel. Slegs vir ŉ beperkte tyd (“twee en veertig maande”) word hy en sy Sataniese helpers naamlik toegelaat om met hul vernietigingswerk voort te gaan.

7.2.3 Openbaring 20

Openbaring 20, met sy vermelding van die duisendjarige ryk van Christus, bied ŉ derde perspektief op Christus se troonsbestyging en heerskappy. Hierdie vrederyk breek met Christus se hemelvaart aan wanneer Hy beheer oorneem van die hemelse skares, asook van die verdere verloop van die geskiedenis. Almal wat gedurende die twee en veertig maande van swaarkry op aarde (“die tyd tussen hemelvaart en wederkoms”) beswyk sonder om voor die dier die knie te buig, sluit volgens 20:7 triomfantlik by Christus in sy hemelse vrederyk aan (Aune, 1998b: CDROM). Daar heers hulle saam met Hom tot aan die einde van die duisendjarige ryk, oftewel, totdat die wederkoms aanbreek.

Ten tye van die duisendjarige ryk in die hemel, wat temporeel korrespondeer met die twee en veertig maande van swaarkry op aarde, is Satan volgens 20:1-3 in die onderwêreld gebind. Hierdie beeld dui op die inperking van die Bose se naakte mag op aarde. Hy kan gedurende hierdie tydperk van “huisarres” slegs deur bemiddeling van die twee diere (Openbaring 13), en later ook deur me. Babilon (Openbaring 17), heerskappy oor sy domein uitoefen. Satan self verdwyn egter na sy uitbanning uit die hemel en sy kortstondige geveg teen die kerk (Openbaring 12) van die toneel af. Behalwe vir ŉ kortstondige verskyning in Openbaring 16, is daar geen spoor van hom tot en met hoofstuk 20 te sien nie.

Wanneer Satan volgens die siener kort voor die wederkoms losgelaat word, is sy Sataniese helpers reeds deur Christus verslaan (Openbaring 19). Eweneens is die bose vrou Babilon ook vernietig (Openbaring 18). In ŉ laaste desperate poging versamel Satan al sy oorblywende ondersteuners (“Die Gog en Magog”) om teen die heiliges van die Here oorlog te maak. Maar hulle word verslaan en in die vuurpoel gegooi (Openbaring 20:7-10). Daarna eindig Openbaring in triomf as gelowiges in die nuwe Jerusalem by God hul woning maak.

8. Die kerk: Deelnemers aan die stryd tussen Christus en die Bose

Die Nuwe Testament teken Satan as ŉ oorwonne vyand. Die kruisgebeure is die groot draaipunt in hierdie stryd. Deur Christus se sterwe en opstanding is Satan van sy gewaande mag oor die dood, die geskiedenis, en mense se lewe gestroop (Kolossense 2:12-13; Hebreërs 2:14-15; Openbaring 1:17-18). God stuur nou die wêreldgeskiedenis af op die groot dag wanneer Hy in heerlikheid terugkom ten einde sy kerk en die ganse skepping finaal van verganklikheid en lyding te bevry (Romeine 8:17-25; Openbaring 20:11-15).

Die kerk deel volgens die Nuwe-Testamentiese getuienis volledig in die vrugte van Christus se oorwinning oor die Bose. Gelowiges is sodoende nie woonplekke van Sataniese magte nie (2 Korintiërs 6:14-7:1), maar gesamentlik die tempel van die Gees (1 Korintiërs 3:16; 6:19). Christene se nuwe identiteit word deurslaggewend bepaal deur die sterwe en opstanding van Christus, asook deur die nuutmakende werk van die Heilige Gees.

Gelowiges ken volgens die Nuwe Testament egter ook nog stryd, want selfs as ŉ verslaande opponent is die Bose steeds gedug. Hy is ŉ brullende leeu (1 Petrus 5:8); ŉ meester van vermomming wat hom in ŉ engel van die lig kan verander deur sy verdraaiings van die Goeie Nuus (2 Korintiërs 11:14). Hy lyk so onskuldig soos ŉ lammetjie, maar sy stem klink egter soos dié van ŉ draak (Openbaring 13:11).

Efesiërs 6:10-19 is een van die sleuteltekste in die Nuwe Testament waar gelowiges opgeroep word tot stryd teen die Bose. Opvallend egter aan Paulus se inkleding van hierdie stryd (aan die hand van die beeld van ŉ wapenrusting), is dat die verskillende aspekte van die gelowige se gevegsdrag uitsluitlik op God se nuwe werklikheid gerig word, nooit op Satan as direkte objek van die stryd nie. Gelowiges moet met ander woorde die stryd van die geloof stry deur die geregtigheid wat God gee as borswapen aan te hê; deur die Goeie Boodskap met ander te deel as skoene aan hulle voete; ensovoorts. Geen pre-okkupasie met Satan en sy magte word hier veronderstel of aangemoedig nie. Die “korrekte” stryd van die kant van die gelowige teen boosheid in watter gestalte ook al, vereis eerder ŉ algehele lewensgerigtheid op God.

9. Slotopmerkings

Die Bose is geen handige verklaringsprinsipe vir lyding, of vir al die onoplosbare eksistensiële vraagstukke waarmee Nuwe-Testamentiese gelowiges worstel nie. Die Nuwe Testament ken boosheid immers in verskillende persoonlike gestaltes. Tog word gelowiges se aandag nooit op hierdie teenmagte gefikseer nie. Die Sataniese magte is immers gestroop van die gewaande mag wat die Joodse wêreld aan hulle toegedig het. Die Nuwe Testament vertoon daarom geen beheptheid met praktyke soos duiweluitdrywings nie. Wanneer sodanige praktyke wel binne die Nuwe-Testamentiese kerk plaasvind (bv. Handelinge 16), word dit altyd op “buitestaanders” uitgevoer; dit wil sê, op mense wat nie deel van die kerk is nie. Geen rituele, amulette of towerspreuke word ooit deur die eerste gelowiges gebruik ter beskerming teen die Bose nie. Die opgestane Christus se krag, soos vergestalt in die teenwoordigheid van die Heilige Gees, is ten alle tye die wapenrusting van gelowiges.

Boosheid word volgens die Nuwe Testament somtyds ook vergestalt in verskillende supra-persoonlike gestaltes. Bepaalde sosiale en politieke stelsels kan op gegewe momente binne die geskiedenis hulleself as goddeloos, as flagrante skendings van Bybelse waardes, aandien. In hierdie verband sou die laat eerste eeuse Romeinse keiserryk, wat in die boek Openbaring vergestalt word in die dier uit die aarde (Openbaring 13) en die bose vrou Babilon (Openbaring 17), as voorbeeld uitgelig kon word. Sonde setel volgens Paulus egter ook as ŉ aktiewe teenmag in vele indiwidue se lewe (Romeine 7; Galasiërs 5). Die werking van hierdie, en ander teenmagte soos die vlees en die wet (vgl. Galasiërs 3-4), staan by die apostel lynreg teenoor die nuutmakende krag van Christus en die Gees.

In die lig van die voorafgaande bespreking blyk dit dat ŉ metafisiese wêreldbeeld noodsaaklik is vir enige Christelike tradisie wat met die Bybel as God se openbaringswoord rekening hou. Binne sodanige wêreldbeeld moet ruimte gelaat word vir God se handelinge binne die geskiedenis. Dit vereis ook ŉ bewussyn van die werking van boosheid in verskillende persoonlike en onpersoonlike gestaltes.

Outeur: Dr Stephan Joubert

BIBLIOGRAFIE

AUNE, D. 1997. Revelation 1-5. Waco : Word. (Logos Library System CDROM: Nelson Publishers)

AUNE, D. 1998a. Revelation 6-16. Waco : Word. (Logos Lybrary System CDROM: Nelson Publishers)

AUNE, D. 1998b. Revelation 17-22. Waco : Word. (Logos Lybrary System CDROM: Nelson Publishers)

BARNETT, P. 1997. The Second Epistle to the Corinthians. Grand Rapids : Eerdmans.

BECKER, J. 1996. Jesus von Nazaret. Berlin : Walter de Gruyter.

BÖCHER, O. 1972. Das Neue Testament und die dämonischen Mächte. Stuttgart : Katholisches Bibelwerk.

CONNOR, S. 1995. Postmodernist culture. An introduction to theories of the contemporary. Oxford : Blackwell.

CROSSAN, J.D. 1994. Jesus. A revolutionary biography. San Francisco : Harper.

DUNN, J.D.G. 1998. The theology of Paul the apostle. Grand Rapids : Eerdmans.

DU RAND, J.A. 1991. Johannine perspectives. Introduction to the Johannine Writings- Part 1. Halfweghuis : Orion.

FERGUSSON, E. 1984. Demonology of the early Christian world. Lewiston : Mellen.

GNILKA, J. 1994. Theologie des Neuen Testaments. Herder : Freiburg.

HAHN, F. 1998. Frühjüdische und urchristliche Apokalyptik. Neukirchen-Vluyn : Neukirchener Verlag.

JOUBERT, S.J.; VAN DER WATT, J.G. & DU PLESSIS, G. 2009. Bestaan die duiwel regtig? Vereeniging: C.U.M.

KEENER, C.S. 1999. A commentary on the Gospel of Matthew. Grand Rapids : Eerdmans.

LEWIS, C.S. 1961. The Screwtape Letters. New York: MacMillan.

LUZ, U. 1998. Der Brief an die Epheser. (IN Becker, J. & Luz, U. Die Briefe an die Galater, Epheser und Kolosser. Göttingen : Vandenhoeck. p. 107-182.)

MERKLEIN, H. 1995. Die Jesusgeschichte- synoptisch gelesen. Stuttgart : Katholisches Verlag.

NEL, P.J. 1987. The conception of evil and satan in Jewish traditions in the pre-Christian period. (IN de Villiers, P.G.R., red. Like a roaring lion. Essays on the Bible, the church and demonic powers. University of South Africa : C.B. Powell Bible Centre. p. 1-21.)

PAGE, S.T. 1995. Powers of evil. A Biblical study of Satan and demons. Grand Rapids : Baker.

RUSSELL, J. B. 1986. Mephistopheles. The Devil in the modern world. Ithaca: Cornell.

TWELFTREE, G.H. 1993. Jesus the exorcist. A contribution to the study of the historical Jesus. Tübingen : Mohr.

VAN AARDE, A.G. 1987. Demonology in New Testament times. (IN de Villiers, P.G.R., red. Like a roaring lion. Essays on the Bible, the church and demonic powers. University of South Africa: C.B. Powell Bible Centre. p. 22-37.)

VÖGTLE, A. 1981. Das Buch mit den sieben Siegeln. Die Offenbarung des Johannes in Auswahl gedeutet. Freiburg : Herder.

WINK, W. 1984. The Powers I: Naming the Powers: The language of power in the New Testament. Philadelphia : Fortress.

WITHERINGTON III, B. 1998. The Paul quest. The renewed search for the Jew of Tarsus. Leicester : Intervarsity.

Sonde: Die Stryd Teen Stukkende Verhoudings

Sonde: Die Stryd Teen Stukkende Verhoudings – Stephan Joubert

Sonde is ŉ vyfletter-woord

Sonde is een van die mees gebruikte woorde in die gemiddelde kerkmens se woordeskat. Meer as ander woorde in ons kerklike taal-arsenaal vat hierdie een woord alles saam wat sleg en boos is. Sonde is dié neutedop-term vir verkeerde dinge. Vir die meeste kerkmense het sonde egter ook ŉ klompie, meer konkrete, name. Hoogmoed word byvoorbeeld sonde genoem; skinder ook. En diefstal, moord, wellus, afguns, kwaadpratery…. Dit alles hoort tuis onder die noemer van sonde. So ook ongehoorsaamheid, onmin, dronkenskap, brassery… Want sonde het al vir honderde jare in die kerk verskillende name. En lywe ook. Sonde vat immers grond in mense se lewe. Daarom dat sonde so maklik met een of ander sonde-doener verbind word; met daardie man wat sy vrou vir ŉ ander een gelos het, of met iemand by die werk wat lang vingers het. Miskien is dit die rede hoekom die lys van lelike dinge wat in die kerk met hierdie vyfletter-woord omskryf word so eindeloos lank is.

Al word daar so baie gepraat, gepreek, geskryf en geprotesteer teen sonde, is dit steeds ŉ moeilike konsep om behoorlik onder die knie te kry. Ons sou selfs kon praat van ŉ Babelse verwarring oor wat sonde nou eintlik is. In hierdie hoofstuk val die klem op ŉ kort Bybelse perspektief op sonde. Ons gaan onder andere probeer vasstel wat sonde nie is nie, voordat ons gaan kyk hoe die Bybel oor sonde dink en wat die kerk met hierdie probleem moet doen.

1. Sonde is meer as…

a. Sonde is meer as ŉ stryd teen die morele verval rondom ons

Die kerk in ons land het ŉ lang tradisie agter die rug van stryd teen allerlei “openbare euwels.” Dinge soos dobbel, losbandigheid en Sabbatsontheiliging is diep in die geheue van baie kerkmense ingeburger as toonbeelde van “ware sondes,” van kwaad in sy naakte vorm. Al het kerkgangers nie aldag mooi begryp hoekom sekere vorme van gedrag die etiket “sonde” in die kerk moes dra nie- as die kerklike owerhede daarteen was, dan was dit verkeerd. Uit en gedaan. Dan was daar geen noodsaak vir verdere nadenke oor die saak nie.

Sonder om al die opregte pogings van kerkleiers om sonde te ontmasker onder verdenking te bring, moet ons vir mekaar sê dat daar te veel klem in die kerk geplaas is op ŉ lysie van morele probleme. ŉ Ongebalanseerde siening van sonde het sodoende onder baie mense posgevat. Baie het begin dink dat sonde by uitstek daardie growwe openbare dinge is wat Sondae in die kerk met die etiket van sonde bekroon is. Helaas geskied dit vandag nog in geloofskringe. Dit was (en is steeds) die in-ding om teen die gunsteling-sondes van die dag te preek wat die “volk” bedreig. Die hartseer van so ŉ tipe benadering tot sonde is dat dit baie selektief is. ŉ Groepie invloedryke indiwidue of kerklike vergaderings besluit wat die “eintlike” morele sondes is wat ontboesem en bekamp moet word. Dan word daar van ŉ kant af teen hierdie dinge opgetree. Maar wat egter van al die ander verkeerde dinge wat om een of ander rede nie op die jongste kerklike sondelyste ingesluit is nie? En wat van party mense wat Sondae in die kerk sit en in hulle harte hoogmoedig word omdat hulle dink hulle doen gelukkig nie daardie dinge waarteen die dominee of die pastoor alweer so kwaai preek nie. Is dit nie juis daar in mense se binnekant waar sonde hokgeslaan moet word nie? Word die kar nie voor die perde ingespan wanneer allerlei godsdienstige stormlope teen openbare sondes geloods word, maar die houvas wat sonde op mense se innerlike lewe het word nie aangespreek nie?

Die aaklige krapmerke van die sonde is te sien in die sedelike verval wat oral in die samelewing plaasvind. Maar as ons siening van sonde net beperk is tot sulke tipe dinge, tot ons eie lysie van wat verkeerd is in die wêreld rondom ons, dan dink ons nog veels te eng hieroor. Want sonde is regtig baie meer as dit.

b. Sonde is meer as ŉ klomp uiterlike dinge

Sonde word dikwels verstaan as sou dit ŉ klompie verkeerde dinge wees wat van buite af oor mense kom. Diegene wat sonde as eksterne dinge verstaan, wy gewoonlik baie energie aan die identifisering van al die verkeerde dinge wat van buite af in hulle lewe inkom. Die stryd hierteen verander dan in ŉ lewenslange hindernis-wedloop waar een sonde-hindernis na die ander oorkom moet word om die nodige geestelike vordering te maak. Geestelike groei beteken sodoende om te kan sien hoeveel van hierdie uiterlike sondes al oorwin is, en hoeveel daar nog voorlê.

Vir die Bybel is sonde egter meer as ŉ lys van verkeerde dinge wat ons van buite af aanval. As sonde net sulke dinge was, dan sou ons, teoreties gesproke, dit op die ou end kon regkry om sondeloos te leef. Dan moet ons maar net al die verkeerde dinge in ons lewe oorwin. Maar helaas is dit nie so eenvoudig nie. Want sonde is nie in die eerste plek ŉ klomp dinge soos lelike taal in ons mond, of geldgierigheid, of wat ook al nie. Dit is baie meer as al hierdie etikette wat ons soms in ons eie lewe raaksien.

2. Wat is sonde?

a. Sonde is ŉ stukkende verhouding tussen God en mens

Sonde is nie in die eerste plek om verkeerde dinge te doen nie. Nee, dit is ten diepste ŉ stukkende relasie. Sonde is ŉ gebroke verhouding tussen mense en hulle Skepper. Dit is ŉ stukkende band tussen hemel en aarde omdat mense weier om God op sy voorwaardes te dien. Sonde is rebellie teen God se openbaring.

Wanneer daar geen geloofsband tussen Skepper en skepsel bestaan nie, dan sien jy die resultate hiervan in al die vieslike dade wat mense aanvang, soos wat Paulus byvoorbeeld in Romeine 1 beskryf. Maar sonde is meer as net hierdie lelike dade. Sonde is na sy wese om te weier om die knie voor God te buig. Die sondedade wat uit hierdie ongehoorsaamheid voortvloei, is die sigbare bevestigings van mense se stukkende verhoudings met God. Omdat mense hulle eie kop volg en verkies om te leef soos wat hulle wil, betaal hulle ŉ duur prys hiervoor. Hulle word lewenslange slagoffers van sonde.

b. Sonde is ongehoorsaamheid aan God se wil

Sonde is ŉ stukkende verhouding tussen God en mens. Maar dit is terselfdertyd ook ongehoorsaamheid aan sy wil. In die Bybel het God duidelik bekend gemaak hoe Hy gedien moet word. Sonde is wanneer mense weier om Hom te dien soos wat Hy voorskryf. Wanneer mense verkies om Hom nie te aanbid nie, of om self die voorwaardes neer te lê hoe hulle Hom wil dien, of wanneer hulle sommer hulle eie gode fabriseer, dan is dit sonde.

Sonde is nie net te sien in die lewe van mense wat vieslike dinge aanvang nie. Nee, dit is ook waarneembaar in godsdienstige mense se lewe. Daar is hordes mense regoor die wêreld wat verskriklik vroom leef. Hulle hou die strengste reëls en voorskrifte denkbaar om God te probeer beïndruk, maar dit is glad nie wat Hy van hulle verwag ten einde in die regte verhouding met Hom te leef nie. Sonde is daarom ook om te weier om die verlossingsplan te aanvaar wat God in sy goedheid daargestel het toe Christus aan die kruis gesterf het.

c. Sonde is om in die magsveld van die dood en die vlees vasgekeer te wees

Sonde is volgens die Bybel ŉ mag wat mens van jou eerste asemteug af beetpak. Dit verander jou in ŉ slaaf. Hierdie slawebande maak dat jou nuwe “vriende” die dood en die vlees is. Die gevolg: die een verkeerde daad na die ander is dan jou kos. Op jou eie kan jy hierdie bande nooit van jouself afgooi nie. Want soos wat ons gesien het, is sonde nie maar net ŉ klompie verkeerde dinge wat jy gou kan laat staan nie. Nee, sonde is om ŉ lewenslange gevangene in ŉ vreemde land te wees. Dit is om in die hande te wees van ŉ wrede baas, die Bose (Efesiërs 2:1-3). Hy dryf jou soos ŉ harde slawedrywer van die een bose daad na die ander. Self kan jy nooit uit hierdie tronk ontsnap nie. Jou voorland is die dood. Vir altyd. Nie eens jou beste goeie dade kan jou help om bo oor die sondemure te klim terug na God se veilige hawe toe nie. Sonde hou jou lewenslank opgesluit. Dit maak van jou ŉ willose slaaf wat van die een sondedaad na die ander voortstrompel. Selfs al wil jy dit nie doen nie- jy het geen ander keuse nie. Tensy God se goedheid jou lewe aanraak, tensy Hy jou verander, bly jy altyd verslaaf aan sonde.

d. Sonde is te sien in die slegte dade van mense

Sonde word sigbaar in dade. Mense kan nie vir altyd wegsteek dat die verhouding tussen hulle en God stukkend is nie. Hulle ongehoorsaamheid aan Hom word sigbaar in hulle lewe. Eventueel sien ander raak dat hulle gevangenes is van ŉ harde baas. Sonde loop altyd oor in mense se woorde. Dit word ook gesien in die slegte dinge wat hulle met hulle hande en hulle voete aanvang. In Galasiërs 5 beskryf Paulus byvoorbeeld hoe mense lyk wat in die mag van die vlees vasgevang is. Hulle lewe is die ene bose dade. Hulle is soos ŉ boom wat net slegte vrugte dra. Sonde is ŉ leefwyse. Daarom word mense wat in die mag van sonde is, sondaars genoem. Dit dui hulle status in God se oë aan as verlorenes, as slawe van sonde.

3. Sonde se mag is deur Christus geknak

Net God kan die mag van sonde breek wat mense lewenslank verslaaf. Hoe? Wel, die Nuwe Testament beskryf baie duidelik dat Jesus deur sy eenmalige offer aan die kruis alle magte wat teenoor God staan, kom troef het. Hy het aan die kruis die dood se angel uitgetrek (1 Korintiërs 15). En Hy het oor die Bose getriomfeer (Hebreërs 2). Terselfdertyd is sonde ook onttroon. Jesus het die slawebande van die sonde gebreek (Romeine 6; Kolossense 2). Kom ons sê dit nog duideliker vir mekaar:

a. Sonde is op Jesus se skouers afgelaai

Sonde is God se vyand. Want sonde is ŉ stukkende verhouding met Hom. Dit is opstand teen sy wil. Dit is ŉ lewe van slawerny. Daarom kan God nie anders as om sonde-doeners te straf nie. Want hulle tas sy eer aan. Maar dieselfde God wie se woede brand oor die bose dinge wat mense aanvang, is ook die Een wat die Offerlam verskaf, wat ŉ pad maak waar daar geen pad is nie. Hy gee vir Jesus as die volkome Offer vir sondaars se sondes.

Toe Jesus aan die kruis doodgegaan het, was dit as gevolg van die gewig van al ons sondes op sy skouers. Want God het sy sondelose Seun daar aan die kruis in ŉ sondaar verander (2 Korintiërs 5:17-21). Daar het Jesus die status van ŉ sondaar, ŉ verlorene, aangeneem. Wat was God se reaksie hierop? Wel, volgens Paulus in Galasiërs 3 het Hy Jesus daar en dan vervloek. Hy het sy rug in skaamte op sy eie Seun gedraai en Hom alleen aan Golgota se hout laat sterf.

Jesus se dood is ŉ plaasvervangende dood. Hy het doodgegaan met al ons sondes op sy skouers sodat ons wat in Hom glo nie weer onder die juk van ons eie sondes moet doodgaan nie. Want God het Jesus se offer aanvaar. God het besluit dat sy Seun se eenmalige offer voldoende was om almal wat in Hom glo vir altyd te red. Jesus se offer is regtig oorgenoeg betaling vir ons sondes. Dit is genoeg om al ons foute te oordek; om vir altyd vrede tussen ons en God te bewerkstellig. Jesus se sterwe maak ons verhouding met God permanent heel. Dit is sy heilsplan, sy manier om sondaars weer sy kinders te maak.

b. Sonde is ook nie meer wat dit was nie

Sonde se mag is deur Jesus ŉ kwaai knou toegedien. Want Hy verander sondaars in God se kinders deur sy dood. Nou is Christene nie langer sondaars nie. Ten minste, die Nuwe Testament noem gelowiges nooit weer so nie. Nee, Christene is nou God se kinders, splinternuwe mense (2 Korintiërs 5:17; 1 Johannes 3:1). Bo en behalwe die feit dat Jesus deur sy dood die status van almal wat in Hom glo vanaf sondaars na kinders van God verander het, het Hy ook aan die kruis die heerskappy van sonde oor hulle lewe beëindig. Gelowiges se sogenaamde “sondige natuur” is daar getem, afgetakel.

In algemene kerklike taal word daar dikwels van ons sondige natuur gepraat. Hiermee word bedoel dat ons almal ŉ geneigdheid tot sonde het. Wel, hierdie sondige aard van ons word deur Jesus se kruisdood onder beheer gebring. Nie alleen vat Hy al God se straf in ons plek by Golgota nie. Nee, Hy vat ook daardie mag uit ons lewe weg wat maak dat ons van die een lelike daad na die ander voortstruikel. As sonde ongehoorsaamheid aan God se wil is, en as dit ŉ stukkende verhouding tussen ons en Hom is wat sigbaar word in ons verkeerde dade, dan is dit eweneens ook waar dat Jesus ŉ einde aan hierdie tirannie in ons lewens bring.

Christene is nuwe mense. So skryf die apostel Paulus oor en oor in sy briewe (Romeine 5-8; Kolossense 2; Filippense 3). Die apostel weet al te goed dat die Here nie maar net ŉ paar kosmetiese veranderings in ons aangebring het toe Hy ons kom red het nie. Christus het ons nie maar net in ons sondes kom verlos nie. Nee, Hy het ook die sondemag in ons lewe kom breek. Nou het sonde nie meer ŉ houvas oor ons nie. Omdat God se Gees by ons is, is ons des te meer in staat om te doen wat Hy sê. Ons is immers nou tempels van die Heilige Gees.

4. Dink reg oor sonde in die kerk

a. Moet tog nie weer in dieselfde ou slaggat trap nie

Nou die dag sê iemand: “sonde is ook nie meer sonde in die kerk nie.”

Iemand anders skryf in die pers dat sonde deesdae ooglopend in die kerk toegelaat word. Hierdie skrywer beweer dat mense kan doen wat hulle wil sonder dat daar teen hulle opgetree word.

“Julle moet meer teen sonde preek. Noem die verkeerde dinge by die naam,” sê ŉ oom ook onlangs vir my. Hierdie tipe uitsprake dui op ons almal se verleentheid met sonde en met die simptome van sonde wat ons elke dag rondom ons raaksien. En kom ons wees eerlik: dit gaan woes in die wêreld. Dit is asof mense nie genoeg lelike dinge gedoen kan kry nie. Elke dag is daar iets nuuts wat ons skok. Geweld, seks, dobbel- hierdie dinge oorspoel ons samelewing en sleep mense oral in die ellende in.

Maar is dit die oplossing om in die kerk allerhande kruisvaarte teen sonde van stapel te stuur; om die een “vuur en swael” preek na die ander op die kerkvolk los te laat? Helaas is die antwoord hierop nee. Want sulke tipe optrede het nog nooit deur die geskiedenis heen ŉ beduidende of ŉ blywende verskil gemaak nie. Gaan kyk maar na die kerkgeskiedenis se harde feite. Openbare tirades teen sonde werk eenvoudig nie. Dit laat mense op die lange duur nie regtig minder sonde doen nie. Boonop is dit in elk geval teologies foutief om te probeer om mense minder verkeerde dinge te laat doen. Want sonde is in die eerste plek mos nie ŉ klomp verkeerde dade nie. Nee, dit is ŉ stukkende verhouding tussen mense en God. Al wat die kerk bereik as hulle mense so ver kry om minder te drink of te dobbel, is om ŉ paar sonde-simptome tydelik hok te slaan. Maar dan is die eintlike probleem nog lank nie aangespreek nie. Die kerk se gedurige stryde teen al hierdie openbare sonde-dade laat my dink aan wat Henry David Thoreau eenkeer gesê het: “For every thousand hacking at the leaves of evil, there is one striking at the root.”

Om elke preek in ŉ sonde-stormloop te verander, mag dalk ŉ klompie kerkmense se gewetens sus, maar dit maak nie veel van ŉ verskil aan die eintlike probleem nie. Dit is regtig nie die oplossing nie. Want diegene wat sulke preke moet hoor, is gewoonlik nie daar nie. Nog erger: om mense se aandag voortdurend op openbare sondes gefokus te hou, bring ons maar weer terug by die ou, ou fout van die kerk. Dan besluit ons hoog-kerklikes maar weer wat die eintlike “groot” sondes is waarteen mense vandag moet stry. Dan maak ons weer van sonde ŉ klomp uiterlike dinge wat sekere slegte mense doen, en wat hulle ook kan ophou doen as hulle die slag regtig wil.

b. Verstaan wat sonde regtig is

ŉ Effektiewe strategie teen sonde in die kerk begin daar waar gelowiges van die nodige kennis voorsien word oor wat sonde regtig is. Tot vandag toe sit derduisende kerkmense opgeskeep met foutiewe sienings van sonde. Hulle dink aan sonde as ŉ klomp uiterlike dinge, as ŉ lys verkeerde dade wat die kerkleiding elke kort-kort opdateer en waarteen hulle dan moet stry. Die enigste weg uit hierdie impasse is om weer van voor af vir gelowiges te laat verstaan dat sonde ŉ gebroke verhouding is tussen mense en God. Slegs wanneer hierdie verhouding in ere herstel is, kan daar sprake wees van gehoorsaamheid aan God se wil. Dan eers word sonde effektief bestry.

c. Gelowiges is oorwinnaars oor sonde

Sommige gelowiges meen dat hulle goeie werke geen waarde het nie en dat hulle God nooit kan behaag nie. Sulke gelowiges is as’t ware vasgevang in ŉ skisofreniese geloofspersoonlikheid. Aan die een kant glo hulle van harte hulle is verlostes. Maar aan die ander kant glo hulle dat hulle altyd te min te laat vir God doen. Wel, die regte lees van die Bybel, en met name, van die Nuwe-Testamentiese briewe, behoort die kerk se oë weer vir die waarheid oop te maak. Want die Nuwe Testament maak dit duidelik dat Christene herskepte mense is wat hoe langer hoe meer God se beeld te weerspieël in al hulle doen en late (2 Korintiërs 3:18). Die mag van die sonde is gebreek in gelowiges se lewe (Romeine 6; Kolossense 2). Die kerk in die algemeen, en elke Christen in die besonder, is nou woonplekke van die Gees van God (1 Korintiërs 3:16; 6:19). Om daarom te dink dat Christene niks goed vir God kan doen nie, is om ŉ mosie van wantroue teen sy herskeppinsgwerk in te stel. Dit is om vir die Heilige Gees te sê dat Hy die kerk nie kan verander om gehoorsaam te wees aan God nie.

Gelowiges is God se splinternuwe aardse familie, nuwe mense wat in staat is om te leef so reg na hulle hemelse Vader se hart (1 Johannes 2-3). Omdat die verhouding tussen God en sy kinders in ere herstel is, is sonde se mag in hulle lewe getem. Daarom kan gelowiges nou God se wil gehoorsaam. Daarom kan gelowiges nee sê vir sonde-dade wat God se Naam oneer aandoen. Die kerk kan regtig op God se pad stap en orals bakens van gehoorsaamheid aan Hom oprig.

5. Hanteer sonde op die regte manier

a. Sonde tas God se eer aan. Bely dit voor Hom

Sonde is ten diepste ŉ stukkende verhouding tussen mense en God. Maar Jesus het hierdie verhouding eiehandig kom herstel. Deur geloof in Hom staan gelowiges nou in ŉ splinternuwe verhouding met God. En tog doen Christene soms dinge wat teen sy wil indruis (1 Johannes 1:8-9). Daarom, al het Christus volkome versoening bewerkstellig tussen ons en God, en al hou Hy nie meer ons oortredings teen ons nie, moet ons steeds ons sondes bely. Want dit versteur die dag-tot-dag verhouding tussen ons en ons hemelse Vader. Dit tas ook sy eer aan. Wanneer ons verkeerde dinge doen, vertoon ons nie sy heerlikheid nie. Die enigste oplossing is om dit te gaan bely, om op die regte plek te gaan askies sê. En daar is net een plek: by God self!

In 1 Johannes 2 skryf die apostel dat Christus elke keer vir ons in die bres tree as ons met ons oortredings by die hemel se deure aankom. Daar en dan verwyder Hy alles wat die verhouding tussen ons en God versuur. Wanneer ons ons skuld bely, maak Christus dat God nooit weer daaraan dink nie. Die regte hantering van sonde in die kerk begin dus by onsself. Wanneer ons bewus word van dinge wat maak dat ons nie volgens God se wil leef nie, dan moet ons dit voor God bely, en dit ook laat staan. Sondebelydenis verander ons leefstyl, ons gedrag, ons dade – dit maak dat ons elke keer weer van voor af tot eer van God begin leef.

b. Sonde versteur die welsyn van die groep. Maak stukkende verhoudings reg

Sonde is volgens die Bybel nie net ŉ persoonlike saak tussen indiwidue en God nie. Nee, sonde versteur ook die welsyn van die hele groep, dit beïnvloed die welwese van die kerk. Wanneer die kerk funksioneer soos wat die Nuwe Testament dit uitstippel, wanneer die kerk ŉ nuwe lewensgemeenskap is waar afsonderlike gelowiges mekaar se belange op die hande dra en God saam dien, dan werk indiwidue se stukkende verhouding met God en met ander rondom hulle negatief in op die res van die groep. Sonde skend altyd verhoudings. Want dit is immers wat sonde ten diepste is; dit versteur die band met God en ander lede van sy aardse familie.

Die Nuwe Testament verwag van gelowiges om die skade wat sonde in die kerk aanrig reg te hanteer. Volgens Matteus 18 moet enige indiwidu wat van probleme bewus is wat die onderlinge verhouding tussen gelowiges versteur privaat met die persoon wat dit veroorsaak gaan praat. As dit nie werk nie, moet nog iemand saamgaan. En as dit ook nie werk nie, moet hierdie probleem met ander gelowiges gedeel word. Eventueel, as geeneen van hierdie stappe om die verhouding tussen indiwidue binne die kerk reg te stel suksesvol is nie, dan moet die skuldige persoon uit die geloofsgemeenskap verwyder word.

Wanneer gelowiges hulle skuldig maak aan verkeerde dade wat teen God se wil indruis, soos dié waarvan ons byvoorbeeld in 1 Korintiërs 5 lees, dan lei die res van die geloofsgemeenskap daaronder. Die sondige lewensstyl van indiwiduele gelowiges werk soos suurdeeg. Indien hierdie verkeerde gedrag nie gekeer word nie, deursuur dit kort voor lank die ganse kerk. Dan word baie ander gelowiges se verhouding met God ook versuur. Daarom moet sonde-doeners begelei word om die verkeerdheid van hulle dade raak te sien en om daarmee op te hou, aangesien dit teen God se wil ingaan en die welwese van die res van die kerk bedreig.

Binne ons hoogs indiwidualistiese samelewing het “tug” ietwat van ŉ klug in die kerk geword. Ons meen ons is verskriklik Bybels as ons daardie kerkmense wat verkeerde dinge doen (gewoonlik ook net diegene wat die sewende gebod oortree!) “onder tug” plaas. Maar doen ons dit reg? Tug beteken regtig nie om oortreders vir hulle dade te straf nie. Dit gaan nie daaroor dat mense teruggekry moet word vir hulle sondes nie. Nee, volgens die Nuwe Testament veronderstel tug dat daar iewers ŉ verhoudingsbreuk bestaan tussen broers en susters binne God se aardse familie, tussen mense wat mekaar in die oë kyk. Daarom moet dinge wat hierdie onderlinge band bedreig so gou en effektief as moontlik verwyder word! Tug wil altyd herstel, heelmaak, versoening bewerk. Dit wil ŉ einde aan sonde se heerskappy in die kerk maak.

Volgens die Bybel is daar ook sprake van tug indien een van God se kinders lelike dinge doen dat dit die res van sy aardse familie beïnvloed, siek maak. Dan moet ander gelowiges alles in hulle vermoë doen om die sonde-doener terug te bring op die regte pad. Tug het ten doel om die vrede, God se vrede, te herstel. Dit wil die oortreders altyd met liefde terugwen sodat God se eer en sy vrede binne die kerk gehandhaaf word. Wanneer die kerk dus die idee van “strafekspedisies” teen sondaars laat vaar, en in alle erns begin om die gebroke verhoudings tussen gelowiges onderling, en tussen indiwidue en God, te herstel, dan funksioneer “tug” reg. Dan slaag dit.

c. Die kerk is ŉ profetiese gemeenskap

Die kerk se taak teen sonde is om eerstens voor hulle eie voordeur te vee. Met ander woorde, die onderlinge probleme binne die kerk moet uitgesorteer word. Gelowiges moet leer om in harmonie met mekaar te leef. En mense wat hulle skuldig maak aan verkeerde dade moet geleer word om op te hou daarmee. Dan alleen staan die kerk ŉ kans om ŉ eksemplariese gemeenskap te wees. Dan kan die kerk regtig na buite toe iets van God se liefde weerkaats. In die eenheid tussen gelowiges en God, maar ook tussen gelowiges onder mekaar, word die liefde van God na buite toe sigbaar.

Die kerk moet ŉ eksemplariese gemeenskap wees wat God se liefde weerkaats. Maar die kerk moet ook ŉ profetiese gemeenskap wees wat sy wil onverskrokke aan die wêreld bekendmaak. Want die res van die wêreld behoort immers ook aan God, al wapper daar ŉ vreemde vlag oor hierdie grondgebied. Wanneer sonde hoogty vier in die wêreld, dan het die kerk ŉ reg om daaroor te praat. Maar dan moet daar reg gepraat word. Dit help veel die kerk val gedurig net die simptome van die sonde aan en nie die oorsaak self nie. Dit help min die kerk is van vroeg tot laat op kruisvaarte teen verkeerde dinge in die samelewing en vergeet dan dat sonde ten diepste oor stukkende verhoudings handel, oor mense wat weier om voor God se wil te buig. In haar profetiese taak moet die kerk dit duidelik maak dat sonde die oortreding van God se wil is, dat dit die skending van ŉ heilige verhouding met Hom is.

Die kerk moet daarteen waak om voor die voet teen alles en almal te wees wat nie presies dink of praat of doen soos kerkmense nie. ŉ Negatiewe, kritikasterige gesindheid jeens ander buite die grense van die kerk se deure is hoegenaamd nie die manier hoe God se grootheid uitgedra moet word nie. Aan die ander kant is dit net so gevaarlik om almal daar buite ter wille te probeer wees. Wanneer kerkmense agteroor probeer buig om almal gelukkig te hou en vir niemand ŉ aanstoot te wees nie, dan is die kerk nie regtig volledig kerk nie. Want die kerk is immers ŉ alternatiewe gemeenskap in hierdie wêreld. Die kerk is ŉ eksemplariese gemeenskap wat God se goedheid en sy vergifnis weerkaats. Maar dit is ook ŉ profetiese gemeenskap wat protesteer teen onreg, teen sonde in al sy verskyningsvorme.

Vir te lank was die kerk veral geïnteresseerd in die ontmaskering van morele oortredings, terwyl dinge soos sosiale ongeregtigheid en diskriminasie dikwels geïgnoreer is. Veels te maklik is die magshebbers van die dag se beleid binne die kerk gesanksioneer terwyl daar ŉ dowe oor na die kant van die noodlydendes en die armes se hulpkrete gedraai is. Om waarlik profete te wees, moet die kerk baie naby aan God stap, kort op sy hakke! Want ŉ kerk wat God se stem goed hoor, sal ook die moed hê om sy spreekbuis te wees, om sonde te ontmasker.

Sonde is oral rondom ons te sien. Christus is die volkome antwoord op hierdie probleem. Hy spesialiseer daarin om stukkende verhoudings reg te maak. Hy versoen mense en God, en Hy versoen mense met mekaar. Dit is die wonderlike boodskap wat die kerk mag verkondig, die boodskap van genade. Sonde is nie skoppensboer nie. God se Seun het dit oorroep. Hy het sonde kom troef, tot vandag toe nog!

Outeur: Dr Stephan Joubert

Die nommer 666

Die nommer 666 – Jan van der Watt

Christiaan vra:

The Number of the Beast is a concept from the Book of Revelation of the New Testament of the Christian Bible, relating somehow to the figure of “The Beast”. The number is 666 in most manuscripts of the New Testament, and in modern translations and critical editions of the Greek text. Although Irenaeus (second century) reported several scribal errors of the number, there is still doubt by some theologians about the original reading, as some recently discovered third century early manuscripts of Revelation read 616. This topic is a source of contention for many church groups and theologians.[1] Most scholars contend that the number 666 is a code for the Roman Emperor Nero.[2][3][4][5][6][7]

Is daar n moontlikheid dat die nommer van die “Beast” dalk 616 kan wees en nie 666 soos die Bybel ons leer nie? En hoe kan ons seker wees wat dit is ?

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Ons het geen oorspronklike tekste van die Nuwe Testament nie. Al die tekste wat ons het is kopieë van die tekste. Daar was nie drukperse in die eerste eeu nie – dit het eers 1500 jaar later gekom met die gevolg dat die tekste deur kopieerders vermeerder is. Hulle kopieë is goed gekontroleer deur ander, maar daar het soms foute deurgeglip. Daar is ‘n afdeling in die Nuwe-Testamentiese wetenskap wat alleen maar probeer om die foute agter te kom deur tekste te vergelyk, nuwe opgrawings te maak, ens. Dit staan bekend as tekskritiek en hulle het groot spanne wat aan die tekste werk in Munster (Duitsland) en New York. In die geval van 666 en 616 is daar oorgeskryfde tekste wat 616 sê en oorgeskryfde tekste wat 666 sê. Die verskil tussen een en ses (as dit soos syfers geskryf word) is maar een Griekse lettertjie wat anders geskryf is. As een en ses uitgeskryf word, is die verskil groter. As egter na die tekste gekyk word waar 666 staan is dit oorweldigend. Daar bestaan eintlik min twyfel dat die oorspronklike manuskrip 666 gelees het – daar is meer as sewe baie goeie (betroubare = met min foute) manuskripte wat 666 lees en maar een wat 616 lees. Irenaeus (laaste deel van die tweede eeu) noem dat die lesing 616 toe al bekend was, maar dat alle goeie en ou manuskripte wat hy ken 666 lees.

Waarom sou die 666 dan na 616 verander het as dit nie ‘n fout van die oorskrywer was nie? ‘n Sterk teorie is dat dit doelbewus van 666 na 616 verander is. In Grieks het hulle nie syfers soos ons gehad nie (bv 1, 2, 3). Wat hulle wel gehad het, was dat hulle die letters as syfers gebruik het, bv a=1 b=2 ens. As jy dus se jy het 3 skape het jy dit so geskryf: ‘Ek het ab skape”. Die leser het dan die ab bymekaar getel en geweet dit is drie. So kon jy name ook omskakel in syfers: Sê a=1 en n=50 en jy se: Ek het 51 lief”, sal die mense uitwerk dat dit a+n is en dan weet jy het An lief. Daar is sulke liefdesbriewe in van die ou stede wat opgegrawe is (Pompei). Keiser Nero se naam in Grieks was “Neron Keiser” en in Latyn “Nero Keiser” (as dit met Hebreeuse letters geskryf is). Die “n” het die 50 verskil van 666 na 616 gemaak. Daarom dink mense dat toe Latyn (die taal van die Romeine) belangriker as Grieks raak of toe die dokumente aan mense wat net Latyn kon praat gegee is, die getal so verander is.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Hoekom is Jesus nie herken nie? – Opvolg

Hoekom is Jesus nie herken nie? – Opvolg – Jan van der Watt

Erika vra:

Ek het die vraag gevra hoekom Jesus nie herken is na Sy opstanding nie en verskil van die antwoord wat u gee. In u antwoord beweer u dat Johannes 20 daarop dui dat Jesus herkenbaar was, maar dis dan juis Johannes 20 wat vertel van Maria Magdalena wat Jesus vir ŉ tuinwerker aangesien het! Sy smeek Jesus om haar te wys wat van haar Meester se liggaam geword het. In dieselfde gedeelte moes Jesus éérs sy hande en sy aan sy dissipels wys voordat hulle buite hulself van blydskap was om Hom te sien. ŉ Week later toe almal weer bymekaar was, moes Jesus vir Thomas OORTUIG dat dit Hy was deur te sê: Bring jou vinger en kom sit dit in My wonde! Thomas het hom dus nie herken nie. Jesus het skielik tussen hulle gestaan (Lukas 24:36). Hulle het hulle boeglam geskrik, want hulle het gedink dis ‘n spook (Lukas 24:37). Jesus sê toe vir hulle: Hoekom is julle so bang, staan nader (Lukas 24:38). Kyk die merke op My hande en voete, dis Ek Jesus, kom vat aan My (Lukas 24:39). Nadat hulle gevat en gevoel het, het party van blydskap rondgespring terwyl ander Hom met oopmond aangestaar het (Lukas 24:40). Verder beweer u , sonder verwysing, dat Jesus nie meer Sy gewone liggaam gehad het nie, maar dat Hy met ŉ verheerlikte liggaam opgestaan het. Is dit nie hoekom Hy nie herken is nie? Die vraag is dan: Wat is ŉ verheerlikte liggaam? Die Emmaus-gangers het ŉ gewone menslike liggaam gesien, Maria Magdalena het die liggaam van ŉ tuinier gesien, en Sy dissipels het ŉ spook gesien. Het Jesus ná Sy opstanding ŉ totaal nuwe voorkoms gehad? Verwysing: Van der Watt, Joubert & Smit (2008) Geloof in Aksie Bybel.

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Met Maria Magdalena se rol by die graf in Johannes 20 moet op die volgende gelet word: Kyk waarmee is sy die hele tyd besig: sy soek die liggaam van die Here wat weggeneem is – sy noem dit ‘n paar keer. Die skrywer wil dus aandui dat Maria se hele verwysingsraamwerk die dooie liggaam van Jesus is. Sy verwag dus nie die lewende Here nie en daarom word dit in 20:14 gesê dat sy nie geweet het dit is hy nie. As Jesus haar op haar naam noem (wat die tuinopsigter natuurlik nie geken het nie), herken sy Hom. Jesus ken die name van sy skape (Hoofstuk 10:1-10) en dan besef sy wie dit is. Die rede vir die onsekerheid is om die buitengewone van Jesus se opstanding te beklemtoon. Die dissipels het dit nie verwag nie en daarom die onsekerheid en onkunde as dit regtig gebeur. Dit is dus nie Jesus wat nie herkenbaar is nie, maar die dissipels en Maria wat Hom nie verwag en dus nie dadelik besef dat dit Hy is nie. Die klem lê glad nie op die feit dat hulle Jesus nie kan herken nie, maar op die feit dat hulle nie verwag dat dit Hy sal wees nie. Daarom geld die merke aan sy hande en sy sy as tekens dat dit regtig Hy is en niemand anders nie.

Wat sy liggaam betref – lees maar 1 Korintiërs 15 waar Paulus beskryf dat ons liggame met die opstanding anders sal wees, maar tog dieselfde. Die feit dat Jesus se liggaam nog lyk soos ‘n gewone liggaam bots nie met die gedagte dat die liggaam in aard ook ander kwaliteite het nie. Dit is dus soos ‘n menslike liggaam maar ook anders, want Hy kan eet, maar Hy kan ook deur deure loop – en dit met dieselfde liggaam.

Outeur: Prof Jan van der Watt