Vraag

Dawid was ’n groot Bybelse figuur en Godsman, soveel so dat Jesus uit sy nageslag gebore is. Waarom het hy en Salomo so baie vroue gehad ten spyte van die feit dat God vir Adam net Eva gegee het as vrou, en vir Noag en sy seuns elk net een vrou in die ark toegelaat het? Waar kom die reg vandaan om meer as een sielsverbintenis te mag hê?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die vraag sny die hele aangeleentheid aan van veelwywery of poligamie in die Bybel; dit is waar een man gelyktydig met meer as een vrou getroud is. Die gegewens hieroor kom hoofsaaklik uit die Ou Testament (OT), hoewel die Nuwe Testament (NT) ’n belangrike bydrae lewer in die beoordeling hiervan.

Ons moet onderskei tussen die voorkoms van poligamie en die beoordeling hiervan. Eersgenoemde is net beskrywend van aard; dit beskryf bloot hoe die verskynsel van poligamie in die OT voorkom. Laasgenoemde is meer normerend van aard; dit sê hoe ons die gegewens moet beoordeel: Is dit aanvaarbaar; spreek die Bybel ’n oordeel oor die verskynsel uit na een of ander kant toe? In ons antwoord hier onder sal ons die twee aspekte kombineer, met meer klem op laasgenoemde.

Ons moet begryp dat poligamie algemeen in die ou nabye Ooste voorgekom het, soos vandag nog in sekere Afrika-gemeenskappe. Ons moet dus nie verbaas wees as die verskynsel ook in oud-Israel opduik nie. Net soos die afgodediens van die omringende volke oorgespoel het na Israel, het veelwywery dit ook gedoen. Die Israeliete was kinders van hulle tyd. Wat in jou bure se omgewing aangaan, kom kort voor lank ook by jou voor. Dit was destyds so, dis vandag ook so, veral waar die wêreld vandag ’n klein wêrelddorpie geword het. Mense kyk by mekaar af en neem mekaar se gewoontes oor, reg of verkeerd.

Die eerste wat ons van poligamie in die OT lees, is by Kain se nageslag. Lameg, die vyfde geslag na Kain, het twee vroue geneem (Gen 4:19). Hy was klaarblyklik ’n geweldenaar (Gen 4:23-24) en sy nageslag het waarskynlik in die groot vloed omgekom, en daarmee ook Kain se geslagslyn. Sommige verklaarders meen dat die Bybel daarmee wil aandui dat poligamie deel van die verdorwenheid van die mens was wat God so diep gegrief het dat Hy daarmee wou wegdoen met die sondvloed (Gen 6:6-7).

Die volgende wat ons van veelwywery lees, is by die aartsvader Abraham. Dié het twee vroue gehad, Sara en Ketura. Dis egter nie duidelik of Abraham eers met Ketura getroud is ná Sara se dood nie. Met die eerste oogopslag wil dit so lyk, want die beskrywing in Gen 25:1-6 volg ná die dood van Sara. Maar nou is daar in hierdie gedeelte ook sprake van ses kinders wat Abraham by Ketura verwek het, en dat hy nog byvroue ook gehad het. Dít kan weer op ’n vroeër tyd in Abraham se lewe dui, toe Sara nog geleef het. (Die geskiedskrywing in Genesis verloop nie altyd streng kronologies nie.) En dan is daar natuurlik die ongelukkige geskiedenis van Abraham se verbintenis met Sara (= Sarai) se slavin, Hagar, op Sara se aandrang (Gen 16). Dié loop daarop uit dat Sara vir Hagar wegjaag nadat daar onmin tussen hulle ontstaan het. Hagar is egter reeds swanger met Ismael en keer terug na Abraham se huishouding. Maar die prentjie wat deur die Bybel geteken word, is dat hierdie poligamiese verbintenisse van Abraham, hoewel dit nie uitdruklik veroordeel word nie, nie goeie gevolge gehad het nie. Byvoorbeeld, Ismael is uit Hagar gebore, en hy was in kompetisie met Isak, die seun van die belofte. Ismael se nageslag was by tye ook in konflik met Israel.

En dit is min of meer die trant wat mens ook by die ander gevalle van poligamie in die OT aantref (sonder om op almal in te gaan). Poligamie word nie pertinent veroordeel of verbied nie. Daar is selfs wetgewing wat problematiese gevalle probeer reguleer, byvoorbeeld waar die minder geliefde vrou se kinders moontlik benadeel kan word teenoor die meer geliefde een s’n (vgl Deut 21:15-17). Maar die blote feit dat so ’n reëling getref moes word, illustreer die probleem met poligamie, naamlik dat dit ’n resep is vir onmin, jaloesie en familietwiste. Afgesien van wat tussen Sara en Hagar gebeur het, is daar ook nog die geval van Hanna (die latere moeder van Samuel) en Peninna, die twee vroue van Elkana, waar die onvrugbare Hanna verag is deur die vrugbare Peninna (1 Sam 1:6). Omgekeerd het dit ook gebeur dat die onvrugbare vrou jaloers is op die vrugbare een, soos met Ragel en Lea, die vroue van Jakob (Gen 30:1). Die hele stryd van Jakob se vroue wat oorhoops lê met mekaar word treffend beskryf in Gen 30.

Wat in bogenoemde gevalle veral aanleiding gegee het tot poligamie was, enersyds, die onvrugbaarheid van een vrou en, andersyds, die begeerte by die man om baie kinders te hê. Want meer vroue en baie kinders help dat daar meer werkkragte in die huishouding is, wat lei tot groter welvaart en finansiële sekuriteit vir die man. Dit was dus dikwels gewoon ekonomiese faktore wat poligamie bevorder het.

’n Ietwat ander situasie is die poligamie wat ons by die konings aantref, veral by Dawid en Salomo. Hier word poligamie tot die oortreffende trap gevoer, met Dawid wat aanvanklik sewe vroue gehad het en toe nog meer byvroue geneem het (2 Sam 5:13). Dit alles téén die uitdruklike verbod van Deut 17:17 dat die koning nie “baie vroue” mag hê nie (dit word nie gespesifiseer hoeveel “baie” is nie), sodat hy nie aan die Here ontrou word nie. En dan praat mens nie eens van Salomo met sy sewe honderd vrouens en drie honderd byvroue nie (1 Kon 11:3). Kennelik gaan dit hier nie meer oor normale huwelike nie, maar oor koninklike harems waar mag, aansien en die sluit van politieke ooreenkomste tussen vorste en konings op die voorgrond is. En ons weet wat die uiteinde van Salomo was: Hy is deur sy vrouens verlei om ander gode te dien, waarop die toorn van die Here teen hom ontvlam het (1 Kon 11:4-9).

Poligamie was egter nie die gewone gang van sake in Israel nie. Die normale was dat mans slegs een vrou gehad het. Hulle kon in elk geval nie meer bekostig nie. En uit die manier waarop die OT die probleme en hartseer beskryf waarmee poligamie gepaard gegaan het, is dit duidelik dat dit nie die Godgewilde weg was nie. Hierby moet ook nog gevoeg word dat die monogame huwelik telkens as die aangewese weg voorgehou word. Die wysheidsgeskrifte (bv Prediker en Spreuke), waar baie alledaagse kwessies aangesny word, praat byvoorbeeld glad nie eens oor poligamie nie. Inteendeel, die talle plekke waar oor die vrou in die gesin gepraat word, is dit binne die konteks van die monogame huwelik (bv Spr 5:15-19; Pred 9:9). En die lof waarmee die ideale vrou van Spr 31:10-31 besing word, kan slegs binne die monogame huwelik verstaan word. Laasgenoemde word ook as uitgangspunt geneem deur die profete wanneer Israel as die enigste vrou voorgestel word wat God as sy bruid gekies het (bv Hos 2:1-4; Jer 2:2). En daardie pragtige liefdesliedere van Hooglied wat die liefde tussen man en vrou besing, maak slegs sin binne die konteks van die monogame verhouding.

Teen hierdie agtergrond is dit geen wonder nie dat wanneer Jesus oor die wese en bedoeling van die huwelik handel, binne die konteks van die debat oor egskeiding (Matt 19:4-6), Hy teruggryp na die skeppingsverhaal van Genesis, waar dit oor die skepping van een man en een vrou handel wat as vennote in die huwelik vir mekaar gegee word om mekaar in liefde en trou te dien en te ondersteun (Gen 1:27). Die monogame huwelik word ook deur Paulus in Ef 5:21-33 gebruik om die verhouding tussen Christus en sy kerk uit te beeld – Christus as die hemelse bruidegom wat alles vir sy bruid, die kerk, opoffer. Verder moet ook nog genoem word dat in ’n poligame huwelik die minderwaardige posisie van die vrou as volslae onderhorige en selfs net nog ’n besitting van die man, veel opvallender is as in ’n monogame huwelik. Dit is uiteindelik slegs in ’n monogame verhouding waar die gelyke posisie van man en vrou die beste na vore kom, soos wat in Gal 3:28 veronderstel word. Man en vrou is gelyke vennote en sielsgenote van mekaar, en die monogame huwelik bied die beste konteks vir hierdie gelykheid om te ontwikkel.

Om op te som: Hoewel daar ’n tyd in die Godsvolk se lewe was waar poligamie voorgekom het, soos beskryf in die OT, moet dit as ’n afbuiging en verwording van die wil van God verstaan word. Dit was ’n tyd waar die volk meer volgens die voorbeeld van die omringende nasies geleef het as volgens die wil van God, en ook die slegte gevolge daarvan moes dra. Die bedoeling van God was altyd dat die huwelik as ’n verhouding tussen een man en een vrou gesien sal word. Hierdie verhouding word ook veronderstel in die sewende gebod: “Jy mag nie egbreuk pleeg nie.” Díe gebod is slegs goed verstaanbaar teen die agtergrond van die monogame huwelik. En waar die mens hierdie gebod verontagsaam, word die wese van die huwelik aangetas en ontstaan daar noodwendig allerlei probleme. Nogtans is dit treffend hoe die Here selfs waar sy wil oortree word, telkens genadig optree en maatreëls instel om ’n situasie wat streng gesproke teen sy wil is, te beredder. Wat weer eens wys dat ons ’n genadige God dien.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Vraag

Staan daar in die Bybel? ” Geen jota of tittel sal bygevoeg word….sonder dat die Woord sal vergaan nie…..?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

In Jesus se bergrede (Matteus 5:17-18) sê Hy: 17 ‘Moenie eers daaraan dink dat Ek gekom het om die Wet of die Profete af te skaf nie. Ek het nie gekom om af te skaf nie, maar om te vervul. 18 Amen, Ek sê vir julle: Totdat die hemel en die aarde tot niet gaan, sal daar beslis geen jota of tittel van die Wet tot niet gaan nie, totdat alles vervul is.’ Die jota is die kleinste letter van die Hebreeuse afabet en die tittel die kleinste vokaalteken. So staan dit in die oorspronklike Grieks (een iõta en een keraía), in die 1933 en 1953 en 2020 vertalings van die Afrikaanse Bybel, maar die 1983-vertaling het die betekenis daarvan gegee, nl. as ‘een letter of letterstrepie van die wet.’

Skrywer: Prof Francois Malan

Vraag

Hoe moet ons Hebreërs 6:4 – 6 verstaan?

 Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Hebreërs 6:4-6 lui soos volg (1983-Afrikaanse Vertaling):

4 Wanneer mense een keer deur God verlig is, die hemelse gawe ontvang en deel gekry het aan die Heilige Gees, 5 die goeie woord van God leer ken het en die kragte van die toekomstige wêreld ondervind het 6 en dan nogtans afvallig geword het, is dit onmoontlik om hulle weer tot bekering te bring. In hulleself kruisig hulle immers weer die Seun van God en maak hulle Hom in die openbaar tot ’n bespotting.

Die geloofsprobleem wat hierdie verse oproep, lê in die woorde: “… is dit onmoontlik om hulle weer tot bekering te bring.” Hierdie woorde laat dit klink asof mens nie weer God se genade kan ondervind as jy in sonde geval het nie, asof jy totaal uit die genade van God kan val. En vir ons gevoel druis dit in teen die opvatting waarmee baie gelowiges grootgeword het, naamlik: Eenmaal ’n kind van God, altyd ’n kind van God. Verder, dit trek oënskynlik ook ’n streep deur die lering van ’n belangrike Protestantse belydenisskrif, die Dordtse Leerreëls (DL), wat sê dat die genade van God onverliesbaar is. DL V/6 leer naamlik dat God die gelowiges nie só diep laat val dat hulle uit die genade en uit die staat van regverdiging uitval nie. Verder, daar is ook Bybeltekste wat dié gedagte duidelik ondersteun, soos Johannes 10:28 wat sê dat God ons die ewige lewe gee en dat niemand ons uit sy hand kan ruk nie. Dit wil dus lyk asof Hebreërs 6:4-6 met sy harde uitspraak dat dit onmoontlik is om weer tot bekering te kom na bepaalde sondes, uit pas is met hierdie gevestigde opvatting.

Ons moet egter mooi begryp waaroor dit in die Hebreërboek gaan. Die hele boek is daarop ingestel om die lesers te laat volhard in die geloof. Die skrywer is deeglik bewus van tekens van afvalligheid in die gemeente, dat hulle besig is om te veragter in die geloof. Dié toedrag van sake word onder andere in 5:11-14 beskryf. Die skrywer sê dat die lesers teen dié tyd al leermeesters in die Christelike leer en lewe moes gewees het, maar nou moet hulle steeds in die basiese dinge onderrig word. Hulle is nog soos kindertjies in die geloof wat as ’t ware met melk gevoed moet word; hulle kan nog nie vaste kos inneem nie. Maar daar is ook ’n erger situasie aan die ontwikkel: Daar is mense wat hulle geloof in Christus volledig prysgee en weer terugkeer na hulle vorige bestaan (waarskynlik die Joodse geloof). Die skrywer waarsku daarom teen opsetlike sondes nadat mens die kennis van die waarheid ontvang het (10:26); hy waarsku teen die oordeel van God (10:28-31) en roep hulle op om te volhard (10:32-39). Vervolgens (hfst 11) spoor hy hulle aan deur middel van die lang lys van gelowiges uit die Ou Testament wat tot die einde van hulle lewe in die geloof volhard het, en vermaan hulle verder om Jesus, die Begin en Voleinder van die geloof, in die oog te hou (12:1-2). En hy waarsku weer eens dat hulle nie van die genade van God afvallig moet word nie (12:15). In dié verband roep hy die slegte voorbeeld van Esau in herinnering. Esau het op ’n ligsinnige manier van sy geboortereg afstand gedoen en toe agterna gevind dat hy nie die saak kon regstel nie, al het hy dit met trane gesoek (12:16-17). Laasgenoemde klink baie dieselfde as waarteen die skrywer sy lesers waarsku in 6:4-6 – dat mens nie weer tot bekering kan kom as jy eers eenmaal die waarheid prysgegee het nie. Die blote feit dat die skrywer drie keer pertinent oor hierdie kwessie handel (hfst 6, 10 en 12), wys hoe belangrik dit vir hom was en hoe bekommerd hy oor die lesers se geestelike veragtering was.

Dit is dus duidelik dat die skrywer sy lesers deurgaans op ’n ernstige manier vermaan om nie die genade van God prys te gee nie, omdat dit ernstige gevolge vir hulle mag inhou. Die sonde waarteen hy hulle veral waarsku, is dié van apostasie of totale prysgawe van die geloof in Christus – dat jy die waarheid van die evangelie van Jesus Christus waarvan jy aanvanklik oortuig was, op ’n argelose en minagtende manier eenvoudig prysgee. Hierdie situasie word in 6:4 beskryf: As jy een keer deur God verlig is, die hemelse gawe ontvang en deel gekry het aan die Heilige Gees, die goeie woord leer ken en die krag van die koninkryk van God ervaar het, en dit nogtans willens en wetens en/of op ’n agtelosige manier prysgee – dan het jy die sonde van totale afval gepleeg en is daar nie verdere bekering moontlik nie; dan bly slegs die oordeel van God oor. Dié oordeel word met ’n voorbeeld uit die natuur beskryf (6:7-8): As ’n stuk grond baie reën van bo én sorg van die boer ontvang het, maar nogtans net dorings en dissels voortbring, het dit hom as inherent onvrugbaar bewys en is die vuur sy voorland (simbool van God se oordeel).

Ons moet verder begryp teen watter godsdienstige agtergrond die skrywer skryf. Hy is van oortuiging dat as mens eenmaal die genade van God verwerp het, daar nie ’n tweede kans moontlik is nie. Die wortels van hierdie opvatting lê diep in die Joodse agtergrond. In die Ou Testament wys Esegiël 18:24-26 byvoorbeeld daarop dat as ’n gelowige altyd die wil van God gedoen het en dan soos ’n goddelose begin lewe, hy sal sterf weens sy afvalligheid; niks van sy vorige getrouheid aan God sal tot sy krediet gereken word nie. En in verskeie rabbynse geskrifte word gewys op sekere sondes waarvoor daar nie vergifnis moontlik is nie, soos onder andere apostasie – wanneer ’n voormalige gelowige hom volledig tuis gemaak het in die sonde van ongeloof. Ook vroeg-Christelike geskrifte, soos die Pastor van Hermas, huldig die mening dat daar ’n grens aan vergifnis is: As jy eenmaal gedoop is en dan voortgaan met ’n goddelose lewe, is daar geen tweede kans moontlik nie. Dit is duidelik dat ook die Hebreërskrywer binne hierdie denkklimaat beweeg. ’n Mens het maar een kans by God, jy mag dus nie ligtelik daarmee omgaan nie. Dit beklemtoon veral die heiligheid van God en die kosbaarheid van sy genade. Dit laat ons die “harde” woorde van 6:4-6 beter verstaan. Die skrywer bedoel wat hy sê: As jy eenmaal die genade van God ontvang het en dan volledig afvallig raak, het jy jouself as permanent onbevoeg bewys vir God se genade; geen tweede kans kan iets hieraan verander nie.

Voordat ons egter verkeerde afleidings uit hierdie siening van die skrywer maak, moet ons sy bedoeling mooi verstaan. Die skrywer probeer nie paal en perk stel aan God se genade en vergifnis nie, maar is eerder daarop uit om die lesers in die sterkste taal tot sy beskikking te waarsku om nie in ongeloof te verval nie. En dit doen hy deur op die eenmaligheid van God se genade te wys en dat mens nie daarmee moet speel nie, in ooreenstemming met die opvattings hieroor wat destyds in omloop was en waarin hy gedeel het. Die bedoeling is dus nie om aan God se genade en vergifnis grense te stel nie, maar om op die sterkste moontlike manier te waarsku teen totale afval. ’n Mens kan dit ook so stel: Die skrywer bedien homself van ’n retoriese tegniek van sy tyd – oppas vir die oordeel van God oor afvalligheid – om sy lesers te oortuig om te volhard in die geloof.

Hoe ver die genade van God presies strek, weet ons nie. Dis nie in ons hande om daaroor te oordeel nie. Ons weet dit strek oneindig ver en wyd. Maar wat ons wel kan sê – en daar moet ons met die Hebreërskrywer saamstem – is dat mens nie met God se genade kan speel nie. Genade is nie goedkoop nie, mens mag nie ligtelik daarmee omgaan nie. God is nie ’n goedige oupatjie wat maar altyd bereid is om – ongeag hoe ons lewe – ons foutjies oor te sien nie. Hy is ook die heilige God wat van ons volle oorgawe aan Hom en ’n heilige lewenswandel vereis. Daarom sê God aan sy kerk: “Wees heilig, want Ek is heilig” (1 Petrus 1:16). Daar is dus slegs een manier waarop ons die spreuk “eenmaal ’n kind van God, altyd ’n kind van God” vir onsself kan toeëien, en dit is wanneer ons volhard in die geloof. Slegs op daardie weg kan ons seker wees dat God ons in sy ewige arms hou en nie sal toelaat dat ons bo ons kragte versoek word nie (1 Korintiërs 10:13). Natuurlik, in hierdie geloofstryd van volharding is ons nie volmaak nie, ons struikel dikwels. Nogtans ons hoef nooit te twyfel aan sy genade en dat Hy ons sonde en gebrokenheid vergewe nie. Maar wie opsetlik voortgaan met ’n ligsinnige, God-onterende lewe en telkens maar net God se genade as handige “ontsmettingsmiddel” wil inroep, speel met vuur. So iemand mag vind dat hy by die laaste omdraaipunt verby beweeg het, dat God se genade uitgeloop het. Niemand weet egter wanneer daardie punt bereik word nie. Dis nie vir ons om te oordeel nie, dit lê volledig in God se hande. Maar daar ís so ’n punt. En die Hebreërskrywer het gesien die gevaarligte begin flikker. Daarom dat hy waarsku: Jy wat tot die lig gekom het, volhard daarin. Dis die enigste pad waarop daar sekerheid en rus is. Dít is die boodskap van Hebreërs 6:4-6.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Vraag

Boodskapteks: Ons sonde word/is vergewe omdat ons glo. Ons glo ook dat daar vir ons sondes betaal is aan die kruis, deur die bloed van Jesus. Waarom bid ons dan nog altyd en vra dat ons sondes vergewe moet word? Glo ons dit nie werklik nie?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die antwoord op ons vraagsteller se vraag is kort en kragtig: albei is tegelyk waar. Ons word vir eens en vir altyd opgeneem in God se genade wanneer Hy ons sonde in Christus Jesus vergewe, maar dis ook deel van die normale geloofslewe om daagliks te bid dat God ons sonde sal vergewe, soos Jesus ons in die Ons Vader-gebed geleer het (Matteus 6:12): “Vergeef ons ons oortredings soos ons ook dié vergewe wat teen ons oortree.”

Maar kom ek verduidelik hierdie waarheid breedvoeriger.

God vergewe omdat Hy goed is

Voordat ek ingaan op die verhouding tussen eenmalige en voortdurende vergifnis, moet ons eers een tree terug neem en vra: Hoekom vergewe God ons sonde? Ek handel spesifiek hieroor omdat die vraagsteller sê dat God vergewe omdat ons glo dat daar vir ons sondes betaal is aan die kruis. Paulus verwoord hierdie gedagte in Romeine 5:8 so: “God bewys sy liefde vir ons juis hierin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was.” In Christus versoen God Homself met die sondige wêreld en reken Hy die mense hulle oortredinge nie toe nie (2 Korintiërs 5:19). Die vergifnis is dáár, beskikbaar; die genade-fees is gereed gemaak in Christus. Nou wag God met ’n oop hart en uitgestrekte arms vir die wêreld om die uitnodiging te aanvaar en die genade-fees te kom geniet. En dit doen ons wanneer ons glo, dit wil sê, wanneer ons besef dat ons niks uit onsself vir God kan aanbied op grond waarvan Hy ons sondes moet vergewe nie. Nee, Hy doen dit enkel en alleen omdat Hy genadig en goed is, én omdat Hy die regsbasis vir die vergifnis van sonde daargestel het, naamlik deur Christus in ons plek vir ons sonde te straf. God sien dus nie die sonde oor nie, maar straf dit aan Christus. Hy spreek ons vry omdat Hy Christus soos ’n sondaar in ons plek behandel het (2 Korintiërs 5:21).

As God vergewe, doen Hy dit vir eens en altyd

Vervolgens ontstaan die vraag: As God ons vergewe omdat Hy goed is en omdat Hy ons sonde aan Christus gestraf het, hoe lank bly dit geldig? Is God se vergifnis afhanklik van ons voortdurende sondebelydenis en smeking om vergifnis om so seker te maak dat ons nie sy guns en vergifnis verloor nie? Met ander woorde, veroorsaak God se vergifnis nie ’n soort blywende onsekerheid of selfs angstigheid by die gelowige nie? Waar staan ek werklik op die langtermyn met God? Byvoorbeeld, wat van sondes wat ek nog nie bely het nie? Of sondes waarvan ek nie eens bewus is nie? Of sondes wat ek nog gaan doen? Plaas hierdie onbelede sondes nie my verhouding met God in gevaar nie? Beteken dit dat ek op ’n wilde soektog moet gaan na al my vermeende en onontdekte sondes sodat ek dit kan bely ten einde daarvoor vergewe te word?

Hierop kan ons onomwonde antwoord dat die verhouding met God nie ’n quid pro quo-een (“iets vir iets”) is nie. Dit beteken: Dit is nie so dat vir elke moontlike ding wat mag skeefloop in hierdie verhouding God van ons ’n gepaste “teenprestasie” verwag om weer die verhouding te herstel nie. En indien hierdie teenprestasie nie gelewer word nie, dan verbeur ons die seën van God en dreig die verhouding om tot niet te gaan. Nee, die gelowige rus vir tyd en ewigheid in ’n geborge en veilige verhouding met God. Ons is nie vasgevang in ’n wettiese opset waar ons suutjies moet trap en gedurig senuagtig oor die skouer loer of ons God nie dalk geaffronteer het nie. Nee, ons is soos kinders in die ouerhuis. Vir seker is alles nie perfek nie; baie dinge loop verkeerd; daar is onbelede sondes; ons selfinsig is nooit volmaak nie. Maar by God as Vader het ons tuisgekom, rustig geword. Sy Seun het immers gesê: “Kom na My toe, almal wat uitgeput en oorlaai is, en Ek sal julle rus gee” (Matteus 11:28). By God is daar rus, kalmte, geborgenheid en vreugde. Wat meer is, dis ’n liefdesverhouding, en ware liefde dryf die vrees na buite (1 Johannes 4:18). Ons het die Gees van vryheid ontvang wat maak dat ons nie die hele tyd in vrees en onsekerheid lewe nie. Die Gees maak ons tot kinders van God, en as kinders is ons sy ewige erfgename (Romeine 8:15-17). En niemand kan ons aankla of beskuldig dat ons vanweë ons onvolmaaktheid nie vir tyd en ewigheid aan Hom behoort nie. Niks in die hemel of op die aarde kan ons skei van God se liefde in Christus nie, nie eens ons onbelede sondes nie (Romeine 8:31-39).

So gesien is dit nie voorbarig nie maar juis tekenend van kinderlike vertroue wanneer ons sê: Daar is geen plek vir onsekerheid en angs in die verhouding met God nie. Ook my onbelede, onbekende én toekomstige sondes is vergewe. My totale gebrokenheid word ondervang deur God se vergifnis wat ten diepste nie afhanklik is van my belydenis van sonde nie, maar van sy genade en liefde in Christus.

Eenmalige vergifnis en voortdurende pleit om vergifnis is keersye van mekaar

Nou kom ons by die spesifieke vraag van ons vraagsteller: Hoe pas sondebelydenis en pleit om God se vergifnis in die normale geloofsverhouding met God in? Anders gestel: Lei berou en sondebelydenis tot geloof in God, of is dit andersom: Berou en sondebelydenis vloei voort uit die geloofsverhouding met God?

Ideaal gesproke behoort ’n “sondebesef” tot geloof in God te lei, maar die geskiedenis leer ons dat dit nie altyd die geval is nie. Hier kan ons dink aan Judas Iskariot. Ja, hy het tot ’n bepaalde sondebesef gekom net nadat hy Jesus verraai het (Matteus 27:3-4), maar dit het nie tot sy redding gelei nie; inteendeel, hy het in wanhoop homself gaan ophang.

Wat eintlik gebeur, is dat die aanvanklike ontmoeting met God lei tot sondebesef, soos Petrus ervaar het tydens die wonderbaarlike visvangs (Lukas 5:8). Hy is so oorstelp deur hierdie gebeure dat hy uitroep: “Gaan weg van my af Here, want ek is ’n sondige mens.” Hy besef hy is op heilige grond, dat hy in die teenwoordigheid van die Heilige is, en dat hy ’n sondaar is. Dit het ook gebeur toe Johannes die Doper met sy prediking begin het: “Bekeer julle en laat julle doop en God sal julle sondes vergewe” (Lukas 3:3). Hierop het die mense in groot getalle na hom uitgegaan en hulle sondes bely, en gevra wat hulle te doen staan (Lukas 3:7,10-14). In die lig van die ontsagwekkende teenwoordigheid van God se koninkryk is daar net een gepaste reaksie: Sondebesef, skuldbelydenis, ontvangs van God se vergifnis in die geloof, en ’n lewe wat in pas is met God se wil. Maar hierdie aanvanklike daad van geloof moet deel word van die normale geloofslewe. Die groeiende besef van wie God en wie ek is, wat voortvloei uit die groeiproses in ’n normale geloofslewe, lei tot verdieping in sondebesef en -belydenis. Opregte boetvaardigheid word gebore, én verdiep algaande, vanuit die geloofsverhouding met God. Dit is die logiese uitvloeisel van ’n lewe coram Deo (“voor die aangesig van God”).

In hierdie verband het Calvyn gepraat van die Christelike lewe as een van mortificatio en vivificatio, wat beteken: die doding of kruisiging van die vlees (die ou natuur), en die opstanding van die nuwe mens, die vernuwing tot ’n lewe in Christus. So gesien vorm mortificatio en vivificatio keersye van mekaar; beter gestel: die doding van die ou natuur vind plaas vanuit die vernuwing van my lewe in Christus. Hoe nader ek aan Christus leef, hoe meer ek die nuwe mens in Christus ervaar en uitleef – hoe meer haat ek my ou natuur en kruisig ek dit. Die belydenis van sonde en smeking om God se vergifnis is dus nie net ’n eenmalige daad van berou nie, maar deel van ’n lewenslange groei na Christus toe. Hoe meer ek my aan Christus verbind, hoe meer ontdek ek my sonde en wek dit voortdurend die behoefte om my sonde te bely en God te smeek om vergifnis. Uiteraard nie op ’n vreesagtige en patologiese manier nie; dit is net die spontane uitvloeisel van ’n lewe saam met Christus. Ek ontdek en erken algaande die waarheid van Romeine 3:23: “Almal het gesondig, en het nie deel aan die heerlikheid van God nie.” Die Christelike lewe bestaan derhalwe daarin om dood te wees vir die sonde (mortificatio), maar te lewe vir God (vivificatio), omdat ons een is met Christus (Romeine 6:11).

So gesien is daar geen teenstrydigheid tussen die feit dat ek vir tyd en ewigheid deur God vergewe is, enersyds, en die behoefte om voortdurend God se vergifnis te soek nie, andersyds. Laasgenoemde is die uitvloeisel van ’n lewe in die teenwoordigheid van God.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl