Is jy arm van Gees? – Dr Kobus Kok

In Matteus 5-7 vind ons die sogenaamde Bergrede van Jesus. Hier leer Jesus die skare, en deel hy met hulle belangrike konsepte en geestelike waarhede rondom die koninkryk. 

In die Afrikaanse Nuwe Vertaling van Matteus 5:3 lees ons die volgende: “Geseënd is dié wat weet hoe afhanklik hulle van God is, want aan hulle behoort die koninkryk van die hemel.”

In die Ou Vertaling lees ons dit so effens anders: “Salig is die wat arm van gees is, want aan hulle behoort die koninkryk van die hemele.”

Die vraag is dan, hoekom lyk hierdie twee vertalings so verskillend van mekaar? Die antwoord lê in die oorspronklike teks, naamlik die Griekse Nuwe Testamentiese teks, en in die teorie oor vertaling. In die vertaalwetenskap praat die geleerdes onder andere van ‘n letterlike vertaling en dinamiese vertaling van die Griekse teks. Met die letterlike vertaling, vertaal ons die Griekse woorde net soos dit daar staan in die Grieks. Die probleem met sulke vertalings is egter dat hierdie soort vertaling nie altyd mooi vir ons help om presies te kan verstaan wat daar gesê word nie, omdat die manier van praat en die beelde wat gebruik is in die antieke tyd en antieke kultuur nie noodwendig meer so gebruik word nie. Vat maar net ‘n hedendaagse voorbeeld: “Die man is hoog in die takke met sy Sanna in sy hand op die wa.” Indien mens dit letterlik in Engels sou vertaal, sou mens dit so vertaal: “The man is high in the trees with his Sanna in his hand on the wagon.” Enige iemand kan sien dit is sommer ‘n deurmekaar en misleidende vertaling. In Afrikaans het ons natuurlik ‘n spreekwoordelike manier van praat, waar “hoog in die takke” iemand beskryf wat dronk is. ‘n Sanna was ‘n geweer in die tyd van die Boere-oorlog in 1899-1902, en ‘n wa verwys waarskynlik na ‘n ossewa. Daarom sal ‘n dinamiese vertaling eintlik beter wees, omdat dit die oorspronklike bedoeling van die teks en die betekenis beter weergee: “Die man is dronk en sit met sy Sanna-geweer op die ossewa”. Die Engelse dinamiese vertaling sal dus ook meer sin maak: “The man is drunk and sits with his gun on the wagon.”

Net so werk ons met vertalings van die Bybel. In ‘n sekere sin sou ons kon sê dat die Afrikaanse Ou Vertaling nader aan ‘n letterlike vertaling van die Grieks is en ook in ‘n Afrikaans wat jare terug gepraat is en waarvan sommige woorde nie meer so bekend is nie. Daarom word “salig” eerder vertaal met “geseënd” en dit is in elk geval ‘n meer akkurate beskrywing van die woord “makarioi” in die Grieks. Verder sien ons dat die woord “arm van gees”, in die Nuwe vertaling met “hoe afhanklik hulle van God is”, vertaal word. Hierdie betekenis is weereens nader aan die woord “ptogoi” wat ons in die oorspronklike Grieks vind. Die konteks van die antieke tyd moet dalk eers beskryf word om die laasgenoemde sin beter te verstaan.

In die antieke wêreld van die Bybel het die samelewingstrukture effens anders daarna uitgesien as vandag, en het soos ‘n piramide gelyk. Daar was ten minste twee groot groeperings, naamlik die rykes en die armes. Die rykes, aan die bopunt van die piramide, het bestaan uit twee prominente strata naamlik die hoër ryk klasse (senatorial) en die laer ryk klasse (equestrian) wat ongeveer 1-3% van die totale samelewing uitgemaak het. Heel onder aan die piramide was die massa arm mense, waarvan sommige ook slawe was. In die middel tussen die twee groepe het ons die middelklas gehad wat minder as die armes was. Dit beteken dat die meeste mense in die antieke tyd arm was en ons weet vandag dat die rykes die armes oor die algemeen uitgebuit het en teenoor hulle gediskrimineer het. In Griekse literatuur verwys die term “ptogoi” na die groot groep arm mense, en veral na die bedelaars – die wat die afhanklikste was en eintlik aan die heel onderste punt van die broodlyn geleef het.

Die teks van Matteus praat dan in die Grieks van die “ptogoi to pneumati” (die armes van gees). Hierdie mense is dus diegene wat weet hoe afhanklik hulle van God is. Matteus sê dat sulke mense, wat weet hoe “ptogoi” (arm) hulle is, of hoe afhanklik hulle van God is, diegene sal wees wat sal beleef hoe God voorsien, hulle sal waarlik gelukkig en geseënd wees. Matteus sê dus dat om arm van gees te wees, ‘n goeie ding is, want mense wat arm van gees is, is hulle wat weet hoe afhanklik hulle van God is, en aan hulle behoort die koninkryk van die hemele. Mag jy ook “arm van gees” wees. Dit is vir Matteus dus eintlik ‘n kompliment en nie ‘n belediging nie! 

Outeur: Dr Kobus Kok

God stel konings aan en sit hulle af

Jan Smith vra:

Daniël noem dat God konings aanstel en afsit. Maar die ou slang het soveel mag in alles dat hy ook die lewe wat deur God geskep is in die baarmoeder van ‘n moeder kan beïnvloed (byvoorbeeld onderontwikkeling van organe, Down sindroom, ens.).Is die afleiding dan nie ook maar dat die duiwel ‘n hand het in die vestiging van alleenheersers, despote, korrupte regerings ens. nie? Pilatus het nie die mag gehad as dit nie van Bo gekom het nie maar in sy geval was hy ook in die hande van die Joodse gepeupel. Romeine 13:1 sê: …want daar is geen mag behalwe van God nie, en die wat daar is, is deur God ingestel,…Hierdie is vir my ‘n paradoks want hoe kan/wil God dan ‘n nasie met baie onskuldiges – meeste kinders (byvoorbeeld Zimbabwe) deur een man ten gronde laat gaan? My kop is te plat. Baie, baie dankie vir hierdie webwerf. Ek glo dit is van die Here op ‘n baie tydige tydstip in ons lewe.

Antwoord deur Prof Jan van der Watt

Die vraag gaan oor die probleem van die mag wat die duiwel het al het God alles gemaak en al is dit God wat ook regerings aanstel en aan hulle mag gee. Die vraag sluit aan by ʼn vorige vraag wat op die webblad bespreek is, naamlik, waarom God lyding toelaat. Lees asseblief die artikel. Daar is gewys dat die duiwel wel nog toegelaat word deur God om sekere dinge te doen, soos om regerings te beïnvloed, lyding en siekte te veroorsaak, en so aan. As ons vra hoekom, is daar nie altyd duidelike antwoorde nie. Job sê dat God so groot is, dat ons nooit alles wat Hy doen sal kan verstaan nie. Daarom sal ons ook nie altyd kan verstaan waarom God lyding en sulke dinge toelaat nie. Openbaring verduidelik weer dat dit byna soos ʼn oorlog is – in ʼn oorlog is daar verskillende skermutselinge (veldslae), maar dan is daar die groot oorlog ook. Die groot oorlog is deur God klaar gewen. Jesus het die duiwel verslaan. Die duiwel val egter nog die gelowiges aan (klein skermutselinge waar die duiwel sy laaste stuiptrekkings gee) en God laat hom toe, want die finale uitwissing van die duiwel is naby. Daarom moet gelowiges maar net moed hou. God sal hulle uiteindelik laat seëvier. Dan lees ons ook dat mense van nature geneig is om sonde te doen – hulle het sonde in hulle harte.

Om terug te kom na jou vraag toe: God het wel die regerings aangestel en die wêreld ook goed gemaak, maar die sonde het dit skeef getrek en stukkend gemaak. Daarvoor was die duiwel verantwoordelik. Hy  meng die hele tyd in en probeer wat God gedoen het, deurmekaar krap. Daarom steek hy ook sy neus in regerings in en as die regeringsleiers toelaat dat hy hulle negatief begin beïnvloed, dan sien ʼn mens dit in die optrede van die staatsleiers.

Gelukkig, kan ons as gelowiges uitsien na die nuwe Jerusalem waar daar vrede en vreugde sal heers en mense nie siek word nie.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Die wit perd – Vraag

Annamarie Dekker vra:

Ek het net die volgende vraag asseblief: Joanita du Plessis het ‘n liedjie wat sy sing van die ruiter op die wit perd wat kom om ons te haal. In Openbaring lees en verstaan ons dat die ruiter op die witperd die antichris is, of verstaan ons verkeerd? Sal waardeer as u net dit vir ons kan uitklaar. Baie dankie.

Prof Jan van der Watt antwoord:

In Openbaring lees ons op twee plekke van ʼn ruiter op ʼn wit perd: Openbaring 6:2 en 19:11vv. Die ruiters in die twee plekke in Openbaring is nie dieselfde nie.

Net eers ʼn paar woorde oor simbole in Openbaring. Dieselfde simbole kan vir verskillende dinge gebruik word – neem byvoorbeeld die kruis: dit kan gebruik word as Christelike simbool, of in wiskunde kan ʼn kruis agter jou som wys dat jou antwoord verkeerd is; ʼn rooi kruis op ʼn kar kan die simbool vir die Rooikruis wees, en so aan. Die konteks help ʼn mens dus om die betekenis van ʼn simbool vas te stel. In Openbaring simboliseer “wit” oorwinning of heiligheid; ʼn “perd” staan vir oorlog. Die persoon wat dus op ʼn “wit perd” ry is dus die oorwinnaar (wit) in ʼn oorlog (perd).

In Openbaring 19:11vv. is die Ruiter op die wit perd Jesus wat teen die magte van die duiwel optrek. Die hele konteks sê dit vir ons: Hy kom uit die hemel, sy naam is “Woord van God” (Johannes 1:1), Hy is regverdig, ens.

In Openbaring 6:1-8 is die storie egter anders. Daar is die ruiter op die wit perd deel van ʼn groter prentjie van drie ander perde (ʼn weermag) wat geleidelik verskyn. Die vier ruiters met hulle perde wil dus saam ʼn boodskap gee. Al vier ruiters ry op perde – dus gaan dit oor oorlog. Die perde het egter verskillende kleure wat vir ons ʼn boodskap of preek gee: eers verskyn die wit perd. Dit lyk dus of die weermag wenners is; dan verskyn ʼn rooi (= bloed, lewe/dood) perd en daar kom onvrede op die wêreld. Die oorlog begin dus die wêreld deurmekaar krap. Dan kom die swart (= hongersnood) perd en mense begin honger ly. Dit begin dus al hoe slegter gaan – nie net die vrede begin verdwyn nie, maar mense het nie meer kos om te eet nie. As die grys (= dood) perd kom, sterf die mense. Hierdie weermag, hoewel dit lyk of dit aanvanklik wen, bring geleidelike vernietiging oor die wêreld – eers onvrede, dan hongersnood, dan dood.

Waarvan is die perde die simbool? Dit is ʼn simbool van die duiwel en sy werk. Die magte wat aan die kant van die duiwel veg (waarskynlik die Romeinse Ryk in daardie tyd) lyk aanvanklik of hulle die sterkste is en wen, maar tipies van die duiwel loop alles op ʼn gemors uit – onvrede, honger en dood. So, wat op die oog af aan die begin goed lyk, loop op die langer termyn op die dood uit. As jy in die weermag (van Satan) wil gaan veg, moet jy dus weet wat jou uiteinde gaan wees.

Dus, in Openbaring 19 verwys die Ruiter op die wit perd na Jesus wat oor die duiwel en sy magter seëvier. In Openbaring 6 verwys dit na die weermag van die duiwel wat uiteindelik alles vernietig. 

Outeur: Prof Jan van der Watt

144 000

Jan Smith vra:

Openbaring 7 en 14: Hoofstuk 7:4: En ek het die getal van die verseëldes gehoor: honderd vier en veertig duisend verseëldes uit al die stamme van Israel. Hoofstuk 14:3: …en niemand kon die lied leer nie behalwe die honderd vier en veertig duisend wat van die aarde vrygekoop is. Vers 4: Dit is hulle wat hulself met vroue nie besoedel het nie, want hulle is maagdelik rein; dit is hulle wat die Lam volg waar Hy ook heengaan; dit is hulle wat gekoop is uit die mense as eerstelinge vir God en die Lam. Hierdie twee groepe is waarskynlik dieselfde voortspruitend uit die twaalf stamme van Israel. Hulle het egter ‘n besondere eienskap: Hulle is maagdelik rein en is gekoop uit die mense as eerstelinge van God. Hulle staan op die berg Sion met die Naam van die Vader en Jesus op hulle voorhoofde geskrywe en onder begeleiding van siters sing hulle ‘n nuwe lied. Verder is daar geen melding van die mense nie. Het u dalk enige idee wie hulle sou wees en in watter konteks ons hulle met die res van Openbaring moet/kan plaas. Baie dankie. 

Prof Jan van der Watt antwoord:

a) Eers moet daar ʼn opmerking oor die 144,000 gemaak word. Dit is ʼn simboliese getal, waarvoor Openbaring natuurlik baie bekend is. Dit word gewoonlik so verklaar:

• 10 is die getal van volkomenheid/volmaaktheid. In die Joodse en die Griekse wêreld was die getal as getal van volmaaktheid gesien.
• 10x10x10 = 1000: Die maalteken in simboliese getalle beteken intensivering. Die drie maal dui op ʼn kubus (vierkantige blokkie waarvan die sye presies dieselfde lengte het). Ou antieke heiligdomme is dikwels as kubusse gebou om volmaaktheid aan te dui.
• 3×4 = 12: 4 is die getal van die wêreld (die wêreld het vier hoeke) en 3 die getal van die geestelike wêreld. 3×4 beteken dus daar waar die wêreld en God (die geestelike) intensief met mekaar te doen het – dit is natuurlik die mense wat met God in ʼn intensiewe verhouding staan. Daarom is daar 12 stamme in Israel en 12 dissipels as pilare van die kerk.
• 12×12=144: 12 stamme uit die Ou Testament en 12 dissipels uit die Nuwe Testament maak al die mense van God uit.

144,000 is dus 144×1000: dit dui met ander woorde op al die mense van God (12×12) soos God dit perfek beplan het (10x10x10). 144,000 is dus die simboliese getal van al die mense van God volgens die perfekte beplanning en wil van God.

In Openbaring 7 en 14 word daar dus na die kerk van God in sy volheid en volmaaktheid verwys as hulle die 144,000 genoem word. 

b) Wie is die mense wat hulle nie besoedel nie en wat beteken dit? Die geleerdes verskil baie oor wat presies hier bedoel word met die reinheid, maar die basiese boodskap blyk te wees dat mense alles opoffer om die Lam te volg.

c) Wat hoor ʼn mens van hulle in die res van Openbaring? Inderdaad word die 144,000 net in Openbaring 7 en 14 gebruik. In die res van Openbaring word daar ander beelde vir die kerk gebruik, soos bruid (Openbaring 19:7) of groot menigte (Openbaring 7:9), ens. 144,000 is dus een van die beelde wat van die gelowiges gebruik word; ander beelde praat van dieselfde groep mense – elke beeld vertel egter vir ons iets unieks van die kerk. 

Outeur: Prof Jan van der Watt