Die vierde uitspraak – ’n honger na die woorde van die HERE (Amos 8:11-13)

8:11 ‘Kyk! daar kom dae,’ is die Godspraak van my Heer, die HERE, ‘dat Ek ’n hongersnood in die land sal loslaat,
nie ’n hongersnood na brood nie en nie ’n dors na water nie, maar om die woorde van die HERE te hoor.’

In vers 10 het die HERE ’n groter straf as al die vorige tugtigings voorspel, en vers 10 het geëindig met die einde vir
Israel, wat soos ’n bitter dag sal wees. In vers 11 belowe die HERE ’n hongersnood en dors wat baie erger gaan wees as
die fisiese hongersnood en dors van die vorige verse. Dit gaan ook oor ’n tydperk geskied, soos die meervoud ‘dae’
aandui en gaan die hele land tref, soos in vers 12 verder uitgespel word. Die HERE stuur ’n diepe honger en dors om die
woorde van die HERE te hoor, ’n groeiende besef van die waarde van sy woord en ’n behoefte daarna in hulle wese.
Maar die HERE gee nie meer vir hulle sy woorde nie. Daarom is daar by Israel ’n aanhoudende gevoel en wete van
godverlatenheid (Ps 106:15 oor Israel se begeerte na vleis in hulle tog deur die woestyn lui letterlik: Hy het vir hulle
gegee wat hulle gevra het , maar het ’n maerte in hulle siel gegee.’

8:12 ‘Hulle sal strompel van see tot see, en van die noorde tot die ooste sal hulle ronddwaal op soek na die woord
van die HERE, maar dit nie vind nie.’
LXX ‘die waters sal geskud word van see tot see, en van noord na oos sal (mense) heen en weer
hardloop op soek na die woord van die Here en hulle sal dit nie vind nie.
‘van see’ mijjam het LXX gelees as ‘waters’ majim

Die beskrywing in vers 12 brei uit op die vierde gesig wat die einde van Israel as volk aangekondig het (8:2).

‘Strompel’ na’wu, beskryf Israel wat ‘hulp sal soek omdat hulle onstandvastig sal strompel.’ Hulle soek van see tot see
soos mense wat uitgeput soek na water en kos (4:8). So sal hulle dors en smag na die woorde van die HERE. Die
suidgrens van Israel was die Dooie See, en aan die westekant het hulle aan die Middellandse See gegrens; noord by
Lebo-Hamat en oos in Gilead verwys na hulle ander twee grense (vgl. 2 Kon 14:25). Hulle sal met ander woorde so
godverlate voel dat hulle deur hulle hele land sal rondsoek na iemand wat die woord van die HERE vir hulle kan
deurgee. Hulle ronddwaal van suid na wes na noord na oos is ’n sirkel wat hulle soeke in sirkels voorstel. Israel wat
hulle van die HERE losgeskeur het, het by hulle begin as die tien stamme onder Jerobeam gesê ‘Dawid is nie deel van
ons nie’ (1 Kon 12:16). Soos Saul, het Israel eiesinnig hulle afgode gedien, en het die HERE hulle as sy volk verwerp,
soos Hy Saul as koning verwerp het (1 Sam 22-23). Hulle sal soos Saul radeloos en benoud word, toe die HERE hom
nie deur drome, die urim, of deur profete geantwoord het nie (1 Samuel 28:6, 15-16).

8:13 ‘Op daardie dag sal die mooi jong meisies flou word van dors en ook die jong manne.’

Toe die HERE sy woord aan Israel onttrek het, het dit ook die watervoorsiening van die land getref. Soos die bevolking
smag na ’n woord van die HERE, word die jongmense flou van die dors. Ook die uitwendige gawes van die HERE,
soos kos en water, droog op, tot so’n mate dat die hele bevolking krepeer. Die mooi en sterk jongmense val flou,
hoeveel te meer die oues. Die geestelike lewe is die basis vir die natuurlike lewe. Die HERE regeer oor die hele lewe.
Alle lewe kom van Hom. Deur Hom leef ons, beweeg ons en bestaan ons (Hand 17:28); in Christus is alles in die hemel
en op die aarde geskep, die sigbare en die onsigbare dinge (Kol 1:16). Ons hemelse V ader sorg vir die voëls en klee die
veldblomme (Matt 6:26,28-30), maar Hy laat ook strome en riviere opdroog (Jes 19:5-7).

Doodsvonnis vir die afgodedienaars (Amos 8 vers 14)

‘Dié wat sweer by die Skuld van Samaria, sê ook ‘so waar as wat jou God leef, Dan,’
en ‘so waar as wat jou Weg leef, Berseba’ (letterlik: dêrêk, weg of lieflikheid, as beskrywing van hulle god),’
hulle (wat so by hulle afgode sweer) sal val en nooit weer opstaan nie.’
LXX het ‘soenoffer van Samaria’ in plaas van die Hebreeuse Skuld van Samaria. 2020 volg LXX se
‘god van Berseba’ in plaas van Berseba se ‘Weg.’

Vir die afgod Baäl van Bet-El verwys Amos na die ‘Skuld van Samaria.’ Die hoofstad Samaria se tempel het in Bet-El
gestaan. Amasia noem dit die koninklike heiligdom, die staatstempel (7:13). Daarom verwys die Skuld van Samaria
waarskynlik na die goue bulkalf in Bet-El. Die bulkultus van Bet-El was die fundamentele sonde van Israel wat hulle
hele lewe laat ontaard het. Israel het gedink hulle kry deur die vrugbaarheidsgebruike van die Baälgodsdiens groter
lewenskrag. Baäl, voorgestel met ’n beeld van ’n bul, was vereer as die god van die lewe. Maar voor die HERE is Israel
se eedswering by hulle afgode hulle skuld wat met die dood gestraf word. Daarom noem Amos vir Baäl met die
skeldnaam die Skuld van Samaria waarby Israel sweer.

Die goue kalf by Dan is reeds deur Jerobeam I daar opgerig om te sorg dat die twee en ‘n halwe stam oos van die
Jordaan nie na Jerusalem toe gaan vir hulle feeste nie (1 Kon 12:29). Die goue kalf in Dan word genoem ‘jou God!’ Die
‘weg’ van Berseba (be’ēr put; sjêba’ eedswering of sewe) kan verwys na pelgrimstogte by Jerusalem verby na Berseba
toe, waar die aartsvaders Abraham en Isak vir tye gewoon het (Gen 21:30-33; 22:19; 26:23,33; 28:10) en Jakob ’n offer
gebring het aan die God van sy pa Isak, voor hy na Josef in Egipte vertrek het (Gen 46:1,5). Israel sweer nou by die
pelgrimstog na die plek van eedswering, of by ’n god wat daar vereer word.

Elkeen van hulle gode is lokaal gevestig. Met hulle rondgeslinger deur die land het hulle telkens by ’n ander god se
terrein gekom en dan by daardie god gesweer. Bet-El is die sentrale heiligdom waarby hulle orals in die land kon sweer.
Deurdat Israel sweer by die lewe van ander gode, het hulle ontrou aan die HERE geword, hulle van Hom en sy riglyne
vir die lewe afgeskei. Hulle sal val en nie weer opstaan nie. Dit is die boodskap van die lyksang. Die HERE verwerp
Israel finaal as sy volk.

Die vierde gesig van Amos het begin met die woord van die HERE dat Hy Israel nie meer gaan spaar nie, maar dat daar
oral lyke en rou sal wees (8:2-3). Dit word afgesluit met die HERE se woord oor die einde van Israel se volksbestaan.
Hulle val sonder opstaan onderstreep die finaliteit van die oordeel van die HERE. Tussenin word verwys na rou (8:8) en
treursange (8:9-10). Die HERE se oordeelswoord is baie erger as die reeks rampe wat Hy as waarskuwings gestuur het.

Jesus het Israel se ongehoorsaamheid aan die woord van die HERE, soos byvoorbeeld hulle kullery met die armes se
koring (8:4-6) kom omkeer. Sy voedsel is juis om die wil te doen van sy Vader wat Hom gestuur het om God se werk te
voltooi (Joh 4:34). Israel se vertrapping van die armes en die volk se dors na die woord van die HERE kom Jesus
verander. Hy misbruik nie sy mag om van klippe brood vir Homself te maak nie, want die mens leef nie net van brood
nie, maar van elke woord wat uit die mond van God kom (Matt 4:4). Hy maak ’n nuwe soort lewe oop van nederige
diens aan ander en om sy lewe te gee as losprys vir baie (Mark 10:45). So berei Hy die weg voor vir dié wat in Hom
glo, om in gehoorsaamheid aan God en sy woord die ewige koninkryk van God te beërf (Matt 25:34; Hand 16:31).

Skrywer: Prof Francois Malan

Philna vra:

Wat is die betekenis van die herhaling?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Verdubbeling en herhaling van woorde en begrippe kom baie in literatuur voor en het ’n retoriese effek, wat telkens kontekstueel vasgestel moet word. Byvoorbeeld (om net by die Bybel te bly), in Genesis 1:27 word die woord “geskep” drie keer herhaal om te beklemtoon dat net God die vermoë het om uit niks, iets te skep, en dat die mens geskep is om God se beeld te verteenwoordig. In Jesaja 36:4-9 word die woord “vertrou(e)” telkens herhaal om aan Hiskia die boodskap tuis te bring dat hy slegs op die Here moet vertrou. En, om nie meer voorbeelde te noem nie, in Lukas 10:41 spreek Jesus vir Marta aan as “Marta, Marta”, waardeur Hy kennelik Marta se aandag daarop wou vestig dat sy nie so bedrywig moet wees met die goeie dat sy die beste nalaat nie, naamlik om Jesus se dissipel te wees.

In die onderstaande uiteensetting fokus ek egter net op die voorbeeld wat ons vraagsteller noem, naamlik die herhaling van “voorwaar”.

Die Griekse woord wat “voorwaar” onderlê, is “amen”. Op sy beurt is dit ’n oorname van die Hebreeuse woord “amen” vanuit die Ou Testament, wat “sekerlik” of “dit is so” beteken. In die Afrikaanse Bybels word “amen” op verskillende maniere vertaal. In die 1933/53 Vertaling is dit “voorwaar”, in die 1983-Vertaling is dit “Dit verseker ek julle”, in die Nuwe Lewende Vertaling (2011) is dit “Ek verseker julle”, in Die Boodskap is dit “Julle moet nou mooi luister”, en in die Afrikaanse Standaardvertaling (2014) asook die onlangse Direkte Vertaling (2020) word dit onvertaald gelaat: “Amen”. Laasgenoemde Vertaling het ’n verduidelikende voetnoot by wat lui: “ ’n baie sterk bevestiging van sekerheid”. (’n Enkele keer in die Afrikaanse Standaardvertaling word “amen” met “Waarlik, Ek sê vir julle” vertaal.)

“Amen” word in verskillende kontekste in die Bybel aangewend: om instemming te betuig (Num 5:22), om ’n seënwens of lofuitspraak te bevestig (Ps 41:14), om ’n gebed mee af te sluit (1 Kor 14:16), en om die beloftes van God te bevestig of toe te eien (2 Kor 1:20). In die Evangelies kom dit baie voor in uitsprake van Jesus om te bevestig of te verseker dat iets vasstaan (bv Matt 5:18). Dit word so baie deur Jesus gebruik dat geleerdes dit as tiperend van die aardse Jesus se optrede aanmerk.

Die interessante verskynsel is verder dat in die eerste drie Evangelies waar “amen” voorkom in Jesus se uitsprake, dit met slegs één “amen” ingelui word, maar in die Johannesevangelie word dit konsekwent met ’n dúbbele “amen” gedoen, byvoorbeeld Johannes 1:51 (en nog in vier en twintig ander gevalle in Johannes). Nie al die Vertalings bring egter die onderskeid tussen die enkel en dubbele amen na vore nie. In die 1983-Vertaling word beide die enkel en dubbele “amen” met “Dit verseker ek julle” vertaal, en in die Nuwe Lewende Vertaling met “Ek verseker julle”, maar in die 1933/53-Vertaling respektiewelik met ’n enkel en dubbele “voorwaar”, en in die Afrikaanse Standaardvertaling asook die 2020-Vertaling met ’n enkel en dubbele “amen”. Dit het daarmee te doen dat die 1933/53-Vertaling, die Afrikaanse Standaardvertaling en die 2020-Vertaling letterlike vertalings is, terwyl die 1983- en Nuwe Lewende Vertaling meer dinamies-ekwivalent is wat nie daarop uit is om elke woord afsonderlik te vertaal nie.

Die vraag is waarom die Johannesevangelie die “amen” telkens verdubbel, maar die eerste drie Evangelies nie. Daar is kennelik nie ’n diep betekenisverskil hierin tussen die Evangelies nie. Almal wil so die gewigtigheid van Jesus se woorde beklemtoon, dat dit belangrik en seker is, en vasstaan. ’n Mens kan jou daarop verlaat. Maar die feit dat Johannes konsekwent die dubbele “amen” gebruik, dui tog daarop hy dit as ’n besondere aandagtrekker of merker benut. Die vraag is net, merker van wat?

Eerstens kan mens sê dat hierdie dubbele amen altyd as ’n merker in verband staan met wat volg, maar ook met wat voorafgaan. Dit bind die voorafgaande met die belangrike woorde wat volg. Byvoorbeeld, in Johannes 6:26 roep die dubbele amen-uitspraak die voorafgaande gebeure in herinnering waar Jesus die brood vermeerder het. Maar wat dan volg, is waar Jesus verduidelik dat Hy Self die brood van die lewe is. Die dubbele amen is dus ’n retoriese merker wat lei tot ’n dieper teologiese insig omtrent Jesus as wat bloot uit die broodwonder afgelei kan word.

En dit lei na die tweede punt, naamlik dat hierdie dubbele amen altyd die aandag wil vestig op die persoon van Jesus as die Een wat die Vader openbaar. Die Johannesevangelie lê baie klem op Jesus as één met die Vader, van die begin af, en dat wat Jesus sê en doen, volledig in ooreenstemming is met die Vader en sy wil (vgl Joh 8:26-29; 14:1-14). Jesus is die Woord van God (Joh 1:1); Hy ís die Amen (Op 3:14; vgl 2 Kor 1:19-20). Jesus verseker ons dus met die dubbele amen dat God volledig saamstem met wat Hy (Jesus) sê en dit ook waarborg. Verskeie geleerdes het daarop gewys dat die dubbele amen-uitsprake in Johannes eintlik ’n Christologie in ’n neutedop vorm. Daarmee word bedoel dat as mens hierdie uitsprake wat met ’n dubbele amen ingelui word se inhoud bestudeer en sistematiseer, dan kan mens ’n hele leerstellige argument opbou oor wie en wat Jesus is, veral in verhouding tot die Vader.

Om saam te vat, hoewel bloot die woord “amen” nie in betekenis verskil tussen die Evangelies nie, wil dit tog lyk of die funksie daarvan in die Johannesevangelie ietwat verskil van die eerste drie Evangelies. By Johannes is die dubbele gebruik daarvan ’n merker wat die leser se aandag wil vestig op die identiteit van Jesus as één met die Vader, dat Hy die gesaghebbende openbaarder of bekendmaker van die Vader en sy wil is.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Amos 8:7-8

8:7 Die HERE het by die trots van Jakob gesweer, ‘Voorwaar, Ek sal al hulle dade tot in ewigheid nie vergeet
nie.’

Dit is die derde keer dat die HERE ’n eed aflê: in 4:2 by sy heiligheid, dit is by sy heilige wese; in 6:8 by sy siel/lewe,
by Homself, die Ek is van Exodus 3:14. Hy het gesweer dat Hy die trots, die hoogmoed van die afstammelinge van
Jakob verafsku, hulle paleishuise haat, en hulle daarom in ballingskap stuur; hier in 8:7 sweer Hy by die voortreflikheid
van Jakob, egter nie by hulle bose dade nie, maar dat Hy hulle misdade, wat in verse 4-6 beskryf word en ingelei is met
‘luister hierna,’ in ewigheid nie sal vergeet nie. Die HERE sweer hier by die uitsonderlike posisie van Israel as die
HERE se uitverkorene onder die volke (Amos 3:2). Dat hulle die HERE se volk is, is sy trots, wat hulle gekrenk het met
hulle bose dade. Hulle lewenswyse het ’n totale ontkenning van hulle besondere posisie geword. Daarom gaan Hy hulle
in ballingskap verstrooi onder die volke. Die trots van die HERE sal vervul word deur Jesus aan die kruis, uit die
nageslag van Abraham (Matt 1:1). Met Abraham het die HERE sy verbond gesluit, in wie al die volke van die aarde
geseën sal wees (Gen 12:2-3). Jesus kom neem die sonde van die wêreld op Hom (Joh 1:29); die Heilige Gees oortuig
mense uit alle volke oor Jesus en verander hulle om soos Jesus te word (2 Kor 3:17-18). Die HERE se uitverkiesing van
Israel sal dan vervul word deur sy Seun en almal wat aan sy Seun verbind word in geloof (Ef 1:4).

Die korrupte trots van Jakob, hulle korrupte dade, sal die HERE egter in ewigheid nie vergeet nie. Dit bly ’n
permanente bedreiging van die ware trots van die HERE. Daarom moes Israel verdwyn, opgaan in die heidendom
waarin hulle inwendig lankal gelyk geword het. Later sal hulle saam met die heidene geroep word.

Die tweede uitspraak – die aardbewing (Amos 8:8)

8:8 ‘Sal die aarde nie hieroor skud en elkeen wat daarop bly, nie treur nie? Dit sal in sy geheel styg soos die Nyl,
dit sal ontstuimig wees en terugsak soos die rivier van Egipte.
LXX ‘En sal die aarde nie opgeroer word oor dié dinge nie en elkeen wat daarin woon treur nie?
En vernietiging opstyg soos ’n rivier en sak soos die rivier van Egipte nie?

Die tweede uitspraak van die HERE is ’n retoriese vraag waarop nie ’n antwoord verwag word nie. Die straf van die
HERE ‘hieroor’ verwys na die oortredings wat in verse 4-6 uitgespel is, wat die HERE nooit sal vergeet nie (vers 7).
Die HERE se straf word vergelyk met ’n geweldige aardbewing (vgl. 1:1). Die hele aarde gaan styg, skud, en terugsak.
Die Nyl styg in die reënmaande tot oor sy walle, met water wat alles meesleur, en sak dan weer . So gaan die aarde
oplig, skud en terugsak binne enkele minute. So word hele gebiede platgevee. Die inwoners sal treur oor al hulle
paleishuise en besittings wat met kullery en verdrukking van die armes verkry is, en deur die aardbewing verwoes is
(3:15; 6:11). Elkeen wat sy rug op die HERE draai en die reg in die samelewing verdraai, trek die aarde en sy inwoners
die verderf in.

Twee jaar ná Amos se optrede was daar ’n aardbewing (Amos 1:1). Met Jesus se sterwe en opstanding was daar
aardbewings (Matt 27:54; 28:2). Die aardbewing in Filippi het die tronkbewaarder tot geloof gelei (Hand 16:26). In die
eindtyd skeur die magtigste aardbewing die bose stad Babilon (‘Rome’ as verteenwoordiger van die bose stede van die
wêreld, Openb 16:18). Aardbewings is nog nie die einde nie, maar die begin van die nuwe tyd (Matt 24:7-8).

Die derde uitspraak – ’n dag van duisternis en rou (Amos 8:9-10)

8:9 ‘Op daardie dag – is die Godspraak van my Heer, die HERE – ‘sal Ek die son laat ondergaan (letterlik ‘inbring)
op die middaguur, en helder oordag sal Ek dit donker maak op die aarde.
8:10 En Ek sal julle feeste verander in ’n tyd van rou (2020: ’n rouplegtigheid) en al julle liedere in klaagliedere
(2020: treursange), en om alle heupe ‘n sak (2020: ’n roukleed) hang en op elke kop ’n kaal plek maak.
Ek sal dit soos ’n rouplegtigheid vir ’n enigste kind maak en die einde daarvan soos ’n bittere dag.

Na die aardbewing in vers 8 volg die duisternis in vers 9. Die aarde sal geen vastigheid bied nie, en die hemel geen lig
nie. In 8:3 word dit ook genoem ‘daardie dag;’ in 5:18 ‘die Dag van die HERE met duisternis en geen lig nie.’ Die
HERE se oordeel word hier met twee beelde beskryf: duisternis (vers 9) en rou (vers 10). Die klem lê egter op die
HERE wat dit bewerk – ‘Ek’ word vier keer gebruik en word ingelei met ‘is die Godspraak van my Heer, die HERE’.

Op die dag van Israel se einde, waaroor die tempelsangers (8:3) en die mense van die aarde (8:8) almal sal treur, sal die
hemel saam treur (soos Jesaja 50:3 later ook sê). Die son word ‘ingebring,’ soos die Skepper volgens 5:8 die dag sal
verduister tot nag; 5:18,20: die dag van die HERE bring donker, nie lig nie. Die son sak skielik in die middel van die
dag. Vir dié wat nie tot bekering kom nie, sal die son van voorspoed op die middaguur ondergaan.

Die profesie is waarskynlik gelewer tydens die nuwemaan se herfsfees wat Jerobeam I ingestel het (1 Kon 12:32). Die
HERE vervang die mooi klere van die feesgangers met sak om almal se heupe, en skeer almal se koppe kaal; albei
tekens van rou, en Hy vervang skielik op die middaguur hulle feesliedere met treursange, soos in 5:1 voorspel. Die
HERE dompel die hele volk in rou soos gerou word oor ’n enigste kind, wat die laaste hoop op ’n nageslag en ’n
toekoms vir Israel is. Die rouplegtigheid se einde is’n bitter dag waarop die rouklaers as ballinge uit hulle land
aangejaag word (4:2-3; 5:5). In Egipte was die negende plaag drie dae pikdonker (Eks 10:21-22) voor die dood van die
eersgeborenes (Eks 12:29-30) voordat Israel uit Egipte verlos is. Nou gaan dieselfde rampe vir Israel tref.

Die duisternis en rou is beelde van die verwoesting wat die HERE binne dertig jaar na Amos se profesie gaan aanrig
deur die Assiriese leërs in Israel van 732-722 v.C. Hulle het die land stelselmatig ingeneem, baie mense doodgemaak en
die res in ballingskap weggevoer (2 Kon 17:6).

Die finale einde is egter die groot Dag van die HERE se oordeel met Jesus se wederkoms. Dan word die aarde geskud,
die son word swart (Openb 6:12-17; vgl. 2 Petr 3:10-13) en gelowiges en ongelowiges word van mekaar geskei (Matt
13:30; 25:32,45). Jesus het uitgeroep: ‘Wie My verwerp en nie my woorde aanneem nie, het iets wat hom veroordeel:
die woord wat Ek gespreek het, dit sal hom op die laaste dag veroordeel’ (Joh 12:48).

Skrywer:  Prof Francois Malan

’n Mandjie vrugte (die vierde gesig, Amos 8:1-3)

8:1 ‘So het my Heer, die HERE vir my laat sien en kyk! ’n mandjie somervrugte (veral vye).’
2020: ‘dit’ vir ‘so;’ LXX het ’n voëlvanger se mandjie;

Waarskynlik was dit die laaste mandjie ná die vrugte eintlik al af is, die teken van die einde van die oes. Dit wek die
verwagting dat die nuwe seisoen gaan aanbreek. Die laaste mandjie word dan na die tempel gebring as offer vir
voorspoed vir die nuwe oesjaar – die dag van die HERE waarna hulle uitsien.

8:2 ‘Hy vra vir my: Wat sien jy Amos? En ek sê: ‘n mandjie somervrugte.
En die HERE sê vir my: die einde het gekom vir my volk Israel.
Ek gaan nie voortgaan om hulle oor te sien nie.’ (2020: by hulle verby te gaan nie)

Hierdie beeld is nie ’n simboolvisioen soos by die vorige drie gesigte nie, maar ’n woordspelvisioen. Die Hebreeuse
woord vir somer (qājits) klink soos die Hebreeuse woord vir ‘einde’ (qēts), die einde van die lewe van ’n persoon, hier
van ’n volk. Hier sê die HERE die einde van Israel as ‘my volk’ het gekom. Soos die mandjie ryp vrugte is Israel se
ondergang ook ryp (vgl. Matt 13:39 die oes is die voleinding van die wêreld). Terwyl die derde visioen van die
skietlood verduidelik het dat die HERE vir Israel nie langer sal oorsien nie (7:8) wys die vierde visoen die verskriklike
gevolg daarvan. Die HERE het finaal besluit om ’n einde te maak aan Israel se volksbestaan. Met die byvoeging ‘my’
by die volk Israel word die smarte gehoor wat dit vir die HERE veroorsaak om die einde van sy volk aan te kondig.

8:3 ‘Op daardie dag moet die tempelsange weeklaag,’ is die Godspraak van my Heer, die HERE,
Hy gooi baie lyke op elke plek neer. Wees stil!

Die Hebreeuse woord sjirōt ‘sange’ word nie elders gebruik nie en word deur 2020 beskou as sjārōt
‘sangeresse’ omdat 2020 hekāl wat tempel of paleis kan beteken as paleis vertaal; LXX lees iets soos
sjōrōt ‘plafonne van die tempel’ wat die dag moet weeklaag.

‘Daardie dag’verwys na die dag van die HERE waarvan 2:16; 5:18-20 sê dat dit vir Israel nie lig nie, maar duisternis
bring. Die Godspraak beskryf Israel se einde as ’n begrafnis waar Bet-El se tempelsange ’n geweeklaag word. Amos
gee die rede daarvoor. Hy sien die baie lyke wat die HERE op baie plekke in die land neergegooi het – die passiewe
vorm van die werkwoord veronderstel dat dit die HERE is wat dit doen of laat doen. Dit word waarskynlik deur ’n
vyandige leër gedoen (waarskynlik deur die leërs van Assirië wat vir Israel tusen 733-722 v.C. uitgeroei het; vgl. 2 Kron
5:26 en 2 Kon 17:6). Dat die lyke orals lê, is ’n skande omdat hulle nie begrawe word nie. Waarskynlik sal die lyke deur
die vyandelike leërs op die slagveld gelos word. Dit is ook ’n aanduiding van ’n grootskaalse uitwissing van die
bevolking, waarvan Amasia se kinders ‘n voorbeeld is (7:17).

Die opdrag om stil te wees in dié omstandighede waar die dood sy rondte doen, is om nie die vyand se aandag te trek na
enkeles wat nog lewe nie (soos in 6:10). Alles wys na ’n onbeskryflike ellende wat Israel sal oorval. Die finale oordeel
oor Israel se sondige lewenswyse is deur die HERE aan sy dienskneg Amos geopenbaar. So het Jesus ook die ewige
straf vir die mense wat Hom nie as hulle Verlosser wil aanneem nie, geopenbaar (Joh 3:18-20; Matt 25:41,48).

Godsprake oor die einde (Amos 8:4-14)

Tussen die vierde gesig wat Amos gesien het en die vyfde in 9:1-7, is vyf uitsprake van God ingevoeg. Dit is
uitbreidings oor die einde vir Israel, wat in die vierde visioen aangekondig is.

Die eerste uitspraak – die lewe van die rykes (Amos 8:4-6)

8:4 Luister hierna, julle wat daarop uit is om op die behoeftiges te trap en die weerloses van die land uit te wis.

Die eerste uitspraak begin met ’n oproep om te luister na die uitspraak van die HERE. Israel se voorspoed in die tyd van
Jerobeam II is deur die rykes genadeloos misbruik. Samaria se markplein, waar die besigheid gedoen is, is die mees
waarskynlike plek waar Amos die uitspraak van die HERE uitbasuin het.

Die woord sj’ af wat met ‘trap op’ vertaal is soos in LXX, hou ook in om hulle met ’n skelmstreek te vang. Amos praat
hier met ’n groep wat besig is om die swakkeres in die samelewing te druk totdat hulle niks het nie. Dit het reeds geblyk
uit 2:6-8; 5:7,11-12. Hulle onderdrukking van die armes beteken dat hulle nie lewe soos die volk van die HERE nie.
Eintlik is hulle besig om die einde van hulle bestaan as volk van die HERE te verhaas omdat hulle lewe nie die beeld
vertoon van die verloste volk van die verbond met die HERE nie. Hulle einde sal die gevolg wees van hulle
lewenswyse.

8:5 deur te sê/dink: ‘Wanneer is die dag van die nuwemaan tog verby dat ons graan kan verkoop,
en die Sabbat, om graan te open (te koop aanbied) met ’n kleiner efa en ’n groter sikkel
en bedrieglike gebruik van die weegskaal!’

Op die eerste dag van elke maand word dankoffers en sondeoffers vir die HERE gebring (Num 28:11-15). Maar die
besigheidsmanne dink nie op die Nuwemaansfees om die HERE te dank vir hulle lewe en hulle voorspoed deur die
maand, of om boete te doen vir hulle oortredings van sy wil nie. Die weeklikse Sabbatdag moet aan die HERE gewy
word om te besef dat die HERE hulle geheilig het om hulle aan Hom toe te wy (Eks 31:13,15). Die skelm handelaars
dink nie aan die HERE en sy riglyne nie, maar aan bedrieglike maniere om wins te kry.

Hulle sê by hulleself, die woord kan ook met ‘dink’ vertaal word – die HERE ken egter mense se gedagtes (Ps 94:11),
van ver af verstaan (Ps 139:2). Hy weet dat die graanhandelaars van Samaria die feesdae vervelig vind en dat hulle
smag na die volgende dag se graanverkope en hoeveel hulle daaruit gaan maak. Om graan oop te maak verwys na die
sakke waarin die graan gebêre word of die stoorplekke oopmaak.

’n Efa was’n inhoudsmaat van ongeveer 22 liter; ’n sikkel ongeveer 11.4 gram silwer. Destyds was daar nog nie munte
nie en is los silwerstukke op die skaal geplaas. Maar wanneer die valse handelaar graan afweeg vir ’n koper, gebruik hy
’n maat wat minder as 22 liter bevat. En as die koper se silwer afgeweeg word op die skaal met twee bakke, is die
handelaar se gewigte in die bak met sy swaarder sikkels, sodat die koper meer silwer op die ander bak moet sit om die
skaal te laat balanseer. Die Hebreeuse woord vir twee skaalbakke kan ook vertaal word met ’n valse skaal. Dieselfde
woord word gebruik vir buig, wat kan beteken dat die skaal se dwarsbalk gebuig is om die een kant swaarder te maak as
die ander; alles plannetjies wat die handelaars op die Sabbat en Nuwemaansfees uitdink om die kopers te bedrieg.

In Levitikus 19:35-36 sê die HERE, die God wat Israel uit Egipte laat wegtrek het: ‘Julle mag nie bedrog pleeg wanneer
julle meet of weeg of inhoud bepaal nie. Julle moet ’n betroubare skaal en die regte gewigte en inhoudsmate gebruik.
Gehoorsaam al my voorskrifte en leef daarvolgens (vgl. ook Deutr 25:13-16; Spr 11:1 die HERE het ’n afsku van ’n
skaal wat nie reg weeg nie; Spr 20:10,23).

8:6 ‘So koop ons die armes vir geld en ’n behoeftige in nood, vir ’n paar sandale
en ons verkoop selfs uitskotgraan.’

Die ryk handelaars bedink op die Sabbat nie slegs hoe om met elke transaksie onregverdige wins uit die eiendom van
die armes te maak nie, maar tas ook hulle persoonlike vryheid aan. As die arme se skuld by die handelaar opgeloop het
tot by die prys van ’n slaaf, kom bied die man homself aan as ’n slaaf om as slaaf kos te kry vir hom en sy gesin. En die
prys vir ’n slaaf word so vernederend afgebring dat dit dieselfde is as die prys vir ’n paar sandale. Daarby is dit koring
van swak gehalte wat die handelaar aan die armes teen ’n verhoogde prys verkoop.

Skrywer:  Prof Francois Malan