Deel 2: Die spore van  God in die geskiedenis.

‘n Mens sou nou in alle billikheid kon vra: ‘Is daar nie darem ‘n aanduiding van waar en hoe ons God se wil kan verwag nie?’ Ons moet mos immers ook weet wat God se wil is as ons volgens God se wil moet bid!

Dit is nou natuurlik nie altyd so dat God ons gebede op verrassende maniere beantwoord nie. Gewoonlik is dit duideliker en eenvoudiger om God se antwoord te herken as in die geval van Paulus hierbo. (So tussen hakies, dit is ‘n goeie idee om jou eie ‘gebedsantwoordboekie’ te hê. Daar sal jy duidelik kan sien hoe God jou gebede  beantwoord. Dit kan nogal baie vir jou geloof ook beteken!). Die vraag bly natuurlik hoe ons God se wil leer ken.

God se wil in die geskiedenis

Niemand het God nog ooit gesien nie. Wat ons wel van Hom sien, is sy dade in die geskiedenis. Daar kan ons sy wil leer ken en iets van sy hart sien.

* Dit is veral in die Bybel waar ons die voetspore van God deur die geskiedenis sien. Daar kan ons sy wil leer ken. Daarom is Bybelstudie onlosmaaklik deel van ons gebed. Die Bybel vertel van God se geskiedenis met ons. Daar kan ons sien waarvan Hy hou en waarvan nie.

Dit beteken dat jy die Bybel biddend moet lees. Daar moet en sal jy God se woord hoor. Nou moet ons ook nie die fout begaan om van die Bybel ‘n ‘toorboek’ te maak nie. Die gewoonte om die Bybel enige plek oop te slaan en dit dan as God se onfeilbare antwoord te sien, is nie aan te beveel nie. Dit kan soms selfs misleidend wees. (Dit is egter nie te sê dat God nie soms wel ook so met jou sal of wil werk nie. Dit is egter nie die normale manier nie). Jou bybelstudie kan veral op twee maniere vir jou help om God se wil te ontdek.

1. God kan deur die loop van jou normale bybelstudie – of selfs deur iets soos ‘n preek – vir jou inligting gee wat Hy later wil gebruik. Op daardie oomblik is dit nie vir jou so belangrik nie. As jy later in ‘n situasie kom waar jy nie weet hoe verder nie, herinner God jou juis aan daardie woorde. ‘n Mens kan byvoorbeeld maklik lees dat die Here sê dat ‘n gelowige vir sy Christenskap kan ly. Hy beloof ook dat Hy jou in die lyding sal bystaan! Maar hoe ly ons nou eintlik vandag? Daar is niemand wat ons met swaarde vervolg of in tronke gooi vir ons geloof nie. Die woorde gaan eintlik op die stadium dat jy dit lees by jou verby.

Dan gebeur iets by die werk. Jou baas wil hê dat jy oneerlik moet wees om ‘n baie belangrike transaksie te beklink. Dit sal by die werk in alle opsigte vir jou voordelig wees om dit te doen. Nou wonder jy wat die Here wil hê. Jy bid daaroor en soek sy wil. Eintlik weet jy diep in jou hart dat die Here nie sy siel aan geld verkoop nie, veral nie deur oneerlikheid nie. Maar jy weet ook dat dit vir jou sleg sal wees om nie te doen wat die baas vra nie. En dan onthou jy wat jy destyds in jou Bybel gelees het: Daar mag oomblikke kom dat jou keuses vir Jesus vir jou baie sleg sal wees. Dit sal jou laat ly! Maar die Here se veiligheidsnet is onder jou gespan om jou op te vang as jy swaarkry. Dan weet jy sommer ook wat om te kies. So gebruik God sy woord om jou in sy wil te lei.

2. As jy biddend met die Bybel voor jou sit, praat die Here ook soms net daar met jou. As ‘n mens met ‘n spesifieke vraag die Bybel lees, sien ‘n mens die antwoorde ook soveel makliker raak. Sê maar jy is ‘n tiener wat wil weet of jy na ‘n partytjie toe moet gaan waar al die ‘cool’ kinders ook sal wees. As dit van jou afgehang het, sou jy definitief gegaan het. Maar jy wil eers hoor wat die Here daarvan dink. Hoe gaan jy uitvind? In jou stiltetyd is jy juis by Kol 3:17: ‘En wat julle ook al sê of doen, sê en doen dit alles in die Naam van die Here Jesus en dank God die Vader deur Hom.’ Biddend dink jy na oor hierdie woorde. Die Here antwoord jou nie reguit nie. Hy sê nie ‘ja’ of ‘nee’ vir die partytjie nie. Hy sê wel dat jy moet besluit of Hy ook daar tuis sal voel. Hy wil immers oral gaan waar jy gaan! God gebruik ook jou wysheid en insig in die antwoorde wat Hy gee.

Dit is natuurlik ook belangrik om te onthou dat die manier waarop God die sigbaarste met ons gepraat het, is deur Jesus Christus. Sy lewe moet vir ons die patroon en voorbeeld vir ons eie optrede wees. ‘Wie beweer dat Hy in Hom bly, behoort self ook te lewe soos Jesus gelewe het’ (1 Joh 2:6). Deur die voorbeeld van Jesus wil God ons lei. Daar kan ons sien wat God van ons verwag.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

God verhoor nog gebede.

Hoe verhoor God gebede? Dit is seker die moeilikste vraag om te beantwoord as ‘n mens oor gebed begin praat. Die groot gevaar is dat mense tou opgooi met gebed as hulle gebede nie dadelik na hulle goeddunke beantwoord word nie. Daarom is dit belangrik om te vra: Verhoor God gebede. Indien wel, Hoe?

Deel 1: God verhoor gebede

Oor ‘n paar dinge hoef ‘n mens nie eers te argumenteer nie:

* God verhoor gebede. Dit het Dawid self bevestig in een van sy psalms:

Ek roep U aan,

want U sal my antwoord,

my God!

(Ps 17:6)

Ons kan dus met verwagting na God gaan. Hy sál ons antwoord, nie noodwendig altyd direk of dadelik nie, maar Hy sál antwoord (vgl. Jer 33:2-3; Mat 7:7-11; Luk 11:9-13). Hoe Hy ons sal antwoord en of ons altyd sy antwoord dadelik sal herken, is natuurlik ‘n ander vraag.

* God is nie ‘n lekkergoedmasjien wat maar net meganies gebede beantwoord nie. Dit gaan om ‘n verhouding tussen die bidder en die lewende God wat ‘n dinamiese werklikheid is. God het ‘n plan met die gelowige se lewe wat nie altyd vir die gelowige duidelik is nie. Soms neem God die mens op ‘n pad wat vir hom of haar nie duidelik is nie. God weet egter waarheen die pad lei. Daarvoor moet ons Hom maar net vertrou. Die antwoord op gebed werk nie bloot meganies nie.

* God verhoor gebede wat volgens sy wil is. Dink net: sou dit reg van God gewees het om gebede te verhoor wat nie volgens sy wil is nie? Sou Hy Homself dan nie geboikot en so ontrou aan Homself gewees het nie? Natuurlik.  Nee, God verhoor gebede volgens sy wil. Die gelowige moet dus aanvaar dat alles vir hom of haar uiteindelik ten goede sal meewerk. Dit is immers wat God vir die gelowige wil hê en wat Hy beloof.

Here, ek wil graag weet wat U wil!

God antwoord gebede volgens sy wil. Hierdie antwoord is nie altyd wat ons vra nie. Boonop kan dit soms ‘n tydjie neem voordat dit vir ons lyk of God ons antwoord. Hoe weet ek as ek ‘n belangrike besluit moet neem, dat dit wat ek gaan doen God se wil is?

Omdat God nie soos ‘n robot meganies op ons gebede antwoord nie en ook met ‘n spesifieke plan vir ons lewens werk, kan daar nie ‘n resep gegee word nie.

Neem nou maar vir Paulus self. In 2 Kor 12:7-9 vertel hy dat hy ‘n groot probleem gehad het wat hom baie gepla het. Dit was die doring in die vlees. Hy het die Here gebid om die doring weg te neem, want volgens hom was dit soos die ‘boodskapper van satan wat hom met vuiste slaan’. Daaruit kan ons aflei dat Paulus gevoel het hy sy werk vir die Here soveel beter sou kon doen as hierdie struikelblok uit die weg geruim is. Dit lyk tog duidelik na ‘n gebed ‘volgens die wil van die Here’.

Paulus het gebid, maar ‘niks’ gehoor nie. Toe bid hy weer, maar weer is alles stil! ‘n Derde maal bid hy en wag… maar die hemelse faksmasjiene is stil en die telefone lui nie. Dit moes sekerlik vir Paulus snaaks gewees het.

Toe luister hy weer ‘n keer mooi. Wat ‘n ontdekking maak hy toe nie! God het hom al lankal geantwoord. God het die eerste maal al vir hom gesê: ‘My genade is vir jou genoeg. My krag kom juis tot volle werking wanneer jy swak is’ (2 Kor 12:9). Paulus moes uit die antwoord iets oor homself en God leer. Hy wat Paulus is, het begin hoogmoedig word (2 Kor 12:7). Hy het begin dink dat hy die groot onmisbare apostel is. Hierdie doring in die vlees het sy spoed ‘n bietjie gebreek. As hy net daarvan ontslae kon raak, het hy gedink, sou die ‘sendingveld’ nie weet wat hulle getref het nie!

Maar God wou vir Paulus iets anders sê. Hy praat juis met hom deur die doring. Dit laat Paulus besef waar sy krag vandaan kom. Dit is die Here wat die ‘sendingveld’ sal tref, nie Paulus nie. Paulus is maar net God se instrument. Dit was Paulus se antwoord op sy gebed. As Paulus ‘n bietjie terugstaan en God se krag die geleentheid gee om te werk, DAN geskied God se wil!

As ‘n mens mooi na hierdie gebeurtenis kyk, kan ‘n mens duidelik sien dat God se wil tog uiteindelik geseëvier het. Paulus kon maar ‘n stukkie van God se plan sien. Hy het daarom gedink God moet op ‘n sekere manier optree. God kyk egter wyer; Hy sien meer raak. Daarom het Hy anders geantwoord as wat  Paulus verwag het. Na wat vir hom na ‘n ‘nee’ gelyk het, was juis God se ‘ja’. So het Paulus die grense van gebed al biddend leer ken.  God het hom stelselmatig gelei tot ‘n antwoord, maar ook tot insig in die antwoord wat God vir Hom gegee het.

God leer jou.

Uit hierdie gebeure met Paulus kan ons ‘n paar dinge leer oor die manier waarop God gebede verhoor.

*  Dikwels verander jou situasie nie, al mag jy vurig daarvoor bid. Die Here verander jou liewer. Deur jou so te slyp, vorm Hy jou om hierdie en baie ander situasies soveel beter te hanteer. Hy maak jou meer bruikbaar in sy koninkryk. God kan dus soms op verrassende maniere antwoord waar jy dit soms nie verwag nie.

* Dit veronderstel ‘n tweede saak, naamlik ‘n gewilligheid om die leiding van God te aanvaar; nie soos jy dit noodwendig wil hê nie, maar soos God dit gee. Jy moet dit regtig bedoel as jy sê: ‘Laat U wil (in my) geskied’. Dit beteken om in oorgawe God se leiding en antwoorde op gebed te aanvaar. Die gevoel wat ons soms kry dat God nie gebede beantwoord nie, het dikwels meer daarmee te doen dat ons nie God se leiding onvoorwaardelik wil aanvaar nie, as wat dit daarmee te doen het dat God ‘nie antwoord nie’. My gesindheid moet reg wees. Ek moet soekend en tastend op God se wil in gebed wag.

Maar waarom moet ons dit onvoorwaardelik aanvaar? Omdat dit GOD se wil is! Juis daarom moet ek bereid wees dat my ernstigste probleme in die genade van God tot rus kom. Ek moet sy liefde toelaat om my vrese te omvou. Ek moet my wil in sy wil ‘begrawe’, sodat Hy sy doel volledig in my kan bereik. In vertroue moet ek kan sê: ‘Ek weet my saak is in die Here se hande en dit is vir my genoeg!’ Met so ‘n gesindheid van aanvaarding sal jy soveel makliker God se antwoorde kan hoor, omdat jy bereid is om te luister.

Die bedding waarin die saad van verhoorde gebede groei is dus ‘n ‘gelowige wag’ op die Here. Daaruit put ‘n mens krag! Soos Jesaja sê:

Die wat op die Here wag kry nuwe krag.

Hulle vlieg met arendsvlerke,

hulle hardloop en word nie moeg nie,

hulle loop en word nie afgemat nie.

(Jes 40:31)

* Die ‘grense’ van gebed is God self en daarom is die maniere waarop ons gebed beantwoord kan word, onbeperk. Vir die mens verskaf dit miskien moeilikheid omdat hy nie God in duidelike blokkies kan indeel nie. Maar dit skep die ruimte vir die almag van God om sy volle loop te neem. Gebed het immers nie krag omdat dit gebed is nie, maar omdat God dáár is. Gebed gee ons toegang tot sy krag! Daarom kan God antwoorde gee waar ons dit nie verwag of aan gedink het nie.

* Wie dit besef sal ook besef dat die verhoring van gebed nie ‘n reg is nie, maar ‘n voorreg.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

Op die skoot van God aan die gesels.

Deel 4: Praktyk toe: in die labratorium van God

Paulus was in die tronk toe hy die brief aan die gelowiges in Filippi geskryf het. Dáár het hy seker lang ure met God in gebed deurgebring. Geen wonder dat een van die mooiste beskrywings van ‘n gebed juis in die Filippensebrief voorkom nie. Dit is die moeite werd om na Fil 4:6-7 van naderby te kyk.

Raak jy besorg? Praat dit uit!

Paulus begin in Fil 4:6 deur te verwys na ‘besorgtheid’. Dit is as jy begin bekommerd raak. Jy begin voel dat die beheer van dinge uit jou hande begin glip. Jou eie planne en oplossings begin klaar raak en jy begin wonder hoe verder?! Die beste teken hiervan is as die bekommernis soos ‘n muskiet in jou kop begin draai. Jy kan omtrent nie aan iets anders dink nie. In die dag praat jy gedurig daarvan en in die nag hou dit jou wakker.

As dit so gaan, sê die Here, is daar net een paadjie wat jy moet loop: na die troon van God in gebed. Gaan praat met die Here oor jou probleem of besorgtheid. Jy kan jou begeertes in gebed en smeking aan God bekend maak. ‘As daar iemand onder julle is wat swaarkry, moet hy bid’ (Jak 5:13).

* Hier praat Paulus van jou ‘begeertes’. Dit gaan oor die dinge wat in jou hart aangaan. Die Here wil hoor wat jy dink en wil hê. Hoe jy die probleem sien, wat jy daarvan dink, watter oplossings daar is… dit alles wil die Here hê moet jy op jou gebedsagenda sit.

* Verrassend word die woord ‘smeking’ hier saam met gebed gebruik. Smeking is nie om maar een maal te vra en dan te los nie. Dit is soos ‘n seuntjie wat ‘n koekie uit sy ma net voor ete wil hê. Hy gesels, dink planne uit, vra nou so en dan so. Hy vertel van die holte diep in sy maag wat nie deur pampoen en booontjies volgemaak sal word nie. Dis die spesiale plek vir koekies. Dit is met ander woorde om jou probleem op ‘n intense manier met God deur te gesels. Jy moet aanvaar dat Hy jou probleem net so ernstig neem as jy self! Daarom moet jy dit met Hom uitgesels. Jesus het selfs ‘n gelykenis daaroor vertel van die weduwee wat die magistraat aanhoudend oor ‘n saak lastig geval het (Luk 18:1-8). Uiteindelik het die magistraat aan die versoeke van die vrou toegegee. Daarmee wou Jesus nie ‘n onverbiddelike hardkoppigheid in gebed voorskryf nie, maar ons aanmoedig om met Hom intens oor sake te praat sonder om moedeloos te word.

Eintlik sou ‘n mens dink dat om te bid dat die wil van die Here geskied, nie plek laat om ook met Hom te worstel nie. Nee, worsteling met die Here oor sake het ‘n plek. Soos ons reeds gesien het, is gebed die plek waar ons wil die wil van die Here moet ontdek. In gebed  moet jou wil in die wil van die Here vloei. Die Here wil hê dat jy saam met Hom, in gesprek met Hom, antwoorde op jou vrae sal soek en vind.

 Dankie Here, ek weet U luister.

In Fil 4:6 staan daar dat ons ons begeertes met danksegging aan God bekend moet maak. Wat hier staan is dat terwyl ons vra, ons al dankie moet sê vir wat gaan gebeur! So absoluut moet ons op God vertrou. Ons neem ons saak immers na die beste Advokaat toe. Hy is ook ons Vader! As iemand ons saak goed sal kan behartig, dan is dit Hy!

As jy jou saak voor Hom stel moet jy dus reeds WEET: jou saak is in die beste hande moontlik. Daar sál iets ten goede gebeur. As jy dan met ‘dankie’ op jou lippe opstaan van jou knieë af, is dit met  ‘n geloofsbelydenis. Jy vertrou die Here volkome en jy aanvaar wat Hy vir jou gaan doen. Jy het nou net met Hom in gebed oor oplossings geworstel, maar uiteindelik laat jy dit met dankbaarheid in sy hande.

Die vrede gaan my verstand te bowe!

Die resultaat van so ‘n gebed kan net vrede wees. Jy het jou saak met die beste en belangrikste Advokaat bespreek. Jy weet Hy gaan jou saak ten beste oplos. As jy van jou knieë af opstaan en uit sy ‘kantoor’ stap, voel jy dat jy jou probleme op die beste moontlike plek kon los. Dit is soos iemand wat op ‘n verlate pad met sy kar gaan staan het en self nie eers mooi weet aan watter kant die enjin sit nie. Die donker kom nader. In so ‘n situasie loop die besorgtheid maar dik. Skielik stop daar ‘n ander motor in ‘n stofwolk langs hom. Die man maak sy kattebak oop en haal ‘n yslike kas gereedskap uit. Dit is die plaaslike motorwerktuigkundige! Op daardie oomblik smelt die besorgtheid in die motoris weg soos sjokolade in ‘n honger tiener se mond… skielik maar lekker! Die kar is nog nie reg nie, maar jy weet dit is nou net ‘n kwessie van tyd. Die kar is in die regte hande!

So is dit ook met gebed. As jy van jou knieë af opstaan is die probleem waaroor jy gebid het nog nie opgelos nie. Daar moet nog heelwat gebeur. Nogtans voel jy vrede. Dit is vrede wat iemand anders nie sal begryp nie. Om die waarheid te sê, dit gaan jou verstand te bowe. Ook jy kan dit nie mooi verklaar en uitredeneer nie, maar dit is daar. En die rede is omdat God dáár is. Jou probleem is in die beste hande moontlik. Wat sal dit jou nog help om bekommerd te wees? Wat sal dit help. Jy vertrou mos op die Here. Wys dit ook vir Hom deur Hom ook met jou probleme volledig te vertrou!

Leef in die vrede wat die vertroue op God jou gee, al verstaan jy dit nie altyd nie. In Jesus het God mos aan jou bewys dat Hy jou liefhet. Daaraan hoef  jy nooit te twyfel nie.

Leef positief.

Die besorgtheid en probleem wat soos ‘n muskiet in jou kop rondgezoem het, moet dus in gebed in vrede verander. Daarvoor moet jy God vertrou. Maar as daar nou niks meer is wat in jou kop ‘rondzoem’ nie, wat nou?

Alles wat waar is,

alles wat edel is,

alles wat reg is,

alles wat rein is,

alles wat mooi is,

alles wat prysenswaardig is

– watter deug of lofwaardige saak daar ook al mag wees –

daarop moet julle julle gedagtes rig.

(Fil 4:8)

In plaas daarvan om te sit en top oor alles wat verkeerd is of wat nog verkeerd kan gaan, moet ons liewer aan dit wat mooi en reg is dink. As jou gedagtes vol van die mooie is, waaroor sal jy dan die graagste praat? Wat sal vir jou die belangrikste wees? In die opsig moet gebed dus ook ons lewens verander, positief verander.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

Op die skoot van God aan die gesels.

Bid vir…

Daar is ‘n paar dinge waarvoor die Here sê ons spesifiek kan bid. Hier is ‘n paar. Daar is natuurlik baie ander ook.

* Bid vir ‘n padkaart vir jou lewe.

In Jak 1:2 sê Jakobus dat ons bly moet wees as dinge verkeerd loop. Juis in hierdie dinge wat so met ons verkeerd loop, leer ons die nabyheid van die Here soveel beter ken. Dit versterk ons geloof. Maar nou gebeur dinge in jou lewe wat alles deurmekaar krap. Jy is nie meer seker wat die regte ding is om te doen nie. Dikwels is die enkele probleem of krisis self so moeilik dat jy nie lig aan die einde van die tonnel sien nie.

In so ‘n geval, sê die Here, moet jy op die ‘beheerkamer’ inskakel.

As een van julle wysheid kortkom,

moet hy dit van God bid,

en Hy sal dit aan Hom gee,

want God gee aan almal sonder voorbehoud en sonder verwyt.

(Jak 1:5)

Die wysheid waarvan hier gepraat word, is lewenswysheid. Hoe lei ek my lewe op die regte manier soos wat God wil? Hoe hanteer ek die versoekings wat my so van koers slaan? Wat moet ek doen om God tevrede te stel? As jou lewe deurmekaar begin raak en jy nie meer weet hoe vorentoe nie, as jou probleme vir jou te groot begin raak… dan is dit die regte tyd: skakel in op die goddelike beheerkamer: vra vir God vir ‘wysheid’… en wag vir sy antwoord.

Maar in Jak 1:6 waarsku Jakobus dan dat ‘n mens gelowig moet bid en nie moet twyfel nie. Dit help nie jy vra vir God leiding en jy wil nie sy antwoord aanvaar nie. Dit help ook nie veel as jy twyfel of God aan jou ‘n antwoord gaan  gee nie. In alle geval, al twyfelende sal jy nooit God se antwoord behoorlik kan hoor nie. Jou lewe sal dan regtig wees soos ‘n brander wat nie weet of dit kom of gaan nie (Jak 1:6-8).

As jy koers verloor het of besig is om koers te verloor, bid God om sy padkaart vir jou lewe weer vir jou mooi uit te stippel. Vra Hom vir wysheid om jou lewe te leef soos Hy dit bedoel het. God staan gereed vir hierdie gebed.

* Here, U versorg my, ek weet.

‘Gee ons vandag ons daaglikse brood’  (Mat 6:11) is ‘n vraag met ‘n belydenis aan. Met hierdie gebed sê ek vir God dat ek van Hom afhanklik is. Hy hoef ook nie vir my ‘n stoor vol brood te gee nie. Ek weet Hy sal môre weer daar wees om my te versorg. Ek is immers sy kind. Hy het belang by my en ek by Hom. Daarom wil God by ons alledaagse sake betrokke wees. Deur ons gebed moet ons Hom dan inderdaad ook ‘betrokke maak’, al is dit ook net deur ons afhanklikheid van Hom te erken. So het Jesus ons self leer bid.

* Here, ek verstaan nie??

Daar kom tye in ‘n mens se lewe wanneer al jou antwoorde in groot vraagtekens verander. Dit kan gebeur by die oop graf van ‘n jong kind wat in ‘n fratsongeluk dood is of wanneer ‘n seun in die fleur van sy lewe kanker opdoen. Wat sê ‘n mens dan? Hoe verklaar jy dit?

In hierdie oomblikke van vertwyfeling, vasgevang in allerhande vraagtekens, wil die Here jou nie alleen laat nie. Hy wil nie hê dat jy in sulke oomblikke sonder Hom moet wees of voel nie. Hy wil graag dat jy juis dan met Hom moet praat. Al sê jy net vir Hom dat jy nie verstaan nie, kan jy dit maar sê.

Ek is hulpeloos en arm,

maar die Here dink aan my.

U is my hulp en redder;

my God, moet tog nie talm nie.

(Ps 40:18)

* Here, ek het nie woorde nie.

Paulus praat ook van ‘n situasie waar die gelowige se woorde opdroog. In Rom 8:26 sê hy:

Die Gees staan ons ook in ons swakheid by:

ons weet nie wat en hoe ons behoort te bid nie,

maar die Gees self pleit vir ons

met versugtinge wat nie met woorde gesê word nie.

Hierdie verwysing kom voor in ‘n konteks wat van die heerlikheid van God en die toekoms praat. Dit druk onder andere ‘n situasie uit waarin die mens so oorweldig word deur God dat jou woorde wegraak. Jou lippe raak stil voor die glorie van God. Dit is dan dat die Gees van God ons hartsgevoelens voortdra na die troon van God.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt