Deon vra:

Wat se tipe boom, is vir Jesus se kruis gebruik?
Seder?

Antwoord

Prof. Jan van der Watt antwoord:

Wat die hout van die kruis betref: a) die Bybel se niks daaroor nie. Die Romeine het ook nie al die kruise van dieselfde soort hout gemaak nie – hulle het gebruik wat plaaslik beskikbaar was. ‘n Mens kan dus nie seker wees watter soort hout vir Jesus se kruis gebruik is nie, maar kan raai dat dit een van die soorte hout was wat in die omgewing gegroei het of vir bouwerk of plaaslike gebruik van elders af ingevoer is. b) Die kerk het later jare daaroor begin bespiegel en sommige het met die gedagte gekom dat 3 soorte hout gebruik is, natuurlik in ooreenstemming met dit leer van die Drie-eenheid. Sommige het gese die drie soorte was seder, sipres en dennehout en ander het dennehout met olyfhout vervang en ‘n simboliese boodskap aan elke soort hout gegee, bv. die sederhout het op onverganklikheid gedui en die olyf op priesterlikheid. c) In die middeleeue was daar ook baie relikwies (stukkies klere, hout, been of enigiets anders wat aan heiliges behoort of met heiliges te doen het en deur gelwoiges as heilig beskou is) en natuurlik was daar baie mense wat beweer het dat hulle stukkies van Jesus se kruis het. Baie van die stukkies hout is eikehout, maar daar is ook sulke stukkies wat nie eike is nie, maar ‘n ander soort hout. Gevolglik, die een raai is so goed soos die ander. d) Daar is ook die interessante storie dat Koning Dawid ‘n boom uit Libanon naby Jerusalem geplant het, waarskynlik ‘n seder, wat vir die kruis van Jesus gebruik is – dis natuurlik net ‘n storie.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

Jan vra:

Boodskapteks: Romeine 14:10 en 2 Korintiërs 5:10 sê dat ons voor die regterstoel van Christus sal verskyn, in laasgenoemde geval “om te ontvang wat ons deur die liggaam verrig het, goed of kwaad”. Openbaring 20:11-15 praat van die laaste oordeel. Daar sal bymekaar wees al die dode. En dan word gesê (v12): “En die boeke is geopen; en ’n ander boek, die boek van die lewe is geopen. En die dode is geoordeel na wat in die boeke geskryf is, volgens hulle werke.” (1933/53 Afrikaanse Vertaling.)

My vrae is nou: 1) Wat impliseer die boeke? 2) Is hierdie dooies mense wat ongered gesterf het? 3) Hoe sou die dooies voor Christus se koms hierby inskakel? 4) Vers 15 verwar my, want as iemand ongered gesterf het hoe kan sy naam dan in die boek van die lewe voorkom?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl ntwoord:

Dit wil lyk asof die vraagsteller antwoorde wil hê oor die aard van die “boeke” wat oopgemaak word by die eindoordeel, en wat die verhouding is tussen hierdie “boeke” (wat blyk die boeke van die werke te wees) en die “boek van die lewe”. Ek probeer antwoord op hierdie kwessies volgens die vrae wat ons vraagsteller aan die orde stel.

1. Wat impliseer die boeke? Die “boeke” (meervoud) in Openbaring 20:12 verwys na die boeke waarin mense se dade opgeteken is. Die meervoud word waarskynlik gebruik omdat in die Joodse apokaliptiese literatuur, wat hierdie beeldspraak onderlê, die meervoud dikwels gebruik is om na die optekening van mense se dade te verwys. Die laaste sin van v12 sê dit ook in soveel woorde: “Die dooies is toe geoordeel volgens wat daar in die boeke geskrywe staan oor alles wat hulle gedoen het.” Maar in v12 is daar ook sprake van ’n “ander boek”, die boek van die lewe (kyk ook v15). In v12-15 is dus sprake van twee soorte boekrolle – die boeke (van die werke) en die boek van die lewe. Verder word gesê dat die dooies, groot en klein, voor God se troon gestaan het om geoordeel te word. Uitleggers van Openbaring is dit nie eens oor hoe hierdie toneel van Openbaring 20:11-15 verstaan moet word nie. Het ons met ’n universele oordeel te doen – oor regverdiges én goddeloses (opsie 1), of met ’n oordeel net oor die goddeloses (opsie 2)? Aangesien die sieninge redelik verdeeld is hieroor, gaan ek albei opsies as geldig behandel, hoewel my persoonlike keuse by opsie 2 lê.

Opsie 1: Universele oordeel

Die hoofklem val op die oordeel volgens mense se werke, hoewel die boek van die lewe ook ’n rol speel. Die gedagte dat mense volgens hulle werke geoordeel sal word, kom redelik wyd in die Ou én Nuwe Testament voor. Naas Romeine 14:10 en 2 Korintiërs 5:10 (waarna ons vraagsteller reeds verwys het), kan ook nog genoem word: Psalm 62:13; Jesaja 59:18; Jeremia 17:10; Matteus 25:37,40,45-46; Johannes 5:28-29; Romeine 2:6; Efesiërs 6:8; en 1 Petrus 1:17. Verder, van boeke waarin mense se dade opgeteken word, lees ons in die Ou Testament (bv Daniël 7:10) en in sekere Joodse apokaliptiese werke (bv 1 Henog 90:20). En van die boek van die lewe word melding gemaak in Ps 69:29; Daniël 12:1; en Maleagi 3:16 (lg noem dit “gedenkboek”). Hierdie inligting lei ons na die gedagte dat ’n mens by die eindoordeel geoordeel word volgens wat in beide boeke geskryf staan, dit wil sê, volgens wat jy gedoen het tydens jou lewe op aarde (die boek van die werke) én of jy opgeteken is in God se “bevolkingsregister”, in Openbaring die “boek van die lewe” genoem (vgl 3:5; 17:8; 20:12,15; 21:27). En dít is dan wat hom hier in Openbaring 20:11-15 afspeel. Dit word egter nie duidelik gestel wat die verhouding tussen hierdie twee boeke is nie; daar word alleen gesê dat die boek van die lewe jou vrywaar van die vuurpoel, maar dis nie duidelik of die werke ook ’n rol speel in hierdie vrywaring nie. Volgens die universele interpretasie word egter gewoonlik gesê dat die verband tussen geloof en werke implisiet hier teenwoordig is. Wat jy in jou lewe gedoen het (boek van die werke) is niks anders nie as ’n weerspieëling van jou verhouding met God, of jy werklik deur geloof aan Hom verbind was (boek van die lewe). Daarom word iemand wat nie in die boek van die lewe is nie, in die poel van vuur, die sg tweede dood gegooi. Laasgenoemde is beeldspraak vir die ewige straf, die plek wat God voorberei vir die duiwel en sy engele en almal wat aan die bose behoort. Beide geloof en werke is dus belangrik in die eindoordeel. Geloof in Jesus Christus verbind jou aan die lewende God; dit maak jou sy kind en deel van sy koninkryk. Die werke is die keersy van geloof, daarom moet ons altyd praat van geloofswerke, dit wil sê werke, dade, ’n lewenswyse wat voortspruit uit en bewys lewer van jou geloofsverbintenis met God. Die twee gaan hand aan hand, soos Jakobus 2:14-26 so treffend illustreer. Ja, ’n mens se goeie werke op sigself red jou nie, want selfs ons beste werke is met sonde besmet (Jesaja 64:6), maar tog is dit ’n aanduiding van die egtheid van ons geloof. Geloof kan nie sonder die werke nie, want dan is die geloof dood. Selfs die duiwels “glo”, sê Jakobus. Daarom dat Matteus 7:21 ook maan dat nie almal wat bloot sê: “Here, Here”, die koninkryk van God sal beërf nie, maar slegs hulle wat die wil van die Vader doen. So demonstreer hulle dat hulle werklik aan God behoort (in Hom glo). Volgens die universele interpretasie is geloof en werke dus implisiet teenwoordig in 20:11-15 se eindoordeel, en kan dit soos volg opgesom word: Ons word gered uit genade deur die geloof in Christus (dis die boek van die lewe), maar ons werke sal ook beoordeel word (die boek van die werke); dit sal aantoon of ons geloof eg was.

Opsie 2: Oordeel oor die goddeloses

Volgens hierdie opsie word Openbaring 19:11-20:15 as ’n eenheid gesien. Dit handel oor die finale afrekening met God se vyande: Die dier uit die see (die antichristelike wêreldmagte), die dier uit die aarde (die vals profeet), die draak (die duiwel) en die dooies. Onder laasgenoemde word dan verstaan die goddelose dooies. Hulle is die “ander dooies” waarvan in 20:5 sprake is. Die gelowige dooies het reeds lewend geword en regeer saam met Christus ’n duisend jaar lank (20:4); hulle het deel gehad aan die eerste opstanding (20:5). So verstaan word die “ander dooies” van 20:5 se lotgevalle dan nou verder beskryf in 20:11-15; dit is hulle wat nou opstaan om deur God geoordeel te word. Dit sluit aan by 17:8 waar genoem word dat die bewoners van die aarde wie se name nie van die skepping van die wêreld af in die boek van die lewe geskryf staan nie, op sleeptou geneem is deur die optrede van die dier. Dit is hulle wat nou finaal geoordeel word (20:11-15); hulle bose dade kom nou aan die lig. Dit is ook veelseggend dat daar net genoem word dat die dooies volgens hulle werke geoordeel word (v12-13). Daar staan nie eksplisiet dat dié wie se name in die boek van die lewe is, ook geoordeel word nie. Daar word bloot gesê dat as jou naam nie daarin is nie, word jy in die vuurpoel gegooi. Dit wil dus lyk asof hier net oor die oordeel van die goddelose dooies, volgens hulle bose werke, berig word; diegene in die boek van die lewe kom glad nie in die oordeel nie. Laasgenoemde sluit op sy beurt aan by Johannes 5:24 waar staan dat wie in Christus glo, nie veroordeel word nie, maar reeds uit die dood na die lewe oorgegaan het. Die punt is: die lotgevalle van die gelowiges (hulle wie se name in die boek van die lewe is), is nie hier op die tafel nie. Openbaring 20:11-15 adem dus ’n baie donker, negatiewe toon. Hier is glad nie sprake van werke wat positief beoordeel word nie; die gelowiges se goeie werke word nie teenoor dié van die goddeloses gestel, soos bv in die toneel wat deur Matteus 25:31-46 geskets word nie. Die werke waarvan hier in v12-13 sprake is, is gevolglik dié van die goddeloses. So verstaan is die teenstelling tussen die werke van die goddeloses en die boek van die lewe (20:12,15) ook duideliker. Dié wie se name nie in die boek van die lewe gevind word nie, is dan inderdaad hulle wat tydens hulle lewe téén God en sy Messias gekies het. En so reken God finaal af met al die vyandelike magte – die duiwel en sy trawante, insluitende die goddeloses. Vanaf Openbaring 21 word dan vertel wat met die gelowiges gebeur: hulle het deel aan die nuwe hemel en die nuwe aarde.

Persoonlik vind ek hierdie verklaring van 20:11-15 meer bevredigend as opsie 1. Openbaring 20:11-15 vorm dan die afsluiting van al God se handelinge met sy vyande, wat begin in 19:11 en eindig met die oordeel oor die goddeloses in 20:11-15. En dis ook asof hierdie negatiewe afsluiting meteen die vraag oproep: Maar wat van die gelowiges, wat gebeur met hulle? En dit word dan beantwoord in wat volg, Openbaring 21-22: die nuwe hemel en die nuwe aarde, en die nuwe Jerusalem wat uit die hemel neerdaal op die aarde, simbool daarvan dat God nou permanent tussen sy mense kom woon.

2.  Is hierdie dooies mense wat ongered gesterf het? Dit hang af watter verklaring mens hierbo aanvaar. Volgens opsie 2 se verklaring is hierdie dooies inderdaad mense wat ongered gesterf het; dis die mense wat ek hierbo onder opsie 2 as die goddeloses beskryf het. Maar volgens opsie 1 se verklaring is hierdie dooies alle mense wat ooit op aarde geleef het, gelowiges én ongelowiges. Van hulle is dit dan slegs dié wat in die boek van die lewe opgeteken is (= wat deur die geloof in Christus kinders van God is) wat die ewige lewe ontvang; die ander – hulle wat nie in die boek van die lewe is nie – word in die vuurpoel gegooi (v15).

3.  Hoe sou die dooies voor Christus se koms hierby inskakel? Ongeag die verklaringsopsie wat hierbo aanvaar word, is die dooies van voor Christus se koms vir seker ingesluit by die opstanding van die dooies in Openbaring 20:12. Volgens opsie 1 is dit alle dooies wat ooit geleef het, en volgens opsie 2 is dit slegs hulle wie se lewenswyse daarvan getuig dat hulle nie aan die lewende God behoort het nie. Maar hierdie vraag van ons korrespondent roep natuurlik die verdere kwessie op oor hoe mense wat in die tyd van die Ou Testament (OT) geleef het, voor Christus se koms na die aarde, gered is (of verlore gegaan het). Hier moet ons antwoord dat die verhouding tussen geloof en werke in die OT bedeling nie wesenlik anders is as in die tyd ná Christus se koms nie. Ook in die Ou Testament is dit duidelik dat mense nie gered word op grond van hulle werke nie, maar op grond van die feit dat hulle die genadeverbond wat God in Abraham met hulle aangegaan het, aanvaar of verwerp (vgl Galasiërs 3:6-7). Indien dit aanvaar is en mense daaruit geleef en die bewys daarvan gelewer het (d w s die dade gedoen het wat daarby pas), is hulle (in terme van Openbaring se terminologie) ook opgeneem in die boek van die lewe. Ook in die OT staan die wet en die werke van die wet nooit los van die reddende genade van God nie. Die aanhef van die Tien Gebooie (Eksodus 20:2) begin nie verniet met die woorde nie: “Ek is die Here jou God wat jou uit Egipte, uit die plek van slawerny bevry het.” Dus, God red eers, dan kondig Hy sy gebooie aan. Dis eers evangelie, dan wetswerke. Die uitleef van die Tien Gebooie is dus die manier waarop die Israeliete die bewys gelewer het dat hulle die redding van God in die geloof aanvaar en ernstig neem; dis God se huisreëls vir sy kinders. Die mate waarin die OT gelowige die redding en genade van God ernstig geneem het en met geloof en geloofswerke daarop geantwoord het, is dus presies dieselfde as die gelowige wat in die tyd van die NT op God se redding in Jesus Christus antwoord met geloof en geloofswerke. Teologies gesproke is daar dus nie ’n strukturele verskil tussen hoe mense in die OT en die NT gered word nie. Beide word gered deur God se genade – in die OT deur te vertrou op God se verbondsgenade, in die NT deur God se genade in Jesus Christus te aanvaar.

4.  Vers 15 verwar my, want as iemand ongered gesterf het hoe kan sy naam dan in die boek van die lewe voorkom? Volgens die beredenering hierbo is die persone wat in die vuurpoel gegooi word juis hulle wie se name nie in die boek van die lewe voorkom nie. Dit is hulle wat, volgens beide opsies hierbo, deur hulle eie bose werke getoon het dat hulle nie aan God behoort nie, dus nie opgeskryf staan in die boek van die lewe nie. ’n Mens kan hierdie groep mense dus op twee maniere beskryf: Omdat hulle name nie in die boek van die lewe opgeteken staan nie, het hulle volhard met hulle bose werke. Andersom: Omdat hulle volhard het met hulle bose werke het dit daartoe gelei dat hulle nie opgeneem is in God se koninkryk nie, nie opgeteken is in die boek van die lewe nie.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Charlotte vra:

Ek het baie raad en leiding nodig. Ek voel my verhouding met Jesus ly skade en ek weet nie hoe moet ek dit regkry nie. Wat ek verlang, is ’n verhouding met Jesus waar ek Hom kan hoor en ervaar. Ek hoor Hom nie; ek weet dis my fout, my sonde. Wat beteken dit as ek nie antwoord kry of nie lewend voel nie. Ek vra en ontvang nie, als gaan maar net so aan. Ek soek Hom en ek wil Hom ervaar en hoor.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:                                                                                                                                                                                                                                                         

Prominent in ons korrespondent se vraag is die frase: “hoor en ervaar”. Twee keer word dit genoem. Dit word ook gekwalifiseer met uitdrukkings soos: “Ek vra en ontvang nie”; “ek kry nie antwoord nie, ek voel nie lewend nie”. Dit is duidelik dat sy ’n persoonlike en innige verhouding met Jesus begeer, maar op die oomblik voel dat daar geen “konneksie” is nie.

Daar kan verskillende redes vir ons korrespondent se gevoel van “diskonneksie” met Jesus wees. Die een noem sy self, naamlik sonde. Sonde het ’n manier om ons verwyderd van God te laat voel. Ons weet daar is dinge in ons lewe wat verkeerd is, maar ons is nie bereid om daarmee te breek nie. Die gevolg is ’n gevoel van vervreemding. Dis met enige aardse verhouding ook so. Wanneer ’n man sy vrou verwaarloos of haar sleg behandel (of die vrou haar man), dan is daar ’n gevoel van verwydering. Dis asof daar ’n muur tussen hulle opgerig is. Eers wanneer man en vrou vir mekaar jammer sê en mekaar van harte vergewe, kom daar weer vrede en beweeg hulle nader na mekaar toe, kan hulle weer vreugde vind in mekaar se nabyheid en ontstaan daar weer ’n innige verhouding. In Ps 32 beskryf Dawid die verwydering tussen hom en God vanweë sy sonde. Hy sê sy liggaam het uitgeteer en sy krag het opgedroog toe hy sy sonde probeer bedek het. Eers toe hy sy sonde bely en God se vergifnis aanvaar het, het daar kalmte en rustigheid gekom. Ook in Ps 51 bekla Dawid sy gevoel van verwydering as gevolg van sy sonde. Hy verlang na ’n rein hart en vernuwing van gees omdat sy sonde hom voortdurend aankla. En hy weet dat slegs ’n hart vol ootmoed en berou voor God vir hom rus sal bring. As daar dus iets spesifiek is waarvan ons vraagsteller weet wat verwydering gebring het tussen haar en God, moet sy dit bely, God se vergifnis aanvaar en daaruit leef. Dit sal weer die gevoel van innigheid terugbring. (Tussen hakies: Onthou dat sonde óns van God vervreem, nie Hóm van ons nie. Hy is altyd naby, selfs as ons gesondig het; gereed om die verhouding te herstel as ons Hom in berou en ootmoed nader. Dink aan die gelykenis van die verlore seun (Luk 15): Toe die seun uiteindelik besluit om terug te keer na sy vaderhuis, vind hy dat sy vader hom van ver af sien aankom. Die vader het elke dag vir hom gewag, sy oë seer gekyk na die horison. So is God ook: Hy wag vir ons; Hy is naby aan dié wat Hom nader met ’n berouvolle hart [vgl Ps 34:19; 145:18].)

Maar dikwels is daar nie ’n spesifieke sonde wat verwydering tussen jou en God gebring het nie. En dan moet mens nie gaan grawe in jou verlede na sondes om te bely nie. Dan word dit ’n siek situasie. Ons is in elk geval gebroke mense, vol tekortkominge en sonde. Ons kan nooit ’n volmaakte verhouding met God hê nie. Tog kan ons elke dag uit God se genade, liefde en barmhartigheid leef en vreugde daarin vind. En dit bring my by die volgende saak wat ’n gevoel van verwydering kan veroorsaak. Ons moenie te hoë eise aan onsself stel oor hoe die verhouding met God moet wees nie, anders gaan ons blywend voel dat ons tekort skiet. Paulus verwoord iets van die onvolkomenheid wat eie is aan die verhouding met God in 1 Kor 13. Hy sê dat ons nou net gedeeltelik ken, dat ons soos in ’n dowwe spieël ’n raaiselagtige beeld sien. Ons verstaan nie alles nie, nie eens onsself nie, wat nog te sê vir God. Sy gedagtes en weë is nie ons s’n nie. En vanweë hierdie onvolkomenheid raak ons dikwels moedeloos; ons voel af, alleen en verwaarloos, en raak gefrustreerd dat dinge nie uitwerk soos dit moet nie. En dan projekteer ons dit op God, dat Hy ons nie raaksien nie, nie sien hoe swaar ons kry nie. Dan begin twyfel oor God se goedheid, trou, sorg en nabyheid ons bekruip. Dis menslik. Die Psalmdigter het al in Ps 22 sy gevoel van alleenheid uitgedruk: “My God, my God, waarom het U my verlaat en bly U ver as ek om hulp roep? … ek roep bedags en U antwoord nie, ook snags, maar ek kry geen rus nie.” Dis woorde wat Jesus ook geuiter het toe Hy aan die kruis van God verlate gevoel het. Die lewe met sy druk, ons omstandighede, ons persoonlike samestelling, kan ons maklik van balans ruk en ’n gevoel van Godverlatenheid by ons laat ontstaan. Maar dis dan dat ons moet besef: God is nie werklik weg nie, dis net ons wat so voel. Hy verlaat ons nooit nie. En ons moet ook onthou: solank ons op aarde is, leef ons nie in aanskoue nie maar in geloof. Ons sien nie altyd hoe God met ons besig is nie, Hy is dikwels verskuil teenwoordig in ons midde. Dis dan dat geloof inskop. Geloof laat ons dinge sien wat ons gewone oë nie sien nie – hoe God aan die werk is. Heb 11:1 sê dat geloof ons die onsienlike laat sien, ons oortuig van die dinge waarop ons hoop. Om God eenvoudig op sy woord te neem en uit sy beloftes van nabyheid te leef, laat die gevoel van ’n innige verhouding met God ’n werklikheid word. Gevoel volg geloof, nie andersom nie. Geloof laat sien, nie andersom nie. Ons wil dikwels wag op sigbare tekens van God se nabyheid, terwyl ons eintlik maar net moet glo dat Hy daar is, daaruit lewe, en dan ervaar hoe Hy deur sy Gees ons tegemoet tree en innerlik versterk. Die “hoor en ervaar” waarna ons vraagsteller so verlang, is ten diepste ’n produk van ons geloofsomgang met God. Hoe meer ons in die geloof wandel – dat God dáár is en dat Hy vir mý daar is – hoe meer ontstaan daar ook die gevoel dat Hy naby is en dat Hy my hoor.

Laastens, wat behels hierdie wandel in die geloof? Dit is hier waar die praktyk – die dissipline – van ’n gesonde geloofslewe belangrik word. As ons nie moeite doen om die aangesig van God as ’n lewenswyse op te soek nie, sal God grotendeels as afwesig en veraf beleef word. Dit help nie jy verlang na ’n innige verhouding met Hom maar jy plaas jouself nie daar waar Hy jou kan ontmoet nie. En die Bybel is nou maar eenmaal die manier waarop Hy ons ontmoet; dit is sy gedagtes, sy Woord. Daar is dus geen plaasvervanger vir daaglikse Skrifstudie en gebed nie. Hoe meer ek my in sy Woord verdiep, dit bepeins, daaroor bid en dit toepas in my lewe, hoe meer sal God vir my werklik word, hoe meer sal ek Hom ervaar. Die kerk het sedert die Middeleeue reeds hierdie omgang met God se Woord beskryf as die lectio Divina (Goddelike lees). En dit word vandag weer nuut ontdek en toegepas. Dit is om die Bybel met die verwagting te lees dat daar ’n ontmoeting met die lewende God sal wees. Die lectio Divina bestaan uit vier dimensies wat onderskei maar nie geskei kan word nie; hulle vorm ’n verweefde eenheid: lectio (lees), meditatio (nadenke), oratio (bid) en contemplatio (toeëiening). Prakties behels dit die volgende. Lectio: Lees ’n bepaalde gedeelte van die Bybel (bv Joh 15:1-8) woord vir woord en stadig deur. Laat dit by jou insink. Meditatio: Dink daaroor; probeer agterkom hoe steek die gedeelte in mekaar; wat is die gang van die argument; wat is die punt wat gemaak word. Dit help as mens ’n hulpmiddel kan gebruik om die gedeelte vir jou ’n bietjie oop te maak. Daar is baie sulke hulpmiddels in die handel beskikbaar wat Bybelgedeeltes verduidelik. Oratio: Bid tot God oor die gedeelte; praat met Hom daaroor; laat Hom toe om vir jou uit te wys wat vir jou lewe belangrik is. Contemplatio: Maak die gedeelte jou eie deur die boodskap daarvan vir jou lewe te aanvaar en ook in die daaglikse praktyk uit te leef. Om elke dag so met God om te gaan, word sy gedagtes jou gedagtes, word sy wil jou wil, word Hy algaande ’n groter werklikheid, ja – hoor en voel jy sy teenwoordigheid. Dit word ’n lewenstyl. En jy sal verbaas wees waar jy oor ’n jaar in jou verhouding met God staan.

Ek vertrou dat bostaande gedagtes sal help om ons vraagsteller op die pad na ’n innige verhouding met God, deur Jesus, te lei.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Bertie vra:

Wat beteken die woord “onberispelik” regtig? Is dit moontlik om so te leef? Ek glo nie, tog word die woord baie gebruik. Byvoorbeeld, dis ’n voorwaarde om ouderling te kan/mag wees.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die woord “onberispelik” word ’n hele paar plekke in die 1983-Afrikaanse Vertaling (1983-AV) van die Bybel gebruik om die status van mense voor die aangesig van God, of hulle reputasie in die samelewing te beskryf. Dit is nodig om die bedoeling hiervan reg te verstaan sodat daar nie misverstande ontstaan nie. Want soos die vraagsteller tereg sê, wie van ons ís of lééf so dat niemand ’n vinger na ons kan wys nie.

Vooraf moet net eers genoem word dat hoewel die Afrikaanse woord “onberispelik” ’n hele paar keer as vertaalekwivalent in die 1983-AV gebruik word, dit nie altyd dieselfde Griekse woord in die grondteks is wat met “onberispelik” vertaal word nie. Ons moet dus hiermee rekening hou wanneer oor die verskillende tekste waar “onberispelik’ voorkom, gehandel word.

Kom ons begin met die gedagte dat “onberispelik” ’n persoon se sosiale reputasie beskryf. Dit word veral as vereiste gestel vir iemand wat graag ouderling wil wees (vgl 1 Timoteus 3:2; Titus 1:6-7). “Onberispelik” is die vertaalwoord in hierdie tekste vir twee verskillende Griekse woorde (onderskeidelik anepilēmptos en anengklētos), maar beide verwys na dieselfde gedagte, naamlik dat so ’n persoon se karakter en gedrag in die samelewing onbesproke, bo verdenking moet wees. Dit gaan glad nie daaroor dat die persoon sonder sonde is nie, maar dat hy so ’n onkreukbare karakter het dat niemand iets negatief of sleg oor hom kan sê, of ’n beskuldiging van een of ander aard teen hom kan inbring nie. Dis vergelykbaar met wat Jesus van Nikodemus gesê het, dat hy ’n Israeliet sonder bedrog is (Johannes 1:47); ’n man uit een stuk, sou ons vandag sê.

Wat die Skrifgedeeltes uit 1 Timoteus en Titus betref, moet ons die antieke agtergrond ook in aanmerking neem. In die tyd toe hierdie boeke tot stand gekom het (waarskynlik in die tagtiger jare van die eerste eeu nC), was dit belangrik om die karakter en optrede van Christene in die samelewing as bo verdenking te stel. Daar was naamlik beskuldigings uit die breë samelewing dat die Christene spelbrekers is; hulle hou hulle eenkant en voldoen nie aan die standaarde en norme van die samelewing nie. Daar is beweer dat die Christene ’n odium humani generis – letterlik: “ ’n haat vir die menslike geslag” – openbaar. Christene is deur die heiden-samelewing daarvan beskuldig dat hulle ander mense haat omdat hulle nie deelneem aan die afgodsfeeste of die keiserverering nie. Alle goeie burgers was veronderstel om dit by te woon. Maar, is gesê, Christene hou hulle eenkant, hulle meng nie met die gewone bevolking nie. Hierteenoor wil die skrywer van 1 Timoteus en Titus aantoon dat Christene alles behalwe haters van mense is; inteendeel, hulle leiers (ouderlinge/opsieners) is voortreflike en diensbare mense. Aan hierdie leiers word byvoorbeeld dieselfde vereistes gestel as wat aan die bekleërs van hoë poste in die destydse samelewing gestel is: hulle moet onbesproke van karakter en optrede wees; hulle moet hulle kant bring as geëerde lede van die samelewing; hulle moet aan dieselfde standaarde voldoen as wat van enige “sekulêre” openbare figuur vereis word. Die kerk en sy leiers is daarom nie mense wat die samelewing wil destabiliseer nie, maar is onkreukbaar van karakter en in hulle sosiale omgang. Niemand kan ’n vinger na hulle wys nie.

Hierdie vereistes het ook alles te make met die destydse sendingtaak van die kerk. As die kerk draers wil wees van die evangelie in die wêreld en mense na Christus toe wil trek, moet daar nie struikelblokke in die pad wees nie, allermins die sosiale reputasie van hulle leiers. En so is dit vandag ook: as die kerk werklik ’n impak op die omgewing en wêreld wil maak, word dit nog steeds van gelowiges en in die besonder van sy leiers verwag om mense van goeie inbors en hoë morele waardes te wees. Indien dit nie so is nie, verloor die kerk sy geloofwaardigheid en doen dit afbreuk aan die verkondiging van die evangelie in die wêreld. Anders gestel: die kerk moet “practise” wat hy “preach”. Natuurlik is en bly ook kerkleiers sondige mense; hulle is nie volmaak nie, hulle maak foute en moet steeds by God en mense om vergifnis vra. Maar sodra daar growwe morele slordigheid in gelowiges en kerkleiers se lewe na vore tree, werk dit nadelig in op die boodskap van die evangelie. Na alles word ons telkens in die Bybel opgeroep om inderdaad te wéés wat ons in Christus ís: geredde sondaars wat ons nie laat beheers deur sondige begeertes nie maar wat ons ganse lewens in diens van God stel om heilig (= aan God toegewy) te lewe (Romeine 6). Ons is nie meer slawe van die sonde nie, maar opgewek uit die dood om vir God te lewe. Dit is veral hierdie aspek wat ter sprake is wanneer die woord “onberispelik” as vereiste vir kerkleiers in 1 Timoteus en Titus gestel word.

Daar is nog ’n betekenis waarin die woord “onberispelik” in die Bybel voorkom, en dit is dat die gelowige se posisie voor God en ten opsigte die wet blaamloos is. In Lukas 1:6 word van Sagaria en Elisabet gesê dat hulle al die gebooie en voorskrifte van die wet van God onberispelik onderhou het. Efesiërs 1:4 bevat weer die gedagte dat God ons in Christus uitverkies het – voor die wêreld tot stand gekom het – om onberispelik voor Hom te wees (vir soortgelyke gedagtes kyk ook Efesiërs 5:27; Kolossense 1:22; 1 Tessalonisense 3:13 en 2 Petrus 3:14). Die Griekse woorde wat in hierdie gevalle deur “onberispelik” weergegee word, is amemptos, amōmētos en amōmos, en bevat almal die gedagte dat iemand vlekkeloos of blaamloos voor God is. Dit beskryf die gelowige se religieuse status en karakter voor God en sy wet as ten volle in ooreenstemming met God se vereistes. Ons moet egter mooi verstaan wat hiermee bedoel word. Weer eens het dit niks te make met die inherente sondeloosheid van die gelowige nie. Nee, dit gaan daaroor dat die gelowige in die regte verhouding tot God staan. In al hierdie verse is die uitgesproke of onuitgesproke veronderstelling telkens dat die gelowige in Christus in verhouding tot God staan. En omdat Christus se vlekkelose status as die Seun van God en verlossingswerk die gelowige toegereken word (vgl 1 Petrus 1:19-21), kan die gelowige ook aanspraak maak op ’n onberispelike status voor God. Nog meer, die gelowige se status voor God is nie net in Christus blaamloos nie, maar hy/sy is ook ten volle geskik vir diens aan God en die wêreld. Net soos die offerdiere in die Ou Testament sonder gebrek moes wees (blaamloos), so is die kinders van God sonder gebrek en blaamloos voor God om as offers en priesters sy werk in die wêreld uit te voer. Dit beteken ons is volledig geskik vir diens in God se koninkryk; ons kan die diens verrig waartoe Hy ons in Christus gereinig, afgesonder en geroep het.

Bostaande uiteensetting behoort duidelik te maak dat ’n mens nooit op die klank af betekenisse aan woorde moet toedig nie, maar altyd moet seker maak wat die betekenis en bedoeling daarvan in die Bybelteks self is. ’n Mens sou daarom die betekenis van “onberispelik” vir vandag kortliks so kon opsom: Om deur Christus in die regte verhouding te staan tot God, en om toegewyd te lewe teenoor God en mense, ooreenkoms God se wil.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl