Die Groot Geloofswoordeboek: Metodis

Metodis • Metodistekerk

‘n Metodis is óf lid van die Metodistekerk (Methodist Church), of iemand met dieselfde oortuigings as die Metodiste. Daar is ‘n groot verskeidenheid Metodistekerke veral in Engeland en Amerika. Daar is selfs ‘n paar wat nog as Wesleyaanse Kerke be­kend staan.

John Wesley was ‘n toegewyde prediker in die Church of Eng­land wat sterk beswaar gehad het teen die lae vlak van gees­te­likheid en toewyding in Engeland. Hy het veral op ‘n heilige lewe klem ge­lê, en gaandeweg ook ‘n besondere leer oor *heilig­ma­king ontwik­kel. Hy het dit beskou as ‘n tweede erva­ring ná be­kering waardeur ‘n mens geheilig word. Dit is later die *twee­de genadewerk genoem (Second Blessing). Sy leer het ‘n be­paalde vorm van *Perfeksionisme ingesluit waarop daar van baie kante af kritiek gekom het.

Hy het later van die Church of England weggebreek en die Me­todistekerk gestig. Sy leer oor heiligmaking het ‘n groot invloed uit­geoefen op die Keswickbeweging, en in die algemeen op die *Heiligheidsbeweging in Engeland en Amerika. In Suid-Afrika is iets daarvan ingedra deur Andrew Murray en die *AEB, die Afrika Evan­geliese Bond.

Alhoewel hierdie leer nog voortleef, is daar baie Metodistekerke wat nie meer daarvoor bekend staan nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Messias, Christus, Gesalfde

Messias/Christus/Gesalfde

• Seun/Nasaat van Dawid Messiaanse profesieë Seun van God

Die Afrikaanse woord “Gesalfde” is ‘n vertaling van die woord “Mes­sias”, en die Griekse woord “Christus”. Die gedagte van ‘n ge­salf­de kom van die ge­bruik in die Ou Testament om sekere mense te salf as hulle in ‘n besondere diens van God gestel word. Ons lees dik­wels van iemand wat gesalf is om koning te word, maar ook van profete wat gesalf is (1 Kon 19:15-16). ‘n Persoon wat gesalf is, sou dan ‘n gesalfde of ‘n “Mes­sias” genoem kon word. Ons lees selfs dat die Here vir Kores, ‘n heidense koning, sy gesalfde (“Messias”) noem (Jes 45:1). Dit het daar­mee te doen gehad dat hy in diens van die Here was, al het hy dit nie self geweet nie, om die volk uit bal­ling­skap na Jerusalem te laat terugkeer.

• Seun/Nasaat van Dawid

Gaandeweg word daar besondere nadruk gelê op ‘n be­paalde nasaat (“seun”) van Dawid wat dié Messias sal wees, dié Gesalfde in diens van die Here. Anders as wat baie mense meen, is die verwagting van hierdie Messias nie baie vroeg reeds in die Ou Testament aanwe­sig nie. Dit kon eintlik nie voor Dawid se tyd nie omdat die Messias ‘n nakomeling van Dawid sou wees. Die sogenaamde *Moederbelofte (Gen 3:15) verwys nog nie na die Messias wat sou kom nie. Die dui­delikste Messiaanse be­lof­tes kry ons eers taamlik laat, soos Jesaja 9:1-6; 11:1-10.

In die Nuwe Testament is dit duidelik dat die Joodse leiers en selfs Jesus se dissipels ‘n politieke Messias verwag het. Direk nadat Petrus bely het dat Jesus die Messias (Christus) is, gaan hy Jesus sterk teë as Hy vertel hoe Hy in Jerusalem verwerp en doodgemaak gaan word (Matt 16:13-23). Petrus kan glad nie verstaan hoe die Messias wat Israel van sy (Romeinse) vyande moet kom verlos, verwerp en doodgemaak kan word nie.

Kort daarna vra Johannes en Jakobus of hulle die uitsoekpo­s­te in Jesus se komende regering kan kry, en die ander dissipels is kwaad vir hulle (Mark 10:35-45). En selfs na Jesus se opstan­ding vra hulle weer of Hy nou die koninkryk van Israel gaan herstel (Hand 1:6).

Waar kom hierdie gedagte vandaan? Meestal dink ons hulle was verkeerd. Hoe kon hulle ‘n politieke Messias verwag? Jesus kom ons mos van ons sonde verlos. (*Betroubaarheid van die Bybel)

• Messiaanse profesieë

Hulle het hierdie verwagting di­rek uit die Ou Testament gekry. Da­wid was ‘n koning wat oor Israel regeer het en Israel van baie vyande bevry het. Die Mes­sias sou ‘n nasaat (seun) van Dawid wees en hy sou die volk opnuut van hul vyande bevry en die heerlikheid herstel wat hulle onder Dawid geniet het. Hiervan getuig die Mes­siaanse profesieë. Jesaja 9:5 en 6 is die einde van ‘n profesie wat lui dat die Here die vernedering van die noorde (Sebulon en Naftali) sal verander (8:23-9:4). Direk daarna volg die Messiaanse profesie in sterk politieke terme: Hy sal op die troon van Dawid sit en oor sy koninkryk regeer. Hy sal vir altyd vrede en voorspoed bring, en sy heerskappy sal uitbrei.

Die profesie in Jesaja 11 verwys net so duidelik na ‘n politieke figuur, ‘n koning wat regeer. Hy sal aan die armes reg laat geskied, maar die goddeloses oordeel. Hy sal regverdig en betroubaar re­geer. Die Gees van die Here sal Hom ook die eienskappe gee wat ‘n koning nodig het.

Daar is dus niks vreemds daaraan dat Jesus se tydgenote ‘n politieke Messias verwag het nie. Dit is presies wat die profesieë in die vooruitsig gestel het. Jesus het egter hierdie Messiaanse pro­fesieë op ‘n verrassen­­de manier vervul. Hy het die Messias met die dienaar verbind (Jes 53). Die dienaar is verwerp en verag, hy was ‘n man van smarte, hy het ander se sonde op hom geneem. Jesus het hierdie twee rolle verbind en die dienende Messias geword. Maar dit kon selfs sy dissipels glad nie hanteer nie. Nadat Petrus Hom as Messias (Christus) bely het, kon hy glad nie begryp hoe dit moont­lik is dat Hy sou ly en verwerp word nie (Matt 16:13-23).

Dit is die rede waarom Jesus nie wou hê sy dissipels, en selfs die skare en die duiwels, moes sy Messiasskap bekend maak nie (Matt 16:20; Mark 3:11-12). Dit sou net die misverstand vererger. En dit is ook waarom Hy telkens oorskakel van Messias na Seun van die mens (Mark 8:29-31; Matt 26:63-64).

Dit beteken dat ons selfs vandag nog saam met die Jode die Messias verwag wat in heerlikheid sal kom. Ons verwag dit by sy we­derkoms (Fil 2:9-11).

• Seun van God

In die Nuwe Testament word dikwels na Jesus verwys as die Seun van God. Anders as wat ons gewoonlik dink, verwys dit meestal na Hom as ‘n mens, en nie as ‘n Goddelike wese nie. En dit hou verband met die feit dat Hy die Messias is.

In die Ou Testament is die koning “die seun van God” genoem (Ps 2:7). Dit is gedoen omdat hy die koning was van Israel wat self “die seun van God” genoem is (Hos 11:1). Omdat die Messias die seun/nasaat van Dawid was, is daar dus ook na Hom as die Seun van God verwys. Messias (Christus), Seun van Dawid, Seun van God het dus al drie dieselfde betekenis. Dit verklaar waarom Jesus dikwels direk na mekaar “Christus” en “Seun van God” genoem word (Matt 16:16; 26:63; Mark 14:61; Joh 11:27; 20:31; vgl ook Luk 1:32).

Maar veral in die Evangelie van Johannes het “Seun van God” (*Drie-eenheid) soms die betekenis van ‘n Goddelike wese (Joh 5:18-23; 10:36). Dit is deel van die getuienis op grond waarvan ons aanvaar dat Jesus op een of ander manier self ook God is. (*Drie-eenheid)

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Mensvormige spreke oor God

Mensvormige spreke oor God/Antropomorfismes • Onveranderlikheid/Veranderlikheid van God

(*God, *Liefde)

Mensevormige spreke oor God

Een van die verskynsels in die Bybel wat altyd besondere aandag getrek het, is die menslike of liewer mensvormige manier waar­op daar in die Bybel oor God gepraat word.   Daar word verwys na God se:

• liggaamsdele: gesig, oë, neus, mond, ore, lippe, arms, han­de en voete

• emosies: liefde, geduld, vreugde, behae, blydskap, jaloesie, toorn en haat

• dade: sien, hoor, praat, fluit, rus, ruik, loop en lag

Met sommige hiervan het ons gewoonlik nie veel probleme nie, soos sy liefde, geduld en met die feit dat Hy kan hoor en sien en praat. Maar met ander het ons wel. Fluit en ruik God reg­tig? Kan Hy berou hê oor iets? Het Hy regtig oë en ‘n neus en lippe? Is dit nie te menslik oor God gedink nie?

Dit het aanleiding gegee tot baie spekulasie. Sommige het ge­meen dit is maar net die vroeë Bybelskrywers wat nog nie alles mooi verstaan het nie, maar later, veral in die Nuwe Testament, sou daar dan nie meer so mensvormig oor God gepraat word nie. Maar dit werk nie so nie. Daar is nie in hierdie opsig ‘n verskil tussen die Ou Testament en die Nuwe nie.

‘n Ander teorie was weer dat die Bybelskrywers maar net op so ‘n menslike manier oor God gepraat het omdat ons nie sou kon verstaan as hulle oor Hom praat soos Hy werklik is nie. Dit sou te hoog vir ons gewees het. Hulle het maar net ons menslike onbe-grip tegemoetgekom en ons moet baie dankbaar daarvoor wees.

Wat nogal snaaks is, is dat hierdie teoloë dan skynbaar wel goed geweet het hoe God werklik is. Volgens hulle sou Hy die ewige syn (bestaan) wees, onveranderlik, in sigself genoegsaam, sonder enige behoeftes, onsigbaar, hoog verhewe, ewig.

Wat het hier gebeur? Hulle het die lewende God wat betrokke was by mense heeltemal anders verstaan, en wel as ‘n veraf, on­be­trokke wese wat in abstrakte terme beskryf moet word. Daar is geen rede om nie die Bybelskrywers ernstig te neem as hulle so in menslike terme oor God praat nie. Hulle het God goed geken. Hy is die God wat omgee, wat ‘n verhouding met sy volk opgebou het en naby hulle geleef het. Omdat die mens be­­doel is om sy beeld te wees, is dit ook volkome sinvol dat ons in mensvormige terme oor Hom kan praat. Hoor, sien en voel, het alles met kommunikasie te doen. En God is by uitstek die Een wat kom­munikeer. En dit is onmoontlik om te dink aan ‘n God wat by ons lewe betrokke is, wat vir ons omgee, maar wat sonder emosie is. ‘n Emosielose wese is ‘n kille klip.

Natuurlik voel dit vir ons vreemd om te dink aan God se neus en sy ore en sy mond. Maar solank ons onthou dat Hy nie ge­skape is nie en dus nie ‘n geskape mond en neus en ore het nie, dus nie ‘n mond en neus en ore soos ons nie, kan daar niks verkeerd mee wees om in hierdie terme oor Hom te praat nie.

Ons het natuurlik geen probleem met sy emosies soos liefde en geduld nie, maar wel met die feit dat ons telkens in die Bybel lees dat Hy sy plan verander. In al die gevalle wat in die volgen­de paragraaf genoem gaan word, het die 1953-vertaling nog gelui dat God “berou” gehad het oor wat Hy gedoen of gesê het. Maar “be­rou” is soseer met “berou oor sonde” geassosieer dat dit liewer in 1983 vervang is met ander woorde. Ons lees nou dat Hy ‘n be­paal­de oordeel wat Hy uitgespreek het, nie sal deurvoer nie, of dat Hy afsien van sy voorneme om iets te doen. Ons lees ook dat Hy bedroef is oor sekere dinge wat Hy gedoen het.

Hier volg ‘n aantal voorbeelde: bedroef (Gen 6:6-7; 1 Sam 15:11, 35); van sy voorneme afsien (Am 7:3; Jona 3:10); sy voorneme nie verder voer nie (2 Sam 24:16); die straf herroep wat Hy aangekondig het (Jer 26:13).

Onveranderlikheid/Veranderlikheid van God

Baie mense het groot huiwering om van die veranderlikheid van God te praat omdat hulle meen dat God juis onveranderlik is en in elk geval nooit sy planne verander nie. Daar is selfs mense wat oortuig is dat God lank voordat Hy alles geskep het, alles wat ooit sal gebeur vooraf presies bepaal het, en ook wat alle mense ooit sal doen. (*Voorsienigheid) Maar dan sal hulle natuurlik probleme hê met die baie tekste wat daarna verwys dat God afsien van ‘n plan wat Hy gehad het of ‘n oordeel wat Hy uitgespreek het. Hulle sal ook probleme hê met uitsprake wat impliseer dat God nie weet wat in die toekoms gaan gebeur nie.

Miskien

Oor en oor hoor ons die woord “miskien” uit die mond van die Here wanneer Hy vir Jeremia sê: “Miskien sal Israel luister en hulle van hulle verkeerde lewe bekeer” (Jer 26:3; kyk ook na Jer 36:3, 7; Eks 13:17). Elders lees ons dat die Here verwag het Israel sou “soet druiwe dra”, maar teen sy verwagting in het dit dan nie gebeur nie (Jes 5:2, 4), en ook dat Hy later sal besluit wat Hy sal doen, wat tog impliseer dat Hy dit nie vooraf besluit het nie (Eks 33:5).

Maar mense probeer van hierdie tekste af wegkom. Meestal is hulle oortuig dat hierdie tekste tog iets anders bedoel as wat daar duidelik staan. Dit sou maar net so “vreemd” ge­formuleer gewees het omdat ons nie sou kon verstaan het as dit reg geformuleer was nie. Ons verstand sou dan te beperk wees.

Dit is egter nie duidelik waarom ons nie sou kon verstaan het as dit “reg” geformuleer was nie. Die “regte” woorde by Jeremia 26:3 sou eenvoudig kon gewees het: “Ek weet lankal of hulle hulle sal bekeer of nie, want Ek het dit self vooruit bepaal, maar Ek sê maar net nie vir jou nie, Jeremia, sodat jy eers moet wag en sien.” En in die geval van God se teleurstelling dat Israel nie soet druiwe gedra het nie, sou die “regte” woorde tog eenvoudig kon gewees het: “Dit is presies wat Ek verwag het dat julle sal doen; trouens, natuurlik kon julle ook nie anders gedoen het nie, want Ek het lank tevore al bepaal dat julle so ontrou aan My sal wees.” Dit lyk my nie te moeilik om te verstaan nie.

Wat natuurlik wel te moeilik is om te verstaan, is dat die Here die volk so kwalik neem dat hulle aan Hom ontrou is en hulle later selfs daaroor in ballingskap laat gaan terwyl Hy dan vooraf sou be­paal het dat hulle dit sal doen.

Ons kom nie maklik weg van die feit dat die Here sy planne kan verander en nie altyd vooraf weet wat gaan gebeur nie, dit wil sê as ons die duidelike woorde van die Bybel ernstig opneem. Die werklike probleem met die gedagte van die veranderlik­heid van God is dat dit klink of ‘n mens nie op God kan reken nie, of sy “môre- en aandpraatjies nie ooreenkom nie”, of Hy onbetroubaar is. Die teendeel is egter waar.

“Onveranderlike veranderlikheid”

Dis lekker om in dié verband te kyk na die verhaal van Jona. Jona kry van die Here die opdrag om in Nineve te gaan preek. Hy moet die Here se besluit gaan aankondig: oor 40 dae gaan die Here hulle verwoes oor hulle sonde. Die stad reageer daarop met ‘n radikale bekering. En die Here ver­ander sy besluit: Hy spaar hulle (3:10).

Jona is diep ontsteld daaroor. Dis belangrik om mooi te kyk na sy beskuldiging aan die Here. Hy sê hy het geweet die Here gaan so maak, want die Here maak altyd so: Hy sien maklik af van die straf wat Hy aangekondig het (4:2). Hy is dus glad nie verbaas nie. Hy ken die Here so. Die Here verander maklik sy plan.

Kan ‘n mens dan op die Here reken? Ja, juis! Jona kon daarop ge­reken het dat die Here die straf gaan terugtrek as die Ninevie­te hulle bekeer. Die Here doen dit graag. Ver daarvandaan dat ‘n mens dus onseker word oor Hom, weet jy presies waar jy met Hom aan of af is: Hy is genadig en geduldig, Hy vergewe graag.

God is getrou en konsekwent in sy veranderlikheid. Dit het niks met willekeur en onsekerheid te doen nie. Daar is ‘n vaste patroon in sy veranderlikheid: Hy trek die straf terug as daar bekering kom.

God se veranderlikheid is ongelooflike genade. Jy kan ook daar­op reken. Bekeer jou en Hy vergewe jou alles. ‘n Mens sou ook kon sê Hy is onveranderlik in sy veranderlikheid. Hy sal nooit anders doen as om sy oordeel terug te trek en jou te vergewe as jy jou bekeer nie. Dit beteken: Hy is getrou.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Menseregte

• Individuele menseregte Kollektiewe sosiale menseregte Mensheidsregte en die regte van die natuur Selfbeskikkingsregte

Menseregte is ‘n baie belangrike saak, maar vir sommige tog om­­stre­de. Hulle assosieer dit met Liberalisme en Kommunisme. An­der is oortuig dat ons geen regte het nie omdat ons bedelaars is voor God en net van sy genade kan leef.

Alles wat hierdie mense sê, is nie noodwendig verkeerd nie. Natuurlik verdien ons niks voor God nie en het ons geen regte voor Hom nie. En natuurlik het menseregte eintlik as deel van ‘n liberale mensbeskouing ontwikkel. Maar die afskaffing van slawerny is ook hoofsaaklik deur liberaliste gedryf, maar min mense sal vandag nog sê dit was verkeerd. Dié wat dit dalk nog sê, is of was in elk geval nie slawe nie.

Ons moet onthou dat die evangelie vir eeue goed gevestig was in Europa en dat baie waardes wat daar ontwikkel het, onder die direkte of indirekte invloed van die evangelie ontwikkel het. Hos­pitale, sorg vir gestremdes en hulp aan armes is alles waardes wat baie direk uit die evangelie gevloei het al was dit soms gedryf deur mense (“liberaliste”) wat self nie geglo het nie.

Watter gronde is daar in die Bybel vir die gedagte van men­se­regte? Sommige gebooie impliseer dat ons reg­te het. Die gebod lui dat ons nie mag moord pleeg nie. Dit be­te­ken dat ‘n mens reg het op lewe. Ons mag nie steel nie. Dit beteken ons het eiendomsreg.

Maar dit is veral die feit dat die mens, en dus alle mense, as die *beeld van God geskape is wat aan mense, alle mense, ‘n beson­dere waardigheid gee en die implikasie het dat alle mense op gelyke vlak behandel moet word. En dit as sodanig is die basis vir menseregte.

Omdat mense as die beeld van God geskape is, mag hulle lewe nie geneem word nie, het hulle reg op ‘n menswaardige lewe, enso­voorts.

Voor die instelling van demokrasie in Suid-Afrika het die wit mense in elk geval omtrent al die regte gehad wat daarna net na alle mense uitgebrei is. Wit mense het regte gehad soos vry­heid van beweging, vryheid van assosiasie, vryheid van mede­dinging. Nou het almal dit.

Eintlik het daar in die loop van die geskiedenis vier soorte/ka­tegorieë menseregte ontwikkel: individuele mense­regte, kollek­tie­we sosiale menseregte, mensheidregte en selfbeskik­kings­reg­te.

• Individuele menseregte

Individuele menseregte het in 1776 amptelike erkenning ge­kry in die grondwet van die staat Virginië (later deel van die VSA). Die teo­rie is egter al ‘n eeu vroeër deur John Locke in Enge­land ontwikkel. Dit het veral om drie basiese regte van die in­di­viduele mens gegaan: die reg op lewe, vryheid en eien­dom. Hierdie regte was daarop ge­mik om die individu teen die staats­mag te beskerm. Ook in ons eie land is die Handves van Mense­regte ‘n baie belangrike dokument wat die gesag van die staat inkort. Omdat die staat soveel mag het, kan dit maklik indi­vidue onregverdig behandel.

• Kollektiewe sosiale menseregte

Kollektiewe sosiale menseregte het vroeg in die vorige eeu veral onder die Sosialisme en Marxisme ontwikkel. Hierdie regte gaan uit van die gemeenskap en nie van die enkeling soos die indi­vi­due­le menseregte nie. Die teorie was dat die individuele regte aanleiding gee tot onbeperkte selfsug. Individue wat self oor groot mag beskik, kan deur middel van hierdie mag te veel vir hulleself inpalm tot nadeel van die gemeenskap as geheel. Die ge­meenskap moet as geheel ontwikkel word, en die individu moet sinvol daar­by inskakel. In ruil daarvoor het die gemeenskap dan weer die verantwoordelikheid om in bepaalde behoeftes van die individu te voorsien, soos behoeftes aan werkgeleentheid, loon, opvoeding/onderwys en gesondheidsdienste. Kritiek op hier­die men­se­regte is dat dit individuele inisiatief strem en dat ‘n ge­meen­skap nie son­der hierdie inisiatief vooruitgaan nie.

• Mensheidsregte en die regte van die natuur

Mensheidsregte en die regte van die natuur het maar teen die ein­de van die vorige eeu eers duidelik na vore gekom. Dit het ge­beur om­dat die aarde “klein” geword het en die mensdom baie sterker on­derling verbonde is. Dit gaan veral om die reg op skoon lug en water, en die beskikbaarheid van basiese grondstowwe. As een land die lug besoedel, ly ander lande uiteindelik daaronder. As een die grond­stowwe uitput, sal niemand dit later meer hê nie. Dit beteken dat internasionale samewerking baie belangrik geword het.

• Selfbeskikkingsregte

Selfbeskikkingsregte het in en na die tydperk van deko­lo­nisasie ontwikkel. Gedurende die 1960’s is tal­le kolonies polities bevry, maar dit het gou duidelik geword dat hulle ekonomies en sosiaal nog byna volkome van die ko­lo­­nia­le moondheid afhanklik was. Meer as politieke regte was no­dig. Daar moes ook ekonomiese en sosiale onafhanklikheid ont­wikkel. Die ontwikkeling van hierdie regte is selfs vandag nog nie baie ver gevorder nie.

Hierdie vier groepe regte kom soms in spanning met mekaar. Dink maar aan die groot vraagstuk van grondbesit in ons land. Die oor­grote meerderheid landbougrond en ander grond is in die hande van die klein minderheid wit mense. Die liberale politiek sou tevre­de gewees het toe die vorige re­gering se Wet op Grondbesit en die Groepsgebiedewet afgeskaf is. Dit het beteken dat alle mense grond sou kon besit. Maar dit het nog nie naastenby die probleem opgelos nie. Swart mense se ag­terstand het deur die jare so groot geword dat hulle eenvoudig nie die middele het om grond te koop en ‘n boerdery te begin nie. Dit bring die behoefte aan regstellende aksie (affirmative action) na vore. Dit is onontbeerlik in ‘n onregsituasie wat oor dekades en selfs langer ontwikkel het, nieteenstaande al die negatiewe ge­volge as dit nie verstandig beheer word nie.

Skrywer: Prof Adrio König