Die Groot Geloofswoordeboek: Maagdelike Geboorte

Maagdelike geboorte

Die maagdelike geboorte van Jesus is deel van ons belydenis. (*Twaalf Artikels) Daarmee bely ons dat Hy nie deur die toedoen van ‘n man gebore is nie en dus ‘n buitengewone geboorte gehad het. Tegnies sou ‘n mens eerder van sy maagdelike verwekking kon praat. Dis nie soseer die geboorte nie as die bevrugting wat sonder ‘n man plaasgevind het.

In die Bybel het ons eintlik net twee getuienisse van hierdie merk­waardige verwekking, net in Matteus en Lukas. Volgens Mat­teus sê ‘n engel aan Josef: “Wat in Maria verwek is, kom van die Heili­ge Gees” (1:20), en volgens Lukas sê die engel vir Ma­ria: “Die Heili­ge Gees sal oor jou kom” (1:35). Soms word ook verwys na Paulus se woorde oor Jesus: “gebore uit ‘n vrou” (Gal 4:4). Dit beteken egter nie noodwendig dat daar nie ‘n man be­trokke was nie. Elders in die Bybel verwys “uit ‘n vrou gebore” na alle mense en dui moont­lik net die swakheid van die mens aan (Job 14:1; Matt 11:11 waar die 1953-vertaling duideliker is: “onder die wat uit vrouens gebore is”, en wat na alle mense verwys).

Hierdie belydenis van Jesus se wonder-verwekking word in baie kringe verwerp. Mense sê dis nie moontlik dat ‘n kind sonder die toedoen van ‘n man verwek word nie, en volgens die prosesse wat ons ken, is dit natuurlik waar. Maar as ‘n mens aanvaar dat God alles geskep het (*Skepping), is dit seker nie te veel gevra om ook te aanvaar dat Hy bewerk het dat ‘n vrou ‘n kind kry sonder dat ‘n man betrokke is nie.

Daar is ook die gedagte dat Jesus nie regtig ten volle mens sou gewees het as Hy nie deur ‘n man verwek is nie, omdat kin­ders deur ‘n vrou én ‘n man verwek word. Hy sou dan ‘n soort supermens gewees het. Maar die vorige teenargument geld seker ook hier.

Verder is daar nog die verwysing na die feit dat daar meer ver­hale uit die ou tyd is van besondere mense wat op sulke bui­ten­ge­wone maniere verwek of gebore is, veral konings wat ‘n goddelike geboorte sou gehad het. Dit is egter nie duidelik waarom dit teen Jesus se wonder-verwekking sou tel nie. Daar is ook baie ander skep­pingsverhale en verhale oor wonderwerke, maar dit beteken tog nie dat ons nie meer die Bybelverhale daaroor kan aanvaar nie.

 

Wat beteken dit alles? Minstens twee dinge.

Eerstens is daar twee duidelike getuienisse dat Jesus ‘n ongewone verwekking gehad het. En daar is geen goeie rede om dit te betwyfel nie.

Maar tweedens moet ons ook nie te veel hieruit aflei nie. In die verlede was daar die gedagte dat Jesus juis sonder die toedoen van ‘n man verwek moes word omdat seks eintlik sonde is. Anders sou Hy die *erfsonde gehad het. Natuurlik is dit ‘n vreemde redenasie, ook wat die erfsonde betref. Dis nie iets soos bruin oë wat biologies oorgedra word nie.

Verder is geglo dat Jesus anders as ons moes wees anders sou Hy nie ons Verlosser kon wees nie. Maar dis ook nie ‘n goeie argument nie. Daar is trouens juis die ander siening dat Hy soos ons moes wees om regtig ons saak by God namens ons te behartig.

Ons moet eenvoudig aanvaar dat daar nie ‘n bepaalde re­de ge­gee word waarom Hy juis só verwek moes word nie. En ons moet ook daarop let dat daar nie verder in die Nuwe Tes­tament enige aan­dag daaraan gegee word nie. Dink maar net aan die *won­der­werke, die *kruis en die *opstanding. Daar is eintlik geen vergelyking nie. Vir die kruis gee net Paulus alleen ses verskillende betekenisse wat almal direk met ons heil in verband staan, en vir die opstanding minstens vier. Paulus wil die kerkdeure toemaak as Jesus nie op­gestaan het nie. Na die wonderwerke word oor en oor verwys, en daar word belangrike betekenisse daaraan gegee. Maar geen skry­wer in die Nuwe Testament gee besondere betekenis aan die won­der-ver­wekking van Jesus nie. Daarom moet ons self ook nie te veel klem daarop lê en lang debatte daaroor voer nie. Vir ons heil het dit skynbaar geen besondere betekenis nie.

 

Skrywer: Prof Adrio König

 

Die Groot Geloofswoordeboek: Luther en Lutherse Kerke

Luther

Martin Luther (1483-1546) het die *Kerkhervorming in Duitsland begin. Die datum wat simbolies daaraan geheg word, is 31 Oktober 1517 toe hy 95 stellings teen die kerkdeur in Wittenberg vasgespy­-ker het. As priester in die Katolieke Kerk het hy ‘n groot stryd ge­had oor hoe ‘n mens gered kan word. Hy het die *geregtigheid (eise) van God gevrees omdat hy oortuig was dat ‘n mens nie daaraan kan voldoen nie. Na baie Bybelstudie het hy uit Romeine en Galasiërs geleer dat God nie net geregtigheid van ons eis nie, maar ook ge­regtigheid aan ons skenk, dat ons nie deur ons goeie werke gered word nie, maar deur die genade van God wat geregtigheid aan ons skenk op grond van die verdienste van Christus. Ons moet hierdie geregtigheid in die geloof aanvaar, wat net ‘n ander manier is om te sê ons moet die genade van God aanvaar wat Hy deur Jesus aan ons gee.

 

Lutherse Kerke

Daar het ‘n hele aantal Lutherse Kerke ontstaan wat vandag oor groot dele van die wêreld versprei is. Die Piëtisme is ‘n gees­te­like beweging wat in hierdie kerke ontwikkel het met groot sendingondernemings veral in die negentiende eeu. Hulle het ‘n reu­se­bydrae tot die vestiging van die evangelie in Suider-Afrika ge­maak. In ons land is daar minstens twee bekende Lutherse Kerke: die Evangeliese Lutherse Kerk en die Vrygemaakte Lutherse Kerk. Tra­disioneel is hierdie kerke se eredienste ‘n bietjie meer formeel as die kerke in die *Gereformeerde tradisie.

 

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Liturgie

Liturgie

Die woord “liturgie” kom van die Griekse woord leitourgia wat soms vertaal word met “diens” en verband hou met diens aan God en aan ander gelowiges. Die woord word gebruik vir die in­rig­ting van die erediens. Daar is groot verskille tussen verskillende denominasies, en soms ook binne dieselfde denominasie. Oor die algemeen volg die historiese kerke ‘n baie vaster en formeler liturgie (orde van diens) sodat daar selfs groepe is wat die gebede voorlees, terwyl ander soos die *Pinkster-Charismatiese tradisie en die *Evangelicals (Baptiste) baie vry is in die inkleding van die diens, en soms baie variasie inbou. (*Vernuwingsbeweging, *Spiritualiteit)

 

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Liefde

Liefde

(*God)

“Liefde” is een van die kernwoorde van die Bybel, maar miskien juis daarom een van die mees misbruikte woorde. In ons samele­wing word dinge liefde genoem wat eerder onverantwoordelike en ongebreidelde hartstog is.

Jesus som die ganse Ou Testament op in twee gebooie, en albei is liefdesgebooie. Liefde is dus die kern van die Here se wil vir ons lewe. Waarom? Omdat *God self liefde is, en ons as sy *beeld geskape is. As ons sy beeld moet wees of vertoon, moet iets van sy wese, dit is sy liefde, in ons lewe na vore kom. Dit beteken nie dat ons liefde ‘n replika van Syne moet wees nie. Hy is die Skep­per. Ons is maar net skepsels. Hy is oneindig meer as ons. Maar dit beteken wel dat iets van sy liefde in ons sigbaar moet word. Ons praat van ‘n analogie, ‘n gedeeltelike ooreenkoms tussen sy liefde en ons s’n.

Maar dit beteken dat ons eers sal moet vra hoe sy liefde lyk, en dan daaruit aflei hoe ons moet liefhê. Wat verstaan die By­belskrywers onder sy liefde?

 

God se liefde

God se liefde is ‘n onverdiende liefde. Ons het nie verdien om geskape te word om sy vreugde met Hom te deel nie. Ons het nog baie minder verdien om verlos te word. God se liefde is dus ‘n liefde na onder, na sy minderes.

Maar dit beteken nie dat Hy net in die algemeen “na onder” liefhet nie. Sy liefde gaan juis uit na dié van ons wat nog verder agter of “onder” is: die armes, siekes, gebreklikes, verdruktes. Een van sy bekendste Name in die Ou Testament is “die God van die weduwees, weeskinders en vreemdelinge”; dit is die men­se wat geen regte gehad het nie. Hy kies ‘n minderwaardige sla­we­vol­kie wat omtrent geen kultuur gehad het nie en geen rol ge­speel het in hul omgewing nie. Waarom? Vir Israel sê Moses: “Die Here het jou nie liefgekry en gekies omdat jy groter was as die ander volke nie, jy was die kleinste van almal. Omdat die Here jou liefhet, het Hy jou bevry” (Deut 7:7-8).

Die Here het nie helde nodig nie. Hy is self die held. Hy kan armes help omdat Hy self ryk is.

Daarom is sy liefde vry. Hy het ons nie lief omdat Hy ons nodig het nie. Hy het ons nie lief omdat ons waarde het vir Hom nie. Trouens, Hy het ons lief ondanks die hoë risiko wat Hy met ons loop. Hy het ons lief … net omdat Hy Hy is, net omdat Hy liefde is (1 Joh 4:8, 16). God motiveer self sy liefde vir ons.

God se liefde is ook skeppende liefde. God het ons geskep as sy beeld; dus het Hy ons geskep met die vermoë om te kan liefhê. En al het ons deur ons sonde hierdie vermoë verloor, gee Hy dit aan ons terug. God is self die oorsprong van alle ware liefde. “Liefde kom van God” (1 Joh 4:7) – ook ons liefde. Ons moet dit by Hom kry. “Ons het lief omdat God ons eerste liefgehad het” (1 Joh 4:19). Daarom is liefde deel van die vrug van die Gees. Die Gees stel ons in staat om lief te hê (Gal 5:22-23).

Dit is ‘n paar opmerkings oor sy liefde. En omdat ons sy beeld is, moet sy liefde op een of ander manier in ons na vore kom. Dit beteken nie dat ons liefde identies aan Syne moet wees nie. Dit kan nie. Hy is oneindig meer as ons. Ons is net sy beeld, en ‘n beeld is nie identies aan die een wat afgebeeld word nie.

Kom ons onderskei tussen die liefde tussen Hom en ons, en die liefde tussen ons en ander mense.

 

Liefde tussen Hom en ons

Wat die liefde tussen Hom en ons betref, is daar ‘n groot verskil tussen sy liefde vir ons, en ons liefde vir Hom. Hy motiveer self sy liefde vir ons, maar ons motiveer nie self ons liefde vir Hom nie. Hy het ons nie lief omdat ons soveel werd is vir Hom nie of omdat Hy ons nodig het nie. Maar ons liefde vir Hom is anders. Ons het Hom juis lief oor wie en wat Hy is, oor Hy so wonderlik is. Ons motiveer nie ons liefde vir Hom nie. Hy motiveer dit. Hy motiveer dus sy liefde vir ons én ons liefde vir Hom. Johannes skryf: die liefde is uit God.

 

Liefde tussen mense

En nou ons liefde vir ander mense. As ons dit self moet mo­tiveer, sal dit maar sleg gaan. Ek sal maklik ‘n hele paar “goeie” redes kan uitdink waarom ek nie sekere mense hoef lief te hê nie. Ek sal my­self waarskynlik net sovêr kry om dié lief te hê wat vir my waarde het. En dit sal my liefde iets anders maak as wat dit moet wees.

Maar “die liefde is uit God”. Die Gees gee my die liefde wat ek vir ander moet hê. Dit beteken dat God ook my liefde vir an­der mo­tiveer. Hy motiveer dus alle vorme van liefde, van ware liefde: sy liefde vir ons, ons liefde vir Hom én ons liefde vir ander mense.

Watter ooreenkoms of analogie moet daar dan wees tussen sy liefde vir ons, en ons liefde vir Hom en vir ander? Ons lees im­mers: “Lewe in liefde, soos Christus” (Ef 5:2).

 

Soorte liefde

In Grieks is daar minstens vier verskillende woorde vir liefde: eros, filia, storge, agape.

Eros word meestal in verband met seksuele liefde gebruik, maar dis nie altyd so nie. Dit is ook die liefde vir die eie, die liefde wat tot groot heldedade lei, soos om jou liggaam te gee om verbrand te word (1 Kor 13:3, 1953-vertaling). As dit liefde vir die eie volk is, word dit gewoonlik nasionalisme genoem. Hierdie liefde kan inderdaad ook op ander persone gerig wees, maar die eintlike motief is die voordeel wat die ander vir my kan hê. Ander word nie ter wille van hulleself liefgehê nie, maar ter wille van die waarde wat hulle vir die eie kan hê. Dis ‘n liefde vir ander wat die ander gebruik.

 

Filia is ‘n hoër, edeler vorm van liefde. Dit dui op ‘n warm, intieme verhouding. Dit word soms met “vriendskap” vertaal. Maar dit kan kwyn as die een wat liefhet, nie meer vreugde in die geliefde vind nie.

Storge is familieliefde, die liefde van ouers en kinders, en broers en susters, en ander familie onderling.

Agape is ‘n woord wat selde in die Griekse literatuur gebruik is. Dit is ‘n woord waarop die Christene beslag gelê het en in ‘n unieke betekenis gebruik het. Dit word gebruik vir God se lief­de vir ons, en ons liefde vir Hom en vir mekaar. Dit het ‘n an­der betekenis as byvoorbeeld filia. Dit kom mooi uit in die ge­sprek tussen Jesus en Petrus (Joh 21:15 ev). Jesus vra vir Petrus of hy Hom liefhet (en gebruik die werkwoord vir agape), en Petrus antwoord dat hy wel vir Jesus liefhet (maar gebruik die werk­woord vir filia). Dit gaan in agape dus om ‘n ander soort liefde as filia. Hy erken daarmee dat hy nie die soort liefde het wat Jesus vra nie.

 

Liefde: omgee, offer

Anders as in die geval van die ander vorme van liefde gaan dit in die liefde wat agape genoem word om die ander persoon. Jy het die ander persoon lief ter wille van die voordeel van die ander een, en ongeag die nadeel vir jou. Dit maak nie saak wie of wat die ander een is nie. Dit maak ook nie saak hoe die ander een op jou liefde reageer nie. Dit is hoe God liefhet. Hy laat reën op regverdiges én onregverdiges, op goeies én slegtes (Matt 5:43 ev). Ons moet ons vyande liefhê soos Hy ons liefgehad het toe ons nog sy vyande was (Rom 5:8 ev). Jy het dus nie die ander een lief ter wille van die waarde wat die ander een vir jou het nie, maar ongeag die hou­ding of gesindheid van die ander een. Daar word gesê dat God waarde­blind is en dat ons dit ook moet wees. Hy motiveer immers sy liefde vir ons, en net so motiveer Hy ook ons liefde vir ander. Dié wat ons moet liefhê, hoef nie ons liefde werd te wees nie. Ons was ook nie God se liefde werd nie.

Maar daar is ‘n ander sin waarin die een wat ons moet liefhê, inderdaad tel. God het nie net in die algemeen alle mense lief nie. Hy “trek sekeres voor”. Hy is mos die God van die on­belangrike vol­kie Israel. Hy is die God van die weduwees, wees­kinders en vreem­de­linge, dié wat verwaarloos is in Israel. Jesus eet saam met die tollenaars en sondaars, dié wat nie in tel was nie. Hy werk in Galilea waar “niks aangegaan het” nie. Hy kies vissers en tollenaars as sy dissipels, mense wat op geen manier getel het in die godsdienstige lewe van Israel nie.

“Lewe in liefde, soos Christus” (Ef 5:2). Ons moet uitsoekerig wees in ons liefde, die onbelangrikes, dié wat niks het nie, in nood is, onaanvaarbaar en selfs aanstootlik is.

En liefhê beteken: bereidheid om te offer wat nodig is. Dit is wat God in Jesus gedoen het. Hy het nie gevra watter voordeel dit vir Hom sou inhou nie, maar wat ons nodig gehad het. Hy het nie ge­wag tot ons Hom vra of tot ons ons bekeer nie, Hy het geoffer wat ons nodig gehad het toe ons nog sy vyande was (Rom 5:8 ev).

Natuurlik vra liefde ‘n antwoord: wederliefde. Natuurlik vra God dit van ons, en vra ons dit van ander. Maar liefde wag nie tot jy seker is jy gaan ‘n antwoord kry nie.

Dit alles maak *selfliefde in sy wese sonde.

 

Skrywer: Prof Adrio König