Die Groot Geloofswoordeboek: Heil

Heil – ‘n omvattende begrip

Die groep woorde wat hier saam behandel word, kan vir baie lesers na strange bedfellows lyk, maar dit sal gaandeweg dui­delik word dat hulle baie goed by mekaar pas.

“Heil” is ‘n woord met ‘n baie ryk betekenis. Dit kan goedskiks weer­gegee word met iets soos: “Dit gaan goed,” maar dan in ‘n om­vattende sin. “Heil” hou verband met “heel”, en “heel” beteken dat iets nie gebreek en stukkend is nie. Dit gaan veral om dit wat God doen. Hy maak heel wat stukkend is. Daar is mense wat graag praat van “sieleheil”. Hulle bedoel dat die Here ‘n sondaar se ver­hou­ding met Hom weer heelmaak, regmaak, dat Hy ‘n mens se son­de vergeef en hom of haar as sy kind aan­neem.

Maar heil sluit baie meer in. God het alles gemaak, en alles is deur ons sonde aangetas. Daarom wil Hy weer alles heelmaak en in sy heil laat deel. Ons sien dit duidelik in Jesus se aardse bediening. Hy vergeef nie net sonde nie, Hy genees mense, Hy gee mense in die woestyn kos en Hy bevry hulle van die mag van die duiwel wat hulle lewe verskeur. (*Wonderwerke)

Die besetene van Gadara is ‘n sprekende voorbeeld. As jy wil lees van ‘n mens wie se lewe aan repe geskeur is deur bose magte, lees Markus 5:3-5. En as Jesus hierdie arme mens van die bose verlos, lees ons presies die teendeel: hy sit met klere aan en by sy volle verstand (5:15). Dit is heil. Dit maak ons hele lewe heel, nie net ons “*siel”, ons verhouding met die Here nie. In Han­de­linge gebruik Petrus dieselfde Griekse woord vir die man wat gesond gemaak is en die verlossing in die Naam van Jesus (4:9, 12). Genesing is deel van die heil wat Jesus bring.

Dit kom nog sterker na vore in die *opstanding. Vir Paulus is die hele evangelie op die spel as Jesus nie opgestaan het en ons nie sal opstaan nie (1 Kor 15). God het ons gemaak soos ons is, en Hy red ons soos ons is. En omdat ons liggaamlike wesens is, is die opstanding ‘n wesenlike deel van die heil, van God se heelmaakproses.

Uiteindelik sien ons dit op die laaste bladsye van die Bybel die dui­delikste. Die Bybel eindig met die nuwe aarde. Selfs die aarde is deur die Bose aangeval en verrinneweer. Daarom gee Jesus mense in die woestyn kos, maak Hy ‘n storm stil, en vervloek Hy ‘n vyeboom wat nie vrugte aanhet nie. Die aarde is gemaak om die mense te onderhou, nie om die mense se lewens te bedreig nie. En uiteindelik sal Hy dan volgens sy belofte die aarde nuut maak sodat daar geen siekte en dood en trane meer sal wees nie. Dan dra die bome elke maand vrugte. Dan het Hy alles nuut/heel gemaak (Op 21:4, 5; 22:2).

Heil is omvattende heelwees soos God dit bedoel het. En Hy wil sy hele skepping heelmaak.

‘n Heel natuur

Daarom is die toestand van die natuur van groot belang (Eko­logie). Ons kan nie ongeërg aangaan en op die ou end die om­ge­wing besoedel en die hulpbronne uitput of die aarde oor­bevolk nie. ‘n Beheersde, verantwoordelike gebruik van die na­tuur is ‘n deel van die evangelie. Dit word nie in die Bybel beklemtoon nie (al staan Gen 2:15 wel daar) omdat daar in daardie tye nog nie dié soort probleme was wat ons vandag ervaar nie. Ons het hier ‘n in­teressante voorbeeld daar­van dat ons soms uit gegewens in die Bybel gevolgtrekkings moet maak wat nie só in die Bybel self uit­gespel word nie. By die *kinderdoop en die Sondagviering (*Son­dag) het ons dieselfde situasie.

Ons het wel alreeds in die Bybel spore daarvan dat alles in die natuur nie in orde is nie. Die profesieë oor die Messiaanse ryk beeld ‘n ander natuurprentjie uit as waaraan ons gewoond is, met lui­-perds en bokkies, en slange en kinders wat saam is (Jes 11:6-8).

En die hemel?

Dit kan ‘n leser opval dat die woord *”hemel” glad nie gebruik is in hierdie beskrywing van heil nie. Daar is baie Christene wat dadelik aan die hemel dink as dit om heil gaan. Hulle praat dan ook by voorkeur van “saligheid“. Om hemel toe te gaan is vir hul die eintlike inhoud van die heil of saligheid.

In die Ou Testament is daar geen “hemelverwagting” of “he­mel­­verlange” nie. In die Ou Testament beteken heil om in hier­die lewe op hierdie aarde (heel spesifiek in die land Kanaän in die om­ge­wing van Jerusalem en die tempel) in ge­meenskap met die Here te leef en sy seën te beleef in die vorm van voorspoed. Voor­spoed sluit dan goeie oeste in, vrede, ge­sond­heid, vry van vyan­de. (*Voor­spoedsevangelie) Maar in dit al­les is die gemeenskap met die Here die oorheersende faktor.

Daar is geen hemelverlange nie. Daar is selfs uitsprake wat dit uitsluit, soos: “Die hemel is net vir die Here, maar die aarde het Hy aan die mense gegee” (Ps 115:16). Waar daar van hemel en aarde in een asem sprake is, oorheers die belangstelling in die aarde heeltemal (Gen 1). Ons kry dit selfs nog in die Nuwe Testament waar ons lees van ‘n nuwe hemel en ‘n nuwe aarde, maar al wat werklik in besonderhede bespreek word, is die nuwe aarde/Jerusalem (Op 21-22). Daarom verdwyn die belangstelling in die aarde ook nie in die Nuwe Testament nie.

Heil op aarde

Omdat heil lewe-in-gemeenskap-met-die-Here-op-die-aarde is, is daar in die Ou Testament ook geen belangstelling in “die lewe na die dood” (*Dood) nie. Daar was ook geen gedagte van sinvolle lewe na die dood nie. Eers deur die geloof dat daar ‘n opstanding is, wat baie laat in die Ou Testament ontwikkel, word die moontlik­heid geskep dat iemand kan uitsien na die dood (Fil 1:21 ev). En dit word eers ‘n werklikheid deur Jesus se *opstanding omdat Hy die mag van die dood breek.

Omdat hierdie lewe die enigste geleentheid was om die heil as die gemeenskap met die Here te geniet, is die gelowige van die Ou Testament verward as dit sleg gaan met hom of haar. In die Ou Tes­tament seën God juis sy kinders en straf die on­ge­hoorsames. As gelowiges dan ly, was dit onbegryplik en het dit dikwels hulle geloof aangetas. Dink maar aan die geloofstryd van die digter van Psalm 73. Hy skryf selfs dat hy byna sy geloof verloor het (73:2).

Heil en aarde kan nooit van mekaar losgemaak word nie. God het die aarde gemaak om hier in gemeenskap met ons te leef, en Hy laat vaar nie die werk van sy hande nie (Ps 138:8). Trouens, die Bybel eindig met die wonderlike perspektief dat die hemel op die nuwe aarde sal neerdaal. Immers, die hemel is God se woonplek, en as Hy dan op die nuwe aarde by ons kom woon, kom die hemel ook na ons toe. Dan sal dit in die volle sin van die woord “hemel op aarde” wees. Dis ‘n wesenlike deel van die evangelie.

Daar is wel in die Nuwe Testament uitsprake wat mense laat dink aan die hemel. Daar is veral Jesus se belofte dat Hy vir sy kinders plek gaan berei en hulle dan sal wegneem om by Hom te wees (Joh 14:3). Hierdie uitspraak laat egter genoeg ruimte vir die perspek­tief in Openbaring 21-22 dat die nuwe Jerusalem uit die hemel op die nuwe aarde neerdaal en God en die Lam (21:22) dan by ons kom woon. Nadat sy kinders in die lug opgeneem is by die wederkoms (Joh 14:3; 1 Tess 4:17), sal ons as die inwoners van die nuwe stad saam met Hom op die nuwe aarde neerdaal. Onthou, die nuwe Jerusalem is die stad én die bruid in die stad (Op 21:2).

Heil – ‘n heel lewe

Vir ons persoonlike lewe het die betekenis van heil as ‘n heel lewe besondere betekenis. Ons is sondaars met stukkende lewens wat deur sonde verskeur is. En uit genade kom die Here ons deur die Gees weer heelmaak. Die begrip *wedergeboorte het byna dieself­de betekenis: die Here laat ons weer/nog ‘n keer/oor gebore word om­dat ons eerste geboorte nie genoeg was nie.

In heil gaan dit om die volheid van die lewe in gemeenskap met God en met ander mense, veral ander kinders van God. Dat ons heelgemaak word, het die implikasie dat ons gemaak word wat ons eintlik bedoel is om te wees. Dit beteken dat ons ten volle mens ge­maak word, nie engele of bonatuurlike wesens nie. God het ons as mense gemaak, en Hy herstel ons na sy oorspronklike bedoeling.

Maar mense het ‘n geweldige roeping. Ons is gemaak as die *beeld van God. Dit beteken dat God ons weer in staat stel om sy doel met ons te bereik: om Hom te verteenwoordig of teen­woordig te maak. Daar is vir mense geen hoër roeping as om mense te wees nie: beelde van God.

Dit bring ‘n baie bekende uitdrukking onder verdenking: “Ek is ook maar net ‘n mens.” Ons gebruik dit gewoonlik om onsself te verontskuldig as ons, dikwels die hoeveelste keer, iets verkeerd ge­doen het. Maar as God bedoel het mense moet sy beeld wees, sou dit nader aan die waarheid wees om te sê: “Ekskuus, ek is nog nie heeltemal ‘n mens nie.” God het ons nie bedoel om te misluk nie, maar om te slaag. En deur die krag van die Gees kan ons. (*Per­feksionisme)

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heilig

Hierdie woord word in verskillende betekenisse gebruik. God is heilig, en dit beteken dat Hy anders is as die sondaarmens, dat Hy ander waardes het en anders optree. Dat Hy heilig is, kan beteken dat Hy soos ‘n vuur die sonde verteer (Heb 10:26-31), maar ook dat Hy dit nie oor sy hart kan kry om die volk hulle verdiende loon te gee en hulle te verwerp nie (Hos 11:8-9). Om­dat God heilig is, word ons ook opgeroep om heilig te wees (1 Pet 1:15-16). Hierdie heiligheid beteken ook om anders te wees, volgens ‘n ander waardestelsel as die ongelowiges te leef. (*Beeld van God)

Verder kan heilig “afgesonder, opsy gesit” beteken. Die tem­pel was heilig, die altaar en die voorwerpe rondom die altaar was hei­lig. Dit beteken dat dit volkome aan die diens van God gewy was. Sagaria verwys na die groot dag van die Here wat kom. Daar­die dag sal selfs die klokkies aan die perde se tuie “heilig” wees (1953-vertaling), of “gewy wees aan die Here” (1983-vertaling). In hierdie sin is die gemeente en die gelowiges heilig, al is hulle nog nie vry van sonde nie. Die gemeente word in die Briewe “heiliges” genoem (1953-vertaling) of dié wat “vir God afgesonder is” (1983-ver­taling). Dit geld selfs van gemeentes waarin daar aanstootlike sondes voorgekom het (1 Kor 1:2; 5:1 ev). Dit was dus nie bedoel as “sedelik volmaak” nie, maar “vir die Here opsy gesit”.

Maar juis daarom moet gelowiges ook “heilig” lewe, en dan het heilig ‘n sedelike betekenis van “sonder sonde”. (*Heiligmaking, *Perfeksionisme)

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heiliges

Heiliges

Die Christene word in die Bybel “heiliges” genoem. (*Heilig, *Heili­ging) In moderne vertalings is dit gewoonlik vertaal met iets soos: mense wat aan God behoort, of mense wat vir God afgesonder is. In ons kerklike taal kry ons dit in die geloofsbelydenis (“Ek glo aan die gemeenskap van die heiliges”) of in die uitdrukking: “Die *volharding van die heiliges.”

Hierdie “heiliges” is nie ‘n buitengewone groep Christene wat verder gevorder het as ons gewones nie. Alle mense wat waarlik op Jesus Christus vertrou, is kinders van God of gelowiges. Hulle is ook heiliges, mense wat God vir Homself afgesonder het. Die Hebreeuse en Griekse woorde vir *heilig het ook iets te doen met eenkant sit, opsy sit, beskikbaar wees.

Maar in die geskiedenis van die kerk het daar die gewoonte ont­staan om sekere spesiale mense “heiliges” te noem. In som­mige de­no­minasies word die belangrike Bybelfigure “heiliges” genoem. In Engels kry ons St Paul van Saint Paul. Later het die gebruik ont­wikkel om sekere uitstaande Christene “heiliges” te noem. In die Katolie­ke Kerk kan iemand na sy of haar dood as “heilige” ver­klaar word indien hy of sy aan sekere vereistes voldoen. Die een groot saak is dat die persoon wonderwerke moes gedoen het. Die Ka­to­lieke het allerlei maniere om te bepaal of iets regtig ‘n won­der­werk was.

Vir die meeste Protestante is dit ‘n vreemde saak. Katolieke is egter oortuig dat dit eintlik tot die eer van God is, want dit is sy genade wat die persoon in staat gestel het om ‘n “heilige” te wees. Dit is dus eintlik God wat geëer word as iemand as ‘n heilige verklaar word.

Heiligheidsbeweging • AEB

Hierdie beweging het in Amerika ontstaan in die middel van die negentiende eeu onder invloed van John Wesley se leer oor *hei­ligmaking. Dit het beklemtoon dat ‘n mens na jou bekering ‘n tweede ervaring nodig het, die “*tweede genadewerk” (“Second Bles­sing“). Tydens jou bekering word jou sonde vergewe, maar jy is nog uitgelewer aan jou sondige natuur en die mag van die sonde. Die versoekings het dan nog altyd ‘n aanknopingspunt binne-in jou. Deur die tweede genadewerk word jy vry gemaak van die sondige natuur sodat die versoekings nou net van buite af kan kom, en jy dus baie effektiewer daarteen weerstand kan bied.

Die bekende naam in hierdie verband is AB Simpson. An­drew Murray het self aanknopingspunte by die heiligheidsbewe­ging gehad. In Suid-Afrika is die AEB, dit is die Afrika Evange­lie­se Bond, die beste voorbeeld van die heiligheidsbeweging. Hulle maak ‘n baie sterk bekeringsappèl en volg dit dan op met ‘n op­roep om die Here te vertrou vir die tweede genadewerk. Hulle het ook sterk oortuigings oor *Goddelike genesing, wat ook *Ge­loofsgenesing genoem kan word. Hulle werk interkerklik en werf nie mense vir spesifieke kerke nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Die Heilige Gees

Heilige Gees

(*Goddelikheid van die Heilige Gees)

• Ou Testament Nuwe Testament

• Ou Testament

Ons kry eintlik twee beskouings oor die verhouding tussen die Gees van God en God in die Ou Testament. Die een is dat die Gees eintlik net die krag van God of God-in-aksie is. Die ander is dat die Gees alreeds ‘n Goddelike Persoon naas God die Vader is.

Die Gees as ‘n Persoon

Kom ons kyk eers na die laaste een: die Gees as ‘n aparte Per­soon naas God. Daar is selfs die gedagte dat ons alreeds die volle Drie-eenheid in Genesis 1 kry. Dink maar aan die “Ons” (1:26), die Gees (1:2), en die woorde (die Woord) wat God spreek as Hy lig maak (1:3). Johannes skryf self ook, met ‘n verwysing na die ewige Seun van God, dat alles deur die Woord geskep is (1:1-3). Daar is in­der­daad uitsprake wat ons kan interpreteer as sou die Gees as ‘n self­standige Persoon naas God optree. Die Gees lei vir Simson (Rig 13:25) en die Gees sal op die *Messias rus en aan Hom wysheid en insig gee, raad en krag, kennis en eerbied vir die Here (Jes 11:2). ‘n Mens kan jou moeilik voorstel dat die Gees net die krag van God is, maar dan wysheid en raad en eerbied aan die Messias gee. Dit is dinge wat ‘n persoon doen. Trouens, hier en daar lyk dit byna of die Gees net ‘n ander benaming vir God is (Ps 139:7 ev; Jes 40:13 ev).

Die Gees as God se krag

Teen hierdie gedagte dat die Gees reeds ‘n aparte Persoon is, is daar twee argumente, en hulle ondersteun die siening dat die Gees van God die krag van God of God-in-aksie is. Die eerste is ‘n aantal uitsprake, en daar is heelwat, wat makliker verstaan kan word as die Gees net die krag van God is. Die Here laat kom ‘n deel van die Gees wat op Moses was, op die 70 wat hom bygestaan het (Num 11:25). Dit kan beswaarlik van ‘n aparte Persoon gesê word dat ‘n deel van Hom op mense kom. Maar dit kan ‘n deel van die krag van God wees. Dit is ‘n tema in Simson se lewe dat die Gees hom sterk maak (Rig 14:6, 19; 15:14). Die Here sal sy Gees in die Israeliete laat ingaan en hulle daardeur in staat stel om sy wet te onderhou (Eseg 36:27). Dink ook aan die Gees wat op of oor die Messias sal kom (Jes 42:1; 61:1). Al hierdie uitsprake pas goed by die gedagte van die Gees as die krag van God.

Die Gees as die krag van God pas ook beter by die feit dat die Jode tot vandag toe nie enigiets oor die Drie-eenheid in die Ou Testament kry nie. Die volle nadruk van die Ou Testament is op die eenheid van God. Dit is juis deel van die boodskap van die Ou Testament teenoor die baie gode van die omringende volke: Net die Here is waarlik God. Waar die *Engel van die Here bespreek word, word ook daarop gewys dat dit nie ‘n voorvorm of voorloper van Jesus is nie. Ons moenie die Nuwe Testament teruglees in die Oue nie. Ons moet die Ou Testament in sy eie reg erken.

Natuurlik kan ons agterna beskou, sê dis nie vreemd nie dat daar hier en daar in die Ou Testament ‘n uitspraak oor die Gees is wat beter verstaan word as die Gees ‘n aparte Goddelike Persoon naas God (die Vader) is. Maar sonder die Nuwe Testament sou niemand op die gedagte van drie Goddelike Persone in een God­delike Wese gekom het nie. (*Drie-eenheid)

Terloops, die meervoud (Ons) van Genesis 1:26 is ‘n pluralis ma­jestatis, ‘n hoogheidsmeervoud. Predikante het in die ou tyd ook so gepraat: “Ons het ‘n beroep gekry.” Die predikantsvrou is nie ook beroep nie. Die predikant was eenvoudig so belang­rik dat hy oor homself in die meervoud gepraat het.

• Nuwe Testament

Wanneer ons by die Nuwe Testament kom, is daar egter nie meer onsekerheid oor die Persoon van die Gees nie. (*Drie-eenheid) Veral in die Evan­gelie van Johannes doen Hy dinge wat net aan ‘n persoon toegeskryf kan word: Hy word ons “voorspraak” of “advokaat” genoem. Hy sal die dissipels leer en herinner aan alles wat Je­sus gesê het. Hy sal bewys dat die wêreld skuldig is. Hy sal die dissipels in die hele waarheid lei en Christus verheerlik (Joh 14:26; 16:7-15). Al hierdie, en nog baie ander dinge, herinner ons aan ‘n persoon, en nie net aan ‘n krag nie.

Die Gees in die lewe van Jesus

Wat die werk van die Gees betref, moet die Nuwe Testament in twee dele verdeel word: voor Pinkster en na Pinkster. Voor Pinkster gaan dit eintlik om die bediening van Jesus, maar die Gees speel ‘n belangrike rol daarin. Veral Lukas wys op die ini­siatief wat die Gees in die lewe van Jesus geneem het. Die Heilige Gees is by die geboorte van Jesus betrokke, Elisabet is met die Gees vervul, Sagaria is met die Gees vervul, Johannes die Doper word sterk deur die Gees, Simeon word deur die Gees na die tempel gelei, Johan­nes kondig aan dat Jesus met die Gees sal doop, die Gees daal by die doop op Jesus neer, Jesus kom vol van die Gees van die Jordaan af terug en word deur die Gees na die woestyn gelei om deur die duiwel versoek te word, Hy kom vol van die krag van die Gees terug van die woestyn af en gaan na Galilea toe (Luk 1:35, 41, 67, 80; 2:27; 3:16, 22; 4:1, 14). Dis merkwaardig dat Lukas hierna in die res van sy Evangelie net twee keer na die Heilige Gees verwys. Dis of hy in die eerste vier hoofstukke, waar alles begin het, hard wou uitroep: “Die Gees is in sy volheid in die bediening van Jesus betrokke. Alles wat verder volg, staan onder sy leiding.”

Jesus in die werk van die Gees

‘n Mens sou van Jesus se aardse bediening kon sê: “Die Gees het deur Jesus gewerk.” En dan na Pinkster: “Jesus werk deur die Gees.” Want soos die Gees absoluut teenwoordig was en ini­siatief ge­neem het tydens Jesus se aardse bediening, neem Jesus inisia­tief in die werk van die Gees. Dit is Jesus wat die Gees stuur, Jesus voeg daagliks dié wat gered is by die gemeente (Joh 16:7; Hand 2:47); trouens, die prediking van die apostels is son­der meer: Jesus. Ontleed elke preek van Petrus en Paulus (Hand 2; 3; 4; 5; 10; 13; 17). Die tema is Jesus wat opgestaan het.

Dit is dus heeltemal verkeerd om ‘n soort spanning tussen Je­sus en die Gees te skep. Dis nie so dat Jesus as’t ware die inleiding was, maar dat ons nou by die eintlike saak kom as ons die Gees ont­vang nie. Die Gees kom Christus verheerlik (Joh 16:14).

Andersyds sê sommige te maklik dat die *Pinksterkerke en die *Charismatiese kerke eensydig die Gees beklemtoon. (*Four Square Gospel)

Die groot werk van die Gees lê in die toepassing van die werk van Christus. Christus het vir ons die heil verdien, en die Gees kom dra dit in ons lewe in. Hy kom vorm die liggaam van Christus en kom sy bruid voorberei. Die *gawes van die Gees, die *vrug van die Gees, en die *heilsweg is alles die werk van die Gees.

Daar word soms gesê dat ons in die belydenis van die kerk die Gees verwaarloos. Ons bely in die *Apostoliese Geloofsbelydenis ‘n hele aantal dinge van Jesus, maar niks van die Gees nie, net die woorde: “Ek glo in die Heilige Gees.” Maar dis ‘n misverstand. Alles wat daarna kom, is sy werk: die kerk, die gemeenskap van die heiliges, die vergifnis van sonde, die opstanding, die ewige lewe.

Die een groot verskil tussen die Gees in die Ou Testament en in die Nuwe is dat die Gees terloops in die Oue optree, maar in die Nuwe in die gemeente woon. Dis iets van ‘n vooruitgryping na God wat op die nuwe aarde by sy kinders kom woon. (*Doop met die Heilige Gees)

Skuldig: Prof Adrio König