Die Evangelie van Tomas – Adrio König

Die Evangelie van Tomas is ‘n apokriewe Evangelie (*Apokriewe Boeke), een van ‘n hele aantal vroeë geskrifte wat nie in die Bybel opgeneem is nie. Hierdie Evangelie is in 1945 in Egipte ontdek in die beroem­de Nag Hammadi-fonds toe ‘n hele aantal baie ou geskrifte in ‘n kleipot gekry is.

Die Evangelie van Tomas bestaan uit 114 uitsprake van Jesus. Dit is nie in verhaalvorm soos die Evangelies in die Bybel nie. Daar is dus geen geskiedenis of dade van Jesus nie, en omtrent geen besonderhede oor waar wat gebeur of gesê word nie. Die meeste van die uitsprake word ingelui met die eenvoudige woorde: “Jesus het gesê.” Daar word ook omtrent geen titels vir Jesus gebruik soos “Here” of “Seun van die mens” nie.

Die meeste van die uitsprake is in die vorm van wysheidspreu­ke. Die indruk word dus gewek dat Jesus ‘n wysheidsleraar was wat rondgeloop het en dinge gesê het om die omstanders te laat dink. So iets was in die tyd van Jesus nie onbekend nie.

Die 114 uitsprake van Jesus word deurmekaar weergegee. Daar is nie struktuur in die geskrif, byvoorbeeld versame­lings van uitsprake rondom ‘n tema soos die Bergrede (Matt 5-8) of die pro­fetiese rede van Jesus (Matt 24, 25) nie. Daarom is dit baie moei­lik om enige verband tussen opeenvolgende uitsprake te kry. Daar ontwikkel ook omtrent nooit ‘n gesprek tussen Jesus en sy vol­ge­linge nie, sodat ‘n mens nie gedagte-ontwikkeling kry nie. Dit alles is natuurlik heeltemal anders as in die Evangelies in die Bybel waar die optrede en die uitsprake van Jesus in bepaal­de situasies aan­gebied word sodat ‘n mens uit die konteks sekere insigte kan kry. Die Tomas-evangelie het geen “lewe” nie. Dis ‘n dooie, starre do­kument.

Dit is goed moontlik dat dit ‘n doelbewuste versameling van uit­sprake van Jesus was waaraan nog later byvoegings gemaak moes word. Daar is ander sulke versamelings bekend.

Die Evangelie van Tomas is moeilik verstaanbaar. Daar is baie uitsprake waaruit ‘n mens nie maklik sin maak nie. Op sigself hoef dit nie vreemd te wees nie. Dit is ‘n eeue oue geskrif uit ‘n vreem­de kultuur. Maar hierdie onverstaanbaarheid kan doel­bewus wees. Die Evangelie begin en eindig met opvallende uitsprake. Aan die begin lees ons dat dit “verborge” uitsprake van Jesus is, en dadelik word vervolg: “Wie die betekenis van hierdie uitsprake ontdek, sal nie die dood smaak nie.” En aan die einde (108) sê Jesus self: “Die verborge dinge sal geopenbaar word aan die persoon wat uit my mond drink.”

Woorde gemerk met ʼn * word elders ook bespreek

Outeur: Prof Adrio König

Evangelie – Adrio König

Die woord “evangelie” word gewoonlik in twee verskillende be­tekenisse gebruik. Ons gebruik dit om die hart van die boodskap van die Bybel aan te dui, maar ook vir die vier Evangelies in die Nuwe Testament. Kom ons kyk eers na die evangelie as die hart van die Bybelse boodskap.

“Evangelie” is afgelei van ‘n Griekse woord wat iets soos “goeie nuus” be­teken. Wanneer ons die *boodskap van die Bybel “die evan­gelie” noem, bedoel ons dat dit goeie nuus is omdat dit die ver­haal vertel van God se reddende geskiedenis met mense. Ons praat ook van die heilsgeskiedenis. God maak ‘n geskiedenis van heil wat oor eeue strek, eers direk met die mensdom (Gen 1-11), dan deur Israel met die mensdom (Gen 12-Mal), en dan deur Jesus met die mensdom, Israel ingesluit (die Nuwe Testament). Dit is ‘n geskiedenis waarin God voortdurend die inisiatief neem, voort­durend teleurstellings kry, maar nogtans telkens weer met nuwe inisiatiewe na vore kom. (*Verbond) Uit sy eeue lange geskiedenis met Israel straal sy geduld en sy trou.

Die klimaks is die koms van Jesus Christus. Hy verteenwoor­dig God op ‘n unieke manier. Hy kom herstel God se heerskappy (*koninkryk) nadat die *bose magte die wêreld oorgeneem het. Hy dryf die bose geeste uit die mense en die natuur uit, en gee Homself uiteindelik as die *offer wat die mensdom met God ver­soen. (*Versoening) Dan staan Hy op uit die dood en oorwin só die mensdom se aartsvyand, die *dood, sodat ons deur Hom die *ewi­ge lewe beërf.

Hy roep ons op om in Hom te glo en ons lewe aan Hom toe te wy. Hy versamel sy kinders as ‘n groot familie om Hom wat on­der sy genadige hand leef en Hom verheerlik. Hulle dra sy gena­deboodskap deur die krag van die Gees met woord en daad die wêreld in (*Sending) om in sy Naam die nood van mense te verlig en alle mense uit te nooi om Jesus as *Verlosser te kies, en hulle wag gespanne op sy koms om die stukkende wêreld heel te maak.

Dit is een van baie maniere waarop ‘n mens die *boodskap van die Bybel kortliks kan opsom.

Die vier Evangelies

Die tweede betekenis van “evangelie” verwys na die vier Evan­gelies in die Nuwe Testament. Dit is nie vreemd dat hulle “Evangelies” genoem word nie, want hulle het alles te doen met die hart van die boodskap van die Bybel. Hulle verkondig die boodskap van die aardse optrede van Jesus, wat uitloop op sy kruis en opstanding. Hierdie vier boeke vorm ‘n unieke literatuur­soort. Daar is geen ander literatuur wat dieselfde karakter het nie. Hulle is nie bio­gra­fieë nie. Hulle gee byvoorbeeld geen aandag aan die kleiner besonderhede oor die lewe van Jesus wat eie is aan biografieë nie, soos Jesus se voorkoms, sy geaardheid, sy voor- en afkeure, sy eetgewoontes. Hulle is deur en deur gefokus op die verkondiging van die heilsbetekenis van Jesus en word daarom tereg “Evangelies” genoem: goeie nuus.

Ons onderskei tussen die eerste drie Evangelies, wat ons die *Sinoptiese Evangelies noem, en die Evangelie van Johannes, wat die verhaal oor Jesus anders as die eerste drie vertel en waarskynlik ook lank na hulle geskryf is. Terwyl die Sinoptiese Evangelies ongeveer in die middel van die sestigerjare van die eerste eeu ge­skryf is, kan Johannes so laat as die einde van die eerste eeu wees. Johannes word onder andere gekenmerk deur die lang gesprek­ke tussen Jesus en die godsdienstige leiers, en dit is moontlik dat dit juis in ‘n tyd geskryf is toe daar al groot verwydering tussen die kerk en die sinagoge gekom het.

Woorde gemerk met ʼn * word elders ook bespreek

Outeur: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Pinkster- en Charismatiese Kerke

Four Square Gospel • Apostoliese Geloofsending Kerk • Volle Evangelie Kerk (*Pinkster- en Charismatiese kerke)

Die Four Square Gospel word ook die Vierkant-evangelie ge­noem. Dit is die siening van die viervoudige amp van Jesus as die Ver­losser, die Geneser, die Doper met die Gees en die komende Koning. Alhoewel daar dikwels gesê word dat dit in “Pinkster”, dus die Pinksterkerke (waarvan die grootste in Suid-Afrika die Apostoliese Geloofsending, die Volle Evangelie Kerk van God, en die Assemblies of God is) hoofsaaklik en selfs eensydig om die Heilige Gees gaan, het navorsing aangetoon dat hulle boodskap in werklikheid op Jesus konsentreer, en dan juis op die vier aspekte van sy bediening wat in die Four Square Gospel saamgevat word.

Jesus as Verlosser is ‘n belydenis wat “Pinkster” deel met die hele Christelike kerk. Dit is miskien selfs die algemeenste be­ly­denis van Christene. Dit gaan gewoonlik oor die verlossing van sonde, maar dit word soms beperk tot die vergifnis van sonde; sonder om die verlossing van die mag van die sonde in te sluit. By Paulus en Johannes is verlossing van die mag van sonde minstens net so belangrik as vergifnis van sonde. Dink maar aan Johannes 8:34-36 en Romeine 6.

Jesus as Geneser is nie so ‘n algemene belydenis nie. Die *won­­derwerke van Jesus word in die meeste kerklike tradisies óf ver­waarloos, óf vergeestelik. Selfs in kerke waar dit wel aandag kry as egte fisieke wonderwerke is dit opvallend dat daar min opsien­barende wonderwerke gebeur. Egte wonderwerke soos dié van Jesus is dun gesaai. Dit is ontstellend omdat Je­sus se wonderwerke direk verband gehou het met die hart van sy boodskap: die koms van die koninkryk. As Hy die soveelste maal ‘n bose gees uit ‘n man uitdryf, verklaar Hy: “Die koninkryk van God het inderdaad tot by julle gekom” (Matt 12:28). (*Duiwel)

Die Pinkster- en Charismatiese tradisies maak baie van won­dergenesing (*Goddelike genesing), maar dit is nie seker dat daar altyd regtig soveel daarvan in die praktyk tot sy reg kom nie.

Jesus as Doper met die Heilige Gees is tipies Pinkster en Cha­ris­ma­ties. Die doop met die Gees is saam met die beklemtoning van die gawes van die Gees, en spesifiek die spreek in tale, ‘n paar van die mees kenmerkende beklemtonings in hierdie tradisies van die Christendom. Hulle maak aanspraak op ‘n besondere ervaring wat elke gelowige met die Gees moet hê. Dit word die doop met die Gees genoem. In die Heiligheidsbeweging word van “die *vervulling met die Gees” gepraat en dit lei tot oorwin­ning oor sonde. In die Pinkstertradisie word van “die *doop met die Gees” gepraat en dit lei tot krag vir getuienis. Daar is mense wat oortuig is dat dit twee verskillende ervarings is.

Jesus as komende Koning is weer een van die algemene be­­ly­­de­nisse van Christene. Dit verwys na die wederkoms van Christus. Die feit dat Hy in hierdie verband Koning genoem word, het besondere betekenis. Tydens sy aardse optrede was Jesus die ver­nederde *Dienaar. Sy Messiaanse heerlikheid is heelte­mal bedek deur sy vernedering en sy selflose diens om te soek en te red wat verlore is. Eers by sy wederkoms sal die profesieë in die Ou Testament vervul word oor die *Messias wat die konink­like heerlikheid van Dawid kom herstel. (*Wederkoms)

In die Pinkster- en Charismatiese tradisies skuil daar egter meer agter die begrip “Koning”. Baie van hierdie Christene is sterk oor­tuig dat daar ‘n *Duisendjarige Vrederyk moet kom wanneer Chris­tus letterlik op die troon van Dawid in Jerusalem sal sit en as Koning oor die hele wêreld regeer.

Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek

Outeur: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Gelykenis

‘n Gelykenis is ‘n verhaal uit die gewone lewe om ‘n geestelike of morele waarheid oor te dra. Jesus het baie gelykenisse vertel, maar daar is ook gelykenisse in die Ou Testament (Rig 9:8 ev; Jes 5:1-2). Dit is nie aanvaarbaar om aan elke klein besonderheid in ‘n gelykenis ‘n spesifieke betekenis te gee nie, al is dit ‘n baie ou gebruik. In die gelykenis van die barmhartige Samaritaan lees ons dat hy vir die herberg-eienaar twee geldstukke gee om die geslaande Jood nog verder op te pas. Een ou kerkvader het gesê die twee geldstukke verwys na die doop en die nagmaal wat ons nodig het om van ons geestelike siekte te herstel. Dit klink dikwels baie vroom, maar dit is nie wat Jesus oorspronklik bedoel het nie. Hy het eintlik niks be­sonders met die twee geldstukke bedoel nie.

‘n Gelykenis het gewoonlik net een sentrale betekenis. Die ge­lykenis van die tien jong meisies (Matt 25:1-13) beteken dat ons al­tyd gereed moet wees omdat die Here onverwags weer sal kom. Die gelykenis van die bruilof (Matt 22:1-14) is ‘n waarskuwing aan die Joodse leiers om Jesus aan te neem of toe te kyk hoe hulle uit die koninkryk uitgesluit word terwyl die evangelie na die heidene gaan. Lukas se weergawe (14:15-24) beklemtoon dat hulle redes om Je­sus nie aan te neem nie, nie aanvaarbaar is nie. ‘n Ou Bybelvertaling het Lukas se weergawe “die gelykenis van die verskonings” genoem.

‘n Mens kry dikwels die sleutel tot die betekenis van ‘n ge­ly­ke­nis in die sinnetjie direk voor en/of na die gelykenis. Kyk na die in­leidende sinne tot die drie gelykenisse oor die verlore dinge (Luk 15:1-2). Die gelykenisse handel oor die blydskap as iets of iemand wat verlore was, weer gekry word. En dit eindig dan met die oudste seun wat nie bly is nie. Maar die betekenis kom duidelik uit in die inleidende sinne waar ons lees dat die tollenaars en sondaars (die verlorenes) na Jesus kom luister het, maar die Fariseërs (die oudste seun wat nooit weggeloop het nie) aanstoot geneem het. Daarom word daar ook aan die einde niks gesê oor die vraag of die oudste seun toe na sy pa geluister het nie. Dis juis die appèl aan die Fariseërs wat nog nie gereageer het en Jesus aanvaar het nie.

Die betekenis van die gelykenis van die boere en die wingerd kom duidelik uit in Jesus se waarskuwing direk aan die ein­de (Matt 21:43): die wingerd wat aan ander boere verhuur sal word, is die koninkryk wat na die heidene gaan, en die mense wat doodgemaak word, is die leiers van Israel wat deur die Here gestraf gaan word (Matt 21:41 ev).

Outeur: Prof Adrio König