Die Groot Geloofswoordeboek: Vervulling met die Gees

Vervulling met die Gees • In Christus • Algehele oorgawe • Tweede genadewerk

(*Doop met die Heilige Gees)

Ons lees omtrent ses keer van die vervulling met die Heilige Gees. Dit staan teenoor die *doop met die Heilige Gees wat na die Pink­stergebeure verwys en onherhaalbaar is. Die vervulling met die Gees is duidelik herhaalbaar en selfs ‘n staande opdrag aan die gemeen­te (Hand 2:4; 4:8, 31; 9:17; 13:9; Ef 5:18). Petrus wat op Pinkster­dag met die Gees vervul is, tree later weer vol van die Gees op (Hand 4:8), maar kort daarna word hy weer saam met die gemeente met die Gees vervul (Hand 4:31). Dit lyk half in Handelinge of dit by besondere geleenthede gebeur. Dit gebeur tydens die uitstorting van die Gees, en dan weer wanneer Petrus die eerste keer voor die vyandige Joodse Raad moet staan, dan weer direk ná die verbod van die Raad om in die Naam van Jesus iets te doen.

Dit lyk of dit elke keer gaan om krag tot getuienis – presies wat sekere Christene sien as die betekenis van die vervulling.

Die enigste verwysing buite Handelinge is Efesiërs 5:18 wat nie soos in Handelinge deel van ‘n verhaal is nie, maar ‘n bevel: “Word met die Gees vervul.” Die samestelling van hierdie sin is interessant. Hierdie bevel word in die Grieks gevolg deur vier deelwoorde (participia), dit beteken werkwoordsvorme wat afhanklik is van die hoofwerkwoord: Word met die Gees vervul. Die vervulling met die Gees sal dus uitloop op, en moet blyk uit, die dinge wat daarop volg:

•             sing vir mekaar

•             sing vir God

•             dank God

•             wees aan mekaar onderdanig

Hier gaan dit nie soseer om krag tot getuienis nie, maar eerder om ‘n besondere lewenstyl.

Dit is opvallend wat hier uit ons gewone lewe uitgelig word as tekens/uitvloeisels van die vervulling. Ons sang, ons gebed en ons huwelik. Sang is besonder belangrik in die geloofsgemeenskap se lewe. Die liedereboek is nie verniet die langste boek in die Bybel nie! Dit is ook belangrik dat hier twee opmerkings oor sang ge­maak word terwyl daar in die geheel maar drie dinge genoem word. Sang is baie belangrik in die lewe van die ge­loofs­gemeenskap. ‘n Mens hoor maklik aan die sang van ‘n groep mense hoe vol hulle van die Gees is.

Dit is net so belangrik dat dit eers om ons sang vir mekaar gaan, en dan om ons sang voor God. “Sing onder mekaar” beteken iets soos inspireer mekaar deur julle sang. En geesgevulde sang kan inspireer. Eers dan kom ons “sang met ons hele hart tot eer van God” ter sprake, want dis net as ons mekaar met ons sang geïnspireer het dat ons werklik tot eer van God kan sing. Dooie­rige, belangelose sang is ‘n belediging vir die Here.

Wat verder merkwaardig is, is dat Paulus daarna verreweg die grootste deel van sy behandeling van die vervulling met die Gees aan die huwelik bestee. Miskien is dit die verhouding waar­in ‘n mens se geestelike ligging die maklikste en duidelikste uit­kom. Ons ken die uitdrukking: “A street angel and a house devil.”

Efesiërs 5 is die enigste plek waar die woor­de “vervulling met die Gees” buite Handelinge voorkom. ‘n Mens kan daaruit aflei dat dit nie regtig so belangrik is nie. Dit is egter ‘n groot fout. Daar is verwante uitdrukkings elders in Pau­lus se briewe wat die bete­kenis baie ryk toelig. Veral in Romeine en Galasiërs kry ons ‘n verskeidenheid perspektiewe.

In Galasiërs 5 is daar ‘n hele paar uitdrukkings:

•             Om deur die Gees van God beheers te word (v 16).

•             Om ons deur die Gees te laat lei (v 18).

•             Om die Gees ons gedrag te laat bepaal (v 25).

Hierdie uitdrukkings kom voor in die verband waar die *vrug van die Gees bespreek word. En daar is geen konkreter be­skry­wing van ‘n Geesvervulde lewe as hierdie vrug nie.

Dis opvallend hoe belangrik verhoudings in hierdie verband is. Teenoor die vrug van die Gees staan die sondige lewe (5:19-21). En die lys sondes wat daar voorkom, het almal met slegte ver­houdings te doen. In die direkte verband gaan dit om ge­meentelede wat mekaar wil “byt en verskeur” (5:15). En die peri­koop eindig met die vermaning teen verwaandheid, afguns en uittarting, alles dinge wat verhoudings versuur. Die lys sondes (5:19-21) is almal vernietigend vir goeie verhoudings.

Daarteenoor is die vrug van die Gees ‘n wenresep vir goeie ver­houdings. Wat maak ‘n mens meer tuis by mense as om lief­de, ge­­duld en vriendelikheid te beleef? Wat skep meer ver­troue as ne­de­righeid en selfbeheersing? Wat laat ‘n mens makli­ker uitreik na iemand anders as juis sy of haar getrouheid (betrou­baarheid)?

Maar is hierdie kenmerke nie presies die lewe van Jesus nie? Sou ons nie een vir een van hierdie deugde net so in sy aardse be­die­ning kom identifiseer nie?

Dit beteken dat die vervulling of beheer van die Gees en die heer­skappy van Jesus dieselfde saak is. Trouens, hierdie verband tussen Christus en die Gees kry ons ook elders. Die Gees word die Gees van Christus genoem, Christus ontvang die Gees van die Vader en stuur Hom na ons, die Gees kom om Christus te verheerlik, Christus kom self in die Gees na ons toe (Joh 14:23; Rom 8:9; 16:7, 14).

 

In Christus

En bring dit ons nie by ‘n ander reeks uitsprake van Paulus nie, dié oor Christus in ons en ons in Hom?

Daar is ‘n hele reeks uitsprake oor Christus in ons en ons in Hom. Volgens Paulus kry ons deur die *doop en die *geloof deel aan die dood en die *opstanding van Jesus. Dit beteken dat ons in ‘n sin nie meer leef nie en in ‘n ander sin nou juis ‘n nuwe lewe het. “Ek is saam met Christus gekruisig, en nou is dit nie meer ek wat lewe nie, maar Christus wat in my lewe. Die lewe wat ek nou lewe, leef ek in die geloof in die Seun van God” (Gal 2:19-20). Elders lees ons van “Christus wat julle lewe is” (Kol 3:4).

Onder *heiliging en *perfeksionisme is verwys na die vreugde hiervan, die nuwe lewe, ons aandeel aan ‘n oorwinningslewe, selfs die gedagte van perfeksionisme. Maar dit alles is nie iets bui­ten­gewoons nie, dit is nie net ‘n paar besondere Christene wat met groot selfverloëning en opoffering so ver kom dat hulle lewe volkome onder sy beheer staan nie. Hy is die Here. As ons aan sy lewe deel kry, is dit die lewe van Iemand wat alle mag in die hemel en op aarde het, Iemand wat die dood oorwin het, Iemand voor wie die bose magte gevlug het, Iemand in wie die volheid van God beliggaam is, wat dit ook al beteken (Kol 2:9). Dít is die lewe waaraan ons deel het. Dit maak volheid, krag en oorwinning deel van die normale Christelike lewe.

Ons moet dus ophou om die vervulling met die Gees, die vol­heid in Christus, die oorwinning oor sonde en krag tot getuienis as buitengewone ervarings te sien wat net vir uitsonderlike Chris­te­ne beskore is. Wie Jesus Christus as Verlosser ken, ken Hom ook as Here, kan uit sy volheid lewe en het aan sy oorwinningslewe deel. Dit is nie net onnodig nie, dit is abnormaal om eers suk­kel-sukkel as Christen te lewe en dan ‘n spesiale ervaring te soek om krag of “heiligmaking” of volle oorgawe te kry. Natuurlik het baie Chris­tene dit nodig, maar net omdat hulle die Here nie van die begin af ernstig geneem het nie. Wie in Jesus Christus glo, het die Gees in sy volheid ontvang. Natuurlik kos dit ‘n leeftyd om uit sy volheid te leer leef. En in die proses kan daar baie en wonderlike en diep ervarings wees. Maar hierdie ervarings kan ons nie sistematiseer en indeel nie. Daar is nie ná ons oorgawe aan die Here spesifiek ‘n bepaalde tweede ervaring nodig (*Doop met die Gees of vervulling met die Gees) waarna alles dan eers kan regkom nie. Baie ervarings is nodig, maar dit verskil van mens tot mens en dit het nie tegniese name wat hulle van ander ervarings onderskei nie.

 

Skrywer : Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Vertalings van die Bybel

Vertaling(-s) van die Bybel • Statevertaling • King James-vertaling • Textus Receptus • Tekskritiek • 1953-vertaling • 1983-vertaling • Parafrase

Ou Vertalings

Vertalings van die Bybel is byna so oud soos die Bybel self. Die feit dat daar van so vroeg af vertalings gemaak is, getuig ook van die feit dat die Bybel vir alle mense bedoel is. Dis nie ‘n groepsboek vir ‘n groepsgodsdiens nie.

Die *Septuagint, die Griekse vertaling van die Ou Testament, is al ongeveer twee eeue voor Christus gemaak vir die Jode wat om die Middellandse See versprei het en nie meer Hebreeus kon lees nie. Maar dit was om verskillende redes ook die eintlike By­bel van die vroeë Christene.

Die Nuwe Testament is van die begin af in Grieks geskryf om­dat dit die wêreldtaal van daardie tyd was en die evangelie deur Grie­keland na Europa versprei het. Grieks was dus die omgangstaal van die meeste lande rondom die Middellandse See.

Deur die Romeinse oorheersing en die groei van die kerk ver­der na die Weste, het die behoefte egter later aan ‘n vertaling in Latyn ontstaan. Hiëronimus het toe in die vierde eeu die *Vulgaat vertaal. Daar is ook in ander tale, soos Siries, vroeg vertalings ge­maak.

Daarna is vir eeue lank min aandag aan vertalings gegee. In die Ka­tolieke spiritualiteit was die *mis (nagmaal) die hoofsaak, en om­dat die *Katolieke baie nadruk gelê het op die onmondigheid van lidmate, is min aandag aan persoonlike Bybellees gegee. Dit was ‘n taamlik algemene gedagte dat die Bybel moeilik is om te ver­staan, en dat dit tot te veel dwalings kan lei as lidmate dit self lees. Dit was veiliger as die priester, wat die geleerdheid het, dit vir die lidmate uitlê. Daar was dan ook aanvanklik sterk teenstand teen die vertalings wat die Protestante tydens die *Kerkhervorming ge­maak het.

 

Protestantse vertalings

Die Protestante het in die tyd van die *Hervorming dadelik met vertalings begin. Daar was hoofsaaklik twee redes. Eerstens was hulle oortuig van die mondigheid van lidmate, wat beteken dat die Bybel duidelik en eenvoudig genoeg is dat gewone mense dit kan verstaan. En tweedens was daar in Europa vreeslik baie mense wat lankal nie meer die Latyn van die Vulgaat en wat in die kerk gebruik is, kon lees of verstaan nie.

Terloops, die gedagte dat die Bybel duidelik genoeg was vir ge­wone lidmate om te verstaan, het nooit beteken dat daar nie moeili­ke dele in is nie. Die blote feit dat Calvyn op byna elke boek van die Bybel ‘n volledige kommentaar geskryf het, getuig daarvan dat daar baie is wat geleerdes kan verduidelik. Maar die Reformatore het bedoel dat die sentrale boodskap van die Bybel duidelik genoeg was. (*Duidelikheid van die Bybel)

Martin Luther het gou ‘n volledige vertaling in Duits gemaak wat vandag nog baie interessant is om te lees. En daarna het baie ge­volg. Die Hollandse vertaling is in 1637 voltooi, die soge­naamde Sta­tevertaling. Dit is nog lank in Suid-Afrika (in die ou Kaap­kolonie en op die Groot Trek) gebruik, en het nog ‘n baie groot invloed op ons eerste Afrikaanse vertaling (1933) gehad. Woorde soos “vlees” en “goedertierenheid” wat nou nog hier en daar in ons vertalings en in liedere voorkom, het hulle oorsprong hier. “Vlees” is die ge­wo­ne Hollandse woord vir “vleis”, maar dit het in Afrikaans die ne­gatiewe betekenis van “sondig” gekry. In die 1983-vertaling word dit met onder andere “wêrelds” of “son­dige natuur” vervang. “Goe­der­tierenheid” beteken “liefde” of “trou”.

In 1953 is ons Afrikaanse 1933-vertaling hersien, maar vir alle praktiese doeleindes is niks besonders verander nie. Dit was ‘n hersiening van die Afrikaans, nie ‘n nuwe vertaling uit die Hebreeus en Grieks nie.

Die verskynsel van ‘n klomp vertalings in dieselfde taal was ‘n eeu gelede nog heeltemal onbekend. Vroeër was daar in­der­daad net een oorheersende vertaling in elke taal, nie net in Afri­kaans nie. Die King James-vertaling en die Statevertaling is klas­sieke voorbeelde. Hulle het oor eeue heen ongelooflike gesag gekry, sodat hulle teen die helfte van die vorige eeu, toe ander vertalings die lig begin sien het, inderdaad vir baie mense nog die norm gebly het.

 

Die King James-vertaling

Dink maar eers net aan die ont­wik­kelings in Engels. Kry tog iewers ‘n King James-vertaling in die hande en lees dit. Dit is Engels waar­aan ons glad nie meer gewoond is nie. Dit is onge­looflik dat daar vandag nog ‘n groot groep Engelssprekende *Evangelical Christene is wat hier­die vertaling verkies. Dit is onlangs oorgewerk in The New King James Version waaruit die ergste verouderde taalvorme ver­an­der is, maar die taalstruktuur onveranderd gelaat is.

Vir die snaaksigheid ‘n staaltjie oor die King James-vertaling. Die Engelse koning James het die opdrag gegee vir ‘n Engelse ver­taling. Die kommissie het dit voltooi en na die koning gebring. Sy een vraag was of sy naam in die vertaling verskyn, waar­op hulle toe nee moes antwoord. In reaksie op die koning se te­leur­stelling het hulle beloof om iets daaraan te probeer doen. Hulle het toe besluit om die Brief van Jakobus, wat in Engels “The Letter of Jacob” moes wees (Grieks: Iakobos), te verander na “The Letter of James”. Engels is inderdaad die enigste taal in die wêreld waarin hierdie brief hierdie vreemde naam het. Die staaltjie is dus waarskynlik outentiek.

 

Skielik ‘n vlaag nuwe vertalings

Waarom het daar sedert die helfte van die vorige eeu skielik so ‘n vloedgolf nuwe vertalings ver­skyn? Waarom ons eie 1983-vertaling? En waarom ook nog ander in Afrikaans, en al weer sprake van nog een? En wat van die talle in ander Europese tale? Daar is veertien op my rak, en dis maar min. Kan die Bybel nie een maal goed vertaal word en dan is ons klaar nie?

Die waarheid is dat daar teen die helfte van die vorige eeu groot veranderings gekom het wat vertalings sterk beïnvloed het. Dink maar net aan:

•             die ontwikkeling in taalteorieë en vertaalteorieë;

•             die ontdekking van beter grondtekste van veral dele van die boeke van die Nuwe Testament;

•             die ontwikkelings en groei wat in elke lewende taal voor­kom, en

•             nuwe insigte in die betekenis van sekere dele van die By­bel.

Dit het alles ‘n belangrike invloed gehad en regtig nuwe verta­lings nodig gemaak. Kom ons kyk hierna.

 

Nuwe taal- en vertaalteorieë

Eerstens het dit duidelik geword dat woorde nie (vaste) be­te­kenis het nie, maar dat ons be­te­kenis aan woorde gee. Tweedens dat be­tekenis nie allereers deur woorde oorgedra word nie, maar eerder deur groepe woor­de soos frases, sinsnedes en uitdrukkings.

Dit het beteken dat die ou gedagte dat ‘n letterlike vertaling, dit beteken ‘n woord-vir-woord-vertaling, ‘n goeie vertaling is, vervang is deur die insig dat ‘n letterlike vertaling selfs heeltemal verkeerd kan wees. Ons weet dit eintlik almal. As ‘n mens die uitdrukking: “Jannie het gister stokkiesgedraai” letterlik vertaal, dus woord vir woord, kry jy: “Yesterday Johnny turned sticks.”

In ons 1953-vertaling, wat nog ‘n letterlike vertaling is, is heel­wat sulke voorbeelde. Hierin is die kernteks waaruit Luther weer die evangelie ontdek het, eintlik onverstaanbaar. Dit lui: “Want die geregtigheid van God word daarin (in die evangelie) geopenbaar uit geloof tot geloof” (Rom 1:17). Die gekursiveerde woorde, wat die kern van die evangelie is, maak geen sin nie. Dit is letterlik die “regte” Afrikaanse woord vir elke Griekse woord. Maar dis nie woorde wat betekenis oordra nie, dis frases of sinsnedes of uitdrukkings. Ons het hier ‘n Griekse uitdrukking wat beteken “net deur geloof alleen”. Maar hierdie betekenis van die oorspronklike taal kan ‘n mens net met ander Afrikaanse woorde oordra, soos 1983 se vertaling: “In die evangelie kom juis tot openbaring dat God mense van hulle sonde vryspreek enkel en alleen omdat hulle glo.” Heeltemal ander woorde is gebruik om dieselfde betekenis deur te gee. En só het die kern van die evangelie weer duidelik geword.

Dit het beteken dat daar heelwat veranderings aangebring moes word. Waar ons in die 1953-vertaling gelees het van die “bloed” van Jesus, vertaal 1983 dit met “die versoeningsdood” om­dat die Griek­se woord vir bloed na die kruisdood van Jesus verwys (Rom 5:9).

 

Beter grondtekste ontdek

Die ander groot saak wat die ver­taling beïnvloed het, is die nuwe ontdekkings wat gemaak is van dele van boeke van veral die Nuwe Testament.

 

Textus Receptus

Die ouer vertalings is gemaak uit die sogenaamde Textus Re­ceptus, “Die Algemeen Aanvaarde Teks”. ‘n Mens moet ont­hou dat die oor­spronklike geskrifte wat die Bybelskrywers ge­skryf het, almal verlore is. Ons is afhanklik van afskrifte wat op verskillende plekke en tye gemaak is. Van sulke afskrifte is na­tuurlik ook weer ander afskrifte gemaak. Hierdie afskrifte was nie sonder kleiner foute nie. Dit beteken dat daar alreeds in die tyd van die Hervorming van dieselfde deel in die Bybel meer as een afskrif bestaan het met klei­ner verskille in die woorde.

Sedertdien het die wetenskap ontstaan wat Tekskritiek genoem word. Dit is ‘n vergelyking van die verskillende beskikbare afskrif­te om te probeer bepaal presies watter woorde oorspronklik gebruik was. Toe die Hervormers vertalings van die Bybel begin maak, moes hulle besluit watter woorde hulle as die oorspronklike gaan be­skou en vir hulle vertaling gaan gebruik. Daar is toe uit hier­die verskeidenheid manuskripte een saamgestel wat die Textus Recep­tus, “Die Algemeen Aanvaarde Teks” genoem is. Vir eeue lank is ver­ta­lings uit hierdie grondteks of basisdokument gemaak. Selfs nadat baie ander, en dikwels beter, afskrifte van boek­dele ontdek is, is hierdie teks nog altyd gebruik omdat dit deur die eeue soveel ge­sag gekry het. Intussen het sommige sen­ding­genootskappe besluit om liewer van die beter manuskripte te gebruik vir vertalings in nuwe tale in sendinggebiede.

Dit het aanleiding gegee tot die volgende sendingstaaltjie. ‘n Besoekende Afrikaanssprekende predikant moes die Sondag op die sendingstasie Nkhoma in die destydse Njassaland (Malawi) preek. Hy sou natuurlik in Afrikaans preek en ‘n tolk sou dit in Chichewa vertaal. Die tolk het sommer die Skriflesing ook in die toepaslike taal gedoen. En toe kondig die predikant sy teks aan: “Dit is hard vir jou om teen die prikkels te skop” (Hand 9:5, 1953-vertaling). Die tolk soek rond in Handelinge 9, kyk op na die sendeling, die sendeling herhaal: “Handelinge 9:5,” maar die tolk bly stom. Waarom? Daardie sinnetjie het nie in sy Bybel (die Chichewa-vertaling) gestaan nie. Ek weet nie waaroor die predikant toe gepreek het nie.

Wat het gebeur? Die 1933-vertaling (en die 1953-hersiening) is nog uit die Textus Receptus gemaak, eenvoudig omdat die Afri­kaners toe nog die ou Statevertaling gebruik het wat natuurlik ook daaruit gemaak is. Dit sou net te veel onrus veroorsaak om af te wyk van die Bybel wat hulle geken het. Daar was in elk geval al genoeg teenkanting teen ‘n Afrikaanse vertaling as sodanig. In hierdie eerste Afrikaanse vertaling het die sinnetjie dus nog gestaan. Maar die Chichewa-vertaling, wat al in 1928 gemaak is, het alreeds van die beter manuskripte gebruik gemaak waarin hierdie sinnetjie nie meer voorgekom het nie.

Sedert die tyd van die Hervorming is daar baie nuwe ont­dek­kings gedoen en baie ouer en suiwerder teksgedeeltes opge­gra­we. Teen die middel van die vorige eeu is daar toe ‘n nuwe algemeen aan­vaarde teks opgestel, die Kurt Aland-teks waaruit vertalings ge­doen word.

 

Die ontwikkeling van lewende tale

Enige taal wat nog ge­praat word, ontwikkel. Ou woorde word soms nie meer in se­ke­re betekenisse gebruik nie, en word gaandeweg vir nu­wes ge­bruik. Dink maar net aan “muis” en “virus” in die reke­naar­wêreld. Trouens, daar word selfs totaal nuwe woorde en uit­druk­kings ge­vorm. Dink maar aan die ou vertaling van Ro­meine 6:2: “Nee, stellig nie.” Dit het destyds beteken: “Nee, defi­nitief nie.” Maar in­tussen het “stellig” se be­tekenis verander na “miskien” of “waar­skynlik”. Toe moes 1983 dieselfde Griekse woord vertaal met: “Beslis nie,” omdat 1953 s’n die betekenis ver­keerd weer­ge­gee het.

Woorde soos “goedertierenheid” en “vlees” het in onbruik ge­raak en moes met nuwes vervang word. “Die werke van die vlees” het nou geword: “die praktyke van die sondige natuur” (Gal 5:19). “Goedertierenheid”, wat in die Psalms alleen oor die 100 keer ge­bruik word, is vervang met “liefde”, “groot liefde”, “troue liefde”, “trou/getrouheid” (Ps 136 baie keer; 5:8; 6:5; 13:6; 21:8).

 

Die 1983-vertaling

In die volgende paar paragrawe gaan ons spesifiek in op die 1983-vertaling. Dit staan bekend as Die Nu­we Vertaling. Dit is ‘n on­ge­lukkige benaming omdat daar al hoe meer vertalings kom. Daarom word na Die Nuwe Vertaling as die 1983-vertaling ver­wys.

Die invloed van hierdie nuwe ontwikkelings kan duidelik in die 1983-vertaling gesien word. Hierdie vertaling is eerstens baie duideliker en dit lees baie makliker en vloeiender. Verder is die invloed van die beter grondteks waaruit die vertaling gedoen is, duidelik, al is daar nog altyd mense wat onseker is hieroor. Daar is sinne weggelaat (oa in Hand 8:37; Matt 6:13; 1 Joh 5:7-8). Daar is selfs ‘n paar langer dele wat wel nog in die Bybel opgeneem is, maar met duidelike aantekeninge onderaan die bladsy dat dit nie deel van die oorspronklike geskrif was nie (Mark 16:9-20; Joh 7:53-8:11).

In al hierdie gevalle is geleerdes deur latere ont­dekkings oor­tuig dat die dele wat hulle weggelaat het, nie oor­spronklik deur die skry­wer geskryf is nie, maar in latere afskrifte bygevoeg is. Die na­vorsing wat hiertoe gelei het, word Tekskritiek genoem. Daar is duidelike beginsels waarvolgens hulle bepaal watter lesing die waarskynlikste is. Die feit dat die een sin wat uitdruklik die drie-enigheid van God bely (*Drie-eenheid), weg­gelaat is (1 Joh 5:7-8), is ‘n sterk getuienis ten gun­ste van die integriteit van die resultate van die Tekskritiek. Geleerdes sou dit nie onnodig gedoen het.

 

Nuwe insigte in dele van die Bybel

Hierdie vierde ont­wik­keling wat nuwe vertalings nodig gemaak het, verdien meer aandag. Die feit dat sekere persoonlike voor­naam­woorde in die Ou Testament wat in die 1953-vertaling met hoofletters geskryf is, nou met kleinletters geskryf word, het in ‘n paar kringe groot ongelukkigheid veroorsaak. Dink in hierdie verband veral aan Jesaja 53, een van die liedere oor die dienaar van die Here. In 1953 is die persoonlike voornaamwoorde wat hier vir die dienaar gebruik word, met hoofletters geskryf (Hy – v 4-5; Hom – v 2-3, om maar net ‘n paar te noem). In 1983 word hulle almal met kleinletters geskryf.

Hierdie kwessie is breedvoerig behandel onder *dienaar.

 

Kritiek

Daar is ook gegronde kritiek op hierdie vertaling uit­gespreek. Dit is nie vreemd nie, want elke vertaling het sekere uitgangspunte en doelwitte, en dit beteken dat dit ook nie aan almal se wense kan voldoen nie. Omdat die 1953-vertaling oud en stokkerig en dikwels onduidelik was, was een van die oor­heersende oogmer­ke in 1983 om duidelik te wees. Dit het die vertalers ook reggekry, maar hier en daar het hulle wel ‘n duur prys daarvoor betaal.

Hulle het byvoorbeeld metafore wegvertaal. Dink maar aan Psalm 23. “U stok en u staf die vertroos my” het eenvoudig ge­word: “In u hande is ek veilig.” Dit is inderdaad duidelik, dui­deliker as die 1953-vertaling, maar dis plat en sê minder as die werklike betekenis van 1953. Die stok en die staf het twee verskillende dinge gesê, wat nou beperk is tot een plat uitspraak: “In u hande is ek veilig.” Die stok was die “knopkierie” waarmee gevare soos roofdiere afgeweer is, en die staf was die herderstaf met die voorpunt wat teruggebuig was sodat die herder die skaap wat wegdwaal, aan sy nek kon terugtrek. Dit gee inhoud aan die veiligheid wat Dawid by die Here gevoel het.

Duidelikheid beteken ook dat die vertalers meer moet in­terpre­teer as in die geval van ‘n letterlike vertaling. Dit beteken die verta­lers se teologie slaan soms deur. Een van die klassieke voorbeelde is die vertaling van Matteus 10:29: “Is twee mossies nie vir ‘n sent te koop nie? En tog sal nie een van hulle op die grond val sonder die wil van julle Vader nie.”

Die gekursiveerde woorde staan nie in die Grieks nie, en daar is niks in die Grieks wat dit regverdig nie. Die 1953-vertaling het die Grieks korrek vertaal, maar onduidelik: ” … sonder julle Vader nie,” en die oogmerk van die 1983-vertaling was duidelikheid. Die prys was egter die hele las van ‘n vreemde *voorsienigheidsleer, want as God selfs bepaal wanneer elke mossie moet doodval, bepaal Hy letterlik elke ding wat ooit gebeur, en dan bepaal Hy ook al die vervolging en geweld en lyding van sy kinders, en hoe vertrou ‘n mens Hom dan nog?

Die verband van hierdie teks spreek egter van die teendeel. Dis ‘n uitnodiging om die Vader in nood en vervolging te vertrou omdat Hy vir sy kinders omgee en hulle in hulle nood sal bystaan (v 19, 26, 28, 31).

 

Parafrase

Behalwe die 1983-vertaling het ons ook Die Le­wende Bybel en Die Boodskap gekry. Hulle is parafrases, dit wil sê vryer weer­gawes van die oorspronklike taal. Hulle voeg soms heelwat woorde by wat die agtergrond verduidelik. Vergelyk die 1953- en 1983-vertalings met Die Lewende Bybel en Die Boodskap oor Matteus 5:41.

1953: En elkeen wat van jou een myl afdwing, loop met hom twee myl saam.

1983: As iemand jou dwing om sy goed een kilometer te dra, dra dit vir hom twee kilometer.

Die Lewende Bybel: As jy gedwing word om vir die soldate hulle goed een kilometer ver te dra, dra dit dan twee kilometer ver.

Die Boodskap: As ‘n soldaat na jou toe kom en jou beveel om sy rugsak ‘n kilometer ver te dra, moet jy sommer uit jou eie aanbied om dit twee kilometer ver te dra.

Elkeen is langer as die vorige een met meer besonderhede by. Veral die “soldaat” wat bykom, staan glad nie in die Grieks nie, maar dit was juis die een wat jou in daardie tyd kon “dwing” om sy goed te dra. Met hierdie toevoeging gaan daar skielik ‘n hele wêreld voor ‘n mens oop. Dit gaan glad nie om ‘n goeie buurman vir wie jy ‘n gunsie moet bewys nie, dit gaan om ‘n gehate Romein­se soldaat wat die reg gehad het om van enige verbyganger te eis om sy sak goed een myl (dit was die oorspronklike maat daardie tyd) ver te dra. Dit was besonder vernederende en gehate werk. Jesus eis van ons die soort nederige liefde dat ons dubbel sal doen waartoe ons deur ‘n gehate persoon verplig word.

‘n Parafrase kan soms ‘n onnodige herhaling van woorde word.  Hierdie ekstra verduidelikende toevoegings kan nog meer vreem­de teologiese agtergronde na vore bring. The Living Bible parafra­seer Romeine 1:17 soos volg: “This good news tells us that God makes us ready for heaven – makes us right in God’s sight – when we put our faith and trust in Christ to save us.” Die gekursiveerde woorde het geen basis in die Grieks nie, maar dis die oortuiging van die pa­ra­fraseerder: Ons gaan hemel toe. As ek dit moes parafraseer en so iets moes byvoeg, sou ek bygevoeg het: “God makes us ready for the new earth,” en dit sou weer my teologiese voorkeur verraai het. (*Nuwe aarde) Maar alle teologiese voorkeure is nie so onskuldig nie. Dit het Matteus 10:29 getoon.

 

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Universalisme

Universalisme

Universalisme is die oortuiging dat alle mense gered sal word. Sommige meen selfs dat alle engele en bose magte ook gered sal word. Daar kan wel ‘n verderf wees (*Hel), maar dit sal net tydelik wees, amper iets soos die Katolieke se geloof oor die *vaevuur. Hulle beroep hulle daarvoor op ‘n aantal dinge. Eer­s­tens is dit vir hulle ondenkbaar dat die *God wat liefde is, men­se en bose magte vir alle ewigheid in die allervreeslikste pyn sal laat ly. Verder is daar uitsprake, veral ‘n paar by Paulus, wat volgens hulle aandui dat almal gered sal word.

Daar is die beroemde oorwinningsuitspraak wat die groot­heid van Christus besing in die heerlike Christuslied in Kolos­sen­se 1. Daar lees ons dat God alles deur Christus met Homself ver­soen het, alles op die aarde en in die hemel (1:20). Die oormatige ge­bruik in hierdie lied van die Griekse woord vir “alles” bete­ken dat “alles” hier alles beteken, dat daar niks êrens is wat nie ver­soen is nie. Beteken dit nie dat almal en alles dan gered sal word nie?

En dan die ander uitspraak wat net so almal-insluitend is: “Sodat in die Naam van Jesus elkeen wat in die hemel en op die aarde en onder die aarde is die knie sal buig en elke tong sal bely (nie bloot “erken” nie) dat Jesus Christus die Here is” (Fil 2:10-11).

Kan dit iets anders beteken as universalisme, alsaligheid? En sal dit nie in werklikheid tot eer van God wees as sy hele skep­ping be­hou word nie? Sal dit nie pas by die grootheid van die verlossings­werk wat Christus gedoen het nie?

Dit is nie swak, willekeurige argumente wat ten gunste van universalisme op tafel gesit word nie! Dink maar aan die ern­sti­ge probleme wat ons inderdaad oor die *hel het as ‘n plek van ewige pyniging.

En tog kan ons nie hierdie pad van universalisme loop nie. Dit lei te veel af uit die alversoeningsteks van Paulus. In 2 Korin­tiërs 5:18-20 word met net soveel nadruk geskryf dat God die hele wêreld deur Christus met Homself versoen het, maar dit beteken nie dat die hele wêreld daarom gered word nie. Net in die volgende sin vermaan hy dan die mense ernstig om hierdie versoening te aanvaar. Die implikasie is dat hulle nie daarin sal deel as hulle dit nie in die geloof aanvaar nie. En ons weet alle mense doen dit nie, en ons weet ook daar is nêrens sprake daarvan dat bose magte in geloof die versoening aanvaar waarvan ons in Kolossense 1 lees nie.

Die saak is moeiliker met Filippense 2. Daar lees ons dat alle wesens sal bely dat Jesus Here is. Dit lyk sterk na universalisme. Omdat daar elders in die Bybel baie sterk getuienis van die teendeel is, naamlik dat nie alle mense nie, en ook geen bose magte gered word nie, soek jy na uitweë met Filippense 2. En soms word dan beweer dat daar ook so iets soos ‘n gedwonge belydenis kan wees. Iemand word eenvoudig deur die feite gedwing, in hierdie geval deur die heerlikheid van Christus. As dit hier om sy toekomstige verskyning gaan, kan ‘n mens aanneem dat Hy in heerlikheid sal verskyn, en dat dit oorweldigend sal wees. Ons lees elders ook dat alle mense daarop sal reageer (Matt 24:30), maar nie in geloof nie.

Dit sou wonderlik gewees het om ‘n universalisme te kon bely as die groot bewys van die heerlikheid en die oorwinning van God deur Jesus. Maar dit klop nie met wat ons elders veelvuldig in die Bybel kry nie.

 

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Uitverkiesing

Uitverkiesing • Verwerping

(*Voorsienigheid, *TULIP)

Daar is ‘n paar leerstukke van die Christelike geloof wat al lank besondere probleme oplewer. Dink maar aan die *Drie-eenheid, die *tussentoestand, die *voorsienigheid, die uitverkiesing en die *hel. ‘n Bepaalde vorm van die uitverkiesingsleer is stuks­ge­wys onder *TULIP behandel en afgewys.

‘n Paar opmerkings kan ons teen sekere probleme be­skerm. Dit gaan nie in die uitverkiesing in die eerste plek om in­dividue nie, maar om Israel en die kerk. Dit gaan ook nie om ‘n teenpool vir uitverkiesing, naamlik verwerping (verkiesing óf verwerping, óf die een óf die ander) nie, maar om die doel van uitverkiesing, naam­lik diens (dus uitverkies tot diens). Ver­der gaan dit nie om twee groepe, die uitverkorenes en die ver­wor­penes nie, maar om een groep: die uitverkorenes wat met ver­werping bedreig word.

 

Die uitverkiesing in die Ou Testament

Dit vorm ‘n basis om die uit­verkiesing in die Nuwe te verstaan. In die Ou Testament is dit nie individue nie, maar Israel wat uitver­kies is (oa Deut 7:6 ev; 1 Kron 16:13; Ps 105:6, 43; 106:5; Jes 41:8 ev; 43:10, 20 ev; 65:9, 15, 22).

Om te verstaan wat dit beteken is dit nodig om by die begin te begin. Dit is nie waar dat die Ou Testament ‘n partikularistiese boodskap het nie, dat God net *Israel se God is, dat Hy Israel uit­verkies het en die ander volke verwerp het en sy seën tot Israel be­perk nie. Die teendeel is eerder waar. Die Bybel begin met die bood­skap dat God by die hele wêreld betrokke is. Hy is die Skepper van alles, nie net van Israel nie. Daar is aan die begin glad nie eers so ‘n volk nie. Die eerste elf hoofstukke is inderdaad ‘n verhaal oor God as alle mense se God, as die hele skepping se God.  Eers as die volke hulle rug vir Hom draai, kom die konsentra­sie op een volk. Hy kies Abraham om uit hom die volk Israel te bou. Israel is dan die uitverkore volk.

Waarom? Nie omdat Hy Hom van die ander volke afgekeer het en nou net op een volk gaan konsentreer nie. Maar om deur hierdie een volk alle volke te seën (Gen 12:3). Die uitverkiesing van Israel is dus net ‘n ander manier waarop God nog steeds God van alle volke wil wees. Maar omdat hierdie volke nie gereageer het op sy direkte bemoeienis met hulle nie, wil Hy hulle deur Israel na Hom toe lok (Ps 22:28 ev; Jes 2:2-5, Miga 4:1-5; Jer 3:17; 4:1-4).

 

Verkiesing tot diens

Dit beteken dat dit nie gaan om twee groepe: Israel die uit­ver­korenes en die nasies, die verworpenes, nie. Dit gaan om Israel wat uitverkies is tot diens; en die diens is om die nasies na Jeru­sa­lem te lok. Die Here is nog steeds die God van die hele wêreld. Hierdie boodskap weerklink dwarsdeur die Ou Testament (Ps 24:1; 47:8 ev; 82:8; 103:13; Jes 44:5).

 

Verwerping

Daar is wel van verwerping in die Ou Testament sprake, maar dis nie die nasies/heidene wat verwerp word nie, maar juis die uit­verkore volk! Die ballingskap is die verwerping van Israel juis om­dat hulle nie hulle roeping uitgevoer en hulle diens ge­le­­wer het nie. Eers lees ons dat “Israel”, dit is die tien stamme, ver­werp is (2 Kon 17:20, 23), en dan dat ook Juda verwerp is (2 Kon 23:27). En die woorde wat gebruik word, laat geen ruimte vir mis­verstand nie. Selfs Jerusalem en die tempel word verwerp!

Dit beteken kort en saaklik: uitverkiesing is geen waarborg teen verwerping nie. Uitverkiesing impliseer inteendeel juis die moont­likheid en die gevaar van verwerping.

En dit gaan voort ná die terugkeer uit die ballingskap. Die volk raak wetties. Hulle probeer elke klein wet en reël nakom. Hulle werk sisteme van wette uit. En wanneer die *Messias kom, verwerp hulle Hom … en word hulle verwerp. Jesus waarsku hulle in geen onduidelike taal nie: Die koninkryk sal van hulle weggeneem word en aan ‘n volk gegee word wat die vrugte daarvan sal lewer (Matt 21:43). En uiteindelik skryf Paulus dat Israel verwerp is (Rom 11:15).

Dit is goed om net in die verbygaan ook te let op Jesus se om­gang met sy dissipels. Ook in hierdie geval is daar sprake van uit­verkiesing, maar nogeens tot diens. Hy het hulle uitverkies om vrug te dra (Joh 15:16).

Intussen is Israel verwerp. En wat beteken dit? Dat hulle nooit weer gered kan word nie? Nee, dan word ook verwerping mis­verstaan. Wat dan?

Presies wat gebeur wanneer Jesus aankondig dat Israel ver­werp is?

 

Israel se verwerping … en hoop!

Israel se verwerping loop uit op die tweede groot draai in die heilsgeskiedenis. Die eerste was toe die Here besluit het om nie meer direk by alle volke betrokke te wees soos in Genesis 1-11 nie, maar om uit Abraham ‘n volk te bou deur wie Hy die volke wou naderlok (Gen 12:1 ev). Nou kondig Jesus Israel se verwerping aan en stuur die dissipels na die heidennasies. Is dit nou die einde vir Israel, ook wat die *heil/*saligheid betref?

Nee. Natuurlik is die eerste en vernaamste doel van Jesus se sendingbevel dat die volke inderdaad die evangelie sal glo en gered word. En byna die totale geloofsgemeenskap van men­se op aarde is die resultaat van hierdie “draai” in God se betrok­kenheid met die wêreld. Maar dis nie die einde van Israel nie. Ver daarvandaan!

Die groot sendeling onder die heidene gee ‘n merkwaardige perspektief op hierdie saak. Hy verklaar dat sy diepste motief vir sy sendingreise is om heidene tot geloof te bring sodat hulle Israel jaloers kan maak en laat terugkom na die Here toe (Rom 11:13-15).  Paulus het daarop gehoop dat die blote feit dat die heidene nou met Israel se Messias “wegloop”, Israel tot besinning sal bring en sal laat omdraai. (*Jode)

Dat Israel verwerp is, beteken dus nie dat hulle nie meer in die heil kan deel nie. Hulle is verwerp uit die besondere posisie wat hulle beklee het om die nasies nader te lok. Nou gaan die evangelie na die heidene juis om Israel jaloers te maak en terug te wen (Rom 11:13-15). Die deur van genade staan dus nog altyd vir hulle oop.

 

Die deur staan oop

In die res van Romeine 11 gee Paulus ‘n pragtige beeld om te verduidelik hoedat Israel verwerp is en tog nog in die heil kan deel. Hy gebruik die beeld van twee olyfbome en hulle takke. Die mak olyfboom is die ware volk van God, en die wilde boom die heidene. Paulus vergelyk die Jode wat Jesus verwerp het met die takke van die mak olyfboom, en die heidene wat tot geloof kom, met die takke van die wilde olyfboom. Die mak takke (Israel) is afgebreek, en die wilde takke (die heidene) is op die mak boom (die ware volk van God) geënt.

Maar dit is nie die einde nie. As die Jode hulle Messias aan­vaar, word hulle teruggeënt op die mak boom. En net so sal die heidene wat nou op die mak boom geënt is, weer afgekap word as hulle nie in die geloof volhard nie. Dit beteken dat verkiesing en verwerping ‘n oop situasie is wat nie in die ewigheid al vasgelê is nie.

 

Die gemeente/gelowiges as die uitverkorenes

Net soos Israel in die Ou Testament as groep die uitverkorenes is, is die ge­meente/gelowiges as groep in die Nuwe Testament die uitver­korenes (Kol 3:12; 1 Pet 1:1; 2 Pet 1:10). Dit gaan ook hier nie oor enkelinge nie, maar oor die groep. En ook hier is die doel van die uitverkiesing om ‘n roeping te vervul. Petrus skryf dat die gemeente die uitverkore volk is wat God se verlossingsdade moet verkondig (1 Pet 2:9).

Dit is dus nie die uitverkorenes wat tot geloof kom nie, dit is sondaars wat tot geloof kom en só deel word van die uit­verkorenes, die gemeente.

 

Uitverkiesing en heil/saligheid

Die vraag is nou of dit al is waaroor dit in die uitverkiesing gaan. Gaan dit net oor ‘n plek en taak in die heilsgeskiedenis, en nie reg­tig oor persoonlike heil/saligheid nie? Dit gaan tog oor Israel wat oorspronklik uitverkies is om die heidene na Jerusalem te lok, en later verwerp is, eers tydens die ballingskap, en later toe hulle hulle Messias verwerp het, en oor die heidene wat in die kerk inkom om Israel op hulle eie Messias jaloers te maak sodat hulle weer aan­vaar kan word.

Maar dit alles beteken dat dit nie net om ‘n plek in die heils­ge­skiedenis gaan nie, maar inderdaad om die heil/saligheid self. Israel het nie net hulle plek in die heilsgeskiedenis verloor nie, hulle gaan ook verlore as hulle nie weer tot geloof kom en geënt word nie. En die heidene wat tot geloof gekom het? Hulle deel wel in die heil, maar hulle moet daarin volhard, anders kan hulle ook afgekap word van die mak olyfboom (Rom 11:22). Dit gaan in Romeine 11 en in die algemeen in die uitverkiesing dus inderdaad ook om die saligheid.

 

Romeine 9

Daarom is dit nodig om ook na Romeine 9 te luis­ter. Maar ook daar loer dadelik ‘n moontlike misverstand om die hoek. Baie mense dink dit gaan in Romeine 9 oor mense in die algemeen. Maar dit is verkeerd. Dit gaan ook hier oor die twee spesifieke groepe, oor Israel en die heidene, net soos in Romeine 11. Paulus sit aan die begin van Romeine 9 met die knellende probleem dat daar omtrent geen Jode in die kerk is nie terwyl die heidene die “kerkbanke vol sit”. Wat het dan van God se beloftes aan Israel geword?

Om dit te verduidelik neem hy ‘n paar voorbeelde uit die ge­skiedenis: Jakob en Esau, en die farao van Egipte. Uit die voor­beelde kry hy ‘n paar perspektiewe, maar die belangrikste een is dat God vrymagtig kies. God is aan niks buite Homself ge­bonde nie, Hy word deur niks voorgeskryf nie. Hy kies selfs teen die verwagting in vir Jakob, die jongste, en nie vir Esau, die eers­geborene, nie. God was dus vry om Israel te verwerp en die hei­dene uit te kies.

Maar net hier loer weer ‘n misverstand om die hoek. Beteken dit nou dat God sommer net enigeen kan kies en enigeen kan verwerp sonder dat ons enige aanduiding het van wie en wie nie? Is sy vryheid willekeur? Nee. Dit word juis duidelik uit Romei­ne 9 dat God vry is om te kies wie Hy wil, maar dat ons weet wie Hy kies en wie nie. Hy kies die heidene wat in Jesus glo, en Hy verwerp die Jode wat Jesus verwerp. Dit is presies die klimaks waarop Romeine 9 eindig. Die heidene het God se vryspraak deur die geloof verkry, en Israel het dit nie verkry nie omdat hulle nie geglo het nie (9:30-32). Dit is van die uiterste belang dat die groot hoofstuk oor die uitverkiesing eindig met die geloof.

God kies dus vry, maar nie willekeurig nie. Hy kies volgens ‘n vaste plan, Hy kies dié wat in Jesus glo en Hy verwerp dié wat Jesus verwerp. En alhoewel dit in Romeine 9-11 om groepe gaan – om Israel en die heidene – is dit ook waar van individue. En daarom is die uitverkiesing nie ‘n donker, bedreigende boodskap nie, dis ‘n helder boodskap: glo en jy sal gered word. Glo en God kies jou uit. Glo, en jy word deel van die uitverkorenes, die gemeente. Hy kies jou nie omdat jy glo (asof dit jou beter maak as ander) nie, maar omdat Hy besluit het om dié te kies wat glo. Dis sy besluit.

 

‘n Ewige besluit

Hierdie besluit van God kom uit die ewigheid uit. Die klassieke teks hiervoor is Efesiërs 1:4: “So het Hy, nog voordat die wêreld ge­skep is, ons in Christus uitverkies om heilig en onberispelik voor Hom te wees.” Die “ons” is die gemeente, en die gemeente is oop na die wêreld. Die gemeente moet die wêreld innooi om deel te word van die uitverkorenes. Die uit­verkorenes is nie ‘n onbekende teoretiese getal mense nie. Dis die gemeente, hulle het name en adresse. Die feit dat God dit al in die ewigheid besluit het en dit aan Christus gebind het, beteken dat ons deur Christus deel van die uitverkorenes word. Dis ‘n troos dat dit ‘n besluit uit die ewigheid is, want dit beteken dit sal nie verander nie. God sal nie dalk môre anders besluit en die uitverkiesing losmaak van Christus sodat ons maar net moet sit en wonder of ons regtig uitverkies is nie. Die vraag of iemand uitverkies is, is nooit in die Bybel ‘n oop, onseker vraag nie. Dit is in die Bybel duidelik wie die uitverkorenes is: die gelowiges, die gemeente.

Natuurlik beteken dit nie almal wat formeel iewers op ‘n ge­meente se boeke staan nie, maar iemand wat deur Christus aan die gemeente behoort.

Ons kry nie in die Bybel die gedagte dat ‘n sekere aantal mense vooraf uitverkies is en al die ander vooraf verwerp is nie. Daar is ook nooit enige onduidelikheid of onsekerheid oor wie die uit­verkorenes is nie.

 

Skrywer: Prof Adrio König