Die Groot Geloofswoordeboek: Die Eindtyd
Chiliasme/Dispensasionalisme
- Millennium/Vrederyk Wegraping
- Groot Verdrukking Merk van die Dier (666)
- Armageddon Premillennialisme
- Postmillennialisme Amillennialisme
Chiliasme/Dispensasionalisme
Chiliasme/Dispensasionalisme verteenwoordig ‘n besondere siening oor die toekoms, en veral oor die gebeurtenisse rondom die wederkoms van Christus. Dit is ‘n ingewikkelde skema met geweldig baie kleiner besonderhede. Daar is ook baie verskille tussen die voorstanders van hierdie skema. Die woord “Chiliasme” is afgelei van die Griekse woord chilios wat “duisend” beteken. Dit verwys na die Duisendjarige Vrederyk wanneer die duiwel gebind word (Op 20). Die Latynse woord “Millennium” wat vir die Vrederyk gebruik word, beteken ook “duisend”, sodat hierdie beskouing ook die Millennialisme genoem word. Die woord “Dispensasionalisme” kom van “dispensasie” of tydperk. Dit verwys na die oortuiging dat die wêreldgeskiedenis in ‘n aantal tydperke ingedeel is waarvan die Duisendjarige Vrederyk die laaste een is net voor die einde (voor die nuwe hemel en die nuwe aarde kom).
Dispensasionaliste verskil oor hoeveel en presies watter tydperke daar is. Sommige aanvaar so min soos vier, en ander soveel soos ag. Heelwat dispensasionaliste aanvaar dat daar sewe tydperke of dispensasies is:
1. die dispensasie van onskuld (voor die sondeval)
2. die dispensasie van die gewete (voor Noag)
3. die dispensasie van burgerlike regering (sedert Noag)
4. die dispensasie van die belofte (aan Abraham)
5. die dispensasie van die Mosaïese wet (die res van die Ou Testament)
6. die dispensasie van die genade of die kerk (die Nuwe Testament)
7. die dispensasie van die Duisendjarige Vrederyk
Die Duisendjarige Vrederyk neem ‘n sentrale plek in hierdie siening in. Alhoewel daar heelwat kleiner verskille tussen Chiliaste is, aanvaar die meeste die volgende dinge wat moet gebeur:
• die Wegraping van alle lewende gelowiges
• die opstanding van die gestorwe gelowiges
• die oordeel oor alle gelowiges
• die bruilof van die Lam in die lug
• die verskyning van die antichris op aarde
- die groot verdrukking wat sewe jaar lank sal duur (in hierdie tyd sal net dié wat die Merk van die Dier (666) op hul hand of voorkop het, kan koop of verkoop)
• die wederkoms van Christus
• die slag van Armageddon
• ‘n massabekering van die Jode
• die binding van Satan
• die Duisendjarige Vrederyk waartydens Christus in Jerusalem op die troon van Dawid die wêreld sal regeer
• die ontbinding van Satan na die Millennium
• die oorlog van Gog en Magog
• die vernietiging van Satan en die bose magte
• die opstanding van die ongelowiges en hulle oordeel
• die vernuwing van die hemel en die aarde
Die Wegraping
Die Wegraping is ‘n wesenlike deel van hierdie siening. Voor die eintlike wederkoms van Christus sal Hy onsigbaar kom en al die gelowiges in die lug opneem. In die lug sal die gelowiges dan die bruilof van die Lam vier (Op 19) terwyl die Groot Verdrukking op aarde aan die gang is. Tydens die Wegraping sal al die gelowiges wat reeds gesterf het, opstaan en sal hulle geoordeel word voor die regterstoel van God (Rom 14:10). Hierdie oordeel moet duidelik onderskei word van die oordeel van die ongelowiges wat eers ná die Millennium sal plaasvind en die oordeel voor die groot wit troon genoem word (Op 20:11).
Dit is ‘n kenmerk van die Chiliasme of Dispensasionalisme dat toekomsgebeure verdubbel word. Hulle verwag twee komste van Christus (die Wegraping en die eintlike wederkoms), twee opstandings (die een van die gelowiges en baie later die ander een van die ongelowiges), en twee oordele (die oordeel van die gelowiges voor die regterstoel, en dié van die ongelowiges voor die groot wit troon).
Die Wegraping en die toekomstige Millennium is die sluitstukke van die Chiliasme. Oor die Millennium word later kritiese vrae gevra. Maar nou eers ‘n paar opmerkings oor die Wegraping.
Vrae oor die Wegraping
Chiliaste is oortuig dat daar eers ‘n Wegraping sal wees waartydens al die kinders van God (of volgens sommige net dié wat die *tweede genadewerk ontvang het) in die lug opgeneem sal word, en dan heelwat later die wederkoms. Die Wegraping sal skielik wees en die Here sal vir die ongelowiges onsigbaar wees, terwyl die wederkoms eers sal plaasvind nadat sekere tekens vervul is en dan sal die Here vir almal sigbaar kom.
Daar is ‘n paar vrae oor hierdie siening. Eerstens waarom daar op geen plek in die Bybel na albei komste verwys word nie. Elke keer word net na een koms verwys, wat dan volgens die Chiliaste óf die Wegraping, óf die wederkoms is. Maar selfs in die lang uiteensettings wat Jesus oor die toekoms gee, en Paulus se lang hoofstuk oor die opstanding, word elke keer net na een koms verwys.
Dis moontlik dat Matteus 24 ‘n uitsondering is. Volgens baie Chiliaste word in 24:30 na die wederkoms verwys, en in 24:40 na die Wegraping. Maar ander ontken dit juis, want die moeilikheid is dat 24:40 ná 24:30 staan, wat beteken dat Jesus die wederkoms vóór die Wegraping behandel terwyl die Wegraping tog vóór die wederkoms moet plaasvind. En daar is geen aanduiding dat Jesus ná 24:30 oorgaan om na ‘n ander koms te verwys nie. Hy bly deurgaans met dieselfde koms besig. Presies dieselfde situasie kry ons in Lukas 17. Ons lees oor die wederkoms in 17:24, en dan in 17:34 ‘n verwysing wat as die Wegraping beskou word. Maar die Wegraping kan tog nie ná die wederkoms plaasvind nie, en nogeens is daar geen aanduiding dat Jesus ná 17:34 oorgaan na ‘n ander koms nie. Skynbaar gaan dit in beide hoofstukke om die één wederkoms wat met verskillende beelde beskryf word.
In die res van die Nuwe Testament is daar ‘n klomp tekste wat volgens Chiliaste na die Wegraping verwys. Maar behalwe 1 Tessalonisense 4 is daar nie een wat enige besonderhede gee nie. Elke keer is dit net ‘n kort verwysing soos: “Wanneer die Here kom/verskyn.” Trouens, die een probleem is juis dat ‘n hele paar van hierdie tekste verwys na die verskyning van die Here terwyl die Chiliaste glo sy koms sal onsigbaar wees vir die ongelowiges. Nêrens kom hierdie gedagte van “onsigbaar vir die ongelowiges” egter voor nie. Daarom kan elkeen van hierdie kort verwysings netsowel na die wederkoms self verwys. Kyk onder andere na die volgende tekste waar “verskyn” elke keer in die Grieks voorkom: 1 Korintiërs 1:7; Kolossense 3:4; Titus 2:13; Hebreërs 9:28; 1 Petrus 5:4; 1 Johannes 2:28; 3:2. Om watter rede moet hierdie tekste na die Wegraping verwys, en nie na die wederkoms self nie?
Daar is net een redelike lang verwysing na dit wat hulle meen die Wegraping is: 1 Tessalonisense 4:13-18. Die rede is omdat dit volgens hulle duidelik verskil van 1 Tessalonisense 3:13 wat volgens hulle na die wederkoms verwys. Dit is opvallend dat daar dan weer eerste na die wederkoms en eers daarna na die Wegraping verwys word.
Waarom meen die Chiliaste dit gaan hier om twee verskillende komste? Omdat Hy in 3:13 saam met sy “heiliges” (Grieks: hagioi) kom, maar in 4:13-18 vir sy heiliges. (Terloops, die woord “heiliges” kom nie in 4:13-18 voor nie.) Die implikasie sou dan wees dat sy “heiliges” al met die Wegraping (4:13 ev) saam met Hom is, en met die wederkoms weer saam met Hom terugkom. Maar dit is nie die enigste moontlike verklaring nie. Sommige vertalings het “heilige engele” vir “heiliges”. Dit sou beteken dat Hy saam met die engele kom (3:13) om sy kinders te kom haal (4:13 ev), ‘n voorstelling wat presies net so in Matteus 24:31 voorkom.
Die tweede verskil tussen 3:13 en 4:13-18 sou dan wees dat Hy in 3:13 tot op die aarde kom, maar in 4:14-18 net tot in die lug. Behalwe vir die feit dat ‘n mens regtig huiwer of sulke klein besonderhede rede kan wees vir twee verskillende komste, staan daar nie in 3:13 dat Hy tot op die aarde kom nie. Op watter gronde moet ons dan aanneem dat ons hier met twee verskillende komste te doen het?
Daar word ‘n laaste verskil aangegee: die Wegraping sal skielik en onaangekondig wees, maar die wederkoms sal plaasvind nadat sekere tekens eers vervul is. Die probleem hiermee is dat presies wat in 1 Tessalonisense 5 oor die sogenaamde Wegraping staan, elders oor die wederkoms staan: onverwags, skielik (Matt 24:36, 42, 44, 50; 25:13). Selfs die beeld van die dief in die nag kom net so in Matteus 24:43 voor.
Onthou dat 1 Tessalonisense 4:17 eindig met: “En so sal ons altyd by die Here wees.” Ons kry glad nie die indruk dat daar nog ‘n klomp dinge soos ‘n ander koms daarna moet gebeur nie. Dan is die laaste vraag oor 1 Tessalonisense 4:13-18 wat as die finale toetssteen vir die Wegraping geld: Waarom kan dit nie oor die wederkoms handel nie?
Premillennialisme, Postmillennialisme, Amillennialisme
Die Chiliasme is Premillennialisties. Maar daar is ook ander sienings oor die Duisendjarige Vrederyk. Die verskillende sienings word nou saam behandel.
Wat tot dusver bespreek is, is die Premillennialisme. Hiervolgens sal die wederkoms van Christus vóór (pre-) die Millennium plaasvind. Volgens die Postmillennialisme sal die wederkoms ná (post-) die Millennium plaasvind. En die Amillennialisme is oortuig dat ons al klaar in die Vrederyk leef.
Die Premillennialisme
Die Premillennialisme heg baie groot waarde aan die toekomstige Vrederyk. Hulle word nie verniet as Chiliaste geken nie, ‘n woord wat direk van “die duisend jaar” afgelei is. Hulle staan baie sterk op die letterlike vervulling van die profesieë, en hulle is oortuig dat daar baie profesieë in die Ou Testament is wat nog nie vervul is nie en wat net vir die Jode vervul kan word in ‘n besondere tyd van vrede wat onder die direkte heerskappy van die Messias op aarde moet kom. Dink maar net aan Jesaja 11:1-10.
Hulle meen ook dat die Jode nog hulle kans moet kry om die wêreld te evangeliseer, en dit sal juis wees wanneer Jesus letterlik op die troon van Dawid in Jerusalem sal sit en oor die hele aarde regeer. Sommige groepe onder die Chiliaste beplan al om die tempel te help herbou omdat Jesus nooit sonder die tempel in Jerusalem kan regeer nie. Daar is selfs van hulle wat meen die hele offerdiens sal herstel word en dat daar weer priesters sal wees wat tydens die feeste die mense uit die wet leer. Dit sal die tyd wees wanneer die Jode hulle as volk sal bekeer (Rom 11:26) en hulle sal dan al die nasies wat nog nie die Messias erken nie, tot geloof in Hom oproep.
‘n Mens moet onthou dat die Premillennialiste oortuig is dat die Ou Testament in ‘n sekere sin die eintlike Bybel is en die Nuwe Testament ‘n soort tussenfase is, die onverwagse tyd van die kerk wat moet verbygaan sodat God uiteindelik sy eintlike doel met die wêreld deur Israel kan bereik. Hulle meen daar is geen profesieë oor die kerk in die Ou Testament nie. Die tyd van die kerk is ‘n onvoorsiene tyd, “die tyd van die heidene” (Luk 21:24; Rom 11:25).
‘n Ander kenmerk van hierdie toekomsverwagting is die feit (waarop alreeds gewys is) dat hulle die groot gebeurtenisse wat ons verwag, verdubbel. Hulle verwag twee wederkomste (die onsigbare Wegraping en die sigbare wederkoms), twee opstandings (dié van die regverdiges, en dié van die goddeloses) en twee oordele (die een voor die regterstoel, en die ander een voor die groot wit troon). Dit is moontlik dat dit verband hou met hulle Skrifbeskouing wat omtrent deurgaans fundamentalisties is. Elke woord word letterlik geneem. As een teks van die regterstoel praat (Rom 14:10) en ‘n ander van die groot wit troon (Op 20:11), moet dit twee verskillende oordele wees. As die een praat van die opstanding van die regverdiges (Luk l4:14, 1953-vertaling), moet daar ook ‘n ander opstanding wees, dié van die onregverdiges (al kom dit ook nêrens voor nie).
Waar die *profesieë behandel word, word daarop gewys dat profesieë nie letterlik nie, maar merkwaardig vry vervul word sodat ‘n mens byvoorbeeld nooit uit Joël 2:28-32 sou kon aflei hoe die Heilige Gees sou kom nie (Hand 2). Daarom is dit ook gevaarlik om die profesieë oor die wederkoms van Christus woord vir woord letterlik te verstaan. As ‘n mens dit konsekwent doen, sal jy met drie of vier wederkomste of oordele eindig, en nie net met twee nie.
Die Postmillennialisme
Hiervolgens sal die wêreld al beter word sodat die geskiedenis geleidelik sal oorgaan in die Vrederyk, en daarna sal Christus weer kom. Veral in Amerika is daar groepe soos die ondersteuners van die Kingdom Theology wat meen dat die wêreld al beter sal word. Hulle probeer veral deur ‘n wedergebore president van die VSA te kry om die Vrederyk op aarde te laat aanbreek.
Hierdie siening is nie so bekend nie en het ook nie soveel aanhangers nie. Daarom gaan ons nie verder hierop in nie.
Die Amillennialisme
Hiervolgens sal daar nie eers in die toekoms ‘n Vrederyk aanbreek nie. Ons leef alreeds sedert die opstanding van Jesus in die Millennium. Die duiwel is klaar oorwin (gebind) en moet nog net by die wederkoms van Christus heeltemal uit die weg geruim word. Hierdie siening heg baie waarde aan die uitsprake in die *Sinoptiese Evangelies en die Briewe dat Jesus die *bose magte oorwin het. Verder word daarop gewys dat daar nie regtig in Jesus se eie toekomsverwagting, en ook in dié in die Briewe, ruimte is om ‘n Duisendjarige Vrederyk in te pas nie. Verder moet ‘n mens onthou dat die sterkste getuienis vir die Millennium in Openbaring 20 is, ‘n boek wat deur en deur *apokalipties en simbolies van aard is, sodat dit moeilik is om die beelde letterlik te interpreteer. Dink maar aan die profesie dat die Satan met ‘n ketting vasgebind sal word (20:1 ev). Hierdie probleme skep ruimte vir ‘n simboliese interpretasie van duisend jaar as ‘n baie lang tyd, en die vasbind as ‘n beeld vir Jesus se oorwinning wat al klaar behaal is.
Tog is die probleme nie hiermee almal opgelos nie. Selfs die simboliese interpretasie van die duisend jaar as ‘n lang tyd, beteken dat die kort tydjie wat die Satan dan weer losgelaat word, ook as ‘n werklike tyd verstaan moet word. En dit skep ernstige probleme. As ‘n mens aanvaar die binding van Satan beteken hy is deur Jesus oorwin, wat moet jy onder sy loslating verstaan? Sal hy dan ‘n tyd lank nie meer oorwin wees nie?
‘n Alternatief?
Is daar ‘n alternatief moontlik op hierdie drie sienings van die Millennium? Elkeen van die drie het sy eie probleme.
Die Premillennialisme het in die Nuwe Testament net die een gedeelte waarop hulle ‘n letterlike Vrederyk kan bou: Openbaring 20. Maar kan hierdie simbole so letterlik geïnterpreteer word?
Verder toon die groot verskille wat daar oor die Vrederyk is dat alles nie so maklik en duidelik is nie. Die feit dat sommige letterlik die tempel wil herbou en dat ander selfs glo dat die priesterdiens en die offerdiens weer ingestel sal word, is duidelike tekens dat die Nuwe Testament nie ernstig genoeg geneem word as ‘n geweldige plus bo die Ou Testament nie. Dit is ondenkbaar om in die lig van die Brief aan die Hebreërs so iets te verwag.
Nog ‘n vraag gaan oor hulle siening van die profesieë in die Ou Testament. Hier is twee aspekte ter sake. Eerstens is hulle oortuig dat daar geen profesieë oor die kerk in die Ou Testament is nie. Die kerk is ‘n onverwagte intermezzo of dispensasie omdat die Jode hulle Messias verwerp het. Dit beteken dat al die profesieë wat nie voor Christus vir die Jode vervul is nie, nog op vervulling wag, en daarvoor is die duisend jaar van vrede nodig.
Daar is egter wel sekere van die profesieë oor Israel wat inderdaad vir die kerk vervul is. Ons het in ‘n ander verband alreeds gekyk na Amos 9:11-12 wat ‘n profesie van ‘n nasionale oorwinning vir Israel oor Edom was, maar wat volgens Jakobus (Hand 15:15 ev) in die heidensending vervul word. (*Septuagint) Verder is daar by Paulus ‘n sterk beklemtoning van die feit dat die kerk in ‘n sekere sin deel van die ware Israel word. Die wilde takke (die heidene wat tot geloof kom) word op die mak olyfboom (die ware Israel van die Ou Testament) geënt. Dit beteken dat ook ander profesieë wat oor Israel uitgespreek is, vir die kerk in vervulling gaan. Dink maar net aan die profesieë in Hosea 1:10 en 2:22 wat duidelik vir Israel bedoel was, maar volgens Romeine 9:24-26 vervul word vir dié wat Hy “uit die ander nasies geroep het”.
Ten slotte is daar profesieë wat hulle oortuig is net in die Millennium vir Israel vervul kan word, soos Jesaja 11 oor die takkie uit die stomp van Isai. Daar is egter geen rede waarom hierdie profesieë nie op die nuwe aarde vervul kan word nie.
In hierdie lig is daar ernstige vrae oor die Premillennialisme se siening van die Vrederyk.
Die Postmillennialisme is ‘n nog vreemder siening. Ons het nie in die Nuwe Testament die gedagte dat dit in die eindtyd al beter sal gaan nie, eerder al slegter. En daar is ‘n groot verskil tussen ‘n wedergebore president in die VSA, en ‘n wêreld wat geleidelik ontwikkel tot dit die koninkryk van God is.
Die Amillennialisme probeer om sowel die oorwinning wat Christus reeds oor die bose magte behaal het as die simboliese karakter van Openbaring tot hulle reg te laat kom, maar hulle sit nog steeds met die vreemde gedagte dat die Satan aan die einde weer vir “‘n kort tydjie” losgelaat moet word.
Sou dit moontlik wees om die duisend jaar én die kort tydjie as simbole van mag te sien, en nie van tyd nie? Dat die Satan vir duisend jaar gebind word, beteken dan dat hy totaal deur Christus oorwin is, en dat hy vir ‘n kort tydjie losgelaat word dat hy tog nog ‘n beperkte vermoë het om die kinders van God aan te val.
Die voordeel van so ‘n interpretasie is dat dit die oorwinning van Christus wat sterk na vore kom in die Nuwe Testament én die bedreiging wat die duiwel tog nog inhou, wat in die Briewe beklemtoon word, beide tot hul reg laat kom. (*Bose magte)
Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek
Outeur: Prof Adrio König