Alle Paaie lei na Jesus: Skeppingsverhale en skeppingsvoorstelle (2)

Alle Paaie lei na Jesus: Skeppingsverhale en skeppingsvoorstelle (2) – Adrio König

Skeppingsverhale en skeppingsvoorstelle

Het ons hierdie voorstellings van skepping deur stryd ook in die Bybel? ’n Mens sou dalk kon dink dit kan nie, want daar is volgens die Bybel net een ware God. Maar dan vergeet ons daar is eintlik baie gode, maar net een is die ware God, die God van Israel (Eks 20:2-3). Maar in werklikheid kry ons stryd by die skepping in ’n ander vorm in die Bybel as in die ander godsdienste. Dis nie gode wat teen mekaar veg nie, dis God wat die chaosmonsters verslaan.

Ons lees onder andere van Leviatan, Behemot, Rahab. Hulle was seemonsters. Daarom word hulle altyd in verband met die onstuimigheid van die see genoem. Die see was vir Israel ’n geweldige bedreiging, ’n simbool van opstand teen God en aanslae op sy skepping. Daarom lees ons dat daar nie meer ’n see op die nuwe aarde sal wees nie (Op 21:1). Dit is figuurlik bedoel. Lees gerus die volgende oor die opstandige see en die chaosmonsters van die see (Ps 74:12-14; 89:10-11; 104:6-9; Job 38:8-11; Jes 51:9; Jer 5:22). Die meeste van hierdie dele verwys duidelik na die skepping. God se stryd teen hulle en sy oorwinning oor hulle getuig van die mag waarmee Hy sy skepping beskerm. Ons lees telkens dat Hy die seemonsters verslaan het en die see “agter slot en grendel” ingehok het.

Hierdie voorstelling van stryd om die skepping te beskerm herinner sterk aan die skeidingsmotief waarna ons so pas gekyk het en waar die see ook afgeskei is van die land om die land te beskerm. Die land is die woonplek van die mense. Die see en die monsters is gesien as aanslae om die mense en hulle woonplek, die land, te vernietig. Beide die strydvoorstelling en die skeidingsvoorstelling getuig dus van die trou van God wat sy skepping beskerm, en daarom ook sy volk sal beskerm.

Dis interessant om in hierdie verband te onthou dat Israel nooit ’n seemag opgebou het nie, selfs nie in die tyd van die magtige koning Dawid nie. Die see was vir hulle ’n skrikwekkende bedreiging. Die een Jood wat dit by wyse van spreke ’n keer op die see gewaag het, het ook sleg daarvan afgekom (Jona). Ook Jesus en sy dissipels word deur die golwe bedreig, maar ook in hierdie geval toon Jesus sy oormag oor die dreigende see. Hy spreek die golwe aan asof hulle demone is, en oorwin hulle (Mark 4:39).

Geboorte: Skepping deur geboorte is taamlik algemeen in die ou Nabye Ooste. Geslagsregisters speel hierin ’n belangrike rol. So ’n register oor die eerste mense begin dan gewoonlik met die naam van ’n god wat die stamvader van die mense is. Hierdie god het dan die eerste mense verwek by ’n vroulike god. Dis interessant dat geslagsregisters natuurlik ook in die Bybel se skeppingsverhale ’n belangrike rol speel (Gen 5), maar God is altyd die Skepper, nooit die stamvader of voorvader van die mens soos in ander godsdienste nie. In Genesis 5 is God die Skepper (5:1) en Adam die stamvader (5:3). Die voorstelling dat God die mense verwek het, of dat mense uit God gebore is, kom glad nie in die Bybel voor nie.

Kom ons kyk nou terug. Die meeste van die skeppingsvoorstellings word in die Bybel op dieselfde manier gebruik as in die ander godsdienste. Maar met twee is daar verskille. Die strydvoorstelling word anders gebruik, en die geboortevoorstelling glad nie. Wat beteken dit? In die Bybel kon ook sprake gewees het van ’n stryd tussen God en ander gode. Ons lees selfs dat God in die vergadering van die gode opstaan en ’n oordeel oor die gode uitspreek (Ps 82:1- 2, 1953-vertaling). Maar Israel pas die strydvoorstelling eerder toe op een van die grootste bedreigings wat hulle ken, die see. Dit maak die oorwinning van God oor die chaosmagte vir hulle baie aktueel. Veral as ’n mens aanneem dat hierdie voorstelling waarskynlik in Babilon na vore gekom het, was dit ’n wonderlike troosboodskap dat God ook in die ballingskapnood van sy volk kan ingryp en hulle beskerm.

Die feit dat die geboortevoorstelling skynbaar glad nie in die Bybel gebruik word nie, is net so interessant. In werklikheid lê hierdie voorstelling tog nog verskuil op ’n paar plekke in die Ou

Testament. “Voordat die berge gebore is, voordat U die wêreld voortgebring het … ” (Ps 90:2). “Wie het die see met deure afgesluit toe dit uit die moederskoot voortgekom het?” (Job 38:8, 1953-vertaling) (Nuwere Afrikaanse vertalings laat nie die Hebreeus tot sy reg kom nie.) “Toe daar nog geen wêreldvloede was nie, is ek gebore” (Spr 8:24, 1953-vertaling). (Ook hier sê die nuwere Afrikaanse vertalings te min.)

Maar hierdie geboortevoorstelling lê net implisiet hier. Nêrens word dit doelbewus gebruik nie. En die Bybelskrywers kon ook nie. Hulle siening van God bots vierkantig daarteen. Ons sal uit Genesis 1 sien dat hulle ’n skerp onderskeid gemaak het tussen God en sy skepping. Net God self is goddelik. Die skepping lê op heeltemal ’n ander vlak. Daarom kon niks in die skepping uit God voortgekom het of uit Hom gebore wees en dus self goddelik wees nie. Ander godsdienste aanvaar dat daar sekere dinge is wat goddelik is, soos die son en die maan, of sekere diere of natuurverskynsels. Maar dit kom nie in die Bybel voor nie. Daar is ’n grens tussen God en sy skepping. Daarom het hulle geen

ruimte gehad vir die gedagte dat enige skepsel uit God gebore is of voortgekom het nie.

AllePaaieLeinaJesus Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ŉ baie nuttige naslaanwerk wat ŉ betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Skeppingsverhale en skeppingsvoorstelle (1)

Alle Paaie lei na Jesus: Skeppingsverhale en skeppingsvoorstelle (1) – Adrio König

4.2 Skeppingsverhale en skeppingsvoorstellings

Ons weet vandag dat alle ou godsdienste oor die wêreld skeppingsverhale het. Ons weet ook dat daar merkwaardige ooreenstemming is tussen hierdie verhale. Daar is hoofsaaklik twee tipes verhale: oorsprongsverhale en daadverhale. Veral in Afrika kom baie oorsprongsverhale voor. Dit vertel hoe die mense eenvoudig iewers uitgekom het, uit ’n gat in die grond of uit ’n moeras of uit ’n boom. Sommige vertel dat die mense uit ’n ander wêreld kom, of uit die hemel. Dit is dan die oorsprong van die mens.

In die res van die wêreld is daar egter veel meer verhale van daadskepping. Dan is dit veral ’n persoonlike god wat op een of ander manier die mense gemaak het. Maar dit gaan dan dikwels ook oor meer as net die mens. Omdat die Bybelse verhale baie in gemeen het met hierdie daadvoorstellings, gaan ons meer in besonderhede hierop in. Onder die godsdienste kry ons onder andere die volgende voorstellings: ’n God of gode het geskep deur ’n daad soos om iets te vorm of te bou, of deur ’n woord, of deur dinge te skei, of deur ’n stryd, of deur geboorte te gee aan iets, veral aan mense. Kom ons vergelyk nou hierdie voorstellings punt vir punt met wat ons in die Bybel kry.

Daad: Dit is sowel in Israel as by die ander volke die algemeenste voorstelling van hoe God geskep het. Hy het dinge geskep of gemaak of gevorm of gebou of voortgebring. Ons kry al hierdie voorstellings in die Bybel. ’n Baie algemene voorstelling is dat ’n god iets vorm, dikwels soos ’n erdewerker. Die Shilluk in Noord-Afrika glo dat ’n god eers die mense se lyf gemaak het en daarna hulle bene en voete sodat hulle kan loop en hardloop, daarna hulle arms en hande sodat hulle kan koring plant, en toe hulle mond sodat hulle kan eet. Later het hy vir hulle ’n tong gemaak sodat hulle kan praat en sing, en toe ore sodat hulle na musiek kan luister. Hierdie prentjie gee nie net iets van hulle kultuur weer nie, maar is ook ’n realistiese voorstelling van hoe ’n erdewerker ’n beeld stuk vir stuk vorm. In Egipte kry ons ook die voorstelling. Hier lees ons dat die god Chnum die mens op ’n wiel gevorm het. Uiteraard herinner dit ons aan Genesis 2:7: “Die Here God het toe die mens gevorm uit die stof van die aarde.” Die Bybel deel dus ook hierdie voorstelling met die ander godsdienste.

Ons kry ook dikwels die voorstelling dat die aarde gebou is. En dan word die bekende begrippe gebruik wat ons vir gewone bouwerk gebruik. In Job is die voorstelling in besonderhede ontwikkel. God het eers met ’n maatlyn al die afmetings gemaak, toe die fondamente gelê, en toe die gebou “aanmekaargesit” (Job 38:5-6).

Woord: Ook skepping net deur die woord (deur bevele) kom dikwels elders voor. Selfs onder die Herero’s hoor ons dat ’n god die mense uit die riete geroep het. In Egipte word van die god Ptah geskryf: “Alles wat bestaan, het deur sy woord tot stand gekom.” Ons lees ook: “Wat uit sy mond uitstroom, gebeur.” Natuurlik dink ’n mens dan aan Psalm 33: “Want Hy het gepraat, en dit was so, Hy het beveel en dit was daar.” Ons sal nog verder aan na Genesis 1 se woordskepping kyk.

Skeiding: Dis interessant dat skepping deur skeiding ook voorkom. In die epog “Enuma Elish” kap Marduk Tiamat se liggaam in twee stukke (skeiding), en vorm uit die een helfte die hemel en uit die ander helfte die aarde. Hierdie skeidingsvoorstelling kom ook baie sterk na vore in Genesis 1: God skei die duisternis af van die lig, en die water daarbo van die water op aarde, die nag van die dag, en die see van die land.

Stryd: Skepping deur stryd is algemeen in die ou Nabye Ooste. Die skeppingsepog van Babilon, “Enuma Elish”, is deurtrek van gevegte tussen gode waaruit die aarde en mense dan gemaak word. Die mense word dan geskep uit die bloed van een van die gode wat verslaan is.

Maar kry ons hierdie voorstellings ook in die Bybel? Daarna gaan ons in die volgende artikel kyk.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Genesis 1 – 11

Alle Paaie lei na Jesus: Genesis 1 – 11 – Adrio König

Hoofstuk 4

In hierdie hoofstuk kyk ons na die skepping. Verskeie aspekte van die skepping gaan hanteer word. Ons begin met Genesis 1 – 11.

Skepping

4.1 Genesis 1-11

Een van die grootste foute wat ons met die Bybelse boodskap oor die skepping gemaak het, is om ons tot Genesis 1 te beperk en die verskeidenheid voorstellings in die res van die Bybel te verwaarloos, selfs dié in Genesis 2. ’n Verdere fout is dat ons nie die betekenis van die hele deel Genesis 1-11 raakgesien het nie. Genesis 1-11 is ’n merkwaardige deel. ’n Mens sou kon dink dit het eintlik “uit die bus geval”. Hoe pas dit in die res van die Bybel in?

Immers van Genesis 12 af gaan dit in die Ou Testament oor die geskiedenis van God met Israel. Maar in Genesis 1-11 is daar nog geen spoor van Israel nie. En in die Nuwe Testament gaan dit om Jesus en die kerk. Ook hiervan is daar natuurlik niks in Genesis 1-11 nie. Wat het ons eintlik hier? Ons praat graag van die oergeskiedenis. Dit is die geskiedenis vóór Israel. Dit is die begin van die wêreld en die wêreldgeskiedenis. Dit is universele geskiedenis. Hierdie stukkie universele geskiedenis pas ook nie in die struktuur van die verhale van ander volke in Israel se omgewing nie.

Wat is die probleem? Die ander volke se skeppingsverhale begin nie met universele geskiedenis nie, maar met hulle eie volksgeskiedenis. En dis juis wat die Bybel nie doen nie. Die ander volke het geglo hulle was die eerste mense. Die gode het hulle eerste geskep en só het die mensdom begin. Eintlik moes Genesis dus ook begin het met die skepping van Israel.

Maar dis juis die wonderlike betekenis daarvan dat Genesis 1-11 “uit die bus val”. Israel was die enigste volk uit daardie tyd wat nie by hulleself nie, maar by die mensdom begin het. Hulle moes dus van die begin af duidelik daarvan bewus gewees het dat hulle God nie soos die ander volke se gode ’n volksgod is nie. Die God van Israel het aan die begin, nog voor Israel bestaan het, die mense geskape. Hy is dus juis nie net die God van Israel nie, maar die God van die hele wêreld en van alle mense. As Skepper het Hy die reg op alle mense. Eeue en eeue later skryf Paulus dit so kernagtig: “Dit maak dus geen verskil of ’n mens ’n Jood of ’n Griek is nie, want dieselfde Here is Here van almal” (Rom 10:12).

’n Verdere kenmerk van hierdie hoofstukke is dat hulle handel oor dinge wat die mensdom van destyds in gemeen gehad het: verhale oor die skepping, oor ’n sondeval, ’n sondvloed, ’n toring. Die res van die Ou Testament, en ook die Nuwe Testament het in hoofsaak geskiedenisse en ander literatuur wat uniek is en geen of min verbande het met ander volke se verhale nie. Ons kom ’n bietjie verder aan terug op die ander volke se skeppingsverhale. Maar Genesis 1 – 11 is universele geskiedenis. God is van die begin af by die hele mensdom betrokke. Ons het dus in Genesis 1-11 ’n besondere boodskap: God is God van die hele wêreld, en Hy het een geskiedenis gemaak met hierdie oerwêreld. Hy was van die begin af universeel betrokke.

Maar ons kan ook van ’n ander kant af na Genesis 1-11 kyk. Dis interessant om ’n oomblik te dink oor die vreemdheid dat Israel skryf oor die oerbegin, die tyd nog voor hulle bestaan het. Hulle gebruik Hebreeuse name vir die eerste mense: Adam, Eva, maar Hebreeus het nog glad nie bestaan nie. En in Hebreeus het hierdie name toepaslike betekenisse. Adam kan iets soos stof of (rooi) grond beteken, en volgens Genesis 2:7 is hy uit stof/grond gemaak. Eva is ook Hebreeus en beteken iets soos lewe. Volgens Genesis 3:20 het Adam haar só genoem omdat sy die moeder was van al die mense. Dit kon natuurlik nie regtig histories só gebeur het nie omdat Hebreeus nog nie bestaan het nie. Ons het hier dus ’n klassieke voorbeeld van ’n verhaal wat agterna geskryf is in die taal/voorstellingswêreld van ’n veel later tyd. Na die belangrike vraag oor die historisiteit van hierdie verhale sal ons later kyk.

Met hierdie as agtergrond gaan ons in die volgende artikel na verskillende skeppingsverhale en skeppingsvoorstellings kyk

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Die Verhouding Ou Testament-Nuwe Testament

Alle Paaie lei na Jesus: Die Verhouding Ou Testament-Nuwe Testament – Adrio König

3.9 Die verhouding Ou Testament-Nuwe Testament

Ons kry hier ’n belangrike insig in die verhouding tussen die Ou Testament en die Nuwe. Ons weet dat daar nie net een formule is om hierdie verhouding te beskryf nie, omdat dit ’n ingewikkelde verhouding met baie kante is (hoofstuk 6). Daar is in die verlede baie pogings aangewend om een enkele omskrywing te gebruik soos belofte-vervulling, wet-evangelie, of ’n roosknop-die volle roos (Augustinus). Maar nie een van hierdie formules kan die volle lading dek nie.

En juis dit kom nou sterk na vore in die siening van veral Hebreërs. Hier word die wet totaal afgemaak as waardeloos en selfs nutteloos, en die offer van Christus as die oorweldigende waarde

om aan te hang. Hier het ons dus ’n radikale breuk tussen die Ou Testament en die Nuwe, of kom ons formuleer dit netjieser. Hier het ons ’n totale breuk tussen ’n aspek van die Ou Testament en ’n aspek van die Nuwe. En so dek elke ander formule net ’n bepaalde aspek. Natuurlik is daar beloftes/profesieë in die Ou Testament wat in die Nuwe vervul word, maar alles in die Ou Testament is tog nie profesieë nie. En natuurlik stel Paulus die evangelie radikaal teenoor die wet, maar net sover dit ons verlossing raak. Verder het die wet nog altyd sy positiewe betekenis. Die Ou Testament is dus nie nét wet wat nét vervang word in die Nuwe sodat die verhouding as wet-evangelie omskryf kan word nie.

Daar is net een manier om te dink oor die verhouding Ou Testament-Nuwe Testament, en dit is om na die spesifieke aspek te kyk wat onder bespreking is. Tussen bepaalde aspekte is daar verskillende verhoudings. Wat een aspek van die wet (lewensreël vir die volk van God) betref, is daar volkome aansluiting en voortgang tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament, maar ten opsigte van ’n ander aspek (die wet as heilsmiddel) is daar ’n absolute breuk.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König