17:7 Soos die dier uit die see (13:1-10) het hierdie dier waarop die vrou sit, sewe koppe en tien horings. Openbaring se skildering van mense en instellings as afskuwelike diere beklemtoon die monsteragtige aard van die boosheid. Terwyl die vrou die misleidende gesig van die boosheid is, is die dier wat haar dra die boosheid se aaklige werklikheid. Die dier het al die merktekens van iemand wat hom as god voordoen: die sewe koppe met al die menigte godslasterlike name op, verkondig sy eis van totale heerskappy, en die tien horings verbeeld totale krag.

17:8 Dit wat Johannes gesien het, word van Bo af verklaar om die gelowiges te help om te verstaan wat om hulle aangaan. Die dier was (verlede), is nie (tans) en hy is op die punt om uit die bodemlose diepte (plek waar die bose geeste gevange gehou word) op te kom op pad na sy ondergang (toekoms). Dit word nog twee maal gestel, telkens met klein wysigings: 17:8b en 17:11. Die middelste stelling ‘is nie’ is eienaardig. Die ongelowige mense, wie se name van ewigheid af nie geskryf is in die boek van die lewe nie, is verwonderd, betower deur die dier, omdat ‘dit was, nie is nie, en sal opkom en gaan…’ Die drie beskrywings is ‘n nabootsing van God (4:8) as die teenstander en teenpool van God:

Waar God van ewigheid af was as die Skepper en Onderhouer van Lewe en Lig, was die bose al lankal besig in die skepping, die afbreker wat dood en duisternis bring met sy leuens (Gn 3:4-5 ‘julle sal beslis nie sterf nie, maar julle oë sal oopgaan en julle sal soos God wees deur goed en kwaad te ken;’ Jn 8:44: Hy was van die begin af ‘n mensemoordenaar, die vader van die leuen).

Die Satan (‘teenstander’) se is nie staan teenoor God se Ek is, die ewige teenwoordige Skepper van

Lewe. Die bose is nie, as die negatiewe teenpool van God se Ek is wat lewe is en gee – Rm 8:20-21: die skepping is onderwerp aan futiliteit, ‘n sinlose bestaan, aan nietigheid, verganklikheid (verrotting), morele verval.

Die dier is op die punt om uit die bodemlose diepte op te kom en na sy ondergang toe te gaan. Sy oorsprong is die bodemlose diepte en sy bestemming vernietiging. Daarteenoor is die Here, die Almagtige, die een wat aan die kom is (4:8), maar volgens 16:5 se weglating van sy koms het die Heilige reeds gekom met sy regverdige oordeel.

Die ongelowiges se name is van die begin van die skepping af nie opgeskrywe in die boekrol van die lewe nie (3:5 waaruit die Here nie die name van hulle wat oorwin sal uitwis nie). Hulle staan verbaas oor die bose wat van die skepping af al daar was, en nie is nie, en sal wees/sal kom in nabootsing van Christus se lewe, sterwe en opstanding. Ten spyte van die duiwel (‘aanklaer’) se neerlaag met Christus se sterwe aan die kruis, wat alle aanklagte teen die gelowiges op Hom geneem het, herleef die bose telkens weer, vier die bose hoogty in die wêreld en verlei die mensdom om hulle rug op God te draai, vir hulleself te veg en te lewe, en nie vir God en die medemens nie.

17:9-11 Die wysheid en insig wat nodig is om die aardse gebeure in die lig van die hemelse te verstaan, kom van God af. Die engel lê die simboliese figure uit: Die sewe koppe is sewe heuwels waarop die vrou sit as simbool van haar beheer oor die regeerders, die sewe koning (Die verklarings loop telkens vas, wat die konings probeer identifiseer met die keisers van Rome, die stad op 7 heuwels gebou – Aventinus, Caelius, Capitolonium, Esquilinus, Palatinus, Quirinalis, Viminalis, oos van die Tiberrivier, en in die 4e eeu v.C. met ‘n muur omring is).

Simbolies is die getal 7 in Openbaring telkens ‘n aanduiding van voltooidheid, en verteenwoordig hier die volle menslike heerskappy wat besig is met ‘n self-heerskappy wat homself vergoddellik, en met sy optrede die gesag en plek van God probeer oorneem. Die Romeinse ryk is daarvan die voorbeeld in Johannes se tyd, maar die beeld pas ook op elke tiranniese regering, van Egipte, Assirië, Babilon, Medië, Persië, Griekeland, Rome, tot in ons dag. Die 5 konings + 1 + 1 is ook sewe, en kan al die keisers van Rome aandui, of ook alle heersers van alle tye.

Die dier is die antichris, die agste kop/heerser, wat aan die ander sewe verbind is, of wat uit hulle kom op pad na die verderf. Hy doen hom voor as die Christus. Jesus het op die sesde dag van die week gesterf, die 7e was Hy in die graf, op die 8e dag het Hy opgestaan, die nuwe dag van ‘n nuwe begin. So is die dier deur Christus se offer verslaan, en nou maak hy of hy ook uit die dood opgestaan het vir ‘n laaste kragvertoning teen alles wat goed is.

Skrywer:  Prof Francois Malan

17:1 Een van die sewe laaste engele nooi Johannes uit om die oordeelsvoltrekking oor die groot prostituut te sien. Sy word ook genoem ‘Babilon die Grote’ (17:5), ‘moeder van die prostitute’ (17:5), ‘die groot stad’ (17:18), ‘die vrou’ (17:3,4,6,7,9,18). Later nooi een van die sewe engele vir Johannes om die bruid, die vrou van die Lam, te kom sien (21:9). Johannes moet fyn kyk want vir sy lesers is die keuse tussen die twee vroue ‘n fyn en subtiele keuse wat elke dag gemaak moet word. Die bose lyk aantreklik en goed. Maar Babilon se onbuigsame, aanvallende, seksuele taal help die gelowige om tussen die twee vroue te kies. Mense in Pergamum (2:14), Tiatire (2:20-22) en Sardis (3:4) het gedink hulle kan hulle christenskap met hulle ou vriende se manier van lewe verenig, deur saam te gaan na hulle afgodsofferfeeste en die onsedelikheid daar. Hulle het ‘n skyn van lewe terwyl hulle dood is. Hulle is opgeroep om hulle daarvan te bekeer. Prostitusie het reeds by die Ou-Testamentiese profete ‘n simbool geword vir godsdienstige, ekonomiese en sosiale aanpassing by die omgewing (Hosea 2:1-12; Jes 23:15-18; Nahum 3:1-4; Eseg 16:15-22). In Openb 17 word seksuele ontrouheid die metafoor vir aanpassing aan die heersende kultuur.

‘Die groot prostituut wat op baie waters sit’ (vgl. Jer 51:12-13 Babel wat langs baie waters woon) verteenwoordig baie volke en skares en nasies en tale (17:15). Die viervoudige beskrywing omsluit die hele aarde, soos die Lam se invloed in 5:9 beskryf word. God sit op ‘n troon om sy heerskappy aan te dui. Maar die vrou sit op baie waters, op ‘n dier, en op sewe berge, wat aldrie die karakter van haar regering oor die aardbewoners uitbeeld:

‘sit op baie waters’ (17:1,15) en op ‘n dier (17:3) is simbole vir die geweldadige regering van die dier uit die see wat Christus se regering na-aap en wil omverwerp; 17:15 verduidelik die baie waters as die volke en skares en nasies en tale – almal wat onder haar beheer val;

‘sit op sewe berge’ (17:9) – Rome is op 7 heuwels gebou. Die woord ‘berg’ kom nog sewe maal in Openbaring voor: 6:14-16 (3x) berge verskuif, alle ongelowiges kruip in grotte in berge, en roep na die berge om op hulle te val; 8:8 iets soos ‘n enorme berg word vlammend in die see gewerp; 14:1 die Lam en 144,000 staan op die berg Sion; 16:20 berge was nie meer te vind nie; 21:10 vanaf ‘n groot en hoë berg sien Johannes die nuwe Jersalem neerdaal. Sewe, die getal van volledigheid, berge, die onmoetingsplek tussen hemel en aarde, (bv. Armageddon – ‘berg Megiddo’ – waar die laaste slag tussen goed en kwaad plaasvind; 16:16). Soos die mense die toring van Babel wou bou om tot aan die hemel te raak en vir hulle ‘n naam te bou (Gen 11:4) sit Babilon op 7 berge om haarself te verheerlik. So is Babilon simbolies die plek waar Christusgelowiges, hemelse burgers, in ballingskap as vreemdelinge lewe.

17:2 Die konings se prositusie met Babilon simboliseer hulle diens aan haar afgode, politiek en ekonomie, waar hulle bedwelm word deur die gepaardgaande onsedelike feeste vir hulle selfbevrediging.

17:3 Johannes word deur die Gees meegevoer om die geestelike betekenis van die tafereel aan te dui. Waar die woestyn in hoofstuk 12 beskryf is as die plek van veiligheid en versorging vir die kerk onder die simbool van die vrou (soos die Here vir Israel in die woestyn versorg het en teen farao beveilig het), is die woestyn in hoofstuk 17 die voorskou van die verlatenheid en die vernietiging van die prostituut Babilon se afgodsdiens, politieke invloed en ekonomiese krag, soos in 18:2 beskryf word (die Griekse woord vir woestyn, eremos, word ook gebruik vir die toestand van iemand wat verlaat en versaak is).

Sy sit op ‘n helderrooi dier oortrek met godslasterlike name, geheel en al deur die antichris en sy weelde beheer. In 13:1 is die dier uit die see al beskryf. Die betekenis van die sewe koppe en tien horings word in 17:9-12 gegee. Die godslasterlike name sinspeel op die Romeinse keisers wat self god genoem wil word, en op almal wat die plek van God wil inneem.

17:4 -6a beskryf die vrou se kleding, ‘n beker in haar hand, skrif op haar voorkop en haar bedwelming:

17:4 Haar klere reflekteer haar morele karakter. Haar uitspattige kleredrag, van purperrooi stof en versierings wat slegs die baie rykes kan bekostig, getuig van haar ekonomiese selfverryking en uitbuiting van haar ‘slawe en mense lewens’ wat in die nette van hebsug vasgedraai het (18:12-13). Haar helderrooi klere verraai haar aard, soos die helderrooi dier waarop sy sit (17:3) en die vuurrooi draak van 12:3. Om goed te lyk, lyk die juwele om haar nek soos die juwele waarvan die nuwe Jerusalem gebou is vir die gelowiges (21:11,18-21). Die goue beker in haar hand (haar handelinge) is vol afskuwelike afgodsdiens en die onrein dinge van haar onsedelikheid wat daarmee gepaard gaan, om mense te verlei.

17:5-6a Die name op haar voorkop (haar denke) is (i) ‘Babilon’, die stad van mag en geweld waarheen die Jode in ballingskap weggevoer was, as simbool vir die gelowiges se vervreemding en verdrukking – dronk van die bloed van die heiliges, die getuies van Jesus wat destyds deur Rome gemartel is en vandag nog vervolg word – die Griekse woord vir ‘getuie’ martus word deur die martelings ‘martelaar;’ (ii) ‘die Grote’ wat spog met haar mag en weelde wat sy versamel het uit die konings van die aarde (17:18; vgl. Dan 4:20-22 vir die groot boom van Nebukaneser se droom); (iii) die moeder van die prostitute, wat vroue verlei om prostitute te word, en van al die afskuwelikhede van die aarde waartoe sy mense verlei, wat haar aan Isebel verbind (2:20) met hulle kompromieë en onsedelike vermening met die populêre afgodiese kultuur.

17:6b Dié gedeelte beskryf Johannes se reaksie op die gesig wat hy gehad het van die groot prostituut: hy was uitermate verbaas (letterlik: ek het my verwonder met groot verbasing) – die woord vir verbasing is dieselfde as die reaksie van die hele wêreld oor die dier uit die see, en hulle het agter hom aangeloop (13:3). Maar die engel verduidelik toe die misterie van die gesig wat Johannes oor ‘Babilon’ gesien het.

Skrywer:  Prof Francois Malan

16:12-14 Die sesde bak word oor die groot Eufraatrivier uitgegooi (die woord ‘groot’ word elf keer in hoofstuk 16 gebruik om die grootheid van die stryd van God se magte teen die dier se mag te beklemtoon). In Openbaring word die groot Eufraatrivier verbind met die groot stad Babilon, ‘n bedreiging wat vernietiging bring, teenoor die rivier van lewende water wat uit die nuwe Jerusalem vloei om lewe te gee aan plante en mense (22:1). Die rivier se water droog op om ‘n pad te maak vir die konings uit die ooste (letterlik: vanaf die opkomende son), om saam met die konings van die hele bewoonde wêreld oorlog te maak op die groot dag van God, die Allerhoogste. Die agtergrond van die gesig is die totale vernietiging van die vyandige leërs van Gog van die land Magog teen Jerusalem (Op 20:8-10; Eseg 38-39; vgl. 38:4-7; 18-23).

Drie onrein geeste wat soos paddas lyk, kom uit die mond van die demoniese trio: (i) die draak (van hoofstuk 12), (ii) van die dier uit die see (van hoofstuk 13a) en (iii) van die vals profeet, wat dieselfde is as die dier uit die aarde (van hoofstuk 13b) wat wondertekens doen om mense te verlei om die vals Christus, nl. die dier uit die see se beeld te aanbid en hulle verplig om die dier uit die see se merk te dra (vgl 19:20; 20:10). Openbaring beskryf met die padda-beelde die antichristelike propaganda wat die nasies opsweep om teen die gelowiges op te trek, deur hulle te vang, sodat boosheid vir hulle lyk asof dit goed is, en dat ‘n visie van Bo af nodig is om te onderskei tussen kwaad en goed, reg en verkeerd in die oë van God.

Vir Johannes word iemand se karakter deur sy mond geopenbaar. Uit Christus se mond kom ‘n flymskerp swaard om te beskyf hoe Hy met sy woorde oorwin (1:16; 19:15). Uit die draak se mond kom ‘n stroom van vernietiging (12:15). Uit die mond van die dier uit die see kom grootpraterige en lasterlike dinge (13:5), die vals profeet/die dier uit die aarde kom praat soos die draak (13:11). In 16:13-14 kom onrein geeste uit dié drie nagemaakte gode se monde waardeur hulle sataniese natuur geopenbaar word. Die onrein geeste soos paddas gaan na die konings van die hele aarde om hulle met wondertekens bymekaar te maak vir die oorlog op die groot dag van die Almagtige God se oorwinnng.

16:16 Op Johannes se geestelike wêreldkaart vind die oorlog plaas by Armageddon, die Hebreeuse har Megiddo (berg Megiddo in die Gilboa-bergreeks aan die noorde van die Jisreëlvlakte). Dit is die plek van baie oorloë in die geskiedenis van die Israeliete. Hier het Debora vir Sisera en sy Kanaäniete verower (Rigt 5:19; vgl. 1 Sam 31 waar Saul gesterf het; 2 Kon 9:17 waar Ahasia van Juda gesterf het; 2 Kron 35:22 waar Josia dodelik gewond is. Die laaste verwysing na die Megiddo-vlakte in die OT is Sag 12:11 waar getreur is oor die dood van die hervormer koning Josia uit die huis van Dawid).

Die berg is die plek vir die stryd tussen die hemel en die aarde. Die berg Megiddo is simbolies die plek vir die stryd tussen goed en kwaad, God en Satan, Christus en die nage-aapte christus; die simboliese plek vir die laaste weerstand van die magte van die anti-god teen die koninkryk van Christus. Maar die stryd word nie in hoofstuk 16 beskryf nie, want die groot veldslag is alreeds beslissend gewen aan die kruis.

16:15 Hier is ‘n onderbreking van die verhaal, wat die skielikheid van die einde van die normale verloop van sake aandui: Jesus se wederkoms is onverwags en sal alles skielik onderbreek, soos ‘n dief in die nag (Op 3:3; Mt 24:42-44; 1 Ts 5:2-4; 2 Pt 3:10). Hierdie derde van die sewe saligsprekings beklemtoon die noodsaklikheid van geestelike waaksaamheid. Die een wat geestelik wakker bly en geklee is, is geseënd. Die uiterlike klere reflekteer die innerlike stand. Om naak te wees is om blootgestel te wees aan die skande van geestelike onvoorbereidheid; om geklee te wees beteken om gereed te wees vir die onverwagte einde of versoeking of bedreiging, en die lot van Babilon vry te spring (17:16; vgl. die Laodisense in 3:17-18, Sardis in 3:4-5; die gelykenis van die tien meisies in Mt 25:13). Die onverwagse einde vereis gereedheid en waaksaamheid wat gesimboliseer word deur klere aantrek, en die verleiding van die bose en kompromieë te ignoreer en te weerstaan (vgl. die oproep tot Sardis, 3:5; Loadisea, 3:18). Dit is ‘n persoonlike stryd: ‘die een wat wakkerbly,’ sal ‘sy/haar klere byderhand hou,’ ‘hy/sy sal nie naak rondloop nie,’ dit is sy/haar skaamte.’

16:17 Met die uitgooi van die sewende engel se bak met natuurrampe is daar ‘n groot stem uit die hemel van die troon se kant af – waarskynlik die stem van God: Dit is afgehandel! (letterlik: ‘dit het gebeur!’). Die plan van verlossing en oordeel is afgehandel. Die uitspraak ‘dit het gebeur’ kom vyf maal voor in 16:18-19a – wat die verband tussen God se stem en die kosmiese katastrofe beklemtoon.

16:18 Die ander eggo’s van die Sinai-gebeure (Eks 19:16-19; 20:18) in Op 4:5 voor die troon, in 8:5 uit die altaar se vuur, 11:19 uit die tempel, kan nie vergelyk word met hierdie finale kosmiese ontwrigting nie, ‘n vernietigende aardbewing soos wat nog nie plaasgevind het sedert daar mense op die aarde was nie.

16:19 Die simboliese stad wat teen God opstaan, het in drie stukke uitmekaar geval en die stede van die nasies het ineengetuimel. Die drie gesamentlike magte teen God, die godsdienstige mag (draak), die politieke mag (dier uit die see), die sosio-ekonomiese mag (draak uit die aarde) val uitmekaar. God gee aan Babilon die beker met die wyn van sy gloeiende toorn. Sy moet tweemaal soveel drink as wat sy ingeskink het (18:6).

16:20 Ander ankers word ook ontwortel: die toonbeelde van standvastigheid, eilande en berge, is nie meer nie: elke eiland verdwyn in die niet en berge is nie meer te vind nie.

16:21 Haelstene ‘n talent swaar (ongeveer 25.2 kilogram) reën op die mense wat weier om hulle tot God te keer (vgl. die sewende plaag in Egipte, Eks 9:23-25). Hulle laster God oor die haelplaag – soek die fout by God en nie by hulleself nie. Ten spyte van die geweldige ontwrigting in die natuur bly hulle hardkoppig, soos die farao (Eks 9:34-35). Hierdie sewende is die beslissende plaag voordat God se volk toegelaat word om te trek, op die nuwe eksodus.

Skrywer:  Prof Francois Malan

16:3 Die tweede engel gooi sy bak uit oor die see, en soos die water in bloed verander het in Egipte (Eks 7:20-21), vrek elke lewende wese in die see. In die ou Ooste was die see die blyplek van die Bose en van chaos, ‘n bedreiging wat verwyder moet word om plek te maak vir die nuwe Jerusalem (waar die see nie meer bestaan nie, 21:1). ‘Elke lewende wese’ sluit alle bose wat die wêreld omkrap, in, ook die dier uit die see, wat finaal verwyder word in 19:20.

16:4 Die derde engel gooi sy bak ook uit oor die riviere en fonteine en dit het in bloed verander (soos met die eerste plaag in Egipte, Eks 7:20-21). In Esegiël 29:3 noem die Here die farao van Egipte ‘groot krokodil (draak) wat rustig in jou rivier lê en sê: Dit is my rivier, ek het hom gemaak.’ Die farao van Openbaring, simbool vir die maghebbers van die aarde, gaan verstik in die bloed van die heiliges en profete wat hy vergiet het deur hulle te vervolg en dood te maak (16:6).

16:5-7 is ‘n lofprysing oor die regverdigheid van Hom wat is en wat was (die derde deel: ‘en wat kom,’ soos in 1:4,8; 4:8 word weggelaat, want Hy is nou hier met sy regverdige oordeel), die Heilige (die gans andere wat Hom ook aan die mens toewy). Hy is regverdig ‘omdat Hy oor hierdie dinge geoordeel het,’ waaroor die gelowiges lankal bid. Die lofprysing lewer kommentaar op die eerste vier plae. Wat Johannes hoor, verklaar wat hy sien. Die engele is ook die spreekbuise van die hele omgewing. Hulle verkondig dat God se oordele regverdig is, want: (i) die aarde ontmasker die dwaasheid van afgodsdiens met die swere wat uitbreek (eerste engel); (ii) die bloedige see en varswaters ontmasker die bose se moordadige optrede teen mense en die besoedeling van die omgewing (tweede en derde engel); (iii) die skroeiende son openbaar die mense se harte wat die Naam van God laster (vierde engel).

16:8-9   Die vierde engel gooi sy bak met die Here se toorn uit op die son. Die opdrag word in twee stappe uitgevoer: (i) aan hom is gegee (die son word toegelaat) om die mense met vuur te skroei – die passiewe werkwoord ‘is gegee’ beteken dat die skepping nie op sy eie kan optree nie, maar dat die son reageer op die aanwysing van God. (ii) en die mense is deur die groot (versengende) hitte geskroei. Die mense wat die Lam volg, word beskerm teen die son se hitte en word deur die herder gelei na die verfrissende waters van die lewe (7:16-17; 22:1-2; vgl Eks 8:22; 9:26 waar die Gosenstreek van Israel nie getref is nie). Daarteenoor bring die versengende son die verborge lojaliteite van die dier se volgelinge in die openbaar: hulle sien nie die skepping se kommentaar op hulle korrupte lewens raak nie, maar weier om tot bekering te kom (metanoia verandering van denke en optrede) en aan hulle Skepper heerlikheid te bewys. Hierdie mense word soos diere en laster teen die Naam van God, soos die dier vir wie hulle aanbid (13:5-6). Die twee stappe van hulle optrede: nie tot bekering kom nie….nie aan God heerlikheid gee nie, staan teenoor die Lam se volgelinge: wat vreesbevange geword het…en aan die God van die hemel heerlikheid betoon (11:13).

16:10-11 Die vyfde engel gooi sy bak uit op die troon van die dier, en sy koninkryk is in duisternis gehul…sy troon is die simbool van sy wedywering teen God se troon, om die lojaliteit van die mense se harte te wen; die valse god probeer om die alleenheerskappy oor die skepping te verkry.

Die gevolg van die toorn van God in hierdie plaag is dat die dier se koninkryk in duister gehul is, soos in Egitpe se negende plaag (Eks 10:21-27). Die fisiese duister wat oor die dier se koninkryk uitgegooi word, stem ooreen met die godsdienstige, morele en politieke duister van die dier se regering. Die mense se reaksie op die duisternis is om hulleself te pyning deur op hulle tonge te byt as hulle ondek dat hulle lewenswyse duister is. Maar hoewel hulle pynlik bewus is van hulle verkeerde lewe, het hulle nie berou (metanoia – omkering van denke en dade) daaroor nie, maar gee vir God die skuld; hulle laster die God van die hemel as die oorsaak van die pyne en swere, wat hulle aan hulle self gedoen het. Die feit dat hulle Hom ‘die God van die hemel’ noem is ‘n erkenning dat Hy vanuit die hemel die alleenheerser is op aarde, maar steeds volhard hulle lojaal teenoor die skyn-godheid wat aanspraak maak op alleenheerskappy. Duisternis beskryf ook die plek van die finale oordeel (Mt 8:12 oor ongelowige Jode; Mt 22:13 die man sonder ‘n bruilofskleed; Mt 25:30 die nuttelose slaaf).

Skrywer:  Prof Francois Malan