43:14-15 Die voorspelling in 14b oor wat die Here gaan doen, word omsluit met name van die Here (14b,15) wat alles  begin en deurvoer onder sy hand. ‘So sê die Here (Jahweh) julle Losser (go’al, wat as julle Helper in nood julle gaan loskoop, 43:3), die Heilige van Israel (die God wat in liefde aan Israel toegewy is, 43:4 )…Ek is die Here (Jahweh wat aktief teenwoordig is), julle Heilige (Toegewyde aan julle), Skepper van Israel (julle hele bestaan is van Hom afhanklik), julle Koning (wat julle verwerp het, 1 Sam 8:7;  maar  nog altyd julle Koning gebly het).’

‘…om julle ontwil, gaan Ek (vir Kores) stuur na Babel (Dooie See MS: teen Babel), en al die geslote hekke (hulle teenstand) afbreek, en die Galdeërs (die Griekse naam vir ‘n nomandestam in die suide van Babilonië waaruit Nebukadneser gestam het) se vreugdeuitroepe  met klaagliedere (vervang?)’

Kores gaan Babel verower. Dit sal gebeur om die Here se besluit uit te voer, en geskied om Israel se ontwil, sodat hulle verlos kan word. Elkeen van die Here se Name is in die gedrang as dit nie geskied nie. Maar elkeen van die Name van die Here is ‘n waarborg dat dit sal geskied, en dien as bewys dat die Here God is, op wie Israel en die nasies kan vertrou. Met die Name identifiseer die Here Homself aan Israel terwyl Hy sy wêreldwye invloed en mag demonstreer.

43:16-17 Hierdie tweede ‘so sê die Here’ inleidingsformule lei tot een van die mees uitdagende en skouspelagtige bevestigings van Jesaja. Israel se wortels is geleë in hulle geheue oor die oergeskiedenis, van die Here se skeppingswerk, sy verbond met Abraham toe Hy Israel geskep het (43:1,15) en sy verlossing met hulle uittog onder Moses, soos dit in vers 16-17 beskryf word, en wat hulle onthou as die wonders van die Here, bv.  hulle deurtog deur die Rietsee en verlossing uit die hand van Farao se leër wat op die strand uitgespoel het (Eks 14:30), ‘uitgedoof soos ‘n lamppit’ – militêre mag bepaal nie die Here se einddoel nie. Dit alles bevestig dat die Here hulle daagliks lei en liefhet van die ou tyd af, en hulle kan seker wees dat Hy dit nou weer gaan doen, maar op ‘n nuwe manier (43:14).

43:18 Die ou dinge verbleek by wat die Here nou gaan doen, daarom moet hulle vanuit God se nuwe pad van verlossing anders begin lewe. Die oue is slegs die waarborg dat die Here hulle nou op ‘n nuwe wyse gaan verlos.

43:19a ‘dit staan op die punt om te gebeur,’ letterlik: ‘nou sal dit uitspruit’ of: ‘nou spruit dit uit;’ ‘julle kan dit al sien kom’  (in 42:9 staan: Ek kondig nuwe dinge aan voordat dit uitspruit) – die ballinge kan al Kores se suksesse teen Babel en Klein-Asië sien, en moet begin besef die Here hulle gaan verlos deur Kores wat deur die Here gestuur is om Israel se ontwil (43:14).

43:19b-21 beskryf die nuwe wat kom as ‘n nuwe eksodus vir Israel, wat nie tot een klein volkie beperk is nie, maar dit is ‘n wêreldwye verandering, wat selfs die skepping omskep: woestynwêreld word ‘n waterryke lushof met riviere wat lewe moontlik maak en uitvloei na ander gebiede (vgl 35:6-7; 41:18-19). Die Skeppergod gaan die hele skepping vernuwe en herstel. Baie diere gaan daarby baat vind, selfs die jakkalse en volstruise, maar die fokuspunt is ‘my volk, my uitverkore volk’ om hulle ‘dors te les,’ om hulle te versorg.

Die profete sien gewoonlik verskillende agtereenvolgende bergspitse sonder om die dale tussen die reekse te kan bepaal. So word hier geprofeteer oor Israel se terugtog waarop die Here hulle gaan versorg, maar die verre bergspitse van die nuwe aarde sal wel later kom.

‘Die wilde diere sal My vereer’ – hulle vreugde oor die water wat hulle ruik laat hulle runnik tot eer van die Here (vgl. Ps 147:9). Maar eintlik is die doel van die Here met dit alles dat sy volk sy lof sal verkondig. Daarvoor het Hy sy volk gevorm, ook deur die ballingskap se verdrukking heen – soos die pottebakker sy klei trap tot dit plooibaar is (41:25; 43:7); daarvoor het die Here Israel geskep en daarvoor gaan Hy hulle verlos – om Hom te loof met hulle lofsange en hulle lewenswyse. Die ware nuwe ding is om die Here se volk te wees, ‘n vreugdevolle aanbiddende gemeente van die Here in Jerusalem.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Die hooftemas van Israel se geloof word in hierdie hoofstuk aan hulle voorgehou: Die Here is innig toegewy aan Israel en gaan optree om hulle te verlos uit die ballingskap. Die Here is in sy wese soewerein en sal hard met Israel handel as hulle ongehoorsaam is en nie op sy roepstem reageer nie. Sy toegeneëntheid teenoor Israel blyk duidelik uit die verlossingswoorde van verse 1-7, 14-21, sowel as die verbasende vers 25. Sy gestrengheid teenoor Israel word sterk verwoord in verse 22-24,26-28.

‘n Derde motief is die Here se dagvaarding van Israel om vir Hom te getuig in die saak voor die hof. Die gawes en vereistes van die Here verseker dat die lewende verhouding van Israel se lewe saam met die Here dinamies, verrassend en soms duur kan wees. Die verlossingsboodskap van 43:1-7 volg op die harde woorde van 42:21-25, en die streng slot van 43:22-28 word beantwoord met 44:1-8 se vaderlike versekerings.

Die Here se liefde vir Israel (43:1-7)

Die uitspraak, wat die Here se liefde vir Israel uitspel, is gebou rondom die herhaalde vertroosting in vers 1 en 5: Moenie bang wees nie, om Israel se gevoel dat die Here hulle verlaat het, te oorwin.

43:1 In die eerste Moenie vrees nie-uitspraak is die Skepper en Formeerder van Israel, wat ook die Skepper van die wêreld is, aan die woord. Die rede vir die uitspraak is dat die Here hulle losgekoop het, die Hebreeuse term ga’al uit die familiereg vir die sterker familielid wat vir die swakker een se beswil intree. Dit word ondersteun met ‘n aannemingsformule: Ek het jou op jou naam geroep – jy is nou Myne, my kind! En die Here weier om van sy regmatige besitting beroof te word. Teenoor die donker hede van Israel se nood en sonde stel die profeet hier weer die blye toekoms, die hoofstuk begin met: Maar nou – dit verwys na die aanstaande omkeer van hulle omstandighede.

43:2  Die intieme verhouding met die Here verseker sy hulp in elke gevaar: vloedwater (soos deur die Rietsee?), vuur (soos die hitte van die woestyn?) – metafore vir enige soort bedreiging.

43:3 Die Here (die persoonlik teenwoordige Ek is), die Heilige (die Toegewyde) van (aan) Israel,  jou Helper (mosji‘ah) sê Hy is besig om  Israel se loskoping te onderhandel sodat hulle kan terugkom na hulle land. Hy gee Egipte en Etiopië (Kus en Seba) as losprys (kofêr). Kores se seun en opvolger, Kambésus, het later Egipte en sy omringende gebiede ingeneem.

43.4 Die Here doen dit alles vanweë sy groot liefde vir sy volk Israel – die klein ellendige en onbelangrike groepie ballinge wat gaan terugkeer is die volk van die Here, kosbaar in sy oë net so armsalig as wat hulle is. En dink wie sê dat hulle kosbaar is in sy oë – Hy is die Here, die God wat altyd persoonlik teenwoordig is, die Heerser oor alle magte en gesagdraers, oor die ganse geskiedenis en oor sy hele skepping!

43:5-6 Die ‘Moenie vrees nie’ van vers 1 word herhaal met die versekering dat die Here by hulle is. Die terugkeer van die verstrooide Israel van die uithoeke van die aarde af waarheen hulle verstrooi is, word geskilder as die bewys van die Here se aktiewe teenwoordigheid. Die Here noem hulle ‘my seuns en my dogters.’ Reeds in Eks 4:22 sê die Here dat Israel, wat toe Egipte se slawe was, sy oudste seun is. Hy roep sy dienaars bymekaar deur sy woord, en maak deur sy dienaar Kores dit vir hulle moontlik. In Lukas 13:29 belowe Jesus dat mense uit die ooste, weste, noorde en suide sal aansit aan die feesmaal in die koninkryk van God, al is dié wat deur die smal deur sal ingaan maar min (Lk 13:24; Mt 7:21-23).

43:7 Die terugkeer van die ballinge kom deur die Here se groot liefde vir ‘my volk, my seuns en dogters,’  ‘elkeen wat na my Naam genoem word’ – hulle naam Israel  beteken ‘hy worstel/voer stryd met God’ of ‘God seëvier,’ Gen 32:28  (vgl Hand 11:26: die naam ‘Christene vir Jesus se volgelinge is in Antiogië die eerste keer Christene genoem; so beteken die woord kerk wat ‘n vertaling is van die Griekse kuriake, die Here s’n) – ‘wat Ek vir my eer geskep het (bara’)’ –  om die Here groot te maak en te dien – ‘wat Ek gevorm het (jatsar)’ – soos ‘n pottebakker ‘n kleipot na sy hand vorm  (Jer 18:3-4) – ‘ja, wat Ek gemaak het (‘asah)’ – elkeen met die Here se spesifieke doel met hom/haar.

Getuienis vir die Heilige Ware God (43:8-13)

43:8 Die beeld van ‘n hofsitting word weer gebruik, soos in 41:1-7 en 21-29. Hier vir die Here se dispuut met die ander gode om te bepaal wie die ware God is wie gedien, vereer en gehoorsaam  moet word. Die nuwe aspek van hierdie hof is dat die blinde en dowe Israel opgeroep word as die Here se getuies (soos in vers 10 uitgespel). Hulle moet in hulle blindheid en doofheid kom om oog- en oorgetuies te wees dat die Here die ware God is. Selfs in hulle gestermdheid is hulle genoegsame getuies vir die Here (vgl. 2 Kor 12:9: My krag kom juis tot volle werking as jy swak is).

43:9 Die nasies en volke en hulle gode moet eerste bewyse voor die hof voorlê: eerstens of hulle sulke aankondigings kan maak soos die Here in verse 1-7 gedoen het; tweedens dat hulle afgode dinge vooruit kon aankondig en deurvoer, sodat dié wat luister kan sê: dit is die waarheid – soos die ou profete wie se woorde later as waar bewys is toe dit gebeur het (vgl. bv Elia se voorspelling van droogte, 1 Kon 17:1). Jesus se stelling dat Hy van die waarheid moet getuig het Pilatus se vraag ontlok: wat is waarheid?  (Jn 18:38). Dit is die vraag wat deur die eeue aan die gelowiges gestel word, en moes hier deur die ‘blinde en dowe’ Israel voor die wêreld beantwoord word.

43:10 Soos ‘n advokaat sê die Here vir Israel voor, wat om te antwoord; hulle is sy getuies, sy dienaar wat Hy uitgekies het om Hom te ken en in Hom te glo en te besef dat Hy die Here is – Jahweh, die aktiewe teenwoordige God, die enigste wat kan voorspel en dit uitvoer, sonder enige ander aanspraakmaker daarop voor of na Hom – in elk geval nie Babilon se afgode, of ideologië of magte nie.

43:11 Nogeens word die waarheid wat Israel moet getuig gestel: ‘Ek, Ek (is) die Here (Jahweh) buiten My geen Helper (mosji‘ah, 43:3)  – om te red  nie. So het net die Here Homself bekendgemaak, en net Hy is die lewende Redder wat hulle uit hulle ballingskap kan lei.

43:12 Wat die Heiland/Helper is, word nader toegelig uit wat Hy gedoen het: Hy het hulle redding aangekondig, hulle gered en dit laat verkondig. In die verlede het Hy baie keer aan Israel sy redding aangekondig en hulle dan gered; daarna, in  nuwe noodsituasies van Israel, het Hy dikwels sy heilsboodskap laat hoor deur die profete. Die vreemde gode het dit nooit vir hulle mense gedoen nie. Daarom kan Israel nou getuig en dat die Here waarlik God is.

43:13 Nou gaan hulle weer sy Redding, wat Hy nou aankondig, sien en beleef. En as Hy optree kan niemand jou uit sy hand ruk nie (Jn 10:28-30) en niemand kan sy reddingswerk keer nie.

Skrywer:  Prof Francois Malan

In 18-25 onderbreek die profeet die heilsaankondiging met ‘n breë beskrywing van Israel se nood in die ballingskap met nadruk op hulle sonde as die oorsaak daarvan. Dan volg 43:1-8 opnuut met die belofte van verlossing.

42:18-20 Hier is die Here self aan die woord. Hy spreek sy dienaar en boodskapper, Israel, aan, wat nog voortgaan om teen die Here te kla oor hulle huidige hopelose situasie, soos in 40:27: die Here sien nie raak wat van my word nie, my reg gaan by my God verby. In Ps 44:9-12 word so ‘n klagte breër uitgespel deur die oorblyfsel in die lied van die Koragiete. Die Here word aangekla van doofheid en blindheid om Israel se klag te hoor of sy nood raak te sien, en dit deur die bevoorregte volk wat eintlik die Here se dienaar en boodskapper tussen die heidense volke behoort te wees. In Eks 2:24-25 is reeds vertel dat die Here Israel se nood in hulle 400 jarige verblyf in Egipte gesien het en hulle sugte en gekreun gehoor het. Hier sê die Here: Israel sien baie dinge maar slaan nie daarop ag nie, sy ore is oop maar hy luister/verstaan nie; Israel is vir die Here ‘n blinde dienaar en ‘n dowe boodskapper wat nie hulle hoë roeping as dienaars volbring nie (in verse 18-12 word doof 2x en blind 4x gebruik). Na hulle verlossing met die deurtog deur die Rietsee het die Israeliete gesien hoe kragtig die Here teen Egipte opgetree het en het hulle die Here en sy dienskneg Moses geglo (Eks 14:30-31). Maar Israel in ballingskap onder Babel is nog blind en doof vir die woord van die Here soos Hy in Jes 6:9-10 voor die ballingkap voorspel het. Hulle blindheid en doofheid gaan voort deur die boek Jesaja tot in 65:11-12 vir dié wat van die Here afvallig geword het, teenoor die klein deeltjie van Israel, die oorblyfsel (Jes 10:20-23) wat sy dienaars gebly het, soos die 7,000 in Elia se tyd, wat selfs deur die drie jaar droogte, nie die beeld van Baäl, die god van die natuurkragte, aanbid het nie (1 Kon 19:18; Hosea 2:4,7).

42:21 Nadat die Here self aan die woord was in 42:18-20, word hier oor die Here  gepraat. Vir Israel was daar baie te hoor. Hulle was bevoorreg om die onderwysing (torah – hier vir die wet en die profete van die OT) van die Here te ontvang. Daarin is die wil van die Here en sy doel met Israel duidelik uitgespel (1983: Hy laat sy woord roem en eer ontvang – letterlik: Hy maak torah groot en gee heerlikheid daaraan). Wat ‘n voorreg om daarin groot te word. Die rede waarom die Here dit vir Israel doen: Hy wil dit doen, en het vreugde daarin, ter wille van sy geregtigheid (tsedaka). Hy skenk alles waarop Hy aan Israel die reg gegee het volgens sy verbond (42:6), maar Hy wil hê hulle moet sy dienaars wees, wat sy geregtigheid na die nasies uitdra sodat daar geregtigheid op aarde sal wees.

42:22-23 Nieteenstaande die heerlike openbaring van die Here, wat Israel kon gelukkig maak, sug hulle nou in die ballingskap. Hulle is ellendig, verward, en hulle ly. Die digter benadruk hulle lyding in hiperboliese taal, soos Israel self hulle lyding aan die Here beskryf, erger as wat dit is – asof niemand aandag aan hulle gee nie.

42:24 As hulle sou vra waarom hulle so ly, is daar net een antwoord: dit kom van  die Here, wat Israel straf oor hulle eiewilligheid en ongehoorsaamheid. Hulle moet erken: hulle wou nie op sy paaie loop nie (vgl. bv. sy uitnodiging en waarskuwing in Jes 1:18-20 wat hulle ontvang het nog voor enige van die ballingskappe), en hulle wou nie luister na sy onderwysing (torah) wat die Here vir hulle in sy wet en deur die profete gegee het nie.

42:25 Daarom het die Here hulle sy brandende toorn laat voel en vir hulle krygsgeweld en ballingskap laat beleef. Die vlamme was rondom hulle soos dit die Babiloniërs gebrand het, en dit het tot by hulle gekom sodat die volk Israel te gronde gegaan het, maar hulle was so blind en doof dat hulle dit nie ter harte wou neem nie, en hulle wou die betekenis daarvan nie verstaan nie – nie voor die ballingskap nie, en  ook nie tydens die ballingskap nie. Daarom het die Here hulle oorgegee aan hulle blindheid en doofheid (Jes 6:10).

Skrywer:   Prof Francois Malan

42:1-2 Die hele wêreld word opgeroep om saam met Israel met uitbundige lof die Here te besing. Dit gaan om ‘n verskyning van die Here wat gaan kom om ‘n radikaal nuwe bedeling uit te werk, wat vir Israel ten goede gaan aanbreek, soos in  42:14-17 uitgespel word.

Wie die koorlede is wat sy lof besing, word in verse 10-12 uitgespel: alle skepsels, die see en alles daarop en daarin, die verre eilande en hulle inwoners, die woestyn en hulle nomade-gemeenskappe in tentdorpe, stede en dorpe – orals moet die Here geëer word en sy lof besing word, soos in Ps 96. Kedar is ‘n belangrike Arabiese stam in die Noorde van Arabië wat aan Babel grens (vgl. die uitspraak teen Arabië in 21:13-17); Sela is die hoofstad van die Edomiete wat met Babel saamgespan het teen Israel (Eseg 35:5). Hulle word opgeroep om van die berge af die lof van die Here te besing vir sy redding van Israel wat voor hulle oë terugtrek na hulle land toe.

‘n Nuwe lied word vir die Here gesing vir sy nuwe optrede deur Kores. Kores gaan  die Babiloniese oorheersing, wat volke met mag en geweld onderdruk, vervang  met ‘n rustige en vredevolle heerskappy van onderlinge diensbaarheid. Openb 5:9-10 se nuwe lied besing die vervulling hiervan deur die Lam van God, wat  aan sy kruis God se liefde bekend gemaak het.

42:13 gee as rede vir die nuwe lied aan, dat die Here besig is om te mobiliseer vir aksie, soos Hy Israel uit Egipte verlos het. Soos ‘n generaal lei die Here sy soldate uit en bemoedig hulle. Nou gaan Kores as die Here se dienaar optree teen Babel en die wêreld omkeer om die Here se mag oor sy vyande te wys en ook sy liefdevolle toewyding aan sy volk.

42:14 Die Here praat hier in die eerste persoon. In die eerste twee reëls dink Hy terug aan die verlede toe Hy vir ‘n lang tyd op die agtergrond gebly het, en  sy liefde vir Israel bedwing het en nie ingegryp het tydens die ballingskap nie. Want Hy het nog nie sy doel met Israel se ballingskap ten vollle bereik nie. Omdat die Here nie ingegryp het nie het sake so sleg geword vir Israel en het Babilon floreer ten koste van Israel. Maar nou gaan Hy optree. As die Here optree, verander alles, soos met die koms, dood en opstanding van Christus, waarin mense vandag nog kan sien dat die Here optree in sy groot liefde vir die wêreld. Toe die Here sy stilte verbreek, is dit nie meer kalm of privaat nie. Die nuwe aktiwiteit is rusteloos en lawaaierig soos met ‘n vrou in kraam. Die digter skroom nie om die krygsman se verwoesting en die vrou in geboortepyn teenoor mekaar te stel nie, om daarmee dié wat in wanhoop is, wakker te skud om die Here se aktiewe teenwoordigheid raak te sien. Iets nuuts gaan gebore word waaroor Israel en die nasies kan jubel soos ‘n vrou oor haar pasgebore baba (Joh 16:21).

42:15-16 Alles gaan verander as die Here begin optree: die plantegroei word verwoes, die watertoevoer  verander, maar hierdie plunderende kryger teen Babel sal omsien na die blindes en hulle saggies huistoe lei, geduldig op ‘n veilige pad. Die ‘blindes’ verwys vir seker na Israel se ballinge wat blind is vir die Here se plan met hulle en met die wêreld (soos in 35:5; 42:7,18-25). Hulle is verdruk onder Babel se mag en geweld, wat die Here gaan verbreek deur Kores se magtige veldtog teen Babel, om Israel te bevry en hulle veilig te laat terugkeer na hulle eie land (vgl 40:11 soos ‘n herder wat die lammers dra). Die Here is self die lig. Sy teenwoordigheid sal die duisternis verdryf en die hindernisse op die pad terug verwyder. Die nuwe era bring baie veranderinge, maar God se toewyding aan sy volk om hulle te lei, verander nooit. Soos Hy hulle uit Egipteland gelei het, gaan Hy hulle uit Babel lei. Sy oorwinninguitroep klink op met: ‘Dit is wat Ek gaan doen!’  soos Jesus aan die kruis: met ‘Dit is volbring’ (Joh 19:30). Die laaste reël verseker Israel van die Here se getrouheid: ‘Ek gaan hulle nie in die steek laat nie (nie daarvan afsien nie).’

42:17 As die Here Hom in sy grootheid openbaar, sal die afgodedienaars, Babel en Israeliete wat saam met Babel afgode dien, beskaamd omdraai en vlug, omdat hulle steeds op nietige afgode vertrou. In die hofsaak tussen die Here en die afgode met hulle afgodsdienaars, is die Here die alleen-wenner. Hy gaan konkreet optree met politieke, militêre en historiese gevolge vir die nasies en vir Israel. Die Here is in beheer van die lewe, nie Babilon of hedendaagse regeerders wat die lewe van mense wil reël nie, en dit sonder die Here, want dan word alles onseker en onveilig.

Skrywer:  Prof Francois Malan