Argeologie – Aspekte van die ekonomiese lewe (2) – Daan Pienaar

In hierdie gedeelte word na aspekte van handel gekyk. Daar word gelet op die verskillende metodes van betaal en die algemene produkte wat verhandel is.

1. Handel

Van vroeg af is daar tussen mense en volkere handel gedryf.  Die handel was gebaseer op ruilhandel sonder dat daar ʼn monetêre stelsel bestaan het.  Indien ʼn mens ʼn studie sou maak van die mate en gewigte, word dit duidelik dat mense gou hul toevlug tot verskillende metale geneem het om as ruilmiddel te dien.

Hierdie ruilmetale was koper, goud en veral silwer.  Die woord vir silwer, kesef, het gou ʼn dubbele betekenis gekry naamlik geld sowel as silwer.  Verskillende produkte is verhandel.  Naby die Middellanse Seekus van Turkye is ʼn paar jaar gelede ʼn skip uit die Bronstyd ontdek wat gelaai was met koper

Salomo het byvoorbeeld handel gedryf met allerlei produkte (1 Konings 5-7).  Salomo het selfs ook probeer handel dryf met Afrika (1 Konings 9:26-28).  Sy uitgebreide handelsbetrekkinge word duidelik beskryf (vergelyk ook 1 Konings 10).  Van sy interessante invoerprodukte word ook vermeld, soos goud, silwer, ivoor, ape en poue (1 Konings 10:22).  Die skepe is na Tarsis gestuur daarvoor (moontlik Tarsisskepe wat bedoel is vir ʼn bepaalde soort vrag?).

ʼn Kaart van die handelsroetes waarlangs karavane gereis het.

Uit die Ou en Nuwe Testament kan ons aflei waarin daar handel gedryf is.  Paulus is byvoorbeeld met ʼn vragskip na Rome vertrek (Handelinge 27).  In die hawe van Sesarea is daar onder andere vragskepe gevind wat byvoorbeeld wyn vervoer het.  In Jerusalem is daar verskeie wynkruik handvatsels gevind wat aandui dat wyn uit Rhodos in Griekeland ingevoer is.

Afbeelding van ʼn antieke skip.

Outeur: Prof Daan Pienaar

Argeologie -Aspekte van die ekonomiese lewe(1) – Daan Pienaar

Hier word eers na die landbou gekyk. Klem word geplaas op grondbesit en landboumetodes en -implemente

1. Landbou

Grondbesit: In Egipte het alle grond aan die Farao behoort.  In Mesopotamië het die koning en die heiligdomme groot gedeeltes van die land besit.  Daar is egter tekste wat daarvan getuig dat gemeenskappe, families en individue ook oor grond beskik het en dit selfs kon koop en verkoop.  Daar het ook ʼn feodale stelsel bestaan waar eienaars van die grond sekere dienste aan die koning moes afstaan.  Die wetboek van Hammurabi en die Hetitiese wetboek het verskillende artikels wat daaroor handel.  Die dokumente van Nuzi en Ugarit weerspieël ook ʼn dergelike praktyk.

Grondbesit in Israel:  Dit wil voorkom asof Israel nie ʼn dergelike stelsel gehad het nie.  Uit die tweede millennium V.C. is dit duidelik dat in Nuzi en Assirië grond d.m.v. loting verdeel is.  Josua het op dieselfde wyse die grond aan die stamme toegewys (Josua 13:6;15:1;16:1;18:6-19).  Die grond is dan weer onderling verdeel tussen lede van die groep/stam.  Hierdie grond kon nie uit die hande van die stam gaan nie en kon geërf word.  Indien iemand die grond moes verkoop, moes die losser eerste genader word.  ʼn Mooi voorbeeld hiervan vind ons in Jeremia 32:1-25.

Landboumetodes en implemente:  ʼn Interessante teks wat deur R.A.S. Macalaster by Geser ontdek is, is die sogenaamde “Geser kalender”.  Dit dateer uit die tiende eeu V.C. en was waarskynlik ʼn rympie wat ʼn kind moes leer sodat die verskillende seisoene onthou kon word.  Dit lui soos volg:

Twee maande van insameling Twee maande van saai Twee maande van laat saai ʼn Maand van vlas trek ʼn Maand van gars oes ʼn Maand om die res te oes Twee maande om wingerd te snoei ʼn Maand van somervrugte

Geserkalender

Hieruit kan afgelei word watter produkte ter sprake was.  Benewens die genoemde produkte is daar ook nog die volgende: Permanente gewasse soos olywe, vye, granate, dadels, amandels, Johannesbroodboom, wildevye en jaargewasse soos koring, gars en spelt.

Hierdie produkte is verbou nadat die landerye omgeploeg is.

Vgl. die ploeg hierbo met die Egiptiese afbeelding van so ʼn implement

ʼn Dorsslee

ʼn Olyfpars

Handmeul

Die verskillende aktiwiteite in die landbou het dikwels die metafoor geword waardeur die Here sy verhouding met sy volk tot uitdrukking gebring het.  Vgl. hier Hosea 11:4 ; Psalm 23; Jesaja 5:1-7; Johannes 15:1-8.  Dit is maar ʼn paar voorbeelde.

Daar is nie net geploeg en geplant nie maar vanaf die tyd van die aartsvaders is daar ook met diere geboer soos bokke, skape, beeste, esels, kamele, perde, muile en ook pluimvee.

Outeur: Prof Daan Pienaar

Argeologie – Watersisteme – Daan Pienaar

Een van die belangrikste kommoditeite in dié relatief droë gebied bekend as Siro-Palestina, is water.  Dit figureer betekenisvol in die lewe van die mense van die Bybel en daar kan geen ernstiger saak vir hulle wees nie as die gebrek aan water (vgl. 1 Konings 17; Jeremia 14:1-6; Joël 1:20; Haggai 1:11). Dit is die rede waarom water so dikwels in die Bybel genoem word (vgl. Genesis 18:4; 24:16 vv.; Numeri 20; Psalm 23; 42 ens.).

Dit het selfs ʼn metafoor geword vir geloof in die Here bv. dat die gelowiges self ʼn bron van lewende water word (vgl. Johannes 4:13-14).  Water het ook die simbool geword van God se seëninge (Jesaja 32:2; 35:6&7 ens).

Dink ook aan die doop wat die reiniging van sonde simboliseer.  In die OT moes die priesters hulleself ook reinig voordat hulle diens gedoen het in die tempel (Eksodus 29:4).  By die wyding van Leviete moes hulle met water besprinkel word (Numeri 8:7).

Water het natuurlik ook ʼn bedreiging ingehou.  Hier kan ons dink aan die sondvloed, die tog deur die Skelfsee (vgl. ook Psalm 18:17; 32:6 ens.).

Dit is genoeg om aan te dui dat water ʼn betekenisvolle rol in die lewe van die Bybelse mense gespeel het;

Watervoorsieningstelsels was ʼn integrale element van enige beplanning in die Bybelse tyd hetsy deur ʼn put, sisterne of ʼn ander vorm van watervoorsiening.

1.    Stedelike watervoorsieningstelsels:

Sisterne: Selfs vandag nog word sommige antieke sisterne gebruik.  Die mees klassieke voorbeeld is dié by Masada.  Die geskiedskrywer Josefus vertel van die volop water wat daar beskikbaar was en dit in ʼn plek waar min reën geval het en geen fontein was nie.  Om water beskikbaar te kry, is daar ʼn damwal gebou oor die wadi (droë spruit) noord van die berg en ʼn waterleiding is gebou om die water na die 12 sisterne te herlei.  Hierdie damwal het die water van die stortreëns wat some daar voorgekom het, te keer dat dit nie wegvloei nie.  Die kapasiteit van die sisterne was om en by 8 miljoen liter.  Die water is van die onderste sisterne met donkies na die boonste sisterne gebring om dit makliker toeganklik te maak vir diegene wat op die kruin van die berg gewoon het.

1.2.      Ondergrondse stelsels

1.2.1. Hasor:

Uit die negende eeu V.C. is daar ʼn watervoorsieningstelsel by Hasor ontdek.  Hierdie stelsel het op ʼn unieke manier die water vir die stad beskerm sodat vyandige beleëringsmagte dit nie kon besoedel nie.  Die watervoorsieningstelsel het bestaan uit ʼn vertikale skag wat binne die mure van die stad gegrawe is, ʼn dalende tonnel en ʼn holte of vertrek aan die einde van die tonnel waar die water versamel het.  Die skag en die tonnel het oor ʼn trap beskik waarlangs die water vervoer kon word.  Van die top tot aan die onderste vertrek is die diepte 40 m.  Die dalende skag loop ook nie in die rigting van die fonteine aan die voet van die heuwel nie maar slegs tot onder die watertafel.  Die dalende tonnel is ook voorsien van trappe wat uit die kalkklip gekap is.  Omdat die kalkklip maklik verweer in water, is daar aan die einde van die tonnel basalttrappe aangebring.  Dit was die deel wat van tyd tot tyd deur water bedek kan word namate die watertafel styg en daal.

Die skaggedeelte

Die dalende tonnel van binne gesien

Die plek waar die water versamel

ʼn Skets van die stelsel van bo-af

Dwarssnitte van Hasor se stelsel

Die Gallery: Salomo se stelsel

1.2.2. Megiddo

1.2.3. Gibeon

1.2.4.   Geser

Gibeon: Die tonnel na buite

Geser se watervoorsieningstelsel

1.2.5.   Die stad van Dawid

Dwarssnit van die waterstelsel van Jerusalem

Waterstelsels by Jerusalem.

2.         Die benutting van afloop water

Afloopwaterstelsel	Qanatstelsel van bo
Dwarssnit van die Qanatstelsel by Yodfata

Outeur: Prof Daan Pienaar

Grafte en begrafnisgebruike (2) – Daan Pienaar

Ons bespreek grafte en begrafnisgebruike in die tyd van die Nuwe Testament. Ons let op die hantering van die lyk en na rougebruike. Ons sluit af met die verskillende soorte grafte wat gebruik is.

Die Nuwe Testament

Die Lyk:

Gewoonlik is die lyk gewas en in ʼn bepaalde vertrek gelaat (Handelinge 9:39).  In die geval van Lasarus en Jesus is hulle hande en bene in linnedoeke wat met aromatiese speserye behandel is, toegedraai.  ʼn Linnedoek is ook om die hoof gedraai.

Die rougebruike:

In Jaïrus se huis is daar geween en geweeklaag (Markus 5:38).  Vanweë die hartseer het mense op hulle bors geslaan (Lukas 18:13; 23:48).  Jaïrus het ook fluitspelers gehuur (Matteus 9:23) waarskynlik om die lykslied te begelei.  By Nain het Jesus ʼn prosessie teëgekom.  Die lyk was op ʼn baar en was gedra deur draers.  Rouklag het voortgeduur na die begrafnis.

Die sogenaamde Koningsgrafte in Jerusalem

Ossuarium

Voorbeeld van rouklaers (Egipties)

Grot 3 in in die grafkompleks van Akeldama suid van Jerusalem.

Verskillende soorte grafte:

Skuifgraf:  Hierdie graf word in die grafkelder uit die rots gekap en is tonnelvormig en loodreg in die wand van die grafkelder gegrawe waarin die lyk geskuif word.

Boogbankgraf:  Hierdie graf was onder ʼn boogvormige nis in ʼn rotswand gekap.  Aan die einde is daar ʼn effense styging in die graf waarop die hoof neergelê is.

Troggraf:  Met hierdie graf is daar ʼn nis in die rotswand gekap wat die lyk kon akkommodeer.  Dit neem die vorm aan van ʼn klipkis.

Trogbooggraf.:  Dit is ʼn kombinasie van die boonste twee (2 en 3).  Klaarblyklik is die Here Jesus in so ʼn graf begrawe.

Outeur: Prof Daan Pienaar