Idolatry is worshiping anything that ought to be used, or using anything that ought to be worshiped. ~ Augustinus

Die Psalms: Inleiding (4)

Genade kom eerste

Die psalms gee uitdrukking aan ‘n diepe bewustheid van die genade van God. Elke psalmis is diep bewus daarvan dat dit wat hy is, wat hy glo, dink en voel totaal afhanklik is van dié God wat eerste in sy lewe ingegryp het. Hy is bewus daarvan dat God Hom aan Israel geopenbaar het deur dit wat Hy gedoen het. God het die hemel en die aarde geskep vir die mens. God het Homself en sy liefdesplan aan Abraham, Isak en Jakob geopenbaar. Die psalmis kon dus terugkyk en na God verwys as die “God van ons Vaders”. God het hul voorvaders verlos uit Egipte, uit slawerny. Hy het hul beskerm en hul hul eie land gegee. Deur Moses het God aan hul die Wet gegee.

Maar daar is nog meer. God het Israel uit al die volke uitverkies as sy volk – sy spesiale mense. Na die gelofte wat God met Abraham gesluit het (Gen 17:1 – 8), het God ‘n gelofte met die hele volk aan die voet van die Berg Sinaï gesluit (Eks 19:3 – 6). As julle My gehoorsaam en julle aan My verbond hou, sal julle uit al die volke My eiendom wees.

Die naam wat God vir Homself gebruik het toe Hy Hom aan Moses geopenbaar het, was Jahweh. Hierdie Hebreeuse naam is nooit deur die skrywers van die Ou Testament gebruik nie weens hul eerbied vir God en sy Naam. Hul het eerder gepraat van “Die Here”, die naam wat vandag nog steeds in die psalms gebruik word. Jehowa is bloot die spelling van Jahweh soos gebruik deur die eerste drukkers van die Bybel in Engels 600 jaar gelede. Dit is onakkuraat en behoort nie gebruik te word nie.

Die God van die Gelofte

Aangesien die Here die God van die Gelofte is, word daar in die psalms taal gebruik wat geloftetaal genoem kan word. In die dae van Moses was dit algemeen vir seëvierende konings om ‘n gelofte-ooreenkoms aan te gaan met die mense van die volk wat oorwin was. Die hele begrip van ‘n gelofte was dus welbekend in hierdie tyd. Maar God se gelofte met Israel was anders. Die inhoud was nuut vir die mense van daardie tyd, en vir die mense van alle tye. Ons besef selfs vandag nog nie die volle omvang van die gelofte nie.

Die Hebreeuse woord hesed word gebruik om die inhoud van God se gelofte te beskryf – dit wat God vir Israel doen en deur Israel vir die hele wêreld. Dit is ook wat God verwag Israel moet doen. Die woord beskryf God se liefde en lojaliteit binne die gelofte en is daarom buite ons beperkte menslike begrip. Ten spyte van probleme met die vertaling van sekere “gelofte-woorde” ontdek ons die basiese waarheid van genade: God het eerste opgetree. God het sy volk gered, selfs voor hul nog kon vra. Geen psalmis smeek God vir redding nie. Wat hul wel dikwels doen, is om vir vergewing vir hul opstand teen God en sy wil te smeek. Hy smeek vir geloof of vir hoop of vir ‘n dieper bewustheid van God se genade. Praat hy uit dankbaarheid en liefde doen die psalmis dit met die volle wete wat God reeds vir hom gedoen het. Hierdie psalmdigters het geweet dat die offers van bulle en bokke deur God aan hul gegee is om hul op te voed in die ware betekenis van offer, ‘n optrede uit die hart van die mens.

“It belongs to the church of God to receive blows rather than to inflict them — but, she is an anvil that has worn out many hammers.” – Theodore Beza

Hoekom sien ons die Bybel as sleurwerk en nie as ‘n vreugde nie?

Die langste hoofstuk in die Bybel is ‘n verruklike gedig oor … die Bybel self. Die skrywer van Psalm 119 glo dat God se woord die mooiste in die wêreld is. Die Bybel is die verbasende storie van God se liefde vir ons.

Die Bybel kan sekerlik intimiderend wees. Selfs Christene skram weg van die Bybel – ons kan nie juis opgewonde raak oor die Bybel nie. Ons is nie anti-Bybel nie; ons hou van die dele oor Jesus. Van die Ou Testamentiese stories is ook goed. Ook meeste van die psalms is aanvaarbaar. In die Bybel kry ons 1600 opdragte; daar is 40 verskillende skrywers; daar is meer as 3000 karakters – 31 met die naam Sagaria! Dan praat ons nie eers van die geslagsregisters nie.

Dan kry ons Psalm 119 waar die skrywer herhaaldelik sê dat hy hom in God se woord verbly. Verbly is nie juis een van die woorde wat ons gebruik as ons van die Bybel praat nie – eerder iets soos sleurwerk. Hoekom is dit so? Daar is baie redes hiervoor, maar ons kyk in hierdie blog na net een: Die Bybel is die openbaring van God en nie die verligte gedagtes van God nie.

Oral lees ons dat die Bybel God se wonderlike openbaring van Homself aan ons is. Dit is belangrik. Ons kultuur beskou die Bybel as ‘n versameling gedagtes oor God – soms goed, maar nie uniek nie. Ons glo dat alle godsdienste iets het om aan te bied. Die Bybel word gesien as ‘n eerlike poging deur individue om dit wat nie geken kan word nie, te begryp. Jesus het nie dit geglo nie. Hy het voortdurend die Skrif gebruik en elke keer as Hy dit gedoen het, het Hy dit met gesag gedoen. Jesus het geglo dat as die Bybel praat God gepraat het. Jesus het die Skrif verduidelik en vervul, maar nooit gekorrigeer nie. Die hemel en die aarde sal eerder vergaan as dat een letter of letterstrepie van die wet sal wegval voordat alles voleindig is (Matteus 5:18).

As jy die Bybel as ‘n versameling gedagtes sien, gaan dit jou nie juis verbly nie. Daar sal sekerlik dele wees wat interessant is en jou selfs sal inspireer. Maar ons het nog altyd wyse skrywes gehad en nie na hulle geluister nie. Hoekom sal ons nou na die Bybel luister?

Dit is die wonder van die Bybel: as ons in die donkerte verlore is, as ons voortstrompel in die lewe (wat ons almal doen), dan het ons nie slim gedagtes nodig nie. Dan het ons iets meer nodig. U woord, Here, staan vir altyd vas in die hemel (119:89). Dit is wat ons nodig het: Iemand in die hemel wat kan sien wat ons nie sien nie. Ons het God self nodig om die sluier terug te trek.

In prayer it is better to have a heart without words, than words without a heart. —John Bunyan

Kan ek kwaad wees en nie sondig nie?

As julle kwaad word, moenie sondig nie (Efesiërs 4:26)

Is dit moontlik? Paulus haal hier moontlik Psalm 4:5 aan: As julle ontsteld raak, moenie sondig nie.

Wat is geregverdigde kwaad word? Dit is om kwaad te wees vir dinge wat God kwaad maak. God is basies regverdig. God se kwaad wees, is ‘n neweproduk van sy geregtigheid. God se geregtigheid is dat Hy altyd reg is; God is die definisie en standaard van goedheid; wat God sê en doen is goed. Wat God kwaad maak, is as ons verkeerd maak wat Hy reg gemaak het – God noem dit boosheid. Boosheid verdraai God se heerlikheid – dit onteer dit wat heilig is; dit verwring die werklikheid; dit vernietig wat waardevol is.  God se geregtigheid vereis dat Hy kwaad word hieroor en diegene wat sulke boosheid doen, straf. Regverdige kwaad wees, is as ons kwaad is oor boosheid wat God se heiligheid en goedheid aantas.

Wat is sondige kwaad wees? ‘n Mens wat kwaad word, doen nie wat voor God reg is nie (Jakobus 1:20). Hoekom? Want die mens se kwaad wees het meer met mense as met God te doen. Ons word kwaad as ons trots aangetas word. Ons is dikwels selfgeregtig – soos die ouer broer van die verlore seun. Ons is soms selfsugtig kwaad – soos Jona oor ‘n plant wat doodgaan terwyl hy die welstand van 120000 mense ignoreer (Jona 4:9 – 11). Kwaad wees wat sy oorsprong in sonde het, lei tot twis, naywer, onbeheerstheid, selfsug, kwaadpratery, nuusdraery, verwaandheid en wanordelikheid (2 Korintiërs 12:20).

Sondige kwaad word, is so algemeen dat ons gereeld herinner moet word om woede, haat, nyd en gevloek te laat staan (Kolossense 3:8). In sy bergrede sê Jesus: Elkeen wat vir sy broer kwaad is, is al strafbaar voor die regbank (Matteus 5:22).

Goddelike regverdige kwaad wees, word beheer en gerig deur liefde. God is regverdig, maar Hy is ook liefde. En liefde is geduldig. God word nie gou kwaad nie, maar Hy sal diegene wat skuldig is en geen berou het nie, oordeel en straf. Jesus het geweet Hy sal weer kom om te oordeel, maar lank voor dit het Hy verlossing gebring. Jesus se kinders is ook geduldig met sondaars: Elke mens moet maar te gewillig wees om te luister, nie te gou praat nie en nie te gou kwaad word nie (Jakobus 1:19). Jesus het die tafels in die tempel omgekeer, maat Hy het ook oor Jerusalem gehuil.

Hoe lyk regverdige kwaad wees vir die Christen?

• Regverdige kwaad wees word opgewek deur dinge wat God se heiligheid en goedheid aantas. Ons gee meer om oor God se reputasie as ons eie.
• Reverdige kwaad wees, sien eerste die balk in ons eie oë (Matteus 7:5).
• Regverdige kwaad wees is hartseer en nie net kwaad oor boosheid nie. Kwaad wees sonder trane oor die bose, is ‘n bewys van ‘n gebrek aan liefde.
• Regverdige kwaad wees, word deur God se liefde beheer. Daarom word ons nie vinnig kwaad nie – ons probeer eers liefdesdade. Ons wil hê dat barmhartigheid oor oordeel moet seëvier.
• Regverdige kwaad wees tree vinnig op as dit nodig is. Hier dink ons aan gevalle van kindermishandeling, ekonomiese ongeregtighede, vervolging, owerspel, ens.

Ons sal nooit regverdige kwaad wees volmaak in hierdie lewe regkry nie, maar ons kan groei daarin. Dit is wat God van ons verwag. God sê ons moenie kwaad word en sondig nie. Dit is een van sy opdragte. Ons moet dit onderhou.

Patience is the companion of wisdom – Augustinus

Die Psalms: Inleiding (3)

Die psalms is van die merkwaardigste geskrifte wat vir ons behoue gebly het. Die psalms was sekerlik voltooi toe die Makkabese tyd aangebreek het (ongeveer 150 vC). Tog bly dit die geliefde liedboek van twee  van die wêreldgodsdiente. Die vorm toon net soveel verskeidenheid as sy inhoud.

Wat die psalms egter aan elke geslag geliefd gemaak het en mense verwonderd laat, is die oneindige breedte van godsdiensondervinding, van ‘n vroom gevoel, van aspirasie, kla, stry, protesteer en spyt. Die psalms weerspieël die mens se siel in al sy wisselvalligheid – geloof en ongeloof, vreugde en verwardheid, opstand en onderdanigheid. Die psalms doen dit met absolute eerlikheid, vryheid en moedigheid. As individue of gemeentes:

• hulle sondes bely,
• kla oor God se swak behandeling (of stilswye) van die mens,
• vra dat hulle vyande gestraf moet word,
• pleit vir ‘n langer lewe, genesing, verlossing of vertroosting,
• ontsteld is oor die lewe mense onregverdig behandel,
• protesteer oor God se geheimsinnige weë, sy toorn of sy gebrek aan optrede,
• uitbars in vreugde en lof en danksegging en getuig van God se trou, en
• skryf oor humor of seksuele liefde.

Om die psalmis se ondervinding te waardeer, moet ons deel dat niks hom verbaas het nie, dat hy uiters realisties was en dat hy die versoeking weerstaan het om harde uitdrukkings te versag in niksseggende alledaagsheidjies. Hy het nie sy verlange of angs probeer wegsteek nie. Soms is die psalmis ongeduldig: Hoe lank nog! Hulle is bereid om met God te argumenteer. Soms is hulle ontsteld wat ons dikwels sien as selfregverdiging of persoonlike wraak. Soms aanvaar die psalmis dat sy vyande ook God se vyande is. Soms word gevra dat die goddeloses in hulle eie strikke gevang word. Hulle vra dat geregtigheid moet geskied. Hulle is egter oortuig dat God hulle sal regverdig en sy eie mense sal verlos.

Dikwels word die armes en die behoeftiges gesien as diegene wat werklik regverdig is; dié wat ryk en magtig is, word as ontrou en boos beskryf. Hierdie gesindheid word tot ‘n mate geregverdig deur die toestande na die ballingskap. Toe was mense sonder gewete wat met die vyand saamgewerk het, voorspoedig en die wat die vreemde invloede teengestaan het, was arm en is wreed vervolg.

Ons moet egter toelaat dat elke psalm op sy eie manier met ons praat. Soms moet ons ons voorberei op aanbiddingsvorme wat vir ons vreemd is. Ons moet gewoond raak aan ‘n geloof wat berus op ondervindings – die eksodus – en die skoonheid van die natuur en op fundamentele idees – skepping, verkiesing, nasionale eer. Dit verskil van menswording, Golgota, die opstanding, pinkster en ewige vryspraak.

Soms word verwys na God se oorwinning oor die oermagte van chaos – soms selfs in ‘n taal wat herinner aan die Babiloniese skeppingsmites. Ons ontmoet ook die invloedryke wysheidskole in Judaïsme. Vir hulle was die vrees vir God die fondament van ‘n wyse lewe. Die enigste intelligente optrede van rasionele wesens was om ten volle bewus te wees dat jy ‘n skepsel is – jy moet te alle tye jou Skepper met ontsag onthou.

Volgens tradisie, deels toegeskryf aan Dawid en deels aan Hiskia, (1 Kron 15:16 – 24; 16:37 – 42; Hoofstuk 25; en 2 Kron 29:25 – 30; en Esra 3:10 – 11) het die sisteem van aanbidding tydens die monargie begin. Dit is verder ontwikkel tydens die tweede tempel periode. Leviete het musiekinstrumente (trompette, harpe, liere en simbale) gespeel. Kenaja was ‘n Leviet wat in musiek onderleg was. Hy het die sang gelei. Opgeleide musici (288 is getal) het beurtelings gedien. Ons lees van priesters, die gehoor en kore wat reageer het op die sang. Ons weet ook van gereelde feeste, geleenthede van nasionale boetedoening of danksegging, die wyding van die tempel en ander wat almal weerklank vind in die psalms.

Die psalms is die hart van die kerk, die gesin en die gelowige. Wie die psalms met oorgawe en toewyding sing en lees en wie dit aanvaar, ontmoet vir God.