“Our anxiety does not empty tomorrow of its sorrows, but only empties today of its strengths.” C. H. Spurgeon

Paul Copan en Kenneth D. Lidwak ( The Gospel in the Marketplace of Ideas) gebruik Paulus se besoek aan Atene (Handelinge 17) om gelowiges te help om in so ‘n multikulturele wêreld die evangelie te verkondig. Hulle vergelyk Atene in Paulus se tyd met ons eie wêreld en vind heelwat ooreenkomste.  Ons gaan ‘n paar blogs hieraan spandeer.

Paulus se toesprake in Handelinge verskil van mekaar. Hoekom hou hy nie elke keer dieselfde toespraak nie? Omdat sy gehoor en die  omstandighede elke keer veskil het en hy pas sy toesprake daarby aan. Jesus het natuurlik dieselfde gedoen – lees net sy gesprek met Nikodemus en met die Samaritaanse vrou. Natuurlik sal daar sekere gemeenskaplike temas wees.

Maar elke keer gaan Paulus verder as net hierdie temas. Dit is net eenvoudig so dat sommige mense meer van Jesus Christus weet as ander. Daarom, net soos ons Bybelse tekste moet uitlê, moet ons ook ‘n eksegese van ons gehoor doen as ons mense en die evangelie by mekaar wil uitbring. Vir baie ongelowiges is die Christelike boodskap vol vals idees en gedagtes. Daarom moet ons altyd die konteks, behoeftes en bekommernisse van die gehoor ernstig opneem. Onthou die gehoor is ook God se geliefde beelddraers.

Wat het Paulus van sy gehoor geweet? Hy het besef dat sy gehoor uiteenlopende sienings oor die belangrikste lewensvrae gehad het – sienings wat mekaar wedersyds uitgesluit het. Natuurlik het die Stoïsyne en die Epikureërs antwoorde op die belangrike lewensvrae gehad, maar dit het soms radikaal verskil van die antwoord in die Bybel. Daar was ook Jode in Atene – daar was immers ‘n sinagoge. Daar was ook handelaars, slawe, uitlanders en die sosiale elite … en filosowe wat hulle tyd aan niks anders bestee as om iets nuuts te sê of te hoor nie.  Van hulle sien Paulus as ‘n praatjiesmaker; ander sien hom as iemand wat ‘n boodskapper van vreemde gode is.

Ons kan dus sê dat daar ten minste drie groepe mense in Paulus se gehoor was:

• Jode. Hulle was nie die fokus van Paulus se toespraak nie. Hulle sou saamgestem het met baie wat Paulus gesê het, behalwe dit wat hy oor Jesus as die Messias en sy liggaamlike opstanding gesê het. Hulle sou saamgestem het met Paulus se afkeer aan afgode; dat God alles gemaak het en steeds instand hou; dat dit God is wat lewe aan alles gee; dat God op die dag van die Here alle mense sal oordeel; hulle glo in die opstanding van die dooies.
• Die meerderheid Ateners wat godsdienstig was. Hulle het ‘n groot verskeidenheid gode aanbid. Dit is die mense met wie Paulus elke dag op die stadsplein gepraat het. Hy sou waarskynlik met hulle oor al die afgode en tempels gepraat het en die dwaasheid om afgode te maak en dan te aanbid. Hy sou aan hulle die goeie nuus van Jesus Christus en sy opstanding verkondig het. Paulus sê vir hulle dat hy kan sien dat hulle baie godsdienstig is. Godsdiens was die kern van die Grieks-Romeinse samelewing. Sosiale byeenkomste, byvoorbeeld huwelike, is dikwels in heidense tempels voltrek. In meeste huise was daar ‘n klein altaar met beelde van verskillende gode daarop. Die vader van die huishouding het dikwels kerse op hierdie altaar aangesteek.  Daar was ook nog keiseraanbidding. Maar ten spyte van al hierdie afgode en tempels was daar nog die nodigheid vir ‘n altaar aan ‘n onbekende god – ingeval hulle iewers ‘n god uitgelaat het. Deur te sê dat hulle baie godsdienstig is, maak hy sy gehoor meer ontvanklik.
• Die filosowe. Hulle sou op hierdie mense wat soveel gode aanbid het, neergesien het. Hulle was meestal deel van die stad se elite. Deur na God se skepping en voorsiening te verwys, sê Paulus dat Hy die Here van alles is. Dan vertel hy hulle van die Man wat God uitverkies het – Jesus Christus om oor die wêreld te oordeel. Hierdie Jesus is gekruisig en het op die derde dag liggaamlik opgestaan. Dit sou die filosowe nie aanvaar nie. Hulle glo nie aan die toekomstige oordeel van God nie en ook nie in die liggaamlike opstanding nie.

Paulus sou nie aanvaar het dat elkeen in sy gehoor presies dieselfde dinge geglo het nie. Dit geld steeds: as ons God se woord vandag verkondig, mag ons nie aanvaar dat almal wat na ons luister almal dieselfde dinge glo nie. Ons moet vrae vra en uitvind wat mense glo en dink. Ons moet steeds meer en meer van ons gehoor leer. Daarna moet ons ‘n benadering ontwikkel om op ‘n toepaslike manier oor toepaslike onderwerpe met hulle tepraat.

Paulus se gehoor het verskillende wêreldsienings en godsdienste, maar hy skram nie weg om aan hulle die evangelie te verkondig nie. Om dit te kan doen, moet hy weet wat die Bybel leer en wat sy gehoor glo. Hy begin waar hulle was, maar dan beweeg hy verder. Hy beweeg hulle na ‘n ander verstaan van God.

Volgende keer kyk ons na Paulus se evangelie vir diegene wat opgevoed is.

“All the flowers of the field, and many of the beasts of the plain, and now the very orbs of heaven, are turned into metaphors and symbols by which the glory of Jesus may be manifested to us. Where God takes such pains to teach, we ought to be at pains to learn.” C. H. Spurgeon

Vorm en funksie – retoriek

Paul Copan en Kenneth D. Lidwak ( The Gospel in the Marketplace of Ideas) gebruik Paulus se besoek aan Atene (Handelinge 17) om gelowiges te help om in so ‘n multikulturele wêreld die evangelie te verkondig. Hulle vergelyk Atene in Paulus se tyd met ons eie wêreld en vind heelwat ooreenkomste.  Ons gaan ‘n paar blogs hieraan spandeer.

In Lukas se wêreld moes die spreker die korrekte vorm en tegnieke gebruik as hy mense wou oortuig. Die verhaal en die toesprake in Handelinge se doel is om mense te beweeg om iets te doen – om goeie voorbeelde na te volg en slegte voorbeelde te vermy. Lukas wil sy gehoor onderrig en oortuig. Hierin speel die toesprake ‘n belangrike rol.

In Handelinge is daar twee toesprake wat as model kan dien oor hoe om nie-Christene te benader – mense met min of geen agtergrond van Bybelse idees nie. Dit is belangrik vir ons, want baie mense in ons kultuur het slegs ‘n vae idee van die Bybel.

Die toespraak in 14:13 – 17 is gerig aan ‘n nie-Joodse gehoor – baie entoesiasties, maar verstaan nie mooi wat aangaan nie. Paulus wys vir ons hoe jy ‘n groep wat nie ‘n Bybelse verwysingsraamwerk het nie, moet benader.

In Atene word Paulus na die Areopagus geneem. Hier moet hy sy siening verdedig – nie sommer gesels met ‘n groepie belangstellendes nie. Hier kry ons nie die relatief eenvoudige benadering van Handelinge 14 nie. Inteendeel, Paulus bou kulturele brûe deur by Griekse skrywers wie se werke gebruik kan word om sy boodskap te steun,  te leen. In beide Listra en Atene mag mense iets van Israel se Skrif geweet het (in Atene was ‘n sinagoge). Daar was beslis geen prediking van Jesus as die Messias nie. Hierdie toesprake dien as templaat oor hoe gelowiges die verkondiging van die evangelie op gehoor-spesifieke maniere kan struktureer.

Die toesprake bied ook aan Lukas die geleentheid om die gebeure te interpreteer.

Drie elemente van die toesprake

• Die toesprake gee nie alleenlik die kern van wat die sprekers gesê het nie, maar dien ook as template/modelle om na te volg as die lede van Lukas se gehoor die evangelie aan hulle bure verkondig.
• Die toesprake word op die manier wat die meeste betekenis vir die hoorders sou hê, aangebied.
• Daar is ‘n gemengde reaksie op die toesprake. Verkondigers van die evangelieboodskap moet verwag dat sekere mense die boodskap gaan verwerp. Simeon het reeds van die baba Jesus gesê: Kyk, hierdie Kindjie is bestem tot ‘n val en ‘n opstanding van baie in Israel en tot ‘n teken wat weerspreek sal word (Lukas 2:34).

Volgende keer kyk ons na Paulus se gehoor.

“A Jesus who never wept could never wipe away my tears.” C. H. Spurgeon

Paulus se toesprake in Handelinge

Paul Copan en Kenneth D. Lidwak ( The Gospel in the Marketplace of Ideas) gebruik Paulus se besoek aan Atene (Handelinge 17) om gelowiges te help om in so ‘n multikulturele wêreld die evangelie te verkondig. Hulle vergelyk Atene in Paulus se tyd met ons eie wêreld en vind heelwat ooreenkomste.  Ons gaan ‘n paar blogs hieraan spandeer.

Handelinge bevat baie toesprake. Natuurlik is dit slegs Lukas se opsomming van die oorspronklike toesprake. Die toesprake in Handelinge gee aan ons die kern van wat Petrus, Stefanus en Paulus gesê het. Dit beteken nie die toesprake is nie geskiedkundig betroubaar nie.

Die toesprake in Handelinge het ‘n verskeidenheid gehore en doelwitte. Petrus se toesprake in Handelinge 2 en 3 en Paulus se toespraak in Handelinge 13 word aan Jode gerig – hulle wil Jode daartoe lei om Jesus van Nasaret as die ware Messias te aanvaar. Stefanus se toespraak voor die Joodse Raad is eintlik ‘n profetiese teregwysing. Petrus se toespraak in Handelinge 10 is gerig aan ‘n heidense gehoor. Petrus se toesprake op pinksterdag is vol aanhalings uit die Ou Testament, terwyl sy toespraak by Kornelius se huis geen aanhalings uit die Ou Testament het nie. Dit weerspieël wel sekere Bybelse temas.

Paulus se eerste opgetekende toespraak in Hoofstuk 13 is vol aanhalings. In Listra waar die gehoor geen kennis van die Skrif gehad het, kry ons geen aanhalings uit die Skrif nie. In sy toespraak in Atene verwys Paulus na heelwat Bybelse temas, maar hy haal geen vers direk aan nie. Die toesprake waarin verse aangehaal word. is gerig aan Jode. Toesprake gerig aan heidene, haal nie verse uit die Skrif aan nie alhoewel hulle Bybelse temas reflekteer.

“None are more unjust in their judgments of others than those who have a high opinion of themselves.” C. H. Spurgeon

Ons Atene

Paul Copan en Kenneth D. Lidwak ( The Gospel in the Marketplace of Ideas) gebruik Paulus se besoek aan Atene (Handelinge 17) om gelowiges te help om in so ‘n multikulturele wêreld die evangelie te verkondig. Hulle vergelyk Atene in Paulus se tyd met ons eie wêreld en vind heelwat ooreenkomste.  Ons gaan ‘n paar blogs hieraan spandeer.

Paulus was toegerus om die goeie nuus aan die Ateners te bring. Maar hoe lyk ons eie Atene? Ons moet ons eie omgewing verstaan om die goeie nuus aangaande Jesus doeltreffend te verkondig. Ons het ons eie filosofie-skole. Die Christelike geloof het die Westerse kultuur beïnvloed; Christene was op die voorpunt om boeke te bewaar en opvoeding te bevorder. Vandag sit ons egter met ‘n dilemma: Westerse Christene is toenemend ongeletterd ten opsigte van die Bybel. Ons leef in ‘n gemeenskap waarin ons amusing ourselves to death (Neil Postman). Ons is so vasgevang in vermaak en tegnologie dat diep denke geleidelik wegkwynhet.

Daarom moet ons Paulus se toespraak in Atene bestudeer as ‘n model vir Christene. Ons moet bewus wees van die leidende idees wat ons kultuur vorm sodat ons hulle met die mag en waarheid van die evangelie kan betrek. Paulus was nie onkundig oor die dominante idees van sy tyd nie – ons moet ook nie wees nie. Paulus bevorder robuuste, volwasse denke.

Baie Christene is suspisieus oor filosofie en ander akademiese dissiplines as sou hulle teen God se genade en die werking van sy Gees wees. Paulus het die filosofiese en kulturele hulpbronne doeltreffend gebruik om brûe vir die evangelie te bou. Hoe kan ons vandag dieselfde doen?

Paulus was geen vreemdeling vir filosofie nie – Soïsisme het immers in Paulus se tuisdorp – Tarsus – ontstaan. Daarom kon Paulus in Atene beide die sterk- en swakpunte van Stoïsisme en Epikurisme blootlê. Paulus gebruik filosofiese instrumente waar dit ook al moontlik is, maar alles binne ‘n soliede Bybelse raamwerk.

Om die Bybel as ‘n gesagvolle heilige boek in die openbaar aan te haal, kan vandag teenproduktief wees. Mense aanvaar net nie meer die gesag van die Bybel nie – hoekom die Bybel en nie die Koran of die Boek van Mormon nie? God het Homself spesifiek deur die Bybel en Jesus Christus geopenbaar, maar Hy het Homself ook in die algemeen geopenbaar.

Ons moet, soos Paulus, Bybelse waarhede ook indirek bevestig – deur van filosofiese, wetenskaplike, geskiedkundige en kulturele insigte wat die evangelie versterk, gebruik te maak.

Volgende keer gaan ons na Paulus se toesprake in Handelinge kyk.