Of all the doctrines of the Bible none is so offensive to human nature as the doctrine of God’s sovereignty. —J.C. Ryle

Hoe kan ons hoflikheid/beleefdheid in die markplein herstel?

Ons was nog nooit ‘n plek waar mense wie se sienings verskil, selfs aanstoot gee, met respek hanteer is nie. Ons sluit dikwels ongewilde stemme uit. Ons respekteer nie juis gemeenskappe wie se sienings drasties van ons sienings verskil nie. Meeste mense voel dat verskillende standpunte vandag met minder respek en bedagsaamheid hanteer word as vantevore. Die agenda is om te marginaliseer en stil te maak.
Tin Keller vra die vraag: Wat is nodig om ‘n ware hoflike samelewing te skep? Ons kan nie by die hof begin nie, alhoewel die howe belangrik is. Ons moet in die gemeenskappe begin – op plaaslike vlak. Maar dan kom ons saam rondom verdraagsaamheid, nederigheid en geduld.

Verdraagsaamheid is nie onverskilligheid nie, maar ook nie aanvaarding nie. Dit beteken dat ek die ander persoon met respek behandel al sukkel ek om sy idees te verdra.

Nederigheid beteken nie dat ek die waarheid van my eie oortuigings betwyfel nie, maar om die perke wat ek aan ander kan bewys te erken. Al is jou Christelike siening van die wêreld en moraliteit waar, kan jy dit nie aan rasionele mense bewys nie. Dit moet jou nederig hou.

Geduld beteken nie passiwiteit nie. Dit is ook nie ‘n verskoning om ongeregtigheid of goddeloosheid te steun nie. As daar verdraagsaamheid en nederigheid is, moet ons nie te vinnig motiewe toeskryf nie. Ons moet versigtig en geduldig wees in ons pogings om te verstaan, deernis te bewys en ons moet tyd gebruik om ons siening te kommunikeer.

Ons moet verdra eerder as om af te kraak; ons moet nederig eerder as verdedigend wees; ons moet geduldig soek vir soveel ooreenkomste as moontlik eerder as om te probeer om die ander kant te dwing om ons standpunt te aanvaar.

Kan hierdie benadering slaag? Die belangrikste kritiek hierteen is dat ons instellings nie langer hierdie deugde produseer nie. Dit lyk asof hulle die teenoorgestelde produseer. Verdraagsaamheid en geduld word nou gesien as minderwaardig teenoor protes en woede. Selfhandhawing word hoër as nederigheid geag. Ons gemeenskap is radikaal individualisties en godsdiens word gesien as een van die belangrikste hindernisse tot menslike vryheid en ontwikkeling.

Daar is nog ‘n hindernis. As ons weer hierdie deugde wil herwin is die manier om dit te doen interaksie van aangesig tot aangesig – nie deur videokonferensies of e-posse of die sosiale media nie. Dit is baie moeiliker om iemand te beledig as dwaas as hulle ‘n meter van jou af sit. Maar al minder van ons verhoudings is van aangesig tot aangesig.

Is daar enige hoop dat ons vorentoe kan beweeg? Ons weet nie, maar ons weet wat Christene kan doen.

• Christene kan hulle bydrae tot en verantwoordelikheid vir die huidige situasie erken. Baie van die vyandigheid teen godsdiensvryheid is die gevolg van mense wat onthou hoe die kerk, toe hulle nog sosiale mag gehad het, mense wat van hulle verskil het, gemarginaliseer het. Ons moet die probleem erken.
• Christene moet doelbewus mense wat die vermoë tot verdraagsaamheid, nederigheid en geduld het, vorm. Ons moet dit deur openbare aanbidding doen. Ons moet oorweeg hoe die Christelike praktyk van belydenis nederigheid bevorder. Ons moet onthou hoe gebede vir ons naaste, selfs ons teenstanders, in die lig van die kruis en Jesus se duur vergifnis van ons, beide verdraagsaamheid en geduld kan skep. Daar is baie tekste in die Bybel wat opofferende liefde vir die Christen wys – dink aan die Jode en ballingskap en die gelykenis van die barmhartige Samaritaan. Hierdie wys nie net verdraagsaamheid nie, maar opofferende liefde vir diegene van wie ons verskil.

Kan die Christelike kerk die plek word waar goeie burgers vir ‘n pluralistiese samelewing gevorm word? Beslis.

We were like seeds locked up in a dark place, and now we have found the light – ‘n vrou aan Jerry en Monique Sternin, sendelinge in Bangladesj

Psalm 30 (4).

[Ek gaan dwarsdeur van die Nuwe Testament en Psalms. ‘n Direkte Vertaling van die Bybelgenootskap van Suid-Afrika (2014) gebruik maak.] Ek gaan ‘n paar blogs aan hierdie psalm spandeer.

Billy Graham lees elke maand al 150 psalms. Vir hom het hulle duidelik ‘n besondere betekenis. Meeste van ons, ek ingesluit, lees die psalms nie so sistematies nie – ons pik hier en pik daar. Daarom het ek besluit dat ek hierdie jaar ‘n bietjie dieper in die psalms wil delf. Ek het veral gebruik gemaak van John Goldingay se drie-volume kommentaar – Psalms.

Teologiese Implikasies

Die lewe van die gelowige word tussen twee pole geleef, soos blyk uit sy onervindings: afgedaal –opgetrek; opkom uit die doderyk – afgaan in die put; woede – vreugde;  trane –  gejuig; krag – verskrikking; gerou – dans; rouklere – feesklere; maak musiek – hartseer. Iewers tussen hierdie teenstellings is ons en dit wissel gedurig.

Uit hierdie voorbeelde kan ons aflei dat danksegging of getuienis:

• Persoonlik is
• ‘n Storie vertel
• God in vreugde aanspreek.
• Ander mense in wonder aanspreek
• Verbind die storie met sake van lewe en dood
• Herhaal die storie as een maal nie voldoende is nie
• Trek die gevolgtrekkings van geloof vanuit die individu se ondervindings
• Nooi die res van die gemeenskap om daarby aan te sluit
• Verwag dat die ondervindings die persoon se voortgaande getuienis sal vorm.

En ek? Ek het mos God se verlossing ervaar. Ek is mos ‘n mens met ‘n geskiedenis van verlossing. Hierdie psalm sê vir my: Maak jou lewe ‘n loflied tot eer van die Here, ‘n inspirasie vir die gemeenskap van gelowiges om die Here te loof.

But let us not set our sights too high. We do not have to be saviours of the world! We are simply human beings, enfolded in weakness and in hope, called together to change our world one heart at a time – Jean Vanier

Plan B

Een van die wonderlike stories vertel hoe Jesus in die hemel aankom. Die merke van sy kruisdood is nog duidelik sigbaar. Een van die engele sê vir Hom: “U moes darem verskriklik gely het op aarde.” Jesus antwoord: “Ja, Ek het.” Die engel vra: “Weet almal wat U vir hulle gedoen het?” Jesus antwoord: “Nee, nog nie.” Die engel: “Wat het U gedoen om seker te maak almal weet?” Jesus: “Ek het vir Petrus en Jakobus en Johannes gevra om vir ander te vertel wat op hulle beurt weer vir nog ander moet vertel totdat almal die verhaal gehoor het.” Die engel lyk maar skepties, want hy is goed bewus van die mens se swakhede: “Ja, maar wat daarvan as Petrus en Jakobus en Johannes vergeet? Wat as hulle sou moegword van die vertellery? Wat daarvan as mense 2 000 jaar later nie meer die storie van God se liefde vertel nie? Het U nie ook ‘n ander plan nie?” Jesus antwoord: “Ek het geen ander plan nie. Ek vertrou op hulle.” Jesus het gesterf om die evangelie aan ons te gee. Hy vertrou op ons om die boodskap aan alle mense oor te dra.

It is only when we stand up, with all our failings and sufferings, and try to support others rather than withdraw into ourselves, that we can fully live the life of community – Jean Vanier

Van gesag na voorkeur

Ons moderne  wêreld het verskuif van ‘n standpunt van gesag na een van voorkeur. Anders gestel: ons moderne wêreld ondermyn alle vorms van gesag en verplaas dit met die siening dat alle reaksies slegs ‘n saak van voorkeur is.

Gesag is belangrik vir die Christelike geloof. Wat God sê, is die waarheid, want Hy het die gesag. Om hierdie gesag af te water is om die Here af te skryf. Vir Christene is “Jesus is die Here” ‘n sentrale oortuiging en belydenis van ons geloof. Soos Tomas is ons volgelinge van Christus, want ons is ook oortuig: My Here en my God (Johannes 20:28). Christene glo dat Jesus Christus volkome God is wat volkome mens geword het. Die volgelinge van Jesus staan onder gesag. Wat God sê, vertrou ons; wat God sê dat ons moet doen, gehoorsaam ons. Ons erken ons is nie selfgesentreerd of selfonderhoudend en nie outonoom is nie. Maar tog het ons ‘n soliede siening van vryheid.

Dit gaan oor vryheid en nie outonomie nie. Hierdie vryheid het ‘n drievoudige raamwerk:

• Dit is ‘n gawe van God en nie iets wat ons bereik het nie.
• Dit het altyd te doen met verhoudings: ons ondervind dit in ons verhouding met God, ons medegelowiges en ons medeburgers.
• Dit word altyd uitgeleef in die raamwerk van die onderrig van Jesus en van die Skrif. Dit is vryheid in die vorm van die waarheid van God se manier van lewe.

Jesus se seël van gesag is die finale woord vir Christene wat Hom getrou volg. Jesus se onderrig en sy gesindheid teenoor die totale betroubaarheid en oppergesag van die Bybel beteken dat die Bybel ons finale standaard en gesag is. Wat die Skrif sê, sê God en wat God sê, gehoorsaam ons.

Kritici verwerp hierdie siening as rigied in die moderne wêreld. Wat vandag van belang is, is eindelose keuses en gedurige verandering op alle vlakke van die lewe. Vandag is daar baie keuses en môre sal nog meer bring. Hierdie verskeidenheid van keuses sien ons in die supermark, maar dit het reeds ver buite die mure van die supermark versprei. Van ontbytgrane tot seksuele identiteite tot allerhande selfhelp tegnieke tot allerhande lewensfilosofieë – altyd ‘n hele reeks keuses. Die fokus val op kies eerder as op die inhoud van dit wat gekies word. Daar is altyd ander; daar is altyd iets meer. As jy hulle nie probeer nie, hoe sal jy weet dat jy nie dalk iets nie probeer het wat vir jou die boerpot kan bring nie.

“Love to one is only a barbarity for it is exercised at the expence of all others. Love to God also.” (Nietzsche). God word ook tot ‘n verbruikerskeuse gereduseer. As ons waarheid uit die vergelyking laat, is om aan een keuse vas te hou nie ‘n intellektuele oortuiging nie, maar ‘n teken van swakheid en dwaasheid. Ons vryheid is die vryheid om te kies, maak nie saak of ons keuse reg of verkeerd is nie. Solank as wat ons kan kies, is ons vry. Die waarheid en gesag is nie relevant nie. Wat belangrik is, is dat jy soewerein is om te kan kies en jy kan hierdie reg wanneer en waar  en hoe jy wil, uitoefen.

Vryheid van keuse en vryheid van jou gewete verskil hemelsbreed. Vryheid van keuse is vandag outonoom – ek is daarop geregtig. Vryheid van jou gewete  is nooit vry nie – dit is ‘n plig. Jou gewete was op ‘n stadium baie belangrik, want ‘n mens is deur die eise van jou gewete gebind. Die huidige fokus op vryheid van keuse is die hart van ons huidige verbruikersamelewing. Die inhoud van die keuse is nie meer belangrik nie en daarom word dit tot ‘n voorkeur gereduseer. Ons is almal verskillend so hoe kan ons nou iemand anders oordeel? Hierdie is my keuse; daardie is jou keuse. Ons is vry om verskillend te kies – dit is immers net verskillende voorkeure. Daarom kan ons nie sê wie reg of verkeerd is nie. Ons moet ons nie aan ander se keuses steur nie. Ons het geen reg om ander se voorkeure te oordeel nie.

Wat is die gevolg van hierdie vrye keuse mentaliteit vir die kerk? Onbeperkte, outonome, subjektiewe keuse is die koning in ons verbruikerskultuur. Gesag en gehoorsaamheid word verban – hulle bederf net dinge. Die eindresultaat is nie verbasend nie: ‘n ernstige gesagskrisis in die kerk. Ons sien standpunte en interpretasies wat neerkom op die verwerping van Jesus en die Skrif. Om te glo, is ‘n keuse – die belangrikste keuse wat iemand ooit kan maak. Maar met die oorweldigende klem op keuses, word keuse alles. Maar keuses vir Jesus kan soos moderne keuses liggewig, veranderlik en nie-bindend wees. Keuse en verandering is metgeselle – mense wat kies vir geloof kan maklik verander. Keuse kan altyd tydelik wees. Die verbondseed van geloof kos iets –  ons wy onsself aan Jesus Christus toe en ons word syne. Ons het gekies en ons is toegewyd. Ons het ons kruise opgeneem. Daar is geen terugdraai nie. Ons is nie meer op ons eie nie.

Die moderne versoeking om keuses af te maak, is niks nuut nie. In plaas dat ons begeertes volgens God se waarheid vorm, vorm ons die werklikheid volgens ons begeertes. Ons verwring die Skrif sodat dit ons begeertes pas. Ons verraai Jesus met ‘n interpretasie. Soos een bemarkingsagent vir Christelike kerke sê: “It is also critical that we keep in mind a fundamental problem of Christian communication: the audience, not the message, is sovereign.”  In die kerk is die evangelieboodskap en Jesus die Here van die boodskap soewerein – nooit die gehoor nie.

Ons praat baie van die wêreld verander. Wie verander vir wie? Die wêreld sou graag die kerk wou verander, want op baie plekke staan die kerk tussen die wêreld en sake soos seksualiteit. Die vraag is of die kerk nog die wêreld wil verander. Om te glo, kan op die korttermyn duur wees – jy swem immers teen die stroom. Maar die prys is nooit so duur soos die langtermyn prys wat ons gaan betaal as ons Jesus verwerp nie.