Postmodernisme se kind “postfoundationalism” keer terug na grondwaardes – Kobus Kok

Karen vra:

My vriendin sê dat haar geloof Christelik Postmodern is.  Wat verstaan ek onder hierdie beskrywing?

Antwoord:

Dr Kobus Kok antwoord:

Om die woord postmodern te verstaan moet mens dalk iets verstaan van wat modernisme is en ook in ag neem dat baie mense van mening is dat mens nie eens van post-modernisme kan praat nie, maar eerder van laat modernisme moet praat. Daar is dus nie ‘n definitiewe definisie vir wat postmodernisme is  nie. Ons kan net die breë trekke daarvan beskryf.

Die maklikste om dit mee te verduidelik is om aan die modernisme te dink as ʼn tydsgees waarin daar baie sekerheid, voorspelbaarheid en duidelike reëls was in terme van wat reg en verkeerd was. In ʼn sekere sin was die wêreld swart of wit en min grys gebiede het tussen in bestaan. In die modernisme het mense vasgehou aan sekerhede en geglo dat daar iets soos absolute, onveranderde waarhede bestaan wat vir altyd en in alle kontekste altyd so sal wees. Dink maar net aan Suid-Afrika in die vroeë 19de eeu.

Daar was ‘n geweldige vertroue in die mens en sy rasionele vermoë en dit wat die mens met sy briljantheid kan weet en bereik.

Maar toe breek die Tweede Wêreldoorlog uit en die wêreld vernietig mekaar met ongekende geweld. Met dieselfde briljante selfversekerheid wat ons die atoombom vervaardig het, het ons mense, diere en histories kosbare plekke klakkeloos in die niet laat verdwyn, vir wat? Na die wêreldoorlog was mense erg ontnugter en het daar ʼn sekere pessimisme ontwikkel. Sommige mense het hulself verset teen die absolute aard van kennis en die vermoë van die mens wat nie so optimisties is soos wat voorheen geglo is nie.

Verder het mense (veral Westerlinge) altyd vanuit hulle kulturele bril op ʼn meerderwaardige wyse na ander volke gekyk en vinnig agtergekom dat elke kultuur sy eie manier van kyk na die werklikheid het. Dit was ʼn direkte gevolg van die kontak tussen kulture en volkere na die Tweede Wêreldoorlog. Met die hernude ontdekking van andersoortigheid en respek vir ander kulture of perspektiewe en selfs gelowe het die gedagte van relatiwiteit ontstaan. Dit beteken dat mens besef dat dit wat ek glo dalk nie absoluut waar is nie, maar relatief tot my verstaanshorisonne is, met ander woorde dit is dalk hoe ek dinge sien, maar dit is dalk nie eers reg nie. Daarom sal daar in die gees van die sg. Postmodernisme geglo word aan relativisme teenoor die absolutisme van die modernisme. ʼn Postmoderne geloof sal dus ook glo aan sekere waarhede, maar nie noodwendig voel dit is absoluut waar nie, maar slegs relatief.

Jy sal vind dat mense baie maklik verwys na iets wat volgens hulle postmodern is, maar dikwels juis modernistiese maniere van dink verteenwoordig. Die slotsom is dat mense dikwels nie eens mooi verstaan wat postmodernisme behels nie.

Verder het geleerdes soos Wentzel van Huyssteen gesê dat binne die postmodernisme mens ook kan onderskei tussen “foundationalism”, “postfoundationalism” en “nonfoundationalism”. Volgens die “foundationalism” is daar bepaalde absolute, ononderhandelbare, universele waarhede; volgens die “nonfoundationalism” is alles relatief en bestaan daar geen absolute waarhede nie. Maar dan kry mens binne die postmodernisme ook iets soos “postfoundationalism” wat sê dat daar wel iets is soos waarheid, maar dat waarheid in ʼn bepaalde konteks realiseer. Dit is soos ʼn vorentoe aangee in rugby wat gewoon ʼn feit is, naamlik as die ontvanger van die bal voor die ou is wat dit gooi en dit dan vang, is die ontvanger van die bal onkant. Maar dan kan mens die volgende naweek op presies dieselfde veld kyk hoe ander ouens met ʼn sokkerbal speel, en skielik gee hulle die heeltyd vir mekaar die bal aan op ʼn wyse wat in rugby ʼn vorentoe aangee sou wees. Dus, waarheid is wel daar, maar dit verskil van konteks tot konteks.

Ons kan dus argumenteer dat postmodernisme se kind “postfoundationalism” weer terugkeer na grondwaardes wat binne bepaalde sosiale kontekste belangrik is.

Juis om hierdie rede kan ʼn postmoderne Christen ook glo dat alle waarheid nie altyd totaal relatief is nie, maar dat bepaalde waarhede vir hulle baie belangrik is. In postmoderne geloof kan mens dus nog steeds glo in sekere waarhede wat essensieel is vir jou geloof. As postmoderne, “postfoundational” gelowige kan jy dus met oortuiging en sekerheid vashou aan dit wat vir jou sin maak en wat vir jou belangrik is in jou geloof.

Outeur: Dr Kobus Kok

Kerk toe gaan is tog belangrik (Hebreërs 10:19-25) – Fanie Rudolph

1. Inleiding:

Ons hoor talle oproepe van mense dat die samekomste van gemeente nie belangrik is nie.  Waar in die Bybel staan dit immers dat ons die eredienste en ander gemeentelike aktiwiteite moet bywoon?  En wat is ons beter af nadat ons ‘n erediens bygewoon het?  Hebreërs 10:19-25 werp lig op die belangrike rol van die erediens in die gemeentelewe.  Miskien moet ons net probeer om meer daarby uit te kom eerder as om eredienste te vermy.

2. Die konteks vir die skrywer se oproep:

In Hebreërs 4:14-10:18 het die skrywer omvattend verwys na die volkome offer van Jesus Christus vir ons sondes.  Dit is in die lig van Christus se volmaakte en volkome offer dat Hy gelowiges oproep om mekaar te help, te ondersteun, en mekaar aan te spoor om hierdie offer van Christus vas te gryp en uit te leef.  Dit is ‘n “omdat God…, laat ons…” redenasie.

3. Kerk-wees gaan oor ons, nie oor my nie:

Die redes hoekom mense gewoonlik nie by die kerk betrokke wil wees nie, gaan gewoonlik oor iets wat hulle persoonlik ongelukkig maak.  In min gevalle gaan dit oor swak verkondiging of valse lering.  In ‘n verbruikersbewuste samelewing wil ek net my behoeftes bevredig, en soek ek net na dit wat my tevrede stel.

Die Hebreërskrywer vestig in hierdie gedeelte ons aandag opnuut op die feit dat kerk gaan oor ons en veral oor God.  God het sy deel reeds gedoen deur die volmaakte offer van Christus waaroor die skrywer breedvoerig uitgewy het in sy brief.  Dit is hierdie volmaakte offer wat juis vir ons die deur oopmaak om by God uit te kom (Hebreërs 10:19-20).  In die lig hiervan kom die oproep tot gelowiges (en let op die voortdurende gebruik van ons:

• Laat ons na God toe kom (Hebreërs 10:22). Natuurlik kan jy (en moet jy) dit in jou huis doen. In die erediens het jy egter te doen met ‘n spesiale ontmoeting met God (saam met ander gelowiges). Hoekom so ‘n spesiale geleentheid laat verbygaan?
• Laat ons vashou aan die hoop (Hebreërs 10:23). Gelowiges het hoop nodig om in hierdie lewe te bestaan. Daardie hoop kom van God af. Die skrywer het dit reeds bewys (Hebreërs 4:14-10:18). Die hoop is egter nie bedoel vir elkeen om vas te gryp en dan in sy hoekie te gaan sit en dit te geniet nie. Gelowiges moet na mekaar omsien. Die saamwees van die gemeente is die plek waar ons dit goed kan doen. Hoe? Die skrywer gee ook die antwoord:
• Laat ons na mekaar omsien deur mekaar aan te spoor tot liefde en goeie dade (Hebreërs 10:24). Ons moet mekaar nie net help nie. Ons moet mekaar motiveer, opbeur, reghelp, tot liefde bring. En dit kan ons net doen as ons tyd saam deurbring. Watter beter plek as die samekoms van die gemeente?

Wanneer die skrywer dan in vers 25 by sy oplossing kom, het hy alles reeds gemotiveer.  Bogenoemde is oorgenoeg rede om elke samekoms van die gemeente te wil bywoon.  Boonop is die oproep dringender “namate julle die oordeelsdag sien nader kom.”  Want sien, die lewe vir gelowiges raak al hoe moeiliker.  Die keuses raak al hoe onduideliker.  Die versoekings en vervolgings druk al hoe swaarder.  Ons het mekaar in sulke tye besonderlik nodig om staande te kan bly.  Dan is dit goed om te weet daar is ander wat dieselfde stryd stry, wat dieselfde lyding ly, wat dieselfde hoop het.  Trouens, wie bogenoemde besef, sal nie net self die samekomste wil bywoon nie.  Hy of sy sal ook moeite doen om ander te motiveer om die samekomste van die gemeente by te woon.  Wie sal nou sulke goeie nuus net vir homself wil hou?

Laastens: die skrywer motiveer nie sy mense om deel te wees van die gemeenskap om iets te kry nie.  Telkens is die oproep tot hulle om iets aktief te doen.  Hulle moet God nader.  Hulle moet styf vashou aan die hoop.  Hulle moet na mekaar omsien.  Hulle moet mekaar motiveer om die eredienste by te woon.  Die samekoms maak sin as ons met ‘n gesindheid van gee eerder as ontvang daar instap.

Outeur: Dr Fanie Rudolph

Hoe bou ek ‘n verhouding? (Deel 2) – Wynand de Wet en Anna Steyn

Ons kyk na blywende gemeenskaplikhede as ʼn gesonder alternatief vir emosionele gemeenskaplikhede. In so ʼn verhouding moet ek eers bepaal wie ekself is. Daarna kan ek soek na blywende gemeenskaplikhede.

In deel 1 van ons bespreking oor die tipe dinge wat ek moet vind om n’ verhouding met n’ lewensmaat te bou is uitgewys dat “emosionele gemeenskaplikhede” n’ moontlike hulpmiddel kan wees, maar tog ook heelwat gevare inhou. In hierdie gedeelte word na “blywende gemeenskaplikhede” as n’ gesonder alternatief gekyk:

Blywende gemeenskaplikhede is die dinge wat uit my wortels kom. Die dinge wat ek geleer het daar waar ek groot geword het en wat vir my lekker is. Ek hou dalk van kleinsaf van fliek, stap, kampeer, teater, bergklim, rugby, kerklike bedrywighede, ensomeer.

By die bou van ʼn verhouding of die keuse van ʼn lewensmaat moet ek eerstens bepaal wie ekself is, wat is die dinge waarvan ek hou en daarvolgens moet ek ʼn maat kies. Dit is nie selfsugtig nie. Blywende gemeenskaplikhede het ook op sy beurt slagysters waarop ek bedag moet wees. Só moet ek ook versigtig wees om nie net die dinge te doen wat vir my meisie belangrik is soos, swem, draf en gym nie. Ek kan my dalk verbeel dat dit ook my belangstellings is en  ek is dalk vol ywer en entoesiasme om dit te doen, maar kort voor lank gaan al hierdie aktiwiteite nie meer vir my lekker wees nie, want dit is nie ek nie. Ek gaan nie meer só gelukkig wees nie en die verhouding gaan begin verflou en verwydering gaan intree. Ja, ek kan dalk met ʼn masker op daarmee volhou, maar met hoeveel spanning en konflik gaan só ʼn verhouding gepaard? Is dit wat ek regtig wil? Watter effek het só ʼn verhouding op my gesin en die mense om my?  Soms tree ons ook so vinnig in die huwelik dat wanneer hierdie gemeenskaplikhede begin verflou, is ons reeds getroud en raak ʼn egskeiding die oplossing, omdat ons nie eerlik met onsself en met mekaar was nie.

Verder kan ʼn meisie dalk só beïndruk wees met die mooi jong man se sangtalent of sy posisie in ʼn sportspan of al sy besittings dat sy haarself totaal en al daarin inleef en heeltemal van gemeenskaplikhede en haar eie behoeftes vergeet. ʼn Verhouding of huwelik wat op sulke gronde gebaseer word, gaan van my baie opofferings vra en my eie menswees en belangstellings gaan waarskynlik nooit ter sprake kom nie? Gaan ons dalk maar net “saam wees” in die kalklig en nie regtig “gelukkig getroud” wees nie. Wanneer ʼn jong man ʼn mooi geboude meisie kies, met ʼn bepaalde haarkleur, gewig, ensomeer is ek weer besig met eienskappe van verbygaande aard en met verloop van tyd het hierdie eienskappe verdwyn en het ons niks meer in gemeen nie en is “ons maar net saam.” Ek moet dus baie versigtig wees met my motief in die keuse van ʼn lewensmaat.

As ek, as jongmens, vir ʼn tydperk bietjie wil wegbreek van my gesin van herkoms na ʼn nagklub en bietjie iets anders wil ondervind, kan ek dalk daar ook ʼn lewensmaat ontmoet. Die vraag is of ek my op die lang duur met hierdie aktiwiteite kan vereenselwig as ek nie so groot geword het nie? Is dit werklik ek of gryp ek tydelik hierna om anders te wees, om aanvaarding te kry of ʼn “statement” te probeer maak? Die gevaar is dat ek in hierdie tydperk ʼn verhouding kan aangaan wat ek lewenslank kan berou, omdat ek op die lang duur uitvind dat dit nie is wat ek regtig wil nie.

Suksesvolle verhoudings kom, soos reeds genoem, tot stand deur ʼn lewensmaat te kies aan die hand van wie ekself is en waar ek my bevind. As ek daarvan hou om te fliek, kan dit dalk ook die plek wees waar ek ʼn lewensmaat gaan vind, want dit is dalk ons albei se belangstelling van kleinsaf. Dit sal ek weet as ons oor ʼn tydperk mekaar telkens by die fliek raakloop en ons  oor die verskillende flieks begin gesels en wat ons voor- en afkeure is en watter nuwe flieks eersdaags gaan vertoon. Só gaan ons oor ʼn tydperk agterkom watter ander gemeenskaplikhede ons  ook  het. As gelowige en op my geloofspad vind ek ook ʼn gelowige maat met wie ek ʼn klomp dinge ten opsigte van my geloof kan deel. Die gemeenskaplikhede bevorder ons kommunikasie, ons kennis van mekaar en ons begin om al meer dinge saam te doen en só word ons geesgenote en begin vir mekaar lief word en raak onafskeidbaar van mekaar.

Die samebindende faktore van ʼn suksesvolle verhouding is die blywende gemeenskaplikhede, dit wil sê die dinge wat uit my en my lewensmaat se wortels kom. Dit is ook belangrik dat ons na soveel as moontlik blywende gemeenskaplikhede moet kyk, want hoe meer sulke gemeenskaplikhede daar is, hoe meer het ons vir mekaar te sê en hoe meer saamdoen geleenthede is daar, wat ons verhouding al sterker maak. Ons moet ook aanvaar dat daar verskille sal wees, aangesien ons uit twee verskillende wêrelde kom. Ons moet ons verskille respekteer en met behulp van effektiewe, oop kommunikasie uitbalanseer. Ons moet altyd geleenthede effektief benut, waarvan die volgende ʼn voorbeeld is:

Meneer Y hou daarvan om te gaan rugby kyk, maar dit is nie sy vrou se belangstelling nie. Mevrou Y het ʼn vriendin, waarvan meneer Y nie hou nie. Só, as meneer Y gaan rugby kyk, kuier mevrou Y by haar vriendin. Vanaand gaan eet meneer en mevrou Y saam uit, waarvan albei hou en almal is gelukkig.

Dit is dus van uiterste belang dat ʼn verhouding oor ʼn lang genoeg periode moet strek om die nuwe besem wat só skoon vee werklik te beproef. Dikwels is die enigste gemeenskaplikheid van ʼn oorhaastige huwelik, die kinders wat daaruit gebore word. Sodra die kinders die huis verlaat, land die huwelik in die skeihof, want nou is die enigste gemeenskaplikheid nie meer daar nie en jou lewe het ver gevorder en jy is maar weer alleen, maar nou met baie vrae, bitterheid en verwyte.

Dus:  gebruik jou TYD!!!  Kyk net na hierdie interessante teksgedeelte in Deuteronomium 24:5,

“Wanneer ‘n man pas getroud is, mag hy nie saam met die leër optrek om te gaan oorlog maak nie. Hy mag ook nie met enige verpligting belas word nie. ‘n Jaar lank moet hy van alles vrygestel wees om sy vrou met wie hy getroud is, gelukkig te maak.”

Gegewe die destydse gebruike van “mans” en “vrouens” wat oor die algemeen sommer deur ouers aan mekaar toegeken is, is dit tog só opvallend dat hulle steeds besef het hoe belangrik dit is dat hierdie twee mense wat nou saamgevoeg is wel voldoende TYD moet hê om mekaar deeglik te leer ken, hul “gemeenskaplikhede” te ontdek en werklik “gelukkig” te wees!

Deesdae is dit uiteraard anders:  ek en jy het die VRYHEID VAN KEUSE!  Daarom is dit só belangrik om nou vóór die huwelik TYD te gebruik om mekaar reeds in hiérdie fase deeglik te leer ken, blywende gemeenskaplikhede te identifiseer en dus seker te maak dat ons mekaar wel sal aanvul en gelukkig maak!

Outeur: Dr Wynand de Wet en Dr Anna Steyn

Hoe bou ek ‘n verhouding? (Deel 1) – Wynand de Wet en Anna Steyn

Verhoudings is deel van die mens se lewe. Die voorvereiste vir ʼn gelukkige verhouding is ʼn persoonlike verhouding met God. Om my te help om my lewensmaat te kies, kan die identifisering van sekere “gemeenskaplikhede” my help. Emosionele  gemeenskaplikhede mag egter problematies wees.

Lees lekker rustig deur Genesis 2:18-24 en kyk bietjie na dit wat jou opval.

“Verder het die Here God gesê: “Dit is nie goed dat die mens alleen is nie. Ek sal vir hom iemand maak wat hom kan help, sy gelyke.”  Die Here God het toe uit grond al die wilde diere en al die voëls gevorm en na die mens toe gebring om vas te stel hoe hy elkeen sou noem; en wat die mens elke lewende wese sou noem, dit sou sy naam wees.  Die mens gee toe name vir al die mak diere, die voëls en die wilde diere, maar vir homself het hy nie ‘n helper, ‘n gelyke, gekry nie.  Toe het die Here God ‘n diep slaap oor die mens laat kom, sodat hy vas geslaap het. Die Here God neem toe ‘n ribbebeen uit die mens, vul die plek met vleis op,  en die ribbebeen wat Hy uit die mens geneem het, bou Hy om tot ‘n vrou en bring haar na die mens toe.  Toe sê die mens:  “Hierdie keer is dit een uit myself, een soos ek.  Daarom sal sy ‘vrou’ genoem word;  sy is uit die man geneem.”  Daarom sal ‘n man sy vader en moeder verlaat en saam met sy vrou lewe, en hulle sal een word.”

Om in ‘n verhouding te staan, is van die skepping af deel van die mens se lewe, in besonder dan ook die huweliksverhouding!  Hiermee saam is dit net so duidelik dat God van dag een af die Een is aan Wie hierdie verhouding toegeskryf moet word.  Die ander kant van hierdie munt is dus net so waar:  wie nie ‘n verhouding met God het nie, sal eenvoudig nie in staat wees om ‘n ware, gelukkige verhouding met ‘n huweliksmaat te kan bou nie…  Anders gestel:  miskien sou twee mense wat God nie dien nie wel in ‘n verhouding met mekaar kon tree en selfs vir lank kon “saam” wees – tog, daar is mos ‘n groot verskil tussen “gelukkig getroud” wees en bloot “bymekaar wees”!  Met dit in gedagte, dink so bietjie na oor wat ons in Prediker 4:9-12 vind:

“Twee vaar beter as een. Hulle inspanning kom tot iets.  As die een val, kan die ander hom ophelp. Maar as een val wat alleen is, is daar niemand om hom op te help nie.  As twee langs mekaar slaap, word hulle warm, maar hoe sal een wat alleen is, warm word?  Een alleen kan oorweldig word, twee saam kan weerstand bied. ‘n Driedubbele tou breek nie maklik nie.”

Om egter dié een te vind wat God vir my bedoel het en met hierdie lewensmaat dan ‘n verhouding te bou, is nie aldag so eenvoudig nie!

Die identifisering van sekere “gemeenskaplikhede” wat ek en my potensiële lewensmaat in gemeen het is wel ‘n spesiale hulpmiddel om my in hierdie belangrike taak te help:

Emosionele gemeenskaplikhede

Hierdie tipe gemeenskaplikheid gaan gewoonlik gepaard met een of ander trauma  in ons lewe soos egskeiding, dood, ongelukkige gesinsomstandighede, bomdreigemente, natuurrampe, kapings  ensomeer. Dit klink vreemd, maar in die praktyk is dit dikwels die goed wat mense bymekaar uitbring. Die volgende is ‘n eenvoudige voorbeeld uit die daaglikse praktyk:

Twee mense staan in ‘n ry by Telkom om ‘n rekening te betaal. Hulle ken mekaar glad nie en het ook niks vir mekaar te sê nie. Ewe skielik word almal gevra om die gebou te verlaat as gevolg van ‘n bomdreigement. Ewe skielik bring laasgenoemde ‘n gemeenskaplikheid mee. Twee mense begin met mekaar praat, terwyl hulle buite staan en wag en hulle kom meer van mekaar te wete soos, waar hulle werk en woon en van hulle vorige ervarings. Na hierdie dag se gebeure erken hulle mekaar weer op straat en groet dalk in die verbygaan, maar met verloop van tyd lyk die een dalk vir die ander bekend, maar hulle groet mekaar nie eers meer nie. Hulle gemeenskaplikheid was emosioneel van aard en het met verloop van tyd vervaag en hulle het weer soos aanvanklik niks meer vir mekaar te sê nie.

Hierdie voorbeeld is dikwels die slagyster in vele mense se mislukte verhoudings of huwelikslewens, wat groot hartseer en teleurstelling meebring. Twee mense met traumatiese ervarings, soos egskeiding, dood of ongelukkige gesinsomstandighede, kom by mekaar uit. Hulle het soveel emosie om te deel en kan ure in mekaar se geselskap deurbring, want hulle kliek dan só goed en beleef dat hulle net die regte twee vir mekaar is en hulle tree in die huwelik. Die volgende is ‘n goeie praktiese voorbeeld:

Meneer X, ‘n geskeide man, het weer in die huwelik getree en hy is hierdie vrou se vyfde man en nou wil sy hom skei. My vraag as huweliksberader aan hom was: “Hoekom het jy met hierdie vrou getrou?” Meneer X se antwoord was: “Sy het my só deur my egskeiding gedra.”

JA, SY KON SY TAAL PRAAT EN HOM VERSTAAN.

Die probleem met hierdie emosionele gemeenskaplikhede is, dat ons dit met verloop van tyd verwerk. Een mens verwerk dit binne twee jaar, ‘n ander neem vyf jaar of iemand anders neem ses maande. Na hierdie verwerkingsproses kom ek agter dat ek eintlik nie meer iets in gemeen het met hierdie nuwe lewensmaat van my nie. Ons egskeidings is oor en uit en ons aanvanklike goeie kommunikasie bestaan nie meer nie. Nou begin ek weer perspektief kry op die lewe en ek kom allerlei verskille agter tussen my en my lewensmaat en die een probleem na die ander begin opduik. Ek voel of ek die mure wil uitklim van frustrasie, want die aanvanklike vele gemeenskaplikhede bestaan nie meer nie en “ons is nou maar net saam”. Wat het nou van ons “gelukkig getroud” geword? Moet dus nie huweliksverhoudings op emosionele gemeenskaplikhede bou nie. Hierdie riglyn geld  vir alle mense wat deur traumatiese gebeurtenisse gaan, só ook jong mense wat uit ongelukkige gesinsomstandighede kom. Ek moet dus nie toelaat dat my ongelukkige gesinsomstandighede my gemeenskaplikheid of motivering tot ‘n huwelik is nie. Ek moet eerder konsentreer op blywende gemeenskaplikhede, wat in die volgende deel meer breedvoerig bespreek sal word.

Outeur: Dr Wynand de Wet en Dr Anna Steyn