28:30 Vir twee volle jare het Paulus in sy eie gehuurde huis in Rome gebly, steeds onder bewaking van ’n soldaat (28:16). In sy brief aan die Filippense wat hy tydens hierdie gevangenskap geskryf het (Flp 1:14,17) meld  Paulus dat sy gevangenskap tot bevordering van die evangelie gelei het. Sodoende het dit by die hele keiserlike lyfwag bekend geword dat hy ter wille van Christus in gevangenskap verkeer. Elke wagbeurt het ’n ander soldaat vir 3 uur gedurende die nag en elke 6 uur gedurende die dag by Paulus kom sit en moes hy na die evangelie luister. Die gemeente in Filippi het ook ruim bydraes vir hom gestuur en selfs vir Epafroditus gestuur om hom te gaan versorg (Flp 2:25-30; 4:18-19).

Gedurende die twee jaar het hy almal verwelkom wat hom kom besoek het. Toe Paulus nie meer in sinagoges, bymekaarkomplekke van gelowiges, op strate en markpleine van Jesus kon getuig nie, het die Here ’n stroom mense na hom toe gestuur, Romeinse soldate, gelowiges, Jode en heidene (vgl. Flp 4:21-22). Hy kon die briewe aan die Efesiërs, Filippense, Kolossense en Filemon skryf, en het moontlik saam met Lukas aan die Evangelie volgens Lukas en Handelinge gewerk. 

Moontlik het Lukas ook by hom gebly (vgl. die ‘ons’ in Hand 28:16; Kol 1:1; 4:14; Flm 1:1,24 ), en ook Aristargus (vgl. Kol 4:10). Tydens sy verblyf in Rome het sy ander medewerkers in die ander lande ook by hom kom kuier en oor hulle bediening kom vertel, soos uit sy briewe uit sy gevangenskap getuig: Epafroditus (Flp 2:25; 4:10-11), Timotheus (Kol 1:1);  Epafras (Kol 1:7-8), Tigikus (Ef 6:21; Kol 4:7-8), Onesimus (Kol 4:9), Markus (Kol 4:10), Jesus Justus (Kol 4:11), Demas (Kol 4:14).

28:31  Wat Paulus gedurende die twee jaar gedoen het word saamgevat met twee woorde: hy het die koningskap van God verkondig en onderrig gegee oor die dinge van die Here Jesus Christus (die dinge verwys na Jesus se Persoon, sy woorde en dade soos sy wonders, sterwe, opstanding, regering as Koning in God se koninkryk; ‘Here’ verwys na Hom as God en Regeerder, ‘Jesus’ na Hom as Verlosser, ‘Christus’ as God se Gesalfde Priester wat Homself geoffer het, Profeet wat God aan ons kom openbaar, Koning wat regeer oor die hele skepping (1 Kor 8:6; Kol 1:12-20). Paulus het gepreek en onderrig gegee  ‘met alle vrymoedigheid,’ sy innerlike gesteldheid was vrede met God, met sy medemense en met homself, en dit het hy ‘ongehinderd’ deur die Romeinse regering gedoen, wat hom die vryheid gegee het om in sy eie huis te bly en mense vryelik te ontvang. Moontlik impliseer ‘ongehinderd’ ook sy vrylating na twee jaar wat hy onskuldig in afwagting op die verhoor van sy appél gewag het terwyl hy vrugbaar oor die Here getuig het en aan die gemeentes geskryf het (vgl. sy kommer oor al die gemeentes wat daagliks op hom druk, 2 Kor 11:28, en sy gebede vir die gemeentes aan wie hy tydens sy verblyf in Rome geskryf het, Ef 1:16; Flp 1:3-4; 9-1l; Kol 1:9-11; Flm 4,6; en 2 Tim 1:3) 

Handelinge vertel hoe die verhoogde Christus deur sy getuies, onder leiding van die Heilige Gees, die boodskap van God se verlossingsplan met Jesus se lyding, sterwe, opstanding en hemelvaart uitgedra het tot in Rome (vgl. Hand 1:8) en dat dit ’n onfeilbare verlossing is (vgl. Luk 1:4).   

Wat van Paulus na Handelinge 28:31 geword het, is onseker. Lukas het Handelinge afgesluit sonder om verder te vertel. By Paulus was daar egter die hoop dat hy vrygelaat sou word. Hy skryf sy brief aan die Filippense nog as gevangene (Flp 1:13,17) waarskynlik tydens die twee jaar onder bewaking in sy gehuurde huis in Rome. Hy weet nie of hy Christus met sy lewe of sy dood gaan verheerlik nie (Flp 1:20). Hoewel dit vir hom verreweg die beste sou wees om heen te gaan en met Chritsus te wees (Flp 1:23) is dit ter wille van hulle noodsaakliker dat hy in die liggaam bly lewe (Flp 1:24). As hy weer by hulle kan wees, sal hulle baie meer in Christus Jesus oor hom kan roem (Flp 1:26). Hy vertrou op die Here dat hy self gou na hulle toe sal kom (Flp 2:24).

Ook aan Filemon skryf hy uit die gevangenis (verse 9,24) ‘Maak die gastekamer vir my gereed, want ek verwag om deur julle gebede aan julle geskenk te word’ (vers 22).

Die drie Pastorale briewe van Paulus, 1&2 Timotheus en Titus wat bedoel is om pastorale leiding te gee aan die leiersfigure in sekere gemeentes, pas nie mooi in in die geskiedenis van Paulus wat in Handelinge opgeteken is nie. As Paulus na sy vrylating uit die twee jaar huisarres die briewe geskryf het, ontvou nog ’n stukkie geskiedenis van Paulus se bediening.

Volgens Titus 1:5 het Paulus en Titus saam op die eiland Kreta gewerk. Met sy vertrek uit Kreta het hy Titus daar laat agterbly dat hy hulle onafgehandelde sake daar kan afhandel, naamlik om ouderlinge in elke dorp aan te stel. Dit veronderstel ’n hele tyd se werksaamheid van hulle twee op die eiland na sy vrylating uit sy tweejaarlange huisarres in Rome. 

Volgens 1 Timotheus 1:3 het Paulus na Masedonië vertrek en vandaar aan Timotheus geskryf om in Efese te bly omdat die kerklike situasie daar Timotheus se dringende aandag nodig het. Voordat hy uit Efese vertrek het, kon hy sy belofte aan Filemon toe hy nog in huisarres in Rome was, uitgevoer uit (Flm 24). Filemon het in Kolosse gebly, wat nie te ver van Efese af was nie. 

Paulus het Titus en 1 Timotheus waarskynlik vanuit Masedonië geskryf, of dit nou uit Filippi of Thessalonika of Berea was, kan nie gesê word nie. Dit was waarskynlik tussen die jare 62-63 n.C., na sy huisarres in Rome wat van Maart 59-61 n.C. geduur het. Volgens Titus 3:12 sou Paulus vir Titus op Kreta vervang met Artemas of Tigikus, en dan moes Titus hom haas om na Paulus te kom in Nikopolis aan die weskus van Masedonië, want hy het besluit om daar te oorwinter. Of hy daarvandaan wou teruggaan Rome toe om deur hulle na Spanje gestuur te word (Rom 15:24,28), is nie seker nie. Hy het dit geskryf voordat hy ’n gevangene geword het in Jerusalem.

Toe hy 2 Timotheus geskryf het was Paulus, volgens die tradisie, weer in Rome in die gevangenis (2 Tim 1:8,16-17). Hy skryf vir oulaas aan sy ‘geliefde seun’  (2 Tim 1:2) en sê sy einde is naby (2 Tim 4:6). Hy gee kort voor sy dood in 64 n.C.  sy laaste opdragte aan Timotheus oor sy bediening as leier van die gemeente, waarskynlik in Efese  (vgl. 1 Tim 1:3; 2 Tim 1:18). In 2 Tim 4:16-17 verwys Paulus na sy eerste verdediging toe niemand hom bygestaan het nie, maar die Here hom uit die bek van die leeu verlos het – die kerkvaders het dit geïnterpreteer as sy verlossing uit die kloue van keiser Nero, aan die einde van sy twee jaar in huisarres (Eus. 311 n.C. Hist.Eccl. 2.12.2-6).

Terwyl Seneca en Burrus die adviseurs van die jong Nero was, wat op 17 keiser geword het en van 54-69 n.C. regeer het, het dit redelik goed gegaan in die Romeinse ryk. In 62 n.C. het Burrus gesterf en Seneca is gedwing om af te tree. Toe het Nero van sy vrou Octavia geskei en met sy vriend se mooi maar beginsellose vrou Popaea getrou met wie hy al ’n tydjie saamgeleef het. Op haar advies het Nero die skuld vir die weeklange brand wat die helfte van die stad Rome in 64 n.C. verwoes het (van Vrydag 20-Woensdag25 Julie 64 n.C.), op die Christene gelê. Popaea was ’n bekeerling tot die Jodendom, en toe die Jode verdink was van die brandstigting het sy aan Nero voorgestel dat die Christene dit gedoen het om die Jode van die blaam te onthef. Tacitus (Annale 15:44) het vertel dat Nero, omdat die mense begin dink het dat hy die brand gestig of laat stig het, die blaam op die Christene gelê. Paulus se dood word in dieselfde jaar 64 n.C. gestel, maar nie noodwendig na die brand nie. Eusebius  311n.C. Hist.Eccl. 2.22.2-6 en 25.25.2-6 vertel dat Paulus in Rome tydens Nero se slagting van die apostels, onthoof is (waarskynlik met ’n swaard omdat hy ’n Romeinse burger was) en Petrus gekruisig is.

So sterf Paulus (kleintjie), die geringste van die apostels omdat hy die gemeente van God vervolg het maar deur die genade van God wat met hom was, baie harder gewerk het as al die ander (1 Kor 15:9-10), as getuie mártus martelaar bloedgetuie van sy Here, Jesus Christus. Hy het saam met Jesus gely om saam met Hom verheerlik te word (Rom 8:17).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Sy preek, waarin Paulus van vroegoggend tot die aand vir die Jode verduidelik het, het oor twee sake gegaan. Hy het deurgaans die koningskap van God waaraan ’n mens jou vrywillig en met vreugde moet onderwerp, verduidelik en deurgaans die Wet en die Profete verduidelik om die Jode oor Jesus te oortuig; dié Jesus, wat hy aan die regterhand van God gesien het, toe hy op pad na Damaskus was om die gelowige Jode daar te arresteer. Toe het hy in Jesus geglo as die goddelike Vervuller van God se woord in die Wet en die Profete, dit wil sê van God se openbaring in die hele Ou Testament.

Hiermee stem Paulus se getuienis voor koning Agrippa saam, dat hy nie aan die hemelse visioen ongehoorsaam was nie, en aan Jode en heidene verkondig het dat hulle hulle na God toe moet keer deur werke te doen wat by die bekering pas. Hieroor het die Jode hom gegryp en probeer doodmaak. Maar hy het niks anders gesê as wat die Profete en Moses gesê het sal gebeur nie, naamlik dat die Christus moes ly en as eerste uit die dood sal opstaan om aan sy volk en die heidene die lig te verkondig (Hand 26:19-23).

Die term basileia tou Theou verwys nie na ’n gebied waaroor God regeer nie, maar na sy regering oor mense en oor die ganse skepping. Ps 103:19 sê bv. die HERE se koningsheerskappy strek oor alles. Die gebed ‘Laat U koninkryk kom’ (Luk 11:2) vra eintlik dat ons Vader in die hemel se koningskap sal deurwerk in die harte van ons mense om Hom as die Koning van ons lewe en samelewing te gehoorsaam. Die koningsheerskappy van God het Paulus van vroegoggend tot die aand aan die Jode van Rome verduidelik. In 1 Korinthiërs 15:20-28 het Paulus al verduidelik dat God alles aan Christus onderwerp het en dat Hy as koning moet regeer totdat Hy al die vyande onder sy voete gestel het: die laaste vyand is die dood. Aan die einde sal Hy Homself aan die Vader onderwerp en die koningsheerskappy aan God die Vader oorgee, sodat God alles in almal sal wees. As gevangene in Rome verwys Paulus later in sy brief aan die Efesiërs (5:5) na die koninkryk/koningsheerskappy van Christus en van God.

28:24 Sommige van die Jode het deur die dag oortuig geword deur Paulus se woorde. Ander het ongelowig gebly. Dit is dieselfde reaksie wat Paulus ook by die ander plekke ondervind het: in Ikonium (Hand 14:4), Thessalonika (Hand 17:4),  Berea (Hand 17:12), Korinthe (Hand 18:6), Efese (Hand 19:9): party glo, ander bly verhard.

28:25 Die Jode van Rome kon nie onder mekaar tot ’n vergelyk kom om te aanvaar dat Jesus hulle verwagte Messias is wat die Here in die Ou Testament beloof het nie. Die Here het reeds in die Ou Testament sy oordeel oor die hardnekkigheid van sy volk uitgespreek. By monde van Jesaja het die Heilige Gees die Here se oordeel aan die hardnekkiges se voorvaders oorgedra. Paulus pas die Skrifwoord in Hand 28:26-27 toe op dié Jode in Rome wat Jesus nie as hulle Verlosser wil aanvaar nie. Daarmee kry Paulus sy laaste woorde in Handelinge in met ’n ernstige waarskuwing aan die ongelowiges, en dat hy nou na die heidene gaan met die goeie boodskap (28:28). In onenigheid onder mekaar het die Jode toe weggegaan.

Paulus se laaste woorde wat hy ingekry het, kom direk uit die Griekse vertaling van die Hebreeuse Ou Testament, die Septuaginta (LXX), waaraan 70 vertalers glo vanaf 285 v.C. gewerk het. Dit was die Bybel wat die gemeentes gebruik het waarby die boeke van die Nuwe Testament, wat in Grieks geskryf is, bygekom het. Die LXX se weergawe van Jesaja 6:9-10 word ook in Mattheus 13:14-15 gebruik as die Griekse vertaling van Jesus se Aramese aanhaling uit Jesaja  (vgl. Joh 12:40; vgl. ook Mark 4:12 oor Jesus se doel met gelykenisse).

25:26-27 Paulus begin sy laaste woorde aan die Jode van Rome met: ‘Die Heilige Gees het tereg deur die profeet Jesaja aan julle voorvaders gesê…’ Nadat Jesaja die opdrag van die Here wat hom na Israel gestuur het, aanvaar het, het die stem van die Here vir Jesaja in Jes 6:9 gesê… (Here kurios in Grieks, Adonai in Hebreeus). Vir Paulus is die Heilige Gees die Here van Jesaja 6, een met die Vader en die Seun, vgl. bv. Romeine 8:9 wat praat van die Gees van God en die Gees van Christus; vgl. Rom 8:14-17; 1Kor 12:4-6; 2 Kor 13:13; Ef 1:3-14; 1 Thess 1:2-5; Titus 3:4-7. 

Die woord van die Here in die LXX se Jesaja 6:9-10 wat Paulus aanhaal, lui: ‘Gaan na hierdie volk en sê vir hulle:

        ‘Julle sal fyn luister en aandag gee, maar nooit verstaan nie,

         (Hebreeuse idioom: ‘om te hoor met luister’ wat beklemtoon dat al luister hulle met aandag, verstaan hulle nie.

        ‘Julle sal inderdaad sien, maar nooit begryp nie’ 

         (Hebreeuse idioom : siende sal julle sien – beklemtoon dat hulle goed sal sien, maar nie begryp nie

        ‘want die hart van hierdie volk het onbekwaam geword om te verstaan’

         (pachúnomai om dik te word, hier vir sklerose van die hart – die Hebreërs het die hart beskou as die                                          sentrum van’n mens se intellektuele aktiwiteit; die passiewe vorm van die werkwoord wys ook dat hulle                                harte deur God hard gemaak is – hulle skuldige verharding het God gestraf met verdere verharding).

        ‘hulle kan beswaarlik met hulle ore hoor’ (Letterlik:  hulle hoor swaar met die ore) hulle het doof                                                           geword vir die Here se boodskap.

        ‘hulle is onwillig om te leer en behoorlik te evalueer’ (Letterlik: hulle het hulle oë gesluit vir die waarheid)

        ‘sodat hulle nie meer met hulle oë sien nie, of met hulle ore hoor en met hulle harte verstaan en terugdraai en Ek                       hulle genees nie’’

In Jesaja se tyd, ongeveer 630 jaar voor Christus, het Israel onbekwaam geword om te verstaan omdat die volk van die Here Hom nie wou ken nie (Jes 5:13), deur hulle afgodsdiens vasgewoel was hulle in die bande van ongeregtigheid en het verstrik geraak in die kettings van sonde (Jes 5:18). Die Here se waarskuwing in Jesaja 6:9-10 oor die verharding van Israel se ore, oë en hart word vervul deur die Jode in Rome se ongeloof teenoor die evangelie van Jesus. Die skuld daarvoor rus op die Jode self, maar word nou deur die Here bevestig met verdere verharding. Paulus pas in 59 n.C. die profesie van 630 v.C. toe op die Jode in Rome wat Jesus nie wil aanvaar as die Here se beloofde Messias/Christus nie.   

  Die Here plaas ’n sluier oor hulle verstand sodat sy woord wat hulle hoor en sien van wat gebeur, nie vir hulle sin maak nie (vgl. Paulus se woord in 2 Kor 3:14). Die verharding van hulle verstand kom nadat hulle hulle rug gedraai het op die boodskap van Paulus oor die Here se Gesalfde Seun (vgl. ook Rom 11:7-8). Die goeie nuus van Jesus se koms kan hulle nie begryp nie. Met hulle hardnekkige verwerping van die Seun van God se verlossing, het hulle ’n sluier oor hulle eie harte getrek wat nou deur die Here bevestig word deur hulle versluiering verder te versluier as sy straf op hulle verwerping van Hom en sy woord (vgl. die farao se koppigheid in Eks 7:13,32; 8:15,19,32; 9:7 en toe, na die sesde plaag, laat die Here die farao koppig bly, 9:12 en toe bly hy koppig 9:34-35, vgl. 10:1-2,20,27, 11:10). Die waarskuwing in Jesaja is ook ’n laaste negatiewe oproep tot bekering: ‘en hulle terugdraai en Ek hulle genees nie.’ Weer eens is dit ’n waarskuwing wat verwerp word. In Jesaja se tyd het dit tot Israel se ballingskap en verstrooiing in die Babiloniese ryk gelei (Jesaja 5:13). Die Jode in Rome hoor dat die Here sy boodskap na die heidene stuur.

28:28 Aan die Jode in Rome rig Paulus ’n laaste baie ernstige woord: ‘Dit moet julle dan weet…’ – teenoor hulle onbekwaamheid om die betekenis te verstaan van die goeie boodskap van die Heilige Gees aan hulle; ‘…dat hierdie verlossing van God deur Hom aan die heidene gestuur is, en húlle sal luister’ (met klem op húlle). Die Jode moet aanskou hoe God sy gawe, sy Seun en sy teenwoordigheid (Joh 3:16; 4:10,26; 14:6), van hulle af wegneem en aan mense gee op wie hulle neersien (soos koning Saul wat moes hoor dat die Here sy koningskap verwerp het omdat hy die woord van die Here verwerp het, sy koningskap van hom afgeskeur het en aan iemand beter as hy gegee het, 1 Sam 15:26-29).  

So sluit Lukas Paulus se bediening aan die Jode, wat in Handelinge 9:20 begin het, in Handelinge 28:28 af. So het Lukas ook die bediening van Jesus onder die Jode in Lukas 4:14-15 begin en hier in Handelinge 28:28 afgesluit (vgl. Hand 1:1 dat Lukas alles in sy eerste berig, naamlik in die Lukasevangelie, geskryf het, met die implikasie dat Jesus dit voortsit deur sy Gees in sy getuies, soos Lukas dit in Handelinge beskryf (Hand 1:8). 

Na hierdie laaste woorde van Paulus aan hulle, het die Jode in onenigheid onder mekaar uiteengegaan (28:25). Sommige het dus wel aanvaar dat Jesus die Jode se verwagte Messias is, terwyl waarskynlik die meeste van hulle dit nie wou glo nie.

28:29 Die vers, wat in die 1953 vertaling nog behou is, ontbreek in die oudste Griekse tekste van Handelinge. In die dertiende eeu na Christus is die volgende sin ingeskryf, waarskynlik omdat vers 28 te stomp vir hulle afgesluit het: ‘Nadat hy dit gesê het, het die Jode weggegaan terwyk hulle heftig onder mekaar gestry het.’ Dit is eintlik net ’n herhaling van 28:25.

Skrywer: Prof Francois Malan

28:16 Die gevangene Paulus met die skare gelowiges saam met hom het met die Via Appia Rome binnegestap deur die Porta Capena. Na sy ondervinding van die Here se redding uit die stormsee het hy met vertroue op die Here alleen die groot hoofstad van die Romeinse ryk betree. In hierdie vers word vir die laaste keer melding van ‘ons’ gemaak in Handelinge. Die eerste teken van die Here se sorg oor hom is die regering se toelating dat hy op sy eie kon bly, met net ’n soldaat wat hom bewaak (volgens Filippense 1:13 het die ganse keiserlike lyfwag wagbeurte gekry om Paulus op te pas – ’n geleenthied om die evangelie aan hulle te verkondig). Die toelating was deur die Romeinse regering gegee wat moes sorg vir gereelde soldate om Paulus met elke wagbeurt te bewaak. Julius moes die briewe oor Paulus se appél by die regering ingedien het en die besluit verkry het op grond van sy aanbeveling dat Paulus op sy eie kon bly.

28:17 Soos Paulus op sy sendingreise gedoen het, begin hy in Rome ook eers met die Jode. Lukas vertel egter niks van Paulus se werk in die gemeente wat hy in sy brief aan die Romeine in die vooruitsig gestel het nie (Rom 1:8-12). Lukas vertel ook niks van Paulus se arbeid onder die heidene in Rome waaroor hy ook aan hulle geskryf het nie (Rom 1:13-15). Die laaste twee verse raak moontlik net aan die twee groepe. Alles konsentreer op die verhouding tussen die groot heidensendeling en sy volk Israel. Die Here se verbond met Israel en hulle verbreking daarvan is die groot probleem van die vroeë christendom.

Omdat Paulus onder huisarres was, kon hy nie die sinagoge gaan besoek of die huisgemeentes in Rome nie (vgl. Rom 16:5,14). Daarom roep hy die leiers van die Joodse gemeentskap na sy huis reeds op die derde dag na sy aankoms in Rome. Dat hulle wel gekom het was reeds ’n wonder van God. Paulus behoort aan die Christenfamilie maar ook nog aan sy volk. Hy spreek albei groepe aan as sy broers: in Hand 15:36 sy Christenbroers, hier sy Joodse broers wat nie Christene is nie. Hy praat met die Jode van ‘ons volk’ en van ‘die gebruike van ons voorvaders.’ Oor Paulus se liefde vir en bekommernis oor sy volk, vgl. sy brief aan die Romeine 9:1-3.

Sy openingstoespraak begin met ’n beklemtoonde ‘Ek’ (egō). Dit is vir hom belangrik om drie sake wat hom raak aan hulle te stel in verse 17-19: 1 dat die aanklagte van die Jode teen hom vals is; 2 dat die Romeinse regters hom onskuldig bevind het; 3 omdat die Jode teen sy vrylating was, het hy hom op die keiser beroep, anders sou hy nie hier gewees het nie, maar hy het geen aanklag teen sy volk nie.

        (1) Die aanklagte wat die Jode telkens teen hom gehad het, is vals: ‘ek het niks teen ons volk of teen die gebruike van ons voorvaders gedoen nie.’ Hy het probeer om die Jode juis uit die geskrifte van die voorvaders te bewys dat Jesus die vervuller is van God se beloftes in die Ou Testament oor die komende Messias-Verlosser wat hulle verwag (vgl. Romeine hoofstuk 4, Abraham se voorbeeld van geloof in God se beloftes; Rom 9:4-5 en sy hele beredenering in Rom 9-11). En tog is hy vanuit Jerusalem as gevangene in die hande van die Romeine oorgelewer. Deur die optrede van die Jode in Jerusalem het Paulus ’n gevangene van die Romeine geword. Dit verwys na die kere toe hulle hom uit die sinagoge gesleep het en besig was om hom dood te maak en die Romeine hom gered het (Hand 21: 30-32); toe die Jode ’n komplot gesmee het om hom dood te maak en die Romeine hom in die nag na Sesarea gestuur het (Hand. hoofstuk 23); toe hulle uit Jerusalem na Sesarea toe gekom het om hom by Feliks en later by Festus aan te kla (Hand. hoofstukke 24, 25).

28:18  (2) Die Romeine het hom verhoor, geen gronde vir doodstraf gekry nie, hom onskuldig bevind en wou hom vrylaat (Hand 23:29; 25:26; 26:31-32).

28:19 (3) Toe die Jode egter die Romeine se besluit om hom vry te laat, geopponeer het, was hy verplig om hom op die keiser te beroep – nie dat hy enigiets het om sy volk (éthnos – nie laós God se volk nie) van aan te kla nie. In die Griekse sin word sy verpligting om te appeleer sterk beklemtoon. Vir Lukas was dit belangrik dat Paulus na Rome toe gekom het om homself te verdedig en nie om ’n aanklag teen die Jode te lê nie. Die Romeine het streng wette gehad teen mense wat ander aankla sonder om hulle aanklag te kan bewys.

Die ongelowige Jode is nie meer deel van God se volk (laós) nie, maar die gelowige Jode saam met die gelowiges uit die heidendom is God se nuwe volk. Dit het Paulus reeds in Romeine 9:24-25 gesê met ’n aanhaling uit Hosea 2:22. Romeine 10:21 haal die Griekse vertaling (LXX) van Jesaja 65:2 aan oor die Here wat sy hande verniet na Israel uitsteek, omdat hulle Hom verwerp het. In Romeine 11:1-2  met ’n aanhaling uit Ps 94:14 het Paulus gesê dat die Here nie sy volk verwerp het nie, maar slegs die Jode wat in Jesus glo bly deel van sy volk. Romeine 15:10 haal Deutr 32:43 volgens die LXX aan: ‘Wees bly, nasies, saam met sy volk.’ So lyk die nuwe volk van God. Ps 117:1 sê: ‘Loof die Here, alle nasies, besing Hom alle volke.’ Dit het Paulus aangehaal in Romeine 15:11 as bewys dat die Here reeds deur sy profete gesê het dat besnedenes en heidene God se ontferming sal verheerlik.     

Met die drie opmerkings in Handelinge 28:17-19 wou Paulus alle misverstande van die Jode wat hom in Rome kom besoek het, uit die weg ruim.

28:20 Veral oor die derde saak (in vers 19 genoem) het Paulus gevra om die leiers van die Jode te sien en met hulle te praat. Dit is veral oor Paulus se verkondiging dat Jesus die vervulling is van Israel se hoop op ’n Verlosser en hulle verwagting van hulle Messias (=Gesalfde = Christus) dat Paulus geboeid voor hulle staan (nie ’n uiterlike beeld van ’n verloste nie). Die eintlike rede vir die Jode se vyandskap en haat teen Paulus is die hoop van Israel wat hy met hulle deel. Maar dat Jesus die Vervuller is van Israel se hoop is juis hulle sterkste aanstoot teen die boodskap, omdat Jesus ’n eenvoudige wonderdoener is en nie in die paleis of uit die hoëpriesterlike geslag gebore is nie; dat die Seun van God mens geword het en uit die dood opgestaan het, was nie volgens hulle verwagting nie. Daarom is die Christen- Jood Paulus ‘n geboeide van die Romeine wat hom op die keiser beroep het om los te kom uit die moordplanne van die Jode. 

28:21 Die Jode in Rome (‘ons’ met klem voorop in die Griekse sin) sê toe heel verrassend vir Paulus dat hulle geen offisiële brief uit Judea (grámmata briewe, apangéllō wat opdrag gee, aankondig, inligting gee) waarskynlik van die Sanhedrin, oor hom ontvang het nie; ook nie van private gesprekke (laléō praat, vertel ) van enige Joodse broers wat na Rome gekom het nie. Niemand het iets slegs (ponêrös moreel korrup) oor Paulus kom oordra nie. Na Paulus se verwerpings deur die Sanhedrin en die Joodse sinagoges in Klein-Asië, Masedonië en Griekeland was dit eienaardig dat die stories daaroor nog nie in Rome aangekom het nie. Daar was destyds ’n groot Joodse gemeenskap in Rome, wat wel deur Klaudius uit die stad verjaag is (vgl. Hand 18:2), maar na sy dood in 54 n.C. weer begin terugkeer het (vgl. bv. Rom 16:3).

28:22 Die leiers van die Jode in Rome is egter wel deeglik bewus van kritiek teen die godsdienstige groep (háiresis ’n groep met leerstellige idees en lojaliteite wat verskil van die gangbare Joodse leer, daarom as ’n sekte beskou is, ’n afgeskeie groep wat volgens hulle God op ’n verkeerde manier dien. Háresis  kan ook verwys na ’n valse leer of leerstelling, Engels: heresy). Sedert Pinksterdag in Jerusalem was daar Jode en Joodse proseliete uit Rome wat dié dag tot bekering gekom het en gedoop is (Hand 2:10,41). Keiser Klaudius het juis die Jode in 49 n.C. uit Rome verjaag oor ’n onderlinge stryery in die Joodse gemeenskap oor ’n sekere ‘Chrestus,’ volgens die Romeinse geskiedskrywers Suetonius (ongeveer 90 n.C.) en Tacitus (ongeveer 100 n.C.). Paulus se brief aan die Romeine in 57 n.C. is geskryf ‘aan al die geliefdes van God wat in Rome is, geroepe heiliges’ (Rom 1:7) wie se geloof in Christus in die hele wêreld verkondig word en aan wie Paulus gedurig in sy gebede dink (Rom 1:8-11 ). Daar was dus ’n gemeente van Jode en nie-Jode wat Christene geword het, waarvan die Jode in Rome bewus was.

Die Jode wat op besoek by Paulus was, het hulle begeerte hoflik te kenne gegee om by Paulus te hoor wat sy siening is (aksióō begeer op grond van die duidelike waarde daarvan; as waardevol of die moeite werd beskou; aksióō kan ook vertaal word as ‘verkies’). Die Jode wat blykbaar verward is oor wat hulle oor die Messias/Christus hoor, skep met hulle begeerte vir Paulus die geleentheid om van Jesus voor hulle te getuig. So ’n positiewe reaksie het Paulus ook in Berea gekry (Hand 17:11).  

28:23 Die Jode bepaal die dag vir die ontmoeting om Paulus se siening te hoor. Dit moes in Paulus se huurhuis (ksenía) plaasvind want hy is onder huisarres. Die getal Jode wat op die bepaalde dag opdaag was baie meer as op die eerste dag. Lukas se tweede boek, wat handel oor Jesus se werksaamheid deur sy volgelinge, sluit af met ’n opsomming van Paulus se getuienis oor Jesus voor die Jode in Rome.

Skrywer:  Prof Francois Malan

28:11 Nadat hulle drie maande op die eiland gebly het, die winter verby was, en die skeepsvaart weer op dreef gekom het, het hulle vertrek (anágomai ’n skeepsterm) met ’n skip wat op die eiland oorwinter het. Volgens Plinius 23-79 n.C. se nat.hist. het die skeepsvaart op die 7e Februarie elke jaar begin. Drie maande tevore was dus ongeveer die begin van November wat Paulus-hulle op Malta gestrand het. Soos die skip waarmee hulle uit Mira vertrek het ’n Alexandrynse boot was (27:6), so ook hierdie skip, wat waarskynlik ook ’n vrag koring na Rome vervoer het. Op die boeg van die skip was beelde uitgekerf van die Dióskuroi ‘tweeling here,’ naamlik die Griekse gode Kastor en Polluks, twee seuns van Zeus, wat vereer is as beskermers van skeepsvaart en matrose, en wat uit nood op see red (Polluks het Zeus gevra om onsterflikheid te kry en toe is twee sterre na hulle vernoem, Polluks die groot rooi ster en Kastor die kleine in die Gemini=Tweeling stergroep).

28:12 Hulle is nou op pad van die eiland Malta af na Rome in Italië. Sirakuse, die hoofstad van Sisilië, lê aan die suid-oostelike kus van die eiland wat aan die voet van Italië lê. Dit is die eerste hawe op hulle nuwe reis. Hier gaan hulle aan wal (katáchomai tegniese skeepsterm) om goedere af te laai en ander op te laai.

28:13 Van Sirakuse op die eiland Sisilië vaar hulle tot by Regium op die suidelike punt van die vasteland van Italië. Die werkwoord periérchomai beteken eintlik om ‘om iets te vaar.’ Noord-oos van Sirakuse lê die beroemde tweeling rotse, die 12 meter hoë Skilla 70 meter van die kus af en 5 meter hoë Garibdis 50 meter van die kus af. Skepe kan van Sirakuse af tussen hulle deurvaar na die oop see, of met ’n wye draai om hulle vaar. Die twee name kom van Homerus se reis van Odusseus wat tussen die twee gevare van die Skilla en die Garibdis moes deur vaar. Later skrywers plaas die twee gevare in die straat van Messina tussen Sisilië en Italië, met Skilla op Sisilië se noordelike landpunt Skillaeum en Garibdis die gevaarlike draaikolk buite die hawe van Messina aan die noordpunt van Sisilië regoor Regium.

Nadat hulle vir ‘n dag in Regium was, het daar die volgende dag ’n suidewind opgesteek wat hulle binne die verbasende kort tydjie van twee dae die ongeveer 350 km tot by die hawe Puteoli aangedryf het. Waar die Here hulle met ’n woeste noord-ooste stormwind na Malta aangedryf het om te oorwinter, stuur Hy nou ’n kalm suidewind om hulle vinnig by Puteoli naby die stad Napels te bring (soos met hulle twee dae se vaart van Troas af tot in Filippi, Hand 16:11 teenoor die vyf dae van Filippi na Troas, Hand 20:6). Puteoli was destyds die belangrikste hawe waar skepe uit die ooste en suide hulle vrag afgelaai het. Later het die hawe Ostia wat keiser Claudius (41-54 n.C) reeds laat bou het en baie nader aan Rome was, belangriker geword vir oorseese-handel.  

28:14 In Puteoli vind Paulus-hulle ’n gemeente van Jesus Christus wat hulle dringend uitnooi om vir sewe dae by hulle oor te bly. Die ‘ons’ verwys waarskynlik na Lukas, Paulus en Aristargus, met of sonder Julius of een van sy soldate? (vgl. Hand 27:1-2,31). Dat die kommandant geen beswaar daarteen gehad het nie, wys sy welwillendheid teenoor Paulus. En so het Paulus-hulle in Rome aangekom. Die reis van Puteoli na Rome is te voet afgelê soos uit die volgende verse blyk, ’n vyf dae reis vir ’n rustige staptoer.

28:15 Na die sewe dae in Puteoli het die nuus van Paulus se aankoms in Italië reeds die gemeentelede in Rome bereik. Van hulle het Paulus toe langs die pad gaan ontmoet. Paulus-hulle stap van Puteoli tot by die nabygeleë Capua op die Via Campana; daarvandaan op die Via Appia wat tot in Rome loop; by die Markplein van Appius (Forum Appii), 69 km van Rome af ontmoet die eerste gemeentelede uit Rome hulle; daarvandaan stap hulle groter groep tot by die herberg met die naam Drie Herberge (Tres Tabernae) wat vir oorslaapreisigers ingerig is, 53 km van Rome af. Hier kry die tweede groep gemeentelede uit Rome vir Paulus-hulle. Toe Paulus die twee groepe gelowiges ontmoet, het hy God gedank wat vir hom as gevangene so ’n warm ontvangs gereël het en hy het moed geskep oor wat vir hom voorlê. Hy was nog nie vantevore in Rome nie, maar die gemeentelede het teen die tyd lankal Paulus se brief aan die Romeine ontvang, en sou gelees het van sy begeerte om hulle sien (Rom 1:11-12). Hulle reaksie daarop maak Paulus dankbaar teenoor die Here vir hulle liefde en toegeneentheid en die moeite wat hulle gedoen het om hom te kom ontmoet. Hy skep ook moed vir sy bediening wat voorlê en vir sy getuienis vir Jesus voor die keiser (Hand 27:24; 9:15; 26:16). 

Skrywer:  Prof Francois Malan