25:13 Agrippa II was die seun van Agrippa I wat die apostel Jakobus met die swaard laat doodmaak het (Hand 12:1-2) en deur die wurms verteer is (Hand 12:23). Agrippa II, gebore in 27 n.C., word in 50 n.C. koning van Chalkis, kry in 53 n.C. sy oom Filippus se gebied by en onder Nero ook dele van Galilea. Sy drie susters is jonger as hy: Bernice, Mariamne en Drusilla (Feliks se vrou). Hy is oorlede in 100 n.C. Sy suster Bernice (28-81 n.C., in Latyn Veronica), beroemd vir haar skoonheid, het ná ’n paar mislukte huwelike, o.a. met haar oom by wie sy twee seuns gehad het, by haar broer ingetrek en broer en suster het as man en vrou saamgeleef. Tydens die eerste Romeinse oorlog teen Palestina (67-73 n.C.) het sy ’n verhouding met die Romeinse aanvoerder generaal Vespasianus gehad en toe hy keiser word, met sy seun generaal Titus, maar toe Titus in 79-81n.C. sy pa as keiser opvolg, het hy haar ook gelos.

’n Paar dae ná Paulus se appél na die keiser het Agrippa en Bernice gekom om Festus te verwelkom as die nuwe goewerneur wat deur Nero gestuur is. Al Agrippa se aanstellings is deur Nero gemaak, o.a. ook dat hy die hoëpriester van die Jode kon aanstel. Agrippa moes in Nero se goeie boekies bly. Daarom word Nero se goewerneur verwelkom.

25:14 Tydens hulle besoek van ’n hele paar dae, het Festus die saak teen Paulus aan die koning voorgelê vir advies. ‘Hier is ’n man wat deur Feliks as gevangene agtergelaat is.’  Hierop volg ’n kort oorsig oor die verloop van Paulus se saak soos die Romeinse goewerneur dit beskou het. Deur die herhaling van die geskiedenis word die beweegredes van die persone se optrede in ’n mindere of meerdere mate weergegee. Wat in ’n vorige berig verswyg is, word in ’n volgende uitgelig.

25:15 Festus vertel vir Agrippa en Bernice dat die leiers van die Jode op sy eerste besoek aan Jerusalem aanklagte by hom ingedien het, en voeg by dat hulle gevra het Festus hom moet veroordeel – katadokázō beteken beslis skuldig bevind en sy straf aankondig.

25:16 In dié gesprek laat Festus die lig op homself val en vertel van sy optrede volgens die Romeinse gebruik en wet. Daarby word die Jode in ’n slegte lig gestel met hulle versoek om veroordeling sonder verhoor. Hy moes aan hulle die Romeinse regsgebruik leer, wat aan ‘n aangeklaagde die geleentheid gee om homself van aangesig tot aangesig met sy aanklaers teen hulle klag te verdedig. Die feit is dat Paulus in Feliks se tyd twee maal die geleentheid gehad het om van aangesig tot aangesig met die Jode op hulle klagtes te antwoord, eers van die trappe van die burg Antonia af (22:1-21) en daarna voor die Sanhedrin (23:6). Festus was seker nie daarvan bewus nie. Hy vertel egter net van sy eie optrede in Sesarea (25:7-8). 

25:17 Festus spog met sy flinke aandag aan die saak. Hy vertel vir Agrippa-hulle dat, toe die afvaardiging van die Sanhedrin hier by hom in Sesarea saamgekom het, hy sonder uitstel die volgende dag op die regbank op die plein gaan sit het, en opdrag gegee het dat Paulus laat haal word – soos Feliks ook vir Paulus laat haal het (24:24). Anders as Feliks, wat die saak twee jaar lank laat draai het (24:22,27), het hy Festus dadelik opgetree as bewys van sy doeltreffendheid as regeerder. 

25:18 Nadat die Joodse leiers so dringend by Festus aangedring het om Paulus in Jerusalem te verhoor tydens sy eerste kennismaking met hulle, was hy onder die indruk dat Paulus ernstige misdade gepleeg het wat deur ’n Romeinse goewerneur aangehoor moes word (25:2-3). Toe sy aanklaers vyandig rondom Paulus gaan staan het om hom aan te kla, het hulle egter geen klag van oortredings van Romeinse wette gebring, soos wat Festus verwag het nie.

25:19 Festus vat die Jode se aanklag saam as twisvrae (zêtêmata ernstige verskille van opinie wat nie noodwendig opgelos word nie) met Paulus oor hulle eie godsdiens (die woord deisidaimonía kan ook die negatiewe betekenis hê van bygeloof, vrees of ontsag vir die demone, maar voor die Jood Agrippa sou Festus dit seker in die positiewe sin gebruik het). Ook oor ’n sekere Jesus wat dood is, wat Paulus verklaar dat hy lewe. Dit is duidelik dat Paulus met die verhoor voor Festus openlik oor Jesus en sy opstanding getuig het, en die naam van Jesus genoem het. Voor die woedende skare Jode in Jerusalem het Paulus na Jesus verwys as ‘die Regverdige’ die waardige naam vir die Jode se verwagte Messias (22:14).

25:20 Festus vertel van sy voorstel om die hofproses na Jerusalem toe te verskuif, maar om ’n ander rede as in 25:9 waar Lukas gesê het dat dit was om aan die Jode ’n guns te bewys. Dit vertel Festus nie vir Agrippa nie, maar van sy verleentheid omdat hy onseker was wat om met die klagtes te maak. Dit is dan die rede waarom hy Agrippa se raad wil vra en het hy die saak aan Agrippa voorgelê (anatíthemai 25:14 verduidelik). Hy noem ook nie dat hy vir Paulus gesê het dat hy in Jerusalem voor hom, Festus, moet verskyn nie (25:9). Dit lyk dus of hy tog die saak voor die Joodse Raad wou gaan lê om hom daaroor te adviseer. Lisias het reeds in sy brief aan Feliks die sake waaroor die klagtes gaan, verduidelik en dat daar niks is wat die doodstraf of gevangenisstraf verdien nie (23:29). Uit dit alles blyk dat Festus nie in die Jode se slegte boekies wou kom deur Paulus onskuldig te verklaar nie, al het hy reeds besluit dat Paulus onskuldig is aan die oortreding van ’n Romeinse wet. 

25:21 Om homself te verontskuldig dat hy Paulus onskuldig in bewaring hou, verwys Festus tweemaal in die teks dat Paulus self gevra het om in aanhouding te bly vir ’n beslissing deur die keiser (waarskynlik om homself teen die Jode te beskerm). Die woord wat hier vir ‘die Keiser’ gebruik word, Sebastós Sy Majesteit, Augustus in Latyn, verwys na die keiser (kaisar) se semi-goddelike status, vandaar Festus en later (26:32) ook Agrippa se ontsag vir die keiser om aan Paulus se appél te voldoen. Daarom het Festus opdrag gegee dat die onskuldige Paulus in bewaring gehou word totdat hy hom kan opstuur (anapémpō) na die hoër gesag van die semi-goddelike keiser wat moontlik oor die godsdienstige klagtes uitspraak sou kon lewer. Die titel Augustus is in 27 v.C. deur die Senaat aan Octavianus, die eerste keiser van Rome, toegeken (Luk 2:1). Sy opvolger Tiberius van Lukas 3:1 wou nie die titel van die gode aanvaar nie, maar al die keisers na hom het dit aanvaar.   

25:22 Festus se verhaal oor Paulus wek in Agrippa die verlange om self vir Paulus te hoor. Vir Festus is dit ’n groot uitkoms uit sy verleentheid oor wat hy as rede vir die appél aan die keiser moet skryf (25:26). Daarom gryp hy die geleentheid aan en reël dat Agrippa die volgende dag vir Paulus hoor, want hy weet nie wanneer ’n skip sou opdaag wat op pad is Rome toe nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

25:1 Keiser Nero stuur Porcius Festus in 58 n.C. as sy goewerneur in Judea en Samaria om Feliks op te volg en die baie opstande daar te gaan onderdruk. Anders as Feliks is hy nie ’n vrygelate slaaf nie, maar uit die regerende patrisiërklas, uit die vooraanstaande Porcia familie in Tusculum, 25 km van Rome af. (In 207 v.C. het een van die Porcias gehelp om Hannibal se broer Hasdrubal in die tweede Puniese (Latyn vir Kartago) oorlog te verslaan, toe Hannibal met die olifante oor die Alpe probeer trek het. Daarna was daar ’n ry konsuls in die Porcia familie).

Ook anders as Feliks, stel Festus nie Paulus se saak uit nie, maar hy het skaars in die goewerneurswoning ingetrek of hy gaan besoek Jerusalem om met die leiers van die volk oor wie hy moet regeer, te gaan kennismaak. 

25:2-3 By sy kennismaking met die leiers van die Jode rig hulle een dringende versoek aan die goewerneur. Die leierpriesters is die dagbestuur van die Sanhedrin wat bestaan uit Sadduseërpriesters en die prominente (prōtoi) Jode – die familiehoofde. As verteenwoordigers van die Sanhedrin lê hulle’n offisiële klag (emfanizō) teen Paulus aan Festus voor. (Voor Feliks het hulle reeds hulle offisiële klag teen Paulus uiteengesit; 24:1). Baie ordentlik het hulle Festus baie ernstig versoek en by hom gepleit om, as sy intreeguns aan hulle, vir Paulus na Jerusalem toe te laat haal (metapémpomai) –  dit terwyl hulle al die tyd ’n hinderlaag beplan om van Paulus langs die pad ontslae te raak deur hom te vermoor. So is die Sanhedrin betrek by die plan om Paulus onwettig uit te wis. (volgens Josefus Antiq 20:8:8 het koning Agrippa II teen dié tyd al vir Ismael die seun van Fabi as hoëpriester aangestel).

25:4  Festus gee as antwoord op hulle versoek sy besluit en reëling: Paulus bly in aanhouding in Sesarea en hy sal self binnekort uit Jerusalem na Sesarea vertrek. Dit beteken hy het nie tyd om Paulus die 100 km te laat haal en hulle saak dan in Jerusalem te verhoor nie.

25:5 ‘Maar, laat die belangrike persone onder julle saam met my na Sesarea gaan as daar iets in die man is wat onvanpas is (átopos of: wat nie gedoen behoort te word nie), laat hulle hom aankla.’ So sal hulle sy tyd spaar. Festus nooi hulle dus ook om ’n nuwe aanklag teen Paulus te bring as hulle sou dink dat hy iets verkeerds gedoen het, en hy verwys glad nie na hulle vorige klag voor Feliks nie. Hy kom nie Feliks se sake wat hy (na twee jaar) nog nie afgehandel het nie, klaarmaak nie. Elke saak moet nuut voor hom gebring word, en hy sal besluit of dit ’n wettige klag is wat die Jode aan hom gaan voorlê, daarom die vae verwysing na ‘iets wat onvanpas is.’

Paulus beroep hom op die keiser (Hand 25:6-12)

25:6 Festus het nog ’n paar dae in Jerusalem vertoef, waarskynlik by die afdeling Romeinse soldate wat in die burg Antonia in Jerusalem gestasioneer was (vgl. Hand 21:34 vir hulle kwartiere). Daarna is hy terug Sesarea toe. Sonder uitstel het hy die dag na sy aankoms in Sesarea op die regbank gaan sit. Die bêma was ’n opgeboude platform op die stadsplein naby die raadsaal vanwaar die regeringsaankondigings gedoen is en regsuitsprake voor die publiek gelewer is. Vgl. Hand 18:17;  Joh 19:13 waar Pilatus Jesus na buite laat bring het en voor die Joodse volk sy uitspraak aangekondig het en voor die volk geswig het. Paulus word na die regbank laat haal.

25:7 Die Jode wat van Jerusalem af gekom het, het rondom Paulus gaan staan as teken dat hy nie dié keer gaan loskom nie. Hulle het hom van alle kante van baie en ernstige misdrywe beskuldig. Lukas herhaal nie die klagtes wat die leser alreeds gelees het nie (24:5-6), maar skep die indruk dat hulle nog klagtes daarby gevoeg het. Soos in die vorige verhoor voor Feliks kon hulle nie een van hulle klagtes bewys nie. Voor Feliks het hulle gesê Paulus moet self die bewyse lewer waarvan hulle hom beskuldig (24:8). So kon die Sanhedrin ook geen bewyse teen Jesus vind nie, en moes Hy self die bewys lewer van wat hulle as godslastering beskou het (Mark 14:55-64).

25:8 Teen hulle valse klagtes het Paulus homself soos volg verweer: ‘nie teen die wet van die Jode (21:21), of teen die tempel (21:28), of teen die keiser het ek iets verkeerds gedoen nie’ (waarskynlik verwys die derde saak na die Jode in Thessalonika se klag dat Paulus-hulle die hele wêreld in opstand bring en in stryd met die keiser se opdragte verkondig dat daar ’n ander koning is, naamlik Jesus (Hand 17:6-7). Waarskynlik was dit hulle drie klagtes teen Paulus. Die eerste twee klagtes het die Jode ook teen Stefanus gehou (Hand 6:13-14). Van die twee godsdienstige sake het die goewerneur nie kennis of eintlik belangstelling nie, en vra dan ook in vers 9 vir Paulus of hy voor hom (Festus) daaroor in Jerusalem verhoor wil word. Die derde saak raak die Romeinse keiser se opdragte, wat daarom by die goewerneur tuishoort, en waaroor die godsdiensleiers as onderdane van die Romeinse Ryk hom wel by die goewerneur kan aankla. Dit skep egter vir Paulus die geleentheid om na Rome te gaan, soos hy hom voorgeneem het (19:21) en soos die Here in die nag aan hom opgedra het (23:11).

25:9 Aangesien Paulus aangekla word van ’n misdaad wat hy in Jerusalem sou gepleeg het, was dit ’n gegewe dat Festus sou voorstel dat die verhoor daar sal plaasvind. Dat die verhoor voor hom as regter sou wees word in sy vraag aan Paulus beklemtoon deur die plasing daarvan aan die einde van die Griekse sin. Die guns (cháris) wat hulle van hom gevra het toe hy in Jerusalem was (25:3) word nou aan Paulus as Romeinse burger as ’n vraag gestel of hy daartoe sal instem dat Festus hom in Jerusalem gaan verhoor. Lukas interpreteer die guns as Festus se poging om die Jode se goedgesindheid te wen (katatíthemai). Festus self sê dit was omdat hy nie raad geweet het (aporéō) met die ondersoek na hierdie sake nie (24:20).

25:10 Paulus verklaar: ‘Ek bly staan (hestōs) voor die regbank van die keiser, waar ek verhoor moet word’ – die perfektum deelwoord hestōs dui aan dat Paulus as Romeinse burger reeds voor die regbank van die keiser, verteenwoordig deur sy goewerneur, staan en daar bly staan. Vir die Romeinse hof gaan dit om oortredings van die Romeinse wet. ‘Aan die Jode het ek niks verkeerds gedoen nie’ – dit het geen sin om, ter wille van die Jode, my in Jerusalem te gaan verhoor nie. Daarby is Festus waarskynlik bewus van die komplot om Paulus te vermoor voor hy in Jerusalem verhoor sal word nadat Lysias hom daaroor sou ingelig het (vgl. Hand 23:19-22); ‘soos u baie goed (kállion vergrotende trap) weet’ – naamlik dat ek niks verkeerds aan die Jode gedoen het nie. Daarmee bevraagteken Paulus Festus se motief om hom by die Jode te wil verhoor, terwyl hy baie goed weet dat hy niks teen die Jode gedoen het nie. Die opmerking aan die einde van die vers, soos u baie goed weet, dra eintlik die klem in die hele sin. Dit wys dat Paulus weet dat Festus, met hierdie versoek aan hom, eintlik die guns van die Jode soek. Dit is ook die skerpste oordeel oor ’n Romeinse beampte in die hele boek Handelinge.

25:11 Paulus en Festus weet dat die Jode Paulus wil dood hê. Daarom sê Paulus dat hy nie probeer om die dood te vermy as hy werklik iets gedoen het wat die dood verdien nie. Aangesien hy oortuig is van die opstanding uit die dood, hou die dood nie vir hom ’n verskrikking in nie (vgl. sy uitspraak in 1 Kor 15:20,22 ‘omdat Christus uit die dood opgewek is… sal almal in Christus lewend gemaak word;’ 1 Kor 15:54 ‘die dood is verslind in die oorwinning,’ is Paulus se aanhaling uit Jesaja 25:8 ‘die Here God sal die dood vir ewig vernietig’ ). Maar as daar in die Jode se aanklag teen Paulus niks steek nie, kan niemand, ook nie Festus nie, hom aan hulle oorgee nie – want dit is wat Festus sal doen as hy aan die Jode se versoek toegee om Paulus vir ’n verhoor voor hom na Jerusalem toe stuur, waar die samesweerders reg lê om Paulus te vermoor voor enige verhoor gaan plaasvind. Pauls besef Festus is besig om hom oor te gee aan die Jode. Vir Paulus gaan dit nie om sy lewe nie maar om die wet en die reg. Aangesien Festus nou besig is om die reg en die wet te verdraai sê Paulus: ‘Ek appelleer (epikaléomai om jou wetlike reg uit te oefen om jou saak deur ’n hoër gesag te laat besleg) na die keiser!’

25:12 Festus gaan eers na die raadskamer om met sy raadgewers oor die appél samesprekings te hou, waarskynlik oor die meriete van die saak en die wetlike aspekte daarvan. Daarna kom hy uit die raadsaal, gaan sit op die regbank (bêma vgl. 25:6) op die plein en lewer sy uitspraak: ‘Na die keiser het jy geappelleer, na die keiser sal jy gaan.’ Dit was in September 58 n.C. toe Nero keiser was.

Nero het op ouderdom 17 keiser van Rome geword en van 54-68 n.C. regeer. Die eerste vyf jaar van sy bewind was beroemd vir uitstekende regering omdat die jong tier in toom gehou is deur sy twee raadgewers, die Spaanse filosoof, redenaar, digter, wetenskaplike Lucius Annaeus Seneca, en Afranius Burrus, die politieke leier en soldaat van Provence, ’n man van onkreukbare karakter. Burrus sterf in 62 n.C. en Seneca was toe gedwing om af te tree. Paulus was vir ’n volle twee jaar in sy gehuurde huis in Rome van 59-61 n.C. met ’n soldaat wat hom bewaak het (Hand 28:16,30). 

Skrywer:  Prof Francois Malan

24:24 Dit is ’n verrassing dat Feliks ook persoonlik belangstel in Paulus en sy boodskap en hom laat roep het om te luister na wat hy sê van geloof in Christus Jesus. Hy het waarskynlik al van die Weg kennis geneem het (24:22). Drusilla, sy Joodse vrou, wat hier onverwags genoem word bewys dat Feliks haar vertel het van Paulus wat in die paleis gevange gehou word. Sy wou blykbaar ook vir Paulus ontmoet om te hoor wat hy oor Christus Jesus sê. Drusilla was die jongste dogter van Agrippa I, wat Jesus se dissipel Jakobus met die swaard omgebring het, daarna vir Petrus in die tronk gestop het (Hand 12:2-3) en in 44 n.C. gesterf het omdat hy hom hoogmoedig soos ’n god laat verhef het (Hand 12:23). Drusilla is op 14 jaar as vrou aan koning Aziz van Emesa (die huidige Homs in Sirië) gegee nadat hy hom eers moes laat besny om met die Joodse meisie te trou. Twee jaar later, ongeveer 53 n.C., toe sy 16 was, rokkel die heidense goewerneur Feliks, met die hulp van sy vriend Simon Atomos, ‘n Joodse towenaar van Siprus, haar van haar man af en trou met haar omdat sy so mooi was. Sy is moontlik 24 Augustus 79 n.C. saam met haar seun oorlede, met die uitbarsting van die vuurspuwende berg Vesuvius. 

24:25  Drie dinge wat te na aan Feliks en Drusilla se lewe gekom het, word uitgelig van Paulus se getuienis oor Jesus as die Jode se verwagte Christus, waaroor Feliks en Drusilla meer wou weet (vers 24).

      1 Geregtigheid (dikaiosúnê) gaan oor die regte verhouding met God, wat Jesus vir ons gebring het met sy dood en opstanding uit die dood, en die doen van die regte ding volgens God se wil. Feliks se optrede teenoor sy onderdane kon nie altyd die toets deurstaan nie, en sy optrede om Drusilla van haar man te laat afsien, moes hulle gewetens aangespreek het. Sy het blykbaar ook haar geloof in die God van die Jode afgesweer om met die Romeinse afgodedienaar te trou.

      2 Selfbeheersing, enkráteia – om beheer uit te oefen oor jou begeertes en optredes. Volgens Galasiërs 22:22-23 is selfbeheersing die vrug van die werking van die Heilige Gees in die lewe van ’n mens. Die optredes en lewens van Feliks en Drusilla is nie ’n toonbeeld van selfbeheersing nie.

      3 Die komende oordeel (kríma) van God oor die lewe van elke mens. Paulus het pas aan die Romeine geskryf oor die dag van God se toorn wanneer die regverdige oordeel van God geopenbaar sal word…op die dag wanneer God die verborge dinge van die mens volgens die evangelie deur Christus Jesus sal oordeel  (Rom 2: 5,16).

Feliks het bang geword toe Paulus oor die drie dinge praat omdat hy juis daaraan skuldig is. Daarom het Feliks die gesprek beëindig, maar gesê dat, wanneer hy ’n geskikte tyd (kairós) sal hê, hy Paulus sal laat haal. Volgens die volgende vers is Paulus dikwels laat haal, maar nie juis om die evangelie te hoor nie.

24:26 Die belofte dat hy Paulus weer sal laat haal en dit ook so dikwels as moonlik (puknóteron) gedoen het en met hom gesels het, het ook ’n bymotief gehad. Feliks het gehoop dat Paulus aan hom omkoopgeld sou gee. Hy durf dit egter nie reguit gesê het nie, want die Romeinse Lex Julia het verbied dat amptenare omkoopgeld neem of ontvang. Dit was egter ’n redelike algemene praktyk, waarvoor geskimp is of gesuggereer is. Dit plaas ook ’n vraagteken agter Feliks se opdrag dat Paulus se eie mense hom sonder verhindering moet kan besoek (24:23). Paulus het juis melding gemaak van die aalmoese wat hy vir sy volk gebring het (24:17) en die Jode het Paulus voor Feliks beskuldig dat hy ‘n leier is van die Nasarenersekte  (24:5). Dit kon alles bronne van geld vir Paulus wees, volgens Feliks se berekeninge (Josefus Ant 20:8:7 vertel hoe Feliks op ’n stadium kwaad geword het vir die Jode en sy soldate gestuur het om ’n klomp dood te maak en ander gevange te neem en al hulle ryk besittings te konfiskeer).

24.27 Die eerste rede waarom Feliks nie Paulus by die eerste sitting onskuldig verklaar en vrygelaat het nie (24:22), was moontlik Feliks se hoop om omkoopgeld van hom te kry (24:26). Die tweede rede skemer hier deur: Hy wou die Jode ’n guns bewys (kan ook vertaal word as ‘omdat hy die Jode se guns wou wen’), dat hulle goed oor hom en sy regeertyd sou praat, eintlik as sy omkoopgeskenk aan hulle omdat Paulus dit nie aan hom wou gee nie. Daarom het hy na twee jaar se gesprekke, Paulus steeds as gevangene agtergelaat vir sy opvolger, Porcius Festus, om oor Paulus se lot te besluit. Daarmee word Paulus se saak vir die tweede keer na iemand anders verwys. Eers deur Lisias na Feliks, en nou Feliks na Festus, totdat Paulus self die derde skuif maak, van Festus na die keiser (25:11).

Die weë van die Here is dikwels onverstaanbaar. Die Here het ’n groter plan gehad met Paulus se twee jaar aanhouding in Sesarea se gevangenis.  In Jesaja 55:9 sê die Here: ‘soos die hemel hoër is as die aarde, so is my optrede verhewe bo julle optrede en my gedagtes bo julle gedagtes.’ Paulus was van plan om sy sendingwerk in die Weste te gaan begin (Rom 15:23-24). Maar gedurende Paulus se twee jaar in Sesarea het Lukas waarskynlik die geleentheid gehad om die stof vir die Evangelie volgens Lukas te versamel en vir die dele van Handelinge waar Lukas nie saam met Paulus was nie by hom te hoor en vir ons op te teken. Later, tydens Paulus se twee jaar onder huisarres in Rome is die twee boeke verder ontwikkel (vgl. Hand 28:30). Lukas het bv. groot dele van die Markus-evangelie as bron gebruik (vgl. bv. die opmerkings in Luk 1:1-3 oor die verhale wat reeds oor Jesus geskryf is en oor Lukas se noukeurige ondersoek daarvan; en 2 Tim 4:11 waar van Lukas en Markus saam in Rome by Paulus gepraat word). Die twee boeke, Lukas en Handelinge, het saam die grootste omvang van ’n enkele skrywer van die Nuwe Testament, meer as die 13 briewe van Paulus saam. Tydens Paulus se gevangenskappe (waarskynlik in Rome) skryf hy die briewe aan die Efesiërs (Ef 3:1; 6:20); Kollosense (Kol 4:18); Filemon (Flm 9);  Filippense (Flp 1:9,13) en ook 2 Timotheus (2 Tim 1:8). So het die Here sy boodskap gereed gemaak om dit deur die eeue oor die hele wêreld bekend te stel en daardeur met ons te praat.

Die leier van die Joodse inwoners van Sesarea het Feliks, met sy terugkeer na Rome by die keiser gaan aankla oor al sy wreedhede, maar met die voorspraak van Pallas, Nero se vriend en Feliks se broer, het die keiser hom nie gestraf nie (Jos. Antiq. 20:8:9).

Skrywer: Prof Francois Malan

24:10  Toe die goewerneur vir Paulus die teken gee (met sy hand gewink of met sy kop geknik) om te praat, het hy geantwoord (op die aanklagte). Hy spreek eers die goewerneur aan. Feliks was van 48-58 n.C. in Palestina, eers as bestuurder in Samaria en toe as goewerneur ook oor Judea. Paulus het in Junie 56 n.C. voor Feliks verskyn. Toe was Feliks al ses jaar lank regter oor die Jode en het hulle en hulle klagtes al goed leer ken. Daarom sê Paulus dat hy met vreugde (euthúmōs) sy saak voor Feliks verdedig.     

Met die vleiende inleidende woorde oor die goewerneur het Paulus ook gesuggereer dat hy ’n regverdige verhoor van Feliks verwag en twyfel gesaai oor die regverdigheid van die Jode se saak teen hom. Daarby kon hy op die Here vertrou wat hom geroep het om sy Naam voor nasies en konings en Israel uit te dra (Hand 9:15). Hier kon hy dit doen voor al drie.

24:11  Paulus begin met die slotwoorde van Tertullus in vers 8: ‘u sal self by hom kan agterkom waaroor ons hom aankla.’ Paulus sê: ‘u kan u deur noukeurige ondersoek vergewis (epiginōskō) dat dit nie meer as 12 dae gelede is wat ek na Jerusalem opgegaan het om te aanbid nie’ – om die Here in die tempel te aanbid nie, geensins om die tempel te ontwy nie (24:6). Dit het 7 dae geneem vir die reiniging (21:27) en vyf dae voordat die klaers in Sesarea aangekom het (24:1), miskien nog ’n dag of twee vir die verrigtinge in Jerusalem. Hy het gegaan om te aanbid, nie om oproer te gaan stig soos die Jode beweer nie. Dit was Pinksterfees met baie pelgrims in Jerusalem wat die Here kom aanbid het. Die Romeine het ook ’n sterk mag daar gehad om die orde te handhaaf. As daar ’n oproer sou gewees het, sou Feliks daarvan gehoor het.

24:12 Toe hulle Paulus in die tempel gesien het, was hy nie besig om met iemand te redeneer of ’n oproer onder die menigte te organiseer in die sinagoges of êrens in die stad nie. Die aanklag teen hom in vers 5 was dat hy oproere onder die Jode in die wêreld gestig het. Hy begin spesifiek met die gebied waaroor Feliks regeer. Oor die ander gebiede word in die volgende verse gehandel.

24:13 Hulle kan ook nie vir u bewyse bring van die dinge waarvan hulle my nou (in vers 5) aankla nie. Die aanklaer moet volgens wet die bewyse vir die aanklag bring, nie die aangeklaagde soos hulle in vers 8 voorstel nie.

24:14 Hier begin die positiewe deel van Paulus se antwoord. Hy bely sy standpunt as Christen (in die ‘Nasarenersekte, v5), maar ook as Joodse gelowige in dieselfde God as sy aanklaers. Die volgende is ’n openbare verklaring (homologéō) aan Feliks en die mense in die hofsaal van Paulus se geloof en verkondiging. Ek verkondig die God van ons Joodse voorouers. Dit kan hy juis doen volgens die leer van die Weg (hê hodós) wat sy aanklaers ’n sekte genoem het (24:5). Voor sy bekering het Paulus juis die mense van die Weg gevang en in die tronk gestop (Hand 9:2). Volgens Joh 14:6 het Jesus gesê: ‘Ek is die Weg…niemand kom na die Vader behalwe deur my nie.’  Daarom is die boodskap oor Christus die Weg of die Weg van God genoem (Hand 18:25-26). Johannes die Doper se werk was om volgens Jesaja 40:3-5 die pad vir die Here reg te maak (Luk 3:4-6). In Mattheus 7:14 het Jesus gesê: ‘hoe smal is die pad wat na die lewe lei! En daar is min wat dit vind.’ Die Weg wys heen na Jesus as die enigste weg na die God van die Jode se voorouers, en ’n lewe in geloof in Jesus as Verlosser (vgl. Paulus se preek in Antiogië, Hand 13:23; en sy brief aan die Romeine wat hy net voor sy vertrek na Jerusalem geskryf het; Rom 10:10). 

Die Sadduseër hoëpriester Ananias wat die afvaardiging lei (24:1) glo net in die Wet as die woord van God vir hierdie lewe en nie wat in die Profete staan nie (vgl. Hand 23:8). Paulus as gelowige Fariseër bely sy geloof in alles volgens die Wet (van Genesis tot Deuteronomium), en wat in die Ou Testamentiese Profete staan, soos hy as Christen dit vanuit Christus se opstanding verstaan (vgl. Rom 3:21-26).

24:15 Paulus bely sy hoop en vertroue op die God wat hulle self (veral die Fariseërlede van die Sanhedrin) ook aanvaar het (prosdéchomai kan ook hulle verwagting aandui) dat daar ’n opstanding (uit die dood) van regverdiges en onregverdiges sal wees – Paulus se hoop en verwagting is dat God alle mense sal laat opstaan en Hy sal oordeel wie regverdiges en wie onregverdiges is (vgl. Rom 2:5-6; 2 Kor 5:10).

Deur sy hele rede van vers 11 af verbind Paulus hom as goeie Jood aan sy aanklaers. Hy het as pelgrim na die Pinksterfees van die Jode gegaan om God in Jerusalem te gaan aanbid (20:16, 24:11). Vir die Romeine sou dit kon beteken dat die Christendom ook die voorregte sou hê wat hulle aan die Jode gegee het. As Jood het hy Timotheus laat besny (16:3) sy eie kop laat skeer ná ’n gelofte  (18:18), in die tempel ’n offer gebring na sy eie reiniging (21:26). Al hierdie dinge het vir Paulus egter nuwe sin gekry volgens die Weg wat hy eers vervolg het (22:4) maar op die pad na Damaskus aanvaar het (24:14). Nou verklaar hy Christus as die enigste regte weg na God die Vader toe. Die Christelike betekenis van die Ou Testament is ook die regte gelowige verbintenis aan die Skrif (vgl. 26:22-23; Luk 24:26) sowel as die Christelike verwagting van die opstanding uit die dood op grond van Christus se opstanding (Hand 4:2). Paulus sien die Christendom as die ware vervulling van die Jodendom.

24:16 Paulus is verder aan die Jode verbind deur ‘n lewe wat op God se oordeel gerig is deur altyd sy uiterste bes te doen – voortdurend met inspanning soos ’n atleet wat oefen (askêō vgl. 1 Kor 9:26-27) om sy gewete in alle opsigte skoon te hou (apróskopos onberispelik) voor God en die mense (23:1) – sodat God en die mense hom nie van iets sal kan beskuldig nie (1 Kor 4:4-5; Rom 14:10-12 wat Jes 45:23 aanhaal). Suneídêsis gewete of morele sensitiwiteit verwys na die mens se sielkundige vermoë om tussen goed en kwaad te onderskei.

24:17 Die volgende verse word aan die voriges verbind met die inleidende sin: Nadat Paulus etlike jare nie in Jerusalem was nie, het hy nou weer na Jerusalem toe gekom. Volgens Handelinge was hy laas in Jerusalem na sy eerste sendingreis met die vergadering van die apostels en ouderlinge in 48 n.C. oor die besnydenis van nie-Joodse Christene (Hand 15). Dit was 8 jaar tevore. In Grieks is verse 17-21 een sin, soos verse 10-13 ook een Griekse sin met een hoofwerkwoord is.

Die doel van sy besoek was om met die Pinkster-oesfees in Jerusalem te wees om saam met al die pelgrims sy dankoffers (prosforás) aan die Here te bring (21:26), om die Here te dank vir die oes van gelowiges en gemeentes wat hy gestig het gedurende sy sendingreise (Rom 15:16; vgl. 1 Kor 1:4). Dié gemeentes het ook gereeld kollektes opgeneem as hulle dankoffer aan die Here, wat hulle saam met Paulus en sewe verteenwoordigers van die gemeentes (20:4) na die armes in Jerusalem gestuur het (Rom 15:25-27; 1 Kor 16:1-4; 2 Kor 8:1-4; 9:10-13). Met die bring van dié gawes aan die behoeftige Joodse gemeentelede word Paulus se verbintenis met sy Joodse volk nogmaals onderstreep. 

24:18 Paulus verduidelik dat die Jode hom in die tempel gevind (gesien) het net toe hy die Joodse reinigingseremonie volgens die wet van Moses voltooi het. Dit weerlê hulle klagte dat hy die tempel ontheilig het (24:6). Daarby was daar ook geen skare wat hy byeengeroep of ’n oproer wat hy gestig het soos hulle beweer dat hy onluste onder al die Jode veroorsaak nie (24:5).

24:19 Paulus wys dat die eintlike moeilikheidmakers sommige Jode uit Asië was. As hy dan beskuldig word dat hy onluste onder al die Jode in die wêreld veroorsaak (24:5), moes hulle hom hier in Sesarea kom aankla het ‘as hulle iets teen hom sou hê (optatiewe vorm van die werkwoord wat maak dat hulle saak nie seker is nie).’ Die Romeinse reg verkies egter dat klaers self teenwoordig moet wees vir deeglike ondersoek van ’n saak. Die feit dat hulle nie hier is nie verswak die Jode se saak.

24:20 As alternatief vir die eintlik aanklaers, daag Paulus die hoëpriester en sy metgeselle uit: of laat dié wat wel hier is self vertel (met klem op die inhoud van wat hulle sê) aan watter adikêma onreg, wat voor God verkeerd is, hulle hom skuldig gevind het toe hy voor (epí kan voor of teenoor beteken) hulle in die Sanhedrin opgestaan het (hístamai word gebruik vir staan en opstaan) om sy posisie en geloof te verduidelik (vgl. 23:6,9).

 24:21 Met besliste ironie oor die spanning in die Raad tussen die Sadduseërs en die Fariseërs (23:7-8) verwys Paulus hier na die een ding wat hy voor die Raad uitgeroep het as die belydenis van sy geloof: ‘oor die opstanding van die dooies staan ek vandag voor julle tereg’ – dat hulle moes oordeel of hy reg of verkeerd is; krinō kan ook beteken: waaroor hulle hom moes veroordeel. Met die belydenis oor ’n geloofsvraag, wat die Romeine nie interesseer nie, maak hy die hele aanklag van die Joodse Raad teen hom voor ‘n Romeinse goewerneur as onvanpas en belaglik af. Daarmee sluit Paulus sy rede af. Maar vir Paulus, wat die opgestane Here Jesus persoonlik gesien, gehoor en met Hom gepraat het, was dié belydenis die kern van sy geloof. 

24:22 Daarop het Feliks die hofsitting vir hulle verdaag met die belofte dat hy ’n beslissing oor hulle saak sal maak na ’n deeglike ondersoek (diaginōskō) wanneer kommandant Lisias na Sesarea toe afkom van Jerusalem af. Lukas voeg by dat Feliks ’n deeglike kennis oor die Weg gehad het, uit die 6 jaar wat hy al in Palestina was en moontlik ook deur sy Joodse vrou (24:24). Hoewel Feliks van Paulus se onskuld oortuig was soos uit vers 23 blyk, stel hy die saak uit, waarskynlik om twee redes wat uit verse 26-27 blyk.

24:23 Die kaptein (owerste oor 100) wat vir Paulus na Sesarea toe vergesel het met die 70 ruiters, kry die opdrag dat  Paulus in bewaring gehou word met ’n mate van vryheid sonder verhindering van enige van sy eie mense (sy geloofsgenote) om hom deurlopend te versorg. Onder sy eie mense sou seker Filippus en sy vier dogters, die dissipels in Sesarea en Lukas getel kon word (vgl. 21:8-9,12,16).

Skrywer:  Prof Francois Malan