Marguerite van Niekerk vra:

Waarom laat Jesus toe dat daar so baie lyding in die wêreld is, byvoorbeeld die lyding van die Jode in die Tweede Wêreldoorlog, elke dag vandag waar duisende baie ly onder misdaad en korrupsie.

Antwoord van Prof Jan van der Watt

Marguerite van Niekerk vra waarom Jesus toelaat dat daar so baie lyding in die wêreld is byvoorbeeld die lyding van die Jode in die Tweede Wêreldoorlog, elke dag vandag waar duisende baie ly onder misdaad en korrupsie.

Die vraag waarom God lyding in die wêreld toelaat is ʼn vraag wat gelowiges van die vroegste tye af besig gehou het.

•          Daar is gedeeltes in die Bybel, veral die OT, waar die indruk gewek word dat ʼn mens self lyding oor jouself bring deurdat jy nie regverdig genoeg is of sterk genoeg glo nie. Dele word dan aangehaal soos “God sal die regverdige seën en die onregverdige straf” (Psalm 5:13; 11:5-7; Spreuke 10:6, 16, ens.). Dus: as jy regverdig is, sal God jou seën en sal dit met jou goed gaan. Vandag nog predik sommige die idee – dit word “welvaartsteologie” genoem. Jy (die mens) is eintlik in beheer van sake – jou geloof, jou opregtheid sal God manipuleer om vir jou goed te wees. God reageer op jou en aap jou na. As goed reg loop, is dit omdat jy reg is. As dit verkeerd loop is dit jou skuld.
•          Van die boeke in die OT stel ʼn eensydige verstaan van bogenoemde idee reg. Die boek Job probeer die vraag antwoord oor waarom dit met mense sleg gaan. Die boek Job verwerp die idee dat dit altyd die mens se skuld is. Daar kan ook ander redes voor wees. En die redes kan ʼn mens nie altyd verstaan nie. Die verhaal gaan oor Job wat regverdig is en met wie dit goed gaan. Die duiwel probeer voorgee dat Job net regverdig is omdat hy so iets uit God kan kry. As hy dit nie meer kry nie, sal hy God ook los. God dink nie so nie en laat Satan toe om alles van Job weg te neem. Job begin toe ernstig, saam met sy vriende, worstel met die vraag waarom hy so ly. Van een ding is hy seker: dit is nie omdat hy so sleg is nie. Daar moet ʼn ander rede wees en hy daag God uit om te sê waarom Hy die lyding toelaat. God verskyn dan ook aan Job, maar gee hom nie ʼn direkte antwoord nie – Hy wys vir Job die skepping en alles wat in die skepping is. So besef Job die grootheid en andersheid van God. Ons kan nie God altyd verstaan nie, want Hy is net groter as wat ons is. God is op die minste God en ons is op die meeste mense. Lees gerus Job 42:1-6 waar Job erken dat daar nie antwoorde op alles is nie. Daar is net een groot antwoord: God weet en Hy is regverdig. Glo maar net in Hom; Hy weet die beste. (Interessant genoeg het Job nooit besef dat hy eintlik vir die eer van God ly nie. Die duiwel het God mos uitgedaag en God het al sy eer op Job se skouers gesit. As Job in sy lyding sou faal, sou God verkeerd bewys word. En dit kan tog nie. So, sonder dat Job dit besef was daar baie sin in sy leiding). Die antwoord wat Job dus op die lyding gee is dat mense nie te veel vrae moet vra  nie, want hulle sal nie al die antwoorde kry nie. Net God weet.
•          Dan is daar Openbaring (en 1 Petrus) wat vir ons vertel hoe die gelowiges swaar kry en ly. Hulle word vervolg en selfs doodgemaak. Openbaring vertel ons dan van Satan en sy trawante – die twee vreeslike diere – wat oorlog maak teen God (Openbaring 12-13). Hulle wil alles wat aan God behoort, afbreek en seermaak. Al is gelowiges dus vroom en regverdig, ons leef in ʼn gebroke wêreld waar die duiwel ons wil seermaak, byna soos ʼn vyand in ʼn oorlog. As verkeerde dinge dus met ons gebeur is dit nie noodwendig ons skuld nie. Dit kan die gevolge van die sondige wêreld wees waarin ons bly.
•          Nou verwant aan die vorige is 1 Petrus se siening dat ons soms ly om so te wys dat ons aan God getrou sal bly. Dit is byna soos “geestelike oefening”. As ons volhard midde in die lyding, word ons nie alleen self ook geestelik opgebou nie, maar word ons volharding ook sommer die bewys vir ander dat ons in God glo (1 Petrus 4:12-19). Dit wys ook dat ons soos Christus is, want Hy het ook (onskuldig) gely (1 Petrus 3:17-18).
•          Die Bybel sê vir ons dat daar ook nog ʼn ander rede kan wees – dit is die sonde in ons. Mense kan boos wees van binne, selfs al wil hulle nie (lees hoe Paulus dit byvoorbeeld ervaar in Romeine 7:21-24). Ons as mense is geneig tot sonde en ons moet dus die gevolge van ons sonde dra. As ek byvoorbeeld teen 250km per uur op ʼn boom afjaag kan ek nie vir God kwalik neem as daar iets gebeur nie.

Die teenwoordigheid van lyding word dus op verskillende maniere in die Bybel bespreek. Ons sal nie altyd kan verstaan waarom die dinge gebeur of waarom God dit toelaat nie. Ons moet maar net vertrou in die grootheid, regverdigheid en alwetenheid van God. Oor God se beheer, is dit soos ʼn oorlog – God het die oorlog klaar gewen, maar daar is nog klein skermutselinge wat van die kant van die duiwel kom wat niks aan die uitslag van die oorlog kan verander nie. Binnekort gaan God die vyand finaal straf, maar tot dan probeer die duiwel nog ʼn laaste paar stuiptrekkings.  

Outeur: Prof Jan van der Watt

Skeppingsverhale

Louis Fourie vra die volgende vraag:

‘n Vriend van een van my seuns studeer vir pastoor in die AGS. Hy sê dat aan hulle vertel is – ek weet nie of dit in ‘n handboek voorkom of nie – dat daar ook ‘n Babiloniese skeppingsverhaal bestaan het wat nog voor Genesis geskryf is, wat ook vertel van ‘n Skepper wat alles in sewe dae geskep het. Nou het ek al vantevore verneem dat die sogenaamde Mosaïese boeke in Babilon neergeskryf is tydens die ballingskap. Volgens wat ek hierbo na verwys, lyk dit of die Israeliete die Babiloniese verhaal oorgeneem het. Wat is die geval?

Antwoord:

Ja, die verwysing is korrek. Daar bestaan skeppingsverhale wat uit Babilon kom en gebaseer is op mites van ʼn stryd tussen die gode wat tot die wêreld gelei het soos ons dit ken. Maar daar is ʼn baie groot verskil tussen die Bybelse skeppingsvoorstellings en Babiloniese mites, waarvan die belangrikste is dat die Bybel slegs van een God weet, dat Hy die Skepper is en dat Hy skep deur te spreek. Daar is nie ooreenkomste tussen die twee tipes verhale nie.

Sommige Bybelwetenskaplikes beweer dat die Pentateug (eerste vyf boeke, wat vir Jode ook die meeste gesag dra) tydens die ballingskap finaal op skrif gestel is. Hulle ontken nie dat die verhale en wette vir eeue reeds gefunksioneer het nie, mondeling sowel as skriftelik om normatief vir gelowiges van die Verenigde Ryk en ook later vir die Suidelike Ryk (en tot mindere mate vir die Noordelike Ryk) te wees. Die verhale is weer ʼn keer oorvertel en geherinterpreteer met die oog op die enorme uitdagings wat die ballingskap aan Jode gestel het, wanneer hulle hul tempel, koning en land verloor. Die verhale is egter baie ouer en dateer uit die periode voor en tydens die lewe van Moses.

Het omliggende volke se verhale ʼn invloed op die Ou Testament uitgeoefen? Die antwoord is nie klinkklaar nie omdat sodanige ooreenkomste nie uitgewys kan word nie. Die meeste wat ons kan sê, is dat Israel die wêreld met hulle buurvolke gedeel het en alhoewel daar nie so iets soos globalisme was nie, het idees tog moontlik oor grense beweeg en mekaar beïnvloed.

Hoop dit werp lig op jou navraag!

HERKOMS VAN DIE HEMEL AS NADOODSE BESTEMMING VAN GELOWIGES

Die hemel bly nog ‘n gewilde manier om na gelowiges se nadoodse bestemming te verwys. Die vraag is waar hierdie uitdrukking vandaan kom. Dit hang saam met die antieke wêreldbeeld wat God se woonplek as bo die aarde, agter die uitspansel, voorgestel het. Na hulle dood gaan woon gelowiges dan saam met God in sy woonplek. Vandag sal ons egter “hemel” anders moet verstaan.

Die hemel bly ‘n gewilde manier om die nadoodse bestemming van gelowiges mee te beskryf. Maar waar kom dit vandaan dat ons sê ons gaan “hemel” toe?

Eers iets ter inleiding. Mens bespeur nogal deesdae ‘n terughoudendheid by teoloë om oor die hemel te skryf. Die saak lê natuurlik anders by die populêre leesmark. Hier verskyn daar kort-kort iets oor die hemel. Maar baie hiervan is wilde spekulasie wat selfs misleidend kan wees.

Vanwaar hierdie terughoudendheid by teoloë? Moontlike redes:

• Ons het geen eerstehandse ervaring van die hemel nie. Dis nie deel van ons alledaagse ervaring nie. Uitsprake daaroor is dus baie spekulatief. En die Bybel gee geen inligting oor die hemel by mense wat uit die dood opgewek is nie (byvoorbeeld Lasarus).
• Te veel klem op die hemel lei tot ‘n ongesonde hemelverlange. Die Bybel plaas die klem eerder op gelowiges se taak op aarde. Die hemel kan ons rustig in God se hande laat vir wanneer ons daar kom.
• Tradisionele gedagtes oor die hemel is te egoïsties. Dis te veel ingestel op my en my geliefdes se behoeftes en voortbestaan (byvoorbeeld: “die familiekring sal daarbo weer voltooi wees”). Die Bybel gee ‘n veel omvattender perspektief op ons uiteindelike toekoms.
• Die voorstellings oor die hemel in die Bybel is verweef met die antieke wêreldbeeld. Ons wêreldbeeld het egter verander. “Hemel” is dus vir baie nie meer ‘n realistiese manier om na die hiernamaals te verwys nie.

Dus, die teologie is minder spekulatief. Dit konsentreer eerder op die dinge waaroor die Bybel wel baie praat, naamlik wat Christenskap vir die hiernoumaals beteken, en nie vir die hiernamaals nie.

Waar kom die gedagte vandaan dat ons hemel toe gaan na ons dood?

Die antieke wêreldbeeld help hier. Die wêreld is soos ‘n drieverdiepinggebou gesien.

1. Die grondvloer is die plat aarde.

2. Die kelderverdieping (onder die aarde) is die doderyk (sheol).

3. Die eerste verdieping is die hemel. Laasgenoemde is ‘n blou koepel wat oor die plat aarde gespan is. Dit het sluise, waaruit die reën val. En die son, maan, sterre en wolke beweeg hier op hulle baan.

Onsigbaar agter die koepel is die woonplek van God – die hemel. Hier is sy troon; hier woon Hy met sy hemelinge (gerubs, serafs, engele) wat hom dien, baie soos ‘n oud-Oosterse koninklike paleis. Vanuit die hemel regeer God die hemel en die aarde. Dit is die koninkryk van die hemel/God. Die hemel self is in die Joodse voorstellings dikwels in verskillende vlakke ingedeel. Sewe was ‘n gewilde getal. Paulus weer maak in 2 Korintiërs 12 melding van ‘n man (waarskynlik hyself) wat tot in die derde hemel weggeruk is.

Wat leer ons uit hierdie antieke wêreldbeeld? Twee dinge:

1.            In die Ou Testament kry ons die voorstelling dat gelowiges na hulle dood na sheol gaan (onder die aarde), maar gaandeweg het daar ‘n verskuiwing ingetree. In die Nuwe Testament kry mens die gedagte dat gelowiges hemel toe gaan, byvoorbeeld:

•          Ons is burgers van die hemel (Filippense 3:20);
•          Christus sê vir die moordenaar aan die kruis: Vandag sal jy saam met my in die paradys (wisselterm vir hemel) wees;
•          Johannes 14:2: Christus sê aan sy dissipels: In my Vader se huis is daar baie wonings, Ek sal julle kom haal en julle sal saam met my wees;
•          2 Korintiërs 5:1: As ons aardse tentwoning afgebreek word, het ons ‘n vaste gebou in die hemel; en
•          Openbaring 7: Die gestorwe martelare is in die hemel voor die troon van die Lam.

2.         Vandag het baie mense ‘n probleem met die begrip hemel, want ons deel nie meer die antieke wêreldbeeld nie. Dus, die hemel as fisiese woonplek van God (en as ons toekomstige woning) is problematies. Ons weet van die ontsagwekkende grootte van die kosmos. Die hemel as God se woonplek is kennelik nie bo die wolke, of selfs bo die aarde se atmosfeer, of op pad maan toe, of waar ook al nie. Jurie Gargarin, die Russiese ruimtevaarder, was dus destyds reg toe hy gesê het: “Ek het God nêrens gesien nie.” Hy sou ook nie. Daardeur het hy eintlik net sy onkunde en ongeloof geopenbaar.

Die punt is: Ons moet ons siening van “hemel” aanpas. Ons moet eerder sê: Die hemel is ‘n alternatiewe bestaanswyse. Dit mag ook tyd en ruimte beslaan, maar dan nie soos ons tyd en ruimte vandag verstaan nie. Dis ook nie ver weg, agter die verste sonnestelsels nie, maar ‘n ander dimensie van bestaan. Dis hier by ons, maar net aan die “ander kant” (Duits: jenseits) van wat ons kan waarneem, buite bereik van ons huidige waarnemingsvermoë.

JESUS SE GEBOORTEDATUM

Kersfees veronderstel dat Jesus op 25 Desember van die jaar een gebore is. Die feite is egter dat ons nie weet presies wanneer Jesus gebore is nie. Die artikel beredeneer die gegewens rondom die geboortejaar en -maand van Jesus. 

Elke jaar op 25 Desember herdenk ons die geboorte van Jesus. Hieruit volg logies dat Jesus, volgens ons Christelike jaartelling, op 25 Desember van die jaar een gebore is. Reg? Verkeerd!

Ons bekyk eers Jesus se geboortejaar. Die Matteus-evangelie (2:1) berig dat Jesus tydens die regering van koning Herodes gebore is. Herodes die Grote is hier ter sprake. Uit buite-Bybelse bronne weet ons dat sy regeertyd van 37-4 vC gestrek het. Jesus is dus minstens voor die dood van Herodes in 4 vC gebore. Maar hoe lank voor 4 vC? Matteus 2:16 help ‘n bietjie. Volgens dié teks het Herodes die Grote opdrag gegee dat alle seuntjies onder die ouderdom van twee jaar doodgemaak word. So wou hy seker maak dat Jesus ook gedood word. Ten tye van die opdrag kon Jesus dus nog nie twee jaar oud gewees het nie. Dat hierdie gruweldaad nie te lank voor Herodes se eie dood plaasgevind het nie, word deur die verdere verloop van gebeure aangedui.

Jesus het die dood vrygespring toe sy ouers met hom na Egipte gevlug het. Hulle het eers teruggekeer toe Herodes oorlede is en sy seun, Argelaos, hom opgevolg het (Matteus 2:22). Argelaos het van 4 vC tot 6 nC geregeer. Hoe lank Jesus en sy ouers in Egipte was, weet ons nie, maar die indruk word gewek dat Jesus nog klein was by hulle terugkeer. Ons kan dus sê dat Jesus nie te lank voor 4 vC gebore is nie, waarskynlik tussen 7-4 vC.

Die Lukas-evangelie het ook inligting oor die geboortejaar van Jesus. Oënskynlik is sy inligting baie presies. Lukas 2:2 sê dat Jesus gebore is tydens die volkstelling toe Sirenius goewerneur was in die provinsie Sirië. Die probleem is egter dat ons uit buite-Bybelse bronne van geen volkstelling in die tyd van Herodes weet nie. Volgens die Joodse geskiedskrywer, Josefus, het die volkstelling onder Sirenius eers in 6-7 ná Christus plaasgevind. Dit maak Jesus se geboortejaar van tien tot veertien jaar later as wat ons uit Matteus kan aflei.

Dit is dus uiters moeilik om die gegewens van Matteus en Lukas met mekaar te versoen. Vermoedelik het daar wel ‘n sensus in Herodes se tyd plaasgevind. En in later tye is hierdie sensus toe met die meer bekende een onder Sirenius verwar. Dit bly dus nog die beste om die geboortejaar van Jesus tydens die laaste deel van Herodes se regeertyd te plaas, in 7-4 vC.

Maar hoe kom mens by ‘n vóór-Christus-datum vir Jesus se geboortejaar uit? Is Hy dan nie in die jaar een gebore nie? Hierdie toedrag van sake moet op die rekening van Dionisius Eksiguus geplaas word. Hy was ‘n monnik van Rome, afkomstig uit die provinsie Skitië. In 526 nC het hy die opdrag ontvang om eenvormigheid te bring in die verskillende kalenders waarmee destyds na kerklike feesdae verwys is. Dit het op ‘n nuwe kalender uitgeloop, beginnende by Christus se geboortejaar as die jaar een. Dionisius het Jesus se konsepsie bereken as die 25e Maart van die jaar 754 sedert die stigting van Rome. Dit is toe geneem as die jaar een van die Christelike era. Eeue later is egter ontdek dat Dionisius ‘n paar berekeningsfoute gemaak het en die geboortejaar van Jesus met ongeveer vier tot sewe jaar oorskry het. Niemand het egter daarvoor kans gesien om die kalender aan te pas nie. Dus, hoe onlogies ook al, bly ons by Jesus se geboortejaar as 4-7 vC.

Maar waar kom ons aan die geboortemaand van Jesus as 25 Desember? Die beste verklaring is die een wat 25 Desember neem as die ver-Christeliking van die ou heidense fees van sol invictus (die onoorwinlike son). In die noordelike halfrond is 25 Desember ongeveer die tyd van die son se verste suidelike draaipunt. En dit het altyd met groot feesvieringe gepaardgegaan. Algaande het die Christene hierdie fees vir Jesus, die eintlike onoorwinlike Son van geregtigheid, toegeëien. Vandaar dat ons nog steeds die geboorte van Jesus elke jaar op 25 Desember herdenk. Maar in watter maand Jesus werklik gebore is, weet ons nie. Dit was waarskynlik êrens gedurende die warmer maande van die noordelike halfrond, veral as ons Lukas se gegewens rondom die herders in die oop veld in gedagte hou. So ‘n situasie pas eerder in die warmer maande as in die koue Desember.

Ons weet dus nie presies wanneer Jesus gebore is nie. Maar dit maak nie regtig saak nie. Solank ons net glo dat die ware Lig wat elke mens verlig, na die wêreld gekom het. Hierdie Lig skyn in die duisternis, en die duisternis kan dit nie uitdoof nie (Johannes 1).