Die Evangelie volgens Lukas: Die optrede van Johannes die Doper (Lukas 3:1-20) – Francois Malan

Lukas verkort Markus 1:2-8 se berig en brei die gedeelte uit met sy eie materiaal in Luk 3:13,10-14. Die gedeelte in Lukas 3:15-22 kom tot ’n mate ooreen met Matteus 3:1-14.

3:1 Plasing in die wêreldgeskiedenis.

Keiser Augustus sterf op 19 Augustus 14 n.C. Hy is in Luk 2:1 met die geboorte van Jesus genoem. Hy word opgevolg deur sy erfgenaam, die 52 jarige Tiberius wat nog minder luuks as Augustus geleef het. ’n Streng en bekwame regeerder wat die hele ryk ontwikkel het, maar deur baie Romeine gehaat is, en wat die Jode verplig het om militêre diens ook op hulle Sabbat te verrig.  Hy was nog aan bewind met die sterwe en opstanding van Jesus.

Herodes die Grote wat in Matteus 2 genoem word tydens die geboorte van Jesus, is deur Augustus as koning oor die hele Palestina aangestel. Herodes is in 4 v.C., ná die geboorte van Jesus, dood (Mat 2:19). Na Herodes se dood is sy ryk in vier dele verdeel. Sy seun  Argelaos word regeerder oor Judea en Samaria (vgl. Mat 2:22), maar word in 6 n.C. afgesit en met prokurators, wat die keiser verteenwoordig, vervang. Tydens Tiberius se vyftiende jaar was Pilatus die prokurator van Judea. Herodes se ander seun, Herodes Antipas, word regeerder (tetrarg – regeerder oor ’n kwart) oor die tweede kwart van sy pa se ryk, oor Galilea en Perea. Nog ’n ander seun van Herodes, Filippus, word tetrarg oor Iturea en Tragonitis in die noorde, waar Betsaida (Luk 9:18) Sesarea-Filippi geleë is (Mat 16:13; Mark 8:27). Lisanias was tetrarg van Abilene aan die Hermonberg.

Die 15e regeringsjaar van Tiberius is 28/29 n.C. Hy het kort tevore deels afgetree op die eiland Capri, en Sejanus as regent aangestel, vir wie hy in 31 n.C. afgedank het. Dit was die begin van die agteruitgang van die Romeinse ryk en die begin van die uitbreiding van die koninkryk van God met die dood en opstanding van Christus, die gesalfde Koning in ongeveer 33 n.C. ( vgl. Luk 4:18 vir sy salwing met die Heilige Gees; 11:20 vir die koms van die Koninkryk; Hand 1:3).

Vir Teofilus (Luk 1:3; Hand 1:) en vir al sy lesers, plaas Lukas die geskiedenis van die heil wat Christus vir die wêreld bring op ’n bepaalde tydstip in die wêreldgeskiedenis, binne die raamwerk van bepaalde politiese en hiërargiese magte. Paulus sê dit was toe die tyd daarvoor vervul is het God sy Seun uitgestuur (Galasiërs 4:4).

3:2 Plasing in die Joodse godsdienstige hiërargie.

In die tyd van die hoëpriester Anna en Kajafas – na die enkelvoud ‘hoëpriester’ volg twee name!  Annas (die bronteks lees Hannas) is in 6 n.C. deur die pokurator Quirinius as hoëpriester aangestel, en in 15 n.C. deur die prokurator Valerius Gratus ontslaan. Hy het egter die mag agter die bedryf van die tempel gebly (vgl. Joh 18:13 vir Jesus se verhoor voor Annas; daar was gesê dat die stalletjes op die tempelplein, wat Jesus omgegooi het, aan Annas behoort het, vgl. Mark 11:15). Sy seun Eleasar is toe deur die regering aangestel en in 18-36 n.C. Annas se skoonseun Kajafas. Omdat Annas ’n groot sê in sy skoonseun se priesterskap gehad het, word hulle hier onder een prieterskap genoem. Ook die godsdienstige lewe van die Jode was in chaos deurdat die Romeinse regering hoëprieters aangestel en afgedank het na mate hulle Rome goedgesind was of gekritiseer het, of weens korrupsie (die stalletjies op die tempelterrein met hulle opgeblaasde pryse, wat Jesus omgegooi het, Mark 11:15, is die stalletjies van Annas genoem).

In hierdie verwarrende tyd in die Romeinse regering en in die Joodse tempelbestuur het daar ’n woord van die Here tot Johannes gekom in die woestyn waar hy gebly het (1:80). Dit was ’n opdrag om met sy prediking te begin. Die inhoud daarvan is ook aan hom gegee (soos in Jer 1:2). Daarmee word Johannes met die profete-tradisie verbind  (vgl. ook Luk 7:26). Die Here praat deur Johannes. Dit is ’n boodskap van velossing wat vir die hele wêreld bedoel is.Daarom word dit in die konteks van die wêreldregering en van die Joodse godsdienstige heersers gestel. Verse 3:2-3, die verband met die wêreldgeskiedenis, kom slegs in Lukas voor).

3:3 Johannes beweeg op en af in die omgewing van die Jordaanvallei (Matteus 3:1,5 praat net van die omgewing van Jerigo. Mark 1:4: in die woestyn; Joh 1:28 verwys na ’n Betanië oorkant die Jordaan). Johannes kon die mense, wat op sy prediking gereageer het, in die Jordaanrivier doop. Hy het die Jodeopgeroep  tot bekering (metanoia verwys na ’n totale verandering van jou denke en gesindheid). Hulle bekering deur die Here word bevestig deur die doop as teken van die Here se vergifnis van hulle sonde, wat deur Christus se offer aan die kruis moontlik word.

Die Jode het proseliete gedoop as ’n afwassing van  an die Here hulle heidendom voordat hulle in die verbond met die Here opgeneem kon word en die besnydenis as die teken van die verbond kon ontvang. Maar hier word Jode wat besny is, en gereken het dat hulle deel is van die verbondsvolk, deur Johannes, soos die profete van ouds, opgeroep om hulle te bekeer van hulle sondige lewens tot opregte lewens in diens van ander (Luk 3:10-14), en hulle laat doop as teken en seël daarvan. Dit word gedoen ter voorbereiding vir die die koms van die koninkryk/koningheerskappy van God oor hulle lewens (Luk 3:16; 1:77).

3:4 Soos Markus 1:3, haal Lukas aan uit Jesaja 40:3-5. Jesaja kondig die verlossing aan wat die Here vir die Joods ballinge in Babel gaan bewerk. Die belofte word hier andermaal vervul met die aankondiging van die Christus se koms. Johannes is soos die stem wat in Jesaja 40:3 uitroep om ’n pad in die woestyn te berei. Johannes is ’n stem in die woestyn waar hy gewoon het (Luk 1:80), as beeld van die dorre lewe van Israel. As die Heilige Gees se stem maak hy met sy boeteprediking die pad gereed vir die Here se koms. Die paaie wat vir die Here gereedgemaak moet word, is om mense die ongekende pad te laat aanvaar, wat Christus kom loop om ons te verlos. Dit vereis ’n omkering van ons denke oor God en ons gesindheid teenoor ander mense; nie op jouself vertrou nie, maar op die Here en sy genadige verlossing.

3:5 Jesaja 40:4 sê klowe moet opgevul (plêroõ volgemaak) word, berge en heuwels moet plagemaak word (tapeinõ, verneder word), skronkelpaaie (skolios, ook beginselloos) moet reguit gemaak word, en rowwe plekke (tracheia) moet tot gelyk paaie gemaak word. Lukas haal dit aan as beeld van Johannes se werk. So koet hy die weg berei vir die Here en sy heerskappy wat aan kom is. Dit sluit aan by Maria se loflied wat die Here loof dat God, haar Verloser, die geringes kom verhoog (klowe opvul) , hoogmoedige magtiges van hulle trone afruk (berge platmaak, verneder). Bekering word vereis, om hulle hoogmoed en selftevredenheid te laat vaar, en die Here se pad te volg met nederige berou, belydenid en wag op die Here. Baie valse verwagtinge oor die Messias moet verander, dat Hy hulle bv. polities sal verlos uit die Romeinse onderdrukking en vir hulle ’n lewe van voorspoed bring. Die Jode het egter geen besef van hulle eie sondigheid en behoefte aan verlossing daarvan nie.

3:6 Die vers sluit aan by Jesaja 40:5 en verbind die verlossing, wat die ganse mensdom (letterilik: alles vlees) sal sien,  aan die Here se woord aan Jesaja: ‘alle vlees sal die heerlikheid van die Here sien.’ Die ganse mensheid sal die heilshandelnge van die Here sien. Simeon het gepraat van ‘U verlossing wat U ten aanskoue van al die volke berei het’ (2:31).Johannes moet al die voke voorberei vir die koms van die universele Verlosser. Hy kom om dié wat daarvoor voorberei is, te verlos, maar om sy teenstanders te oordeel (3:7-8). Vir Lukas is die woord in Jesaja ’n voorspelling van die wêreldsending van die kerk, wat hy in Handelinge verder uitwerk.