Die Evangelie volgens Lukas: Die derde deel van Jesus se tog na Jerusalem (Luk 17:11-19:27) – Francois Malan

Vir die derde keer sê Lukas dat Jesus op pad is na Jerusalem, (9:51; 13:22; 17:11). Hy gaan daarheen om te sterf vir die sonde van die wêreld (vgl. die gesprek oor sy uittog wat Hy in Jerusalem tot vervulling sou bring, in 9:31). Maar Hy moet nog sy volgelinge toerus vir hulle lewe as kinders van God. In hierdie gedeelte is die grootste deel gegewens wat slegs in Lukas opgeteken is. 

 Genesing van 10 melaatse mans (Luk 17:11-19)

 Lukas plaas Jesus se genesing van die 10 melaatse mans hier, na sy antwoord op die dissipels se versoek om meer geloof (17:5-10).  Slawe moet hulle werk doen sonder om dank te verwag, maar moet dankbaar wees vir wat aan hulle gedoen word, soos die melaatse Samaritaan in 17:16. Dit was net die melaatse Samaritaan wat die geloofstoets van die klein mosterdsaadjie (17:6) in die groot krag van God verstaan het. So ook die barmhartige Samaritaan van 10:33, en die melaatse Siriër van 4:27 (vgl.ook die opwekking van die seun van die weduwee van Sarfat in Luk 4:26;

1 Kon 17:2; en die seun van die weduwee van Nain in Luk 7:15).  

 17:11  Die plekaanduiding dat Jesus op pad is na Jerusalem deur die grensgebied tussen Samaria en Galilea, is ’n probleem. In 9:56 het Jesus al die Samaritaanse dorpie verlaat; in 10:38 is Hy in Betanië net buite Jerusalem, waar Martha en Maria bly; in 18:34 is Hy in Jerigo; en hier is Hy weer in die noorde op die grens van Samaria en Galilea. Lukas probeer nie die geskiedenis van Jesus kronologies weergee nie, maar beskryf die verskillende optredes en woorde van Jesus soos sake met mekaar verband hou en mekaar verklaar; nie in kronologiese volgorde nie, maar in logiese volgorde (vgl. Luk 1:3). Samaria word hier eerste genoem omdat dit eintlik gaan oor die melaatse Samaritaan. Dit is ook Lukas se derde berig oor die Samaritane (vgl. 9:5; 10:30). Maar die hele toer lei alles na Jerusalem waar Hy vir ons moet gaan sterf as die doel van sy lewe.

 17:12 Terwyl Jesus ’n sekere dorpie binnegaan, kom tien melaatse mans hom tegemoet. In Jerusalem en die ander tien ommuurde stede van Israel was melaatses nie toegelaat nie, maar in die ander dorpies wat nie ommuur is nie kon die onreines aan die buitewyke, afgesonder van ander mense bly, sonder aanraking wat ander kan verontreinig (vgl. Lev 13:45-46; Luk 5:12). In hulle gesamentlike ellende val die onmin tussen Jode en Samaritane weg en bly hulle saam in afsondering. Melaatsheid is beskou as die Here se straf op sonde (vgl. Deutr 28:15,27), veral op die sonde van kwaadpratery en hoogmoed, soos Miriam vir sewe dae melaats geword het weens haar opstand teen die Here. Dit was  omdat Hy net haar kleinboet Moses uitgekies het om deur hom met die volk te praat (Num 12:1-15; Deutr 24:8-9). So het koning Ussia van Juda lewenslank melaats geword toe hy aanmatigend teenoor die Here sy God opgetree het (2 Kron 26:16-21).

 17:13 In plaas daarvan dat die tien melaatses hulle waarskuwing van ‘Onrein Onrein’ uitroep, soos die wet vereis (Lev 13:45), vra hulle luid (letterlik: hulle verhef hulle stemme): ‘Jesus, Meester, wees ons barmhartig (eleêson).’ Die Here het Hom 1300 jaar tevore reeds aan Moses geopenbaar as die barmhartige God (Eks 34:6). Die ryk man, wat ’n beeld van die Fariseërs se gierige onbarmhartigheid is, het egter tevergeefs in die doderyk om Abraham se barmhartigheid gepleit (Luk 16:24).

 17:14 Jesus sien hulle raak, soos Hy vir Saggeus in die vyeboom gesien het (Luk 19:5) en vir Petrus gekyk het toe Petrus hom verloën het (Luk 22:61). Petrus en Johannes kyk stip na die verlamde man voor die tempel (Hand 3:4). Lukas beskryf die betekenisvolle kyke wat die lyding van die naaste raaksien en daarop handel. Jesus beveel die melaatses om hulleself aan hulle onderskeie priesters te gaan wys vir ondersoek, soos deur die wet vereis word. Dit behels die bring van offers, ’n rein verklaring deur die priester, en heropname in die gemeente en die samelewing (Lev 14:1-32).  Die Jode moes na Jerusalem se tempel toe, waar Samaritane nie toegelaat word nie, en hy sou waarskynlik na sy Samaritaanse priester gaan. Anders as in Lukas 5:13 raak Jesus nie die tien manne aan nie, en spreek nie ’n ‘word rein’ woord uit nie, maar beproef hulle geloof om na die priesters toe te gaan terwyl hulle nog melaats is. Op pad daarheen is hulle eers gereinig. So is die melaatse Naäman se geloof ook beproef toe Elisa hom gestuur het om hom sewe maal in die Jordaan te gaan was (2 Kon 5:10-14).

 17:15 Toe een van die tien sien dat hy genees is, het hy terstond omgedraai en  met ’n luide stem God begin loof. Hy het sy genesing dadelik as die werk van God deur Jesus gesien, en dié geloof in lofprysing uitbasuin. Sy wondergenesing bewys vir hom dat hy deur God begenadig is. Waar hy sy siekte as God se straf beskou het, sien hy sy genesing as God se genade aan hom. 

 17:16 Met sy lof aan God verbind hy sy dank aan Jesus deur nederig met sy gesig op die grond voor Jesus as sy koning se voete neer te val terwyl hy Hom dank. Met klem word gesê: En Hy was ’n Samaritaan! Langs die barmhartige Samaritaan vir wie Jesus prys (Luk 10:30-37) staan die gelowige en dankbare Samaritaan vir wie Jesus voorhou as voorbeeld vir die Jode en daarmee vir alle volke, en dit ten spyte van die Samaritaanse dorpie wat Hom nie wou verwelkom nie (9:53).

 17:17-18 Jesus vra drie retoriese vrae: ‘Is daar dan nie tien gereinig nie?’ – Hy weet daar was tien. ‘Waar is die ander nege?’  – ook dit weet Hy, dat hulle net aan hulleself dink, en dat hulle hulle haas om deur die priester rein verklaar te word. Hulle het slegs in sy genesingskrag geglo en nie in Hom of in God nie. ‘Was daar niemand onder hulle te vinde wat omgedraai het om God te loof behalwe hierdie vreemdeling nie?’ (allogenês vreemdeling, wat aan ’n ander sosio-politiese groep behoort sonder verwantskap, die woord word slegs hier in die NT gebruik, 46x in die Septuaginta).

 us huil oor sy volksgenote wat hulle ondankbaarheid teenoor God so duidelik wys. Die Jode het hulle heil as ’n reg beskou en dat hulle ’n aanspraak op die Messias het. Maar hulle eksklusiewe aanspraak het Jesus reeds in Luk 4:25-27 die nek ingeslaan met die twee voorbeelde van twee nie-Jode, die weduwee van Sarfat in Elia se tyd en die melaatse Siriër Naäman in Elisa se tyd, wat deur God uitgekies is om hulle te versorg. Hierdie Samaritaan beskou sy genesing as genade en word daardeur ’n mens wat vir God loof en aan sy Helper sy dank bewys. So word hierdie gebeure ’n blik op die Jode se verwerping wat vir Jesus in Jerusalem wag. Die vreemdeling het, deur terug te kom om Jesus te bedank, God verheerlik. Die nege het Jesus maar net gebruik. Vir Lukas en sy lesers, wat Christene uit die heidendom was, moes die berig iets besonders beteken het; dat God inderdaad nie-Jode wat na Jesus toe kom, red.

 17:19 Vir die geneesde dankbare Samaritaan laat Jesus opstaan en weggaan met ’n wonderlike toesegging: ‘Jou geloof het jou gered’ (sōzō  van siekte genees en/of red – om iemand goddelike verlossing te laat beleef; die perfektum vorm van die woord beteken dat hy dit ontvang het en as verloste gaan lewe). Die Messias is daar, maar sy volk ignoreer Hom asof Hy maar net sy plig gedoen het. Jesus verseker egter die Samaritaan wat na Hom toe gekom het, dat hy gered is. So stel Jesus vas dat sy gemeente alleen op grond van geloof in Hom ontstaan, en as gemeente van geloof nie aan die beperkende grens van die Jodendom gebind is nie (vgl. Matt 8:10-12). Die genadewoord aan die gelowige Samaritaan is tegelyk ’n oproep tot bekering aan Israel.