Die Groot Geloofswoordeboek: Kerk

Die Groot Geloofswoordeboek: Kerk

Kerk

(*Eienskappe van die kerk, *Kenmerke van die ware kerk)

• Denominasie Lidmaat Gemeente Selgemeente Gemeentestruktuur Bedienings Die basisstruktuur van die gemeente

• Denominasie

Omdat daar nie net een kerk is nie, maar die Christendom in talle organisasies verdeel is, word hierdie eenhede apart aangedui. Ons praat van denominasies of van kerke in die sin van afsonderlike kerkorganisasies. Binne hierdie organisasies is daar dan kleiner plaaslike eenhede. Dit word soms gemeentes genoem, maar daar is groepe wat dit ook weer (plaaslike) kerke noem.

Intussen word die woord “kerk” ook nog vir die kerkgebou ge­bruik, en selfs vir die erediens (“Ons gaan kerk toe”), of die kerk as instansie of organisasie (“Die kerk het besluit”).

In die meeste gevalle het die Charismatiese beweging nie deno­minasies nie, maar selfstandige kerke op elke plek. Intussen het van hierdie kerke begin om ook op ander plekke “gemeentes” (?) te stig. Soms word van kampusse gepraat.

 

• Lidmaat

“Lidmaat” beteken dieselfde as “lid”, maar word net in verband met die kerk gebruik. ‘n Mens is “lid” van ‘n vereniging, maar “lid­maat” van ‘n kerk. Dit is nie onmoontlik dat dit afgelei is van “le­de­­maat” wat ‘n deel van ‘n mens se liggaam is nie. Indien wel, sal dit ge­tuienis wees vir die feit dat die gemeente op ‘n be­paal­de sta­dium eerder in terme van die *Liggaamsmodel as die *Her­der-kud­de-model verstaan is. Dit impliseer onmiddellik dat ‘n lid­maat ‘n we­senlike deel van die gemeente is en nie maar net ‘n aan­hang­sel nie. Paulus is baie ernstig oor die liggaam as model van die gemeente (1 Kor 12). ‘n Liggaam kan nie sonder al sy ledemate goed funk­­sio­neer nie, en net so ook nie die gemeente nie. Dit beteken dat die lid­ma­te, waarvan die predikant net een is, die bedienaars in die ge­meen­te is. “Elke lidmaat vervul sy funksie, en so bou die liggaam hom­self in liefde op” (Ef 4:16).

 

• Gemeente

‘n Gemeente is ‘n plaaslike vorm van ‘n denomina­sie of kerk­ge­­nootskap. In sommige gevalle het dié gemeentes ‘n baie self­standige en onafhanklike bestaan, soos in die meeste Baptistede­nominasies, maar in ander gevalle is daar sterk bande tussen die gemeentes en word aspekte van hulle lewe selfs deur een ge­sag­struktuur beheer, soos ‘n sinode.

 

• Selgemeente

‘n Selgemeente is ‘n kleiner groep in ‘n plaaslike gemeente. Dit bestaan in verskillende vorme met verskillende oogmerke, en kan ook selkerk, kleingroep, huisgemeente, Bybel­studiegroep en nog ander name genoem word. (Later in hierdie bespreking meer hier­-oor onder gemeenskap.)

 

• Gemeentestruktuur

Die gemeentestruktuur sal van twee kan­te af bekyk word. Eers kyk ons na die vraag hoe die gemeente be­dien word, deur die predikant/pastoor/priester en die kerkraad, of deur die ge­meente self in die vorm van bedienings. Daarna kyk ons na die basiese struktuur in terme waarvan die bedienings behoort te werk.

Daar is minstens twee modelle waarvolgens gemeentes bedien word, al is daar natuurlik baie variasies op elke model moontlik: die Herder-kudde-model en die Liggaamsmodel.

 

Die Herder-kudde-model

In beginsel is daar niks met die Herder-kudde-model verkeerd nie. Die Here is ons Herder, en ons is sy skape. Dis ‘n pragtige Bybelse model van God se sorg en ons afhanklikheid. Psalm 23, Johannes 10 en ook ander dele in die Bybel beteken soveel vir soveel mense.

Die moeilikheid is wanneer die Here nie meer ons Herder is nie, maar die predikant/pastoor/priester. As ‘n gemeente vakant is, bid die gemeente dat die Here weer vir hulle ‘n “herder” sal voorsien.

Die predikant/pastoor/priester is soms ook die enigste “be­die­­naar” wat die gemeente moet bedien. Hy of sy is die enigste be­taal­de ampsdraer, en die hele geestelike lewe en organisasie van die gemeente draai om hom of haar.

‘n Baie ou segswyse is dat die predikant “in die bediening” is. Hy of sy bedien hierdie of daardie gemeente, of hy of sy is nou “uit die bediening”. Dit is trouens ook waarvoor die predikant betaal word. Die gemeente is bereid om by te dra vir die traktement, huisvesting en reiskoste van die “bedienaar”, en hulle verwag dan dat hy of sy hulle sal bedien deur die gemeente-byeenkomste te lei, hulle gereeld te besoek, hulle kinders te doop en te katkiseer, en hulle te begrawe. En as die predikant die bediening getrou en met toe­wyding uitvoer, gaan dit “baie goed” in die gemeente: daar is goeie kerkbesoek en bydraes, selfs soveel dat ‘n bietjie vir sending kan gaan.

Natuurlik gaan dit selfs nog beter as daar ‘n kerkraad is wat die “herder” “bystaan”. (Dit moet “bystaan” wees, want die pre­di­kant is al een wat regtig in die “bediening” is.) Die ge­meentelede word dan nog beter “bedien”, want hulle word deur nog meer mense be­soek.

Dat dit van die predikant/pastoor/priester verwag word om die “geestelike werk” te doen is duidelik. Dink vir ‘n oomblik aan hospitaalbesoek. Die hele familie is elke aand by die hospitaal, maar nie een van hulle sal bid nie. Die predikant/pastoor/priester moet. En as hy of sy dit nie doen nie, is die tonge los: Wat vir ‘n “herder” is dit wat nie eens bid nie?

Wat beteken “goed gaan” in so ‘n Herder-kudde-gemeente? Wat gebeur as die predikant/pastoor/priester nie toegewyd is en voluit vir die Here werk nie? Dan val alles plat. Dan gaan daar niks aan nie. Die eer­ste wat in die slag bly, is gewoonlik die sendingbydrae.

Het die Here regtig bedoel dat alles in die gemeente van een persoon se toewyding en ywer moet afhang? En as daardie per­soon nie regtig ‘n “bedienaar” is nie en jare in ‘n gemeente bly, watter on­eindige skade word daar aan die gemeente aangerig!

Het die Here regtig bedoel dat die gemeente, soms honderde mense, net moet sit en bedien word? Hoe bereik ons die wêreld só? Deur nog ‘n paar predikante/pastore/priesters? Is hierdie vorm van die Herder-kudde-model nie een van die redes waarom Chris­tene ‘n krimpende persentasie van die wêreldbevolking is nie? Is dit nie die rede waarom ons so min werfkrag op die wêreld het nie? ‘n Passiewe Christendom wat net bedien word, vetgevoer en oor­gewig? En dit terwyl ons atlete op die resiesbaan moes gewees het.

 

Die Liggaamsmodel

Die Liggaamsmodel werk volgens heeltemal ‘n ander begin­sel. Die gemeente word nie bedien nie, die gemeente bedien self; elke ge­meentelid is in ‘n bediening betrokke. Nie net die predikant/pastoor/priester het ‘n bediening nie, die gemeente het ‘n bediening. Die predikant/pastoor/priester is een onder baie. Hy of sy het natuurlik ook ‘n bediening, maar dis nie “die be­diening” nie, dis een bediening onder baie ander bedienings in die gemeente.

Die Liggaamsmodel is gebou op Paulus se siening van die ga­wes van die Gees, veral 1 Korintiërs 12: elke lidmaat is ‘n deel van die liggaam, en elke deel moet sy of haar funksie vervul sodat die lig­gaam as geheel kan werk. Net een enkele toon wat regtig seer is, maak loop amper onmoontlik. Net een vinger in gips en ‘n mens kan skaars vat met daardie hand. As ‘n mens kyk in hoe­veel be­son­derhede Paulus hierdie beeld van die liggaam toepas, be­sef jy hoe ernstig Paulus dit bedoel. Selfs die lid wat heelte­mal on­be­dui­dend lyk, blyk later onontbeerlik te wees.

Elders (*Gawes) is daarop gewys dat “gemeente” in Paulus se briewe eintlik ‘n huisgemeente is, miskien so vyftien mense. Dit is ‘n groep wat regtig hul lewens met mekaar kan deel. Dit is ook omtrent die getal gawes wat Paulus noem. Hy het nooit die ge­dag­te gehad dat honderde mense almal mekaar met hul gawes kan bedien nie. Wat word van die arme man wat sy vrou verloor het en nou by die kerkdeur moet staan dat al 700 gemeentele­de met hom simpatiseer? Ons het vandag *selgemeentes of kleingroe­pe waar mense se persoonlike behoeftes wonderlik aange­spreek kan word. Vyftien mense kan mekaar se lewens individueel deel en mekaar met hul gawes bedien.

Dink weer aan die voorbeeld van hospitaalbesoek. Wat kan ‘n predikant/pastoor/priester in elk geval werklik tot die situasie by­dra? Dit is die moeder wat ernstig siek is. Sy gaan ‘n paar weke in die hospitaal wees, en daarna nog weer tuis ook in die bed. Die getroue predikant/pastoor/priester gaan elke week een keer, wie weet, dalk twee keer ‘n gebed doen en haar sterkte toewens. Dit sal ongetwyfeld baie vir haar beteken. Maar intussen werk haar man in die week uitstedig, en sy het drie kinders wat moet eet en skool toe vervoer word. Arme predikant/pastoor/priester! Arme ma!

Behalwe as sy in ‘n “gemeente” is, dit wil sê ‘n groep van so vier of vyf gesinne wat hulle lewens met mekaar deel. Behalwe dat van hulle elke aand by die hospitaal kan wees (en nie net een of twee keer per week nie), kan hulle kos maak, kinders vervoer, en op ‘n wonderlike manier regtig ‘n verskil maak in die nood van hierdie gesin.

Hier is eintlik nog niks verder geskryf oor die verskeidenheid bedienings wat in so ‘n groot gemeente kan ontwikkel as die lidmate in kleingroepe of selgemeentes leef nie. Dit kan ‘n ge­meente word wat nie net mekaar oneindig beter kan bedien as wat een persoon hulle kan bedien nie, maar wat uitreik na die ongelowiges om hulle na Christus te nooi. Die kerk, en dit is elke ge­lowige, is geroep om ‘n “sendeling” te wees (*Sending), nie net die predikante/pastore/priesters nie. En daar is soveel nood om ons dat ons almal op een of ander manier betrokke kan wees by die leniging van hierdie nood in die Naam bo alle name.

 

• Bedienings

Bedienings is verantwoordelikhede wat individue of groepe in ‘n gemeente aanvaar. Dit hang saam met die ge­dag­te dat die Gees gawes aan gemeentelede gee, en nie net aan “amps­draers” nie. Hier­mee moet die gemeentelede me­kaar be­dien. Ge­meen­telede word ook gehelp om die gawe te “ont­dek” wat hulle ont­vang het. Struk­ture word dan in die ge­meen­te ge­skep waarin hierdie lidmate die gawe kan beoefen. ‘n Ge­meen­te kan hierdie bedieningstruktuur hand aan hand met die amp­struk­tuur im­plementeer, of van ‘n amps­bediening oorskakel na ‘n bedie­ning­struktuur. (Kyk later in hierdie bespreking onder gemeenskap.)

 

• Die basisstruktuur van die gemeente

Viering, lering, gemeenskap en getuienis is vier elemente in die lewe van ‘n ge­meente wat as ‘n een­heid behandel moet word. Dit behoort eintlik die basisstruktuur van die lewe van elke gemeente te wees.

Viering geskied in die erediens en ander groot byeenkomste, lering in ‘n Bybelskool en kursusse, gemeenskap in selgemeentes of ander kleingroepe en bedienings, en getuienis is die taak van die gemeente in die wêreld. Dit is nie vier losstaande sake nie. Die eerste drie moet al drie uitloop op die vierde een. Viering, lering en gemeenskap se gesamentlike doel is getuienis.

Die kerk is in die wêreld om die wêreld na Christus te nooi. Die kerk is nie in die wêreld om homself in stand te hou of vir sy lede te sorg nie. (*Sending) Die kerk is ook nie in die wêreld om vir besondere groepe in die gemeente te sorg soos die bejaardes of die jongmense nie – hoe belangrik hierdie dinge ook al is. As dié dinge God se doel met die kerk was, sou Hy lankal die kerk “hemel” toe gevat het waar dit alles baie makliker sal wees. Daar is net een ding wat die kerk nie meer ná Christus se wederkoms sal kan doen nie, en dit is om die wêreld vir Christus te wen. Dís ons taak hier en nou, totdat Hy kom. Die totale lewe van die gemeente, met al sy fasette, moet hierop ingestel wees en hierin sy uiteindelike doel vind.

Dit is ook nie aanvaarbaar om “eers alles in die gemeente in orde te kry” en dan na buite te begin beweeg nie. Alles sal nooit in die gemeente in orde wees nie! Daarom is hierdie houding dikwels net ‘n manier om by onsself betrokke te bly. Dis eerder goed om dadelik na buite te begin beweeg. Dit bring dikwels juis die behoeftes na vore wat ons in die gemeente moet aanspreek om ons getuienis effektiewer te maak. Al drie die fasette van ons lewe na binne moet planmatig op ons getuienis ingestel wees.

 

Viering

Viering is die groot byeenkomste van die gemeente waar almal saam die Here loof, saam die Woord hoor en juig of hulle veroot­moe­dig, almal hulle saam verbind om die Here voluit te dien. Van hier af kan die groter projekte onderneem word wat nie in selgemeentes tereg kan kom nie. Hier moet die hele gemeente saam geïnspireer en gemotiveer word om hul getuienis na buite te laat hoor.

‘n Inspirerende erediens skep ‘n atmosfeer van entoesiasme in die hele gemeente. Eredienste wat vir lidmate blote pligpleging is, is teenproduktief. Liedere wat sonder en­toesiasme gesing word, is vervelig. ‘n Preek wat nie vooraf die prediker aangegryp het nie, gryp ook nie in die erediens mense aan nie. ‘n Mens gaan “kerk toe” wanneer daar “kerk” is, en nie wanneer jy lus is nie. Dit is ‘n slegte teken as ‘n gemeente uit twee groepe bestaan: og­gend­kerkgangers en aandkerkgangers.

Eredienste en groot byeenkomste is nie goeie leer- of per­soon­like gemeenskapsgeleenthede nie. Vir gemeenskap is hulle te groot. Honderdtalle of selfs net tientalle mense kan nie per­soonlike ge­meen­skap met mekaar hê nie. En vir lering het dit nie die nodige infrastruktuur nie.

Eredienste kan verskillende karakters vertoon. Alle eredien­ste hoef nie dieselfde verloop te hê nie. Lidmate behoort hulle daar­op toe te lê om verskillende soorte eredienste te geniet. Die Here het ons nie so klein gemaak dat ons net “kerk” op een ma­nier, óns manier, kan geniet nie.

Al is eredienste nie goeie leergeleenthede nie, kan daar tog wel leerstof aangebied word. Daar is verskillende soorte preke, en dit is nodig dat ‘n verskeidenheid aangebied word. Dit is eensydig om net altyd één teks, perikoop of hoofstuk te behandel. Daar moet ook oorsigtelik gepreek word, nie net uit die Bybel nie, maar ook oor die Bybel. Die gemeente moet bloot­gestel word aan die ont­staans­geskiedenis van die Bybel, aan die samestelling en die probleme. Die meeste lidmate in die his­to­riese kerke woon niks anders as een erediens per Sondag (dalk selfs maand?) by nie. Hulle kennis is so beperk dat hulle maklik “heen en weer geslinger word deur elke wind van dwaalleer” (Ef 4:14). As daar in openbare debatte na probleme in die Bybel verwys word, is hulle maklik diep geskok omdat hulle salig onbewus was daarvan na jare lange kerkgang. Hulle is ook baie vatbaar vir af­wykende sienings.

Een van die probleme is dat eensydige preke uit die Bybel die indruk gee dat alles in die Bybel op ‘n een-tot-een-verhouding op ons lewe toegepas kan word. Week na week lê die prediker ‘n ge­deel­te uit en pas dit probleemloos op ons lewe toe. Dit is die be­ginsel van *Fundamentalisme. Om oor die Bybel te preek beteken om sekere verbande te lê, sekere temas deur die Bybel te volg, seke­re ont­wikkelings aan te toon, en op dié maniere kom bepaalde pro­ble­me vanself na vore wat op ‘n simpatieke manier behandel kan word om ons geloof juis verantwoordeliker te maak in plaas van te skok.

Daar is ook ander vorme van preke as net ‘n halfuur lange mo­noloog. En daar is ander vorme van Woordverkondiging as preke in watter vorm ook al. ‘n Drama kan ook Woordverkondiging wees, ‘n getuienis en ‘n gesprek ook. Sang het ook sterk elemente van Woordverkondiging. (*Vernuwingsbeweging)

 

Lering

Vir grondige lering is ‘n bepaalde infrastruktuur nodig: stoele by tafels met skryfgoed, ‘n program en dieselfde “dosent” en “leerders” by elke geleentheid. Natuurlik kan ‘n spesialis op ‘n bepaalde onderwerp by geleentheid gebruik word. Lering is nie ter wille van lering nie, net soos viering ook nie ter wille van vie­ring is nie. Lering moet lidmate beter voorberei om hul getuienis na buite uit te dra.

‘n Bybelskool kan verskillende onderafdelings hê waarin ver­skillende bedienings onderrig word om hul bedienings des te beter bekend te stel en uit te voer. Daar kan dus algemene en ge­spesialiseerde kursusse aangebied word. Dit is aan te bevele dat lidmate leerstof kry om vooraf tuis voor te berei. Dit kan verhoed dat die Bybelskool ‘n sit-en-luister-skool word en liewer iets van ‘n doen-dit-self-karakter ontwikkel. As dieselfde lidmate gereeld om dieselfde tafel sit, ontwikkel verhoudings. As hulle dan ‘n re­delike deel van die Bybelskool se tyd aan gesprekke bestee oor wat hulle tuis moes voorberei, leer hulle om self hul geloof te formuleer. In hul getuienistaak is dit van die uiterste belang.

Binne hierdie struktuur skep lering wel geleentheid vir ‘n mate van persoonlike gemeenskap, maar dis eerder op ‘n saaklike vlak wat nie voldoende ruimte laat vir ander vorme van gemeenskap, soos persoonlike ondersteuning, nie.

 

Gemeenskap

Persoonlike gemeenskap kan net in klein groepe van so tussen tien en twintig mense geniet word. Die groot gemeen­teby­een­komste het sy eie vorme van gemeenskap, maar dit is nie op ‘n persoonlike vlak nie. ‘n Selgemeente, of watter ander naam ons ook al gebruik, is nie ‘n groep wat noodwendig gereeld byme­kaarkom nie – hoe belangrik dit ook al is – maar ‘n groep wat hul lewens met mekaar deel. Daarvoor is tyd, aandag, belangstelling en liefde nodig.

Daar behoort nie ‘n eenvormige struktuur vir alle selgroepe in ‘n gemeente te wees nie, eenvoudig omdat die behoeftes, situa­sies en bedienings van groepe baie verskil. Elke kleingroep be­hoort ‘n bediening buite die groep te hê. Hulle gemeenskap, wat ook bedoel is om in hulle eie behoeftes te voorsien, moet uit­eindelik daarop ge­mik wees om in die Naam van Jesus ‘n behoefte in die gemeenskap aan te spreek. Baie tyd van die groep sal dan ook opgeneem word deur voor­be­reiding om daardie spesifieke bediening uit te voer. ‘n Groep wat gerig is op traumapasiënte by ‘n hospitaal sal onderrig kry in trau­mahantering. Dit is klaar deel van die getuienis van die gemeente.

 

Getuienis

Die totale werk en lewe van die gemeente behoort op sy getuienis na buite gerig te wees. Die viering (groot byeenkomste) behoort die hele gemeente saam te inspireer om die wêreld uit te nooi om Jesus as Verlosser te aanvaar. Die gemeente behoort ook groot pro­jek­te aan te pak, of deel van groter projekte te word wat een ge­meente nie alleen kan aanpak nie.

Die lering behoort net soseer op getuienis gerig te wees. Daar­om behoort daar in groepskursusse aan spesifieke uitreikbehoeftes aan­dag gegee te word, en behoort die lidmate te leer om self hul geloof te verwoord en te verantwoord, en om mense wat buite die geloofsgemeenskap staan, te betrek en te lei om Jesus as Verlosser te aanvaar. Omdat die opleiding van pre­dikante ‘n wesenlike deel van die lering is, moet juis hierdie aspekte ook dáár aandag kry.

Die gemeenskap gehoort die kweekhuis te wees vir kleiner uitreike. Een van die ideale van die kleingroep/selgemeente behoort te wees om mense van buite op te neem sodat hulle iets van die gemeen­skap van die kinders van die Here kan beleef en só by die gemeente betrokke raak, en Jesus as Verlosser leer ken.

 

Skrywer : Prof Adrio König