Die Handelinge van die Apostels: Die gevolge van die uitstorting van die Heilige Gees (Hand 2:5-13) – Francois Malan

2:5 Onder die leiding van die Heilige Gees begin die gemeente in Jerusalem om die opdrag van Jesus in 1:8 te vervul. Hulle begin by Jerusalem se godsdienstige Jode oor Jesus getuig. Dié Jode word beskryf as vroominwoners van die stad (eulabês toegewyd) ’n woord wat in die Nuwe Testament slegs deur Lukas gebruik word, eenmaal in Lukas en driemaal in Handelinge:aan die begin van Lukas oor Simeon, wat die Here gereeld in die tempel kom aanbid het (Luk 2:25); hier aan die begin van Handelinge (2:5); die vroom manne wat vir Stefanus begrawe het (Hand 8:2), en Ananias ’n vroom man volgens die wet wat vir Paulus gedoop het (Hand 22:12). Hierdie vroom Jode in Jerusalem kom blykbaar uit die verstrooiing onder die nasies en het in Jerusalem kom woon, waarskynlik omdat hulle deur die Heilige Gees gelei is. Hulle het die koms van die Gesalfde van die Here, die Messias van Israel, en die herstel van Israel verwag, soos Simeon (Luk 2:25,27). Hulle verwagting was gebou op Maleagi se profesie, dat die Here na wie hulle soek, skielik na sy tempel toe sou kom (Mal 3:1). Met dié toegewyde Jode kon die eerste gemeente so vinnig en geweldig groei (Hand 2:41 tot ongeveer 3,000 lede; Hand 4:4 tot ongeveer 5,000).

Die verwagting van die Here se koms kom ook onder die lede van ander nasies voor, bv. by Kornelius (10:2), Antiogië se Jode en godsdienstige proseliete (13:43), Athene se Grieke wat God vereer (17:4,12). So het die Heilige Gees die uitbreiding van die kerk van Christus in die harte van Jode en heidene voorberei nog voor die apostels by hulle aangekom het.Jesaja 66:18 voorspel ’n tyd dat die Here al die nasies en al die taalgroepe bymekaar gaan maak; dat hulle na Jerusalem gebring sal word (Jes 66:20). Hier is ’n voorsmaak daarvan en van die wêreldsending van Handelinge 1:8. 

2:6 Deur daardie geluid het die menigte vrome Jode wat in Jerusalem kom woon het, saamgedrom, waarskynlik op die tempelterrein, want dit was die grootste plek vir die duisende wat dié dag tot bekering gekom het (2:41). Hulle was verward. Die woordkunstenaar Lukas speel hier met klanknabootsing van die Griekse woorde sunêlthen saamdrom, to plêthos die menigte kai sunechuthê en hulle was verward deur die êchos geluid/gedruis se fōnês klank en die verskillende tale wat hulle hoor. Lukas verwys met vier verskillende woorde, na hulle verwarring 2:6 (sunechuthê verward wees), 2:7,12 verstom wees (eksistamai) en verwonderd wees (thaumazō), en verbysterd wees (diaporeō). Dit beskryf die verrassende uitwerking van die gedruis wat hulle bymekaar laat kom het en die talewonder wat met die gedruis begin het.

Die rede vir hulle verwarring is dat die gedruis ’n verskeidenheid van tale geword het sodat elkeen van hulle gehoor het hoe daar in sy eie taal (dialektos) gepraat word. Dit verwys na die tale van die lande waar die toegewyde Jode groot geword het. Teen dié tyd het van die Joodse pelgrims wat uit verskillende lande vir die Pinksterfees na Jerusalem gekom waarskynlik uit nuuskierigheid ook kom kyk wat hier by die tempel gebeur, soos blyk uit die gespot in vers 13.

2:7-8 Verstom (eksitamai so verbaas dat dit jou oorweldig, dat jy amper nie kan verstaan wat aangaan nie) en verwonderd (thaumazo positief: verwondering, negatief verbaas onsteld) het hulle gesê: Is almal wat daar praat dan nie Galileërs nie? – die Griekse konstruksie suggereer’n positewe antwoord op die vraag. Die vroom Jode wat in Jerusalem kom woon het, het waarskynlik van die gebeure met Jesus en sy volgelinge uit Galilea geweet, en kon die groep ook deur hulle uitspraak identifiseer as Galileërs (Matt 26:73; vgl bv. Rigt 12:6). Daarby was daar in Jerusalem ook neergesien op Galileërs, soos op die Seun van Josef uit Galilea (Joh 6:42; 7:41,52).

En hoe hoor ons elkeen in sy eie taal waarin ons gebore is? Dit verwys na elkeen se moedertaal waarin hulle grootgeword het. In hierdie prototipe van die wêreldsending is ’n doel van Christus se sending in die wêreld geskilder (vgl. Matt 28:19 ‘Gaan dan en maak dissipels van al die nasies…). Dit behels ook die aanleer en getuienis in die tale van die nasies en die vertaling van die Bybel vir alle mense in hulle eie taal.

2:9-11 Hier word die volke waar die verskillende Jode gebore is deur hulle opgenoem om hulle verwondering oor die talewonder te beskryf:

Parthe, inwoners van die land Parthië, suid-oos van Medië, deel van die huidige Iran (vgl. Thomas: Hand 1:13 hierbo).

Mediërs – Medië lê oos van die Tigris, met hoofstad Ecbatana en is tans ook deel van Iran (vgl. Dan 5:28; 6:1).

Elamiete – Elam lê suid van Medië, met hoofstad Susa, ook deel van die huidige Iran (vgl. Dan 8:2).

Die drie lande het nie meer die bogenoemde name in die tyd van daardie Pinkster gehad nie, maar die inwoners van die gebiede het waarskynlik nog die tale van die ou streke gepraat.

Die volgende lys noem nie die volke nie maar die woonplekke waar hulle toe gewoon het en net vir die fees na Jerusalem toe gekom het:

Inwoners van Mesopotamië (tussen Tigris- en Eufraatriviere), ou Babel met Ur en Haran, huidige Irak (vgl. Hand 7:2).

Judea – die provinsie in Palestina met hoofstad Jerusalem waar die tempel is.

Kappadosië – provinsie in Klein-Asië met o.a. Derbe van Hand. 14:20; 16:1, huidige Oos-Turkye (vgl. 1 Petr 1:1).

Pontus – provinsie in die noorde van Klein-Asië aan die Swart See, deel van huidige Turkye (Hand 18:2; 1 Petr 1:1).

Asië – provinsie in Klein-Asië met Efese as hoofstad, huidige wes-Turkye (vgl. Hand 16:6; 19:10,22,26; Openb 1:4).

Frigië – provinsie in middel Klein-Asië, met o.a. die stad Antiogië, in die huidige Turkye (Hand 13:14 Pisidië; 16:6).

Pamfilië – provinsie in die suide van Klein-Asië aan die Middellandse See, stede Perge en Attalia (Hand 13:13; 14:25).

Egipte – land aan die noordpunt van Afrika, waaruit Israel verlos is in Moses se tyd, waarheen met baba Jesus gevlug is.

Streke van Libië – direk wes van Egipte – in die omgewing van Sirene (Dan 11:43; Matt 27:32; Hand 11:20; 13:1)

Na die 12 lande kom nog drie by:                  

Romeine, wat nou tydelik in Jerusalem woon (epidêmeō) en Latyn praat,             

Mense uit Rome, hoofsaaklik Jode en proseliete. Proseliete is nie-Jode wat ten volle tot die Jodendom oorgegaan het. Van hierdie Romeine het blykbaar die gemeente in Rome gaan stig voordat enige apostel daar uitgekom het.

Kretense – vanaf die eiland Kreta, suid van Griekeland (vgl. Hand 27:7; Titus 1:5).

Arabiere – vanaf Arabië, die land oos en suid van Palestina, die huidige Sirië en Jordanië (vgl. Gal 1:17; 4:25; Neh 4:7). 

Al dié mense was in Jerusalem vir die Pinksterfees, ook genoem die Fees van die Weke (vgl. Deutr 16:16). Die vrome Jode en Joodse pelgrims kom oorspronklik uit bogenoemde lande oos, noord, wes en suid van Israel, waarheen die Jode uitgewyk en versprei is, eers deur Assirië in 722 v.C., later in 584 v.C. deur Babel, en in die tyd van die Griekse oorheersing vanaf 330 v.C. Die lys, wat die omringende volke verteenwoordig, word getuies van die pinksterwonders en so word hulle ook die eerstelinge van die kerk van Jesus Christus. Die groot dade van God, waarvan hulle in hulle eie tale hoor, sou gaan oor wat Jesus as die verwagte Messias gedoen en onderrig het, oor sy dood en veral oor sy opstanding en hemelvaart tot aan die regterhand van God (Hand 2:22-24,32-34,36). Die boodskap dat Hy mense wat in Hom glo van sonde verlos (Hand 2:21) moet aan alle mense tot aan die eindes van die aarde bekendgemaak word (Hand 1:8).

Daar is tweërlei reaksie op die groot gedruis wat tot ’n boodskap in elkeen se eie taal gelei het.

2:12 Almal was verstom (eksitamai) en verbysterd (diaporeō) en het vir mekaar gesê: ‘wat beteken dit tog?’ (letterlik: wat wens dit om te wees? – ’n idioom vir: hoe moet dit verstaan word). So het die mense ook oor Johannes die Doper se geboorte uit twee ou mense, en Sagaria wat weer kon praat, gewonder (Luk 1:66), en het die Atheners gewonder oor Paulus se verkondiging (Hand 17:20). ‘Almal’ sluit nie die mense van vers 13 in nie, en beteken dan eintlik dat die meeste nie kon verklaar wat hier gebeur nie en daarom vir mekaar uitgevra het oor wat hulle daarvan dink.

2:13 Die ander is nie geraak deur die gebeure nie en spot daarmee. Terwyl die meerderheid soek om te verstaan wat hier gebeur, lag ‘die ander’ dit af met: ‘hulle is vol soetwyn;’ gleukos mos, wat nog maar begin gis en nie eintlik dronk maak nie. Wat vir die meerderheid ’n getuienis in hulle eie taal is oor die groot dade van God, is vir ‘die ander’ gemaakte, aangesitte dronkmanstaal. Dit maak hulle spot bytend en aspris, moedswillig, teen hulle beterwete. Hulle wíl nie hoor nie. Die Fariseërs het ook smalend van Jesus gepraat (Luk 16:14), ook die tempelwag wat Jesus in Getsemane gevang het (Luk 22:63,65). So is Paulus ook in Athene uitgelag omdat hy die opstanding van die dooies verkondig het (Hand 17:32). Hulle begryp nie dat dit alles getuig van God se liefdevolle ingryping in die lewe van sy skepsels om hulle na hulle Skepper terug te bring nie, en hulle hoor nie dat dit waarskuwings is van sy oordeel oor hulle lewe nie (vgl. Luk 10:13-16;  11:29-33; 17:31; Joh 16:8-11). Dit is die wêreld se reaksie op God se liefdesoffer, wat dwarsdeur Handelinge sal blyk, en deur die eeue. 

Lukas se tonele wat in Handelinge geskilder word, het parallelle met sy Evangelie en met Ou Testamentiese tonele:

Met die begin van Jesus se openbare bediening met sy doop (Luk 3:21-22): Terwyl die hele volk gedoop is, is Jesus ook gedoop. En terwyl Hy besig was om te bid, het die hemel oopgegaan, die Heilige Gees het in ’n sigbare vorm soos ’n duif op Hom neergedaal. Daar het ook ’n stem uit die hemel gekom: ‘Jy is my geliefde Seun. Oor jou verheug Ek My.’

Met die begin van Jesus se werk in sy kerk deur die Heilige Gees in die gelowiges (Hand 2:1-13): word almal vervul met die Heilige Gees, hulle het almal eensgesind in gebed volhard (1:14), onverwags het daar ’n geluid uit die hemel gekom wat die hele huis gevul het, die Heilige Gees het in ’n sigbare vorm asof van tonge vuur op elkeen van hulle neergedaal. Hulle het elkeen in ’n ander taal begin praat soos die Gees dit aan hulle gegee het. Die mense het almal in hulle eie taal oor die groot dade van God gehoor. 

 Toe God die gebooie by Sinaiberg aangekondig het (Eks 19:18-19) het die berg begin rook en die Here het in vuur daarop afkom. Die hele berg het geweldig geskud, en die geluid van die ramshoring het al hoe harder en harder geword. En toe het die Here die tien gebooie afgekondig (Eks 20). Die Pinkstergebeure is ’n weerklank daarvan, en die vervulling daarvan in die nuwe verbond wat die Here reeds in Jeremia 31:31-34 voorspel het. Die nuwe verbond vervang die wet op kliptafels met die woord van die Here op ons harte en in ons gedagtes met die inwoning van die Heilige Gees soos in Esegiël 36:25-28 beloof. Genesis 19 vertel van die 70 volke wat uit die huisgesin van Noag gestam het en oor die aarde versprei het. Genesis 11:1-9 vertel hoe die Here verwarring in hulle een taal gebring het sodat die een nie die ander verstaan het nie, en hulle verstrooi het oor die hele aarde. Dit was die gevolg van hulle hoogmoed om vir hulle ’n naam te wil maak sonder die Here, en van hulle strewe na onsterflikheid om die Here se oordeel te omseil met ’n toring wat tot God se woning in die hemel reik. ‘Dan sal ons nie oor die hele aarde versprei nie.’ Die opdrag van die Here was egter ‘wees vrugbaar, vermeerder, vul die aarde en bewerk dit… (Gen 1:28). Met die mense uit 15 lande wat op die Pinksterdag van die groot dade van God in hulle eie taal gehoor het, reik die Here na alle volke uit, om hulle na Hom toe terug te lei om weer kinders van sy een groot huisgesin te word deur te glo in sy Geliefde Seun en Hom te gehoorsaam.

Skrywer: Prof Francois Malan