Die onregverdiges (57:3-13) – Francois Malan
57:3 Met die vers begin die lang deel (57: 3-13a) oor die onregverdiges, met wie die digter-profeet nie simpatie het nie – ‘Maar julle!’ (julle onregverdiges) teenoor die regverdiges wat in vrede lewe en sterf. Die kwaaddoeners word voor ’n hof tot verantwoording opgeroep. Dit gaan oor die chaotiese toestand as gevolg van hulle wegdraai van die Here en sy pad af. Hulle word beskuldig van afgodery, dislojaliteit teenoor die Here, en onsedelikheid: kinders van ‘n towerheks, die saad van ‘n owerspeler en ‘n prostituut.
57:4 Hulle neerhalende woorde teenoor die getroue volgelinge van die Here in Jerusalem is eintlik gerig teen die Here self. Die antwoord op die twee retoriese vrae oor vir wie hulle spot, en teen wie hulle grootpraat en hulle tong uitsteek, is die antwoord: teen die Here! Daarmee word hulle getipeer as opstandelinge en leuenaars/vals, soos hulle voorouers (van voor die ballingskap). Die term bedrieërs word ook gebruik vir afgodedienaars wat agter die bedrog/ valsheid van afgode aan lewe (vgl. Jer 10:14; Jes 28:15).
57:5 ‘n Lys van heidense gebruike word opgenoem waaraan Israel skynbaar lustig deelneem: Julle wat julleself troos met die gode onder elke groen boom (dit verwys na seksuele orgies in heidense tuin-heiligdomme) – groen bome is gesien as gestaltes van die goddelike natuurkrag van die lewe; julle wat die kinders slag in die valleie onder die splete in die rots’ – soos vir die Fenisiese god Molek/Milkom wat reeds in Ur en later in Babel gedien is en deur Israel se buurvolk, die Ammoniete (Lev 18:21; 20:2-5; 1 Kon 11:7; 2 Kon 21:6; 23:10; Jer 32:35). Molek was gesien as die god van vuur, ook van die onderwêreld en die dood (vgl. Jes 28:15). Sy diens het gelei tot geweld.
57:6 Op die gladde oppervlakte (klippe) van die wadi (droë loop) is jou deel, hulle is jou lot (wat deur die loting met ‘n klip aangewys word), aan hulle het jy ‘n drankoffer uitgegiet, ‘n graanoffer gebring (in plaas daarvan dat die Here jou deel is). Sal Ek tevrede gestel word deur dié dinge? Terwyl party Jerusalemmers aan die tempel bou, bespreek ander Jerusalemmers (die woorde in die sinne is vroulik) hulle plekke in die heidense valleie vir hulle offers, waarskynlik om vrugbaarheid te verseker vir hulle landerye, huisdiere en gesinne. In droefheid vra die Here of Hy Homself met die dinge kan vertroos. Moet Hy hulle oorsien? Moet Hy verwag dat die dinge vanself sal verdwyn?
57:7 Nie net in die valleie en droë lope nie, maar veral op ‘n hoë en verhewe berg het jy (Jerusalem) jou bed gemaak. Jy gaan ook op soontoe om ‘n offer te bring – dit verwys ook na vrugbaarheidsritusse (vgl. verse 8-10). Dié offers is ‘n duidelike verbreking van die verbond met die Here, en word vergelyk met ontrouheid in die huwelik, met ‘n lêplek op ‘n hoë berg, nie op lae Sionsberg nie, nader aan die gode van die heidene wat volgens hulle op die godeberg woon.
57:8 Deutr 6:9 en 11:20 sê die Israeliete moet die wet van die Here op hulle deurkosyne en op hulle hekke aanbring (die sg. Mezuzah – die Hebreeuse woord vir deurkosyn). Hulle het egter hulle ‘herinnering’/aandenking (aan die wet van die Here) agter die deure en kosyne geplaas waar hulle nie so maklik gesien kan word en herinner word aan die Here en sy wet nie. So het hulle die Here verlaat, opgeklim (op die berg) en hulle bed oopgemaak, ‘n verbond met sommige van die afgode gemaak, hulle bed liefgehad en jy (vroulik) het gestaar na ‘n hand, eufemisme vir ‘n manlike privaatdeel (1983 naaktheid geniet). Vrugbaarheid is deur die Kanaäniete vergoddelik, en daar is geglo vrugbaarheid word bevorder deur met die temelprostitute by kultusplekke gemeenskap te hê. Israel se afvalligheid van die Here en hulle deelname aan die afgodery het ook tot letterlike owerspel en prostitusie aanleiding gegee (Jer 2:23-24). Die Kanaänitiese godsdiens was by die onsedelkheid ook wreed en het ingesluit dat hulle kinders geoffer het aan die god van vuur en geweld en die dood.
57:9 Jy (vroulik) het afgegaan na die koning met olie, en jou parfuums vermeerder. Jerusalem het ook sy gesante gestuur na vér plekke om hulp te soek by heidene en hulle gode, selfs by die magte van die onderwêreld, soos Molek, maar hulle het nie hulp gesoek by die Here, wat by hulle is en ‘n liefdesverbond met hulle gesluit het nie.
57:10 Al het sy moeg geword as gevolg van die moeisame pad van haar soeke na geluk het sy nie ingesien en gesê dit is nutteloos nie – nie tot die besef gekom het dat dit uitputtend is en nie bevredig om agter die afgode en avontuurlike politiek aan te loop nie. Maar haar begeerte na die onwettige is eindeloos en sy het nie opgehou om dit te soek nie. ‘Jy het lewe vir jou hand gevind’ (19833vertaling: jou wellus het jou aanhou oorweldig)— sy is aan haar onsedelike afgodsdiens en politiek verslaaf al lei dit tot niks positiefs nie. Daarom het sy nie siek geword daarvoor nie – nie omgegee nie (1983-veraling: daarom het jy nie opgehou nie).
57:11 Goddelose mense wat onreg doen, word gekonfronteer met twee ondersoekende vrae: Vir wie was jy so bang en bevrees? Het Ek nie stilgebly nie? Hulle het die afgode gevrees en nie die Here nie (vir wat die goddeloses mis, vgl. Job 28:28; Ps 111:10; Spr 1:7). Die Here het in lankmoedigheid stilgebly oor hulle verkeerde lewe, en sy geduld verdien nie sulke verwerping nie! Hulle het gelieg – deelgeneem aan afgodsdiens, afgode word ‘leuens’ genoem (28:15,17) en die Here nie onthou of dit ter harte geneem nie – nie aan Hom gedink nie; sonde en afdwaling begin in die mens se denke/hart voordat dit tot dade oorgaan, en dit vind plaas deur jou verbondenheid aan die Here te vervang met dié aan die afgode . Daarom vrees/vereer/dien hulle Hom nie meer nie!
57:12-13a Dié vers gaan voort met ‘n skerp ironie, sonder om op vers 11 se vrae te antwoord. ‘Ek, Ekself sal jou en jou werke “regverdig,” maar dit sal jou nie baat nie.’ Dan moet hulle maar met hulle nood na die afgode gaan vir hulp, en die afgode is niks werd nie. Hulle is niks/nietigheid en het geen krag om te red nie. Hulle word met twee beelde beskryf: die wind dra hulle almal weg; hulle word weggevat deur ‘n asempie, ’n nietigheid. Die goddelose is totaal hopeloos, sonder toegang of grond vir appél op die Here. Die Here is deur hierdie groep in die gemeenskap verwerp, en die gevolge daarvan vir hulle is onvermydelik.
57:13b Die toneel sluit soos hy begin het in verse 1-2. Dié een wat by die Here skuil sal die land besit en die Here se heilige berg erf. Dié wat op die Here vertrou is die regverdiges. So anders as die onregverdiges wat op enigiets behalwe op die Here vertrou. Die regverdiges ontvang al die Here se goeie gawes, hier veral die land met sy goeie lewe, soos die Here aan Abraham beloof het (Gen 12:1-3). Die heilige berg verwys na die voorreg om die Here in sy heiligdom te ontmoet. Deur hulle toewyding aan die Here word die regverdiges van die ander burgers onderskei.
Die skerp onderskeid tussen die regverdiges (v1- 2)– dan die goddeloses (v3-13a) – en weer die regverdiges (13b) wys dat die stryd tussen die groepe in Jerusalem en Juda intens was. Die digter-profeet is seker dat die goddeloses nie sal seëvier nie. Daarom moet die regverdiges vasstaan in geloof en vertroue op die Here.
‘n Oop samelewing is baie kwesbaar. Goddelose bure sien dit as ‘n maklike geleentheid vir roof. Maar die finale toneel bevestig dat die finale sjalom/vrede en welsyn, en die erfenis behoort aan dié wat by die Here skuil. Die wêreld kan uiteindelik nie die kerk oorspoel nie, net soos duisternis geen lig kan doof nie (vgl. Mat 16:18; Jes 42:16; 58:10; Joh 1:5; 1 Joh 1:5; 2:8).
Skrywer: Prof Francois Malan