Die Ons Vader

Die Ons Vader – Francois Malan

ʼn Leser vra:

Kan ek asb. ʼn vers vir vers verduideliking van die ONSE VADER kry. Ek wil dit so akkuraat as moontlik deurgee vir my selgroep.

Antwoord:

Dr Francois Malan antwoord:

Die Ons Vader kom in Matteus in die bergrede voor. In hoofstukke 5-7 het Matteus Jesus se woorde oor die lewe in die koninkryk van die hemel op aarde bymekaargemaak, waarvan baie bv. in Lukas 6 en 11 voorkom, en baie min in Markus, wat nie so baie woorde van Jesus rapporteer nie, maar meer sy optredes. In Matteus 6:1-18 toets Jesus die motiewe wat agter 3 godsdienstige gebruike van die Jode skuil. Hy kyk indringend na:

• Hoe ons barmhartig moet wees (6:2-4)
• Wat agter ons gebede skuil (6:5-6)

Kort gebede (6:7-8)

Ons Vader (6:9-13)          U Naam, U koninkryk, U wil

Ons brood, Ons vergifnis,             Ons versoeking, verlossing

Vergewe (6:14-15)

• Die redes waarom ons vas (6:16-18)

Die drie gedeeltes kom slegs by Matteus voor, en is parallel in hulle vorm. Die middelste gedeelte word uitgebrei met drie gedeeltes oor hoe ons moet bid (7-8; ʼn uitgebreide middelste deel 9-13; 14-15). Die middelste is telkens die belangrikste. Van die uitbreidings kom ook in Lukas 11:1-4 en Markus 11:25 voor.

Maar eers maak Hy ʼn belangrike algemene opmerking oor die uitvoering van ons godsdienstige pligte:

 

6:1 Opskrif: ʼn Liefdesverhouding is self loon.

Die volgelinge van Jesus lewe in ʼn persoonlike verhouding met hulle Vader. Die drie gebruike word in vryheid voor God uitgeleef. Daarop antwoord die Vader met loon. Dit is egter nie die soort loon waarop ʼn arbeider aanspraak kan maak nie, maar ʼn geskenk van die Vader aan sy kind. Maar as jy dit vir jou eie eer of gewin doen, geskied dit nie meer in afhanklikheid van jou Vader nie.

 

6:2-4 Die regte milddadigheid

ʼn Skynheilige blaas sy eie trompet in die samekomste van die gemeente en in die smal straatjies waar die armes bly. Hy kry die applous wat hy soek, en dit is al wat hy gaan kry. Vir die Jode was die gee van aalmoese ʼn baie belangrike plig wat ʼn groot beloning van God ingehou het. Jesus se uitspraak het hulle geskud. Die mens wie se goeie daad verborge bly, verheug hom reeds in die gee daarvan en sy Vader sien sy gesindheid raak (vergelyk Handelinge 20:35; Matteus 25:37-40; Romeine 12:8; Lukas 14:14).

 

6:5-6 Die regte gebed

Skynheiliges hou daarvan om van hulle gebedstye ʼn skouspel te maak – in die samekomste van die gemeente en op die hoeke van die groot strate in die stad. As jy egter op jouself of op mense fokus as jy bid, verloor jy die ware Gespreksgenoot van die gebed. Maar as jy soos ʼn kind met God praat, sorg jou Vader vir jou (vergelyk 2 Konings 4:33).

 

6:16-18 Die regte vas

Skynheiliges maak van innerlike rou ‘n uiterlike vertoning om as heiliges geprys te word, vgl. Lukas 18:12. In die Grieks is hier ʼn woordspel: hulle maak hulle gesigte onkenbaar (met as, soos in ‘sak en as’) om raakgesien te word, verberg om gesien te word. Volgelinge van Jesus wat treur oor versoekings en sonde sit nie in sak en as nie. Skoon gewas, met reukolie aan (letterlik: salf jou kop met lekkerruik olie, en was jou gesig) leef hulle uit die troos en vergifnis van hulle Vader – maak jou gereed soos vir ʼn fees! vgl. Matteus 5:4; 9:14-15.

Die Nuwe Testament moedig gelowiges nie aan om te vas nie. Jesus vergelyk dit met ou klere wat nie met ongekrimpte materiaal gelap word nie, of met ou wynsakke wat skeur met nuwe wyn, ʼn ou gebruik wat nie die vreugde van die blye evangelieboodskap kan vat nie, daarvoor is nuwe vorms nodig (Matteus 9:16-17; Markus 2:21-22; Lukas  5:36-38). Lukas 5:39 voeg nog ʼn uitspraak by om die onverenigbaarheid van die ou gebedstye 5:33, vas 5:34, sabbat 6:1-5; 6-11 en die nuwe te beklemtoon. Maar in die vroeë kerk is al meer klem gelê op die noodsaaklikheid van vas, vgl. Handelinge 13:2-3; 14:23. Gevolglik het afskrywers vanaf die vyfde eeu ‘vas’ begin invoeg bv. by Markus 2:29 en Matteus 17:21. Die nuwe Afrikaanse vertaling volg ouer manuskripte uit die derde eeu wat nog nie ‘vas’ ingevoeg het nie.

 

Drie uitbreidings oor gebed (6:7-15)

Uitbreiding 1: Lang of kort gebede? (6:7-8)

Heidene probeer God dwing om hulle wense uit te voer deur name vir Hom op te stapel. Hulle leef in die waan dat die regte naam of die hoeveelheid daarvan God sal dwing om op te tree. Volgelinge van Jesus vermy die soort vertroue op die magiese krag van woorde wat oor en oor herhaal word, vgl Prediker 5:1. Hulle begin bid in die wete dat God reeds weet wat hulle nodig het, vgl Matteus 6:32. Gebed is ʼn erkenning hiervan.  Soos ʼn kind vertrou dat sy vader sorg, wag Jesus se volgelinge op God se verhoring as ʼn geskenk.

Uitbreiding 2: Die Ons Vader (6:9-13)

In Lukas 11:1-4 is ʼn korter vorm van die Vader-gebed, sonder Matteus se derde bede, met ‘elke dag’ vir Matteus se ‘vandag’, en ‘ons sondes’ vir Matteus se ‘ons oortredings.’ In Lukas gee Jesus die model op versoek van een van sy dissipels. In Matteus staan die Ons Vader in die sentrum van die bergrede. Dit bevat drie U-gebede en drie ons-gebede. Op hierdie manier roep Jesus ons op om in gemeenskap met die Vader-met God – te lewe.

Dat die allerhoogste God ons Vader is, is sy genadegeskenk aan Jesus se gemeente. Die Seun van God maak die nuwe verhouding met God en ons medegelowiges moontlik. Vir Jesus se volgelinge is God ons liewe, hemelse Vader. Die Aramese woord abba is intiem soos ons woord ‘pappa’ (Markus 14:36; Romeine 8:15; Galasiërs 4:6; ab is pa). Die ‘ons’ beklemtoon dat die gebed nie selfsugtig om myself gaan nie, maar om die belang van die gemeenskap van Jesus-volgelinge.

Die drie U-gebede met ‘U koninkryk’ in die sentrum, vra eintlik al drie dieselfde, dat God in ons en in die wêreld:

• sy Naam sal heilig, dat ons voor die wêreld sal lewe soos kinders van ons Vader, soos Jesus vir ons voorgelewe het in vertroue op sy Vader (vgl Maleagi 1:6; Jesaja 29:23; Esegiël 36:23; 1 Petrus 1:17).
• Sy komende koningskap nou reeds begin uitbrei in die lewe van gelowiges en ongelowiges, in gemeenskappe en strukture, deur ons aan sy woord te onderwerp, en, deur ons, ander te oortuig van sy genadige regering wat met Jesus se koms begin het (Matteus 28:18-20).
• sy wil sal laat geskied en nie my wil nie, soos Jesus in Getsemane gebid het (Matteus 26:39,42; Handelinge 21:14; vgl Matteus 7:21); ‘soos in die hemel ook op die aarde’ kan beteken dat dit op aarde begin geskied soos dit reeds in die hemel geskied; of dat sy wil op aarde sowel as in die hemel sal geskied sodat Hy oor alles sal regeer (1 Korintiërs 15:28).

Die sentrum van die drie ons-gebede is weer die middelste van die drie, soos deur vers 14 en 15 onderstreep word. In die drie bedes vra ons in vertroue dat ons Vader:

• ons en ons broers en susters daagliks sal versorg. Brood is ʼn sinekdogee waardeur al ons materiële behoeftes deur brood aangedui word (Matteus 6:30-32; Spreuke 3O:7-9).
• ons sondeskuld daagliks en in die eindoordeel sal vergewe. Die woord wat hier gebruik word, beskryf sonde as skuld, terwyl vv 14-15 sonde beskryf as oortreding van God se wil deur ʼn verkeerde handeling of deur versuim. Die vergifnis van ons sondeskuld word verbind met ons bereidheid om te vergewe (vgl Matteus 18:21-35; Markus 11:25).
• ons sal bewaar teen die dreigende gevaar van afval as gevolg van die mag van die Bose wat ons van God wil aftrek (hier is eintlik twee bedes in een, wat Matteus 7 bedes teenoor Lukas se 5 gee). Die negatiewe woord ‘versoeking’ kan positief as ‘beproewing’ vertaal word, wat hier moontlik beter pas, vgl Jakobus 1:13-15. ‘Versoeking’ lyk asof God jou tot sonde verlei. ‘Beproewing’ is iets wat God oor jou toelaat, om jou getrouheid te toets. Die bede vra dan dat ons beproewing nie so swaar sal wees dat ons daaronder beswyk nie, 1 Korintiërs 10:13; Matteus 26:41. Die ‘Bose’ kan óf na die duiwel verwys, óf na boosheid, óf na albei, Johannes 17:15.

Uitbreiding 3: Vergifnis ontvang en gee! (6:14-15)

Kinders wat uit die vergifnis van hulle hemelse Vader lewe, vergewe ander mense wat hulle benadeel. Maar mense wat weier om ander te vergewe, kan nie aanspraak maak op God se vergifnis en sy Vaderskap nie. Hierdie uitbreiding beklemtoon die vyfde bede eers positief v14 en dan negatief v15. God se vergifnis is nie afhanklik van ons vergifnis nie. Sy vergewing kom eerste, Matteus 18:23-35. Maar dit is ondenkbaar dat ons in God se vergifnis lewe sonder om ons vergifnis aan ander uit te deel, Matteus 5:23-24; Efesiërs 4:32; Kolossense 3:13.

Hierna volg twee aanwysings oor aardse besittings en bekommernisse (6:19-34) om ons afhanklikheid van God te onderstreep. Nadat 6:14-15 die vyfde bede beklemtoon het, brei 6:19-24 uit op die sesde bede, en 6:25-34 op die vierde bede.

 

Outeur: Dr Francois Malan