Gebruike en Gewoontes in die Bybel: Ontspanning(2) – JP Louw

Speletjies

Kinders het meestal in die strate of oop plekke soos die markplein gespeel – selde of ooit in huise omdat die huise klein was en vensters ook klein was sodat daar nie baie lig in die kamer of kamers was nie. Tekeninge of modelle van antieke huise met ‘n groot binnetuin wat soms in boeke gesien kan word, is voorbeelde van die heel rykstes of van die regeerders se paleise en is nie verteenwoordigend van die gewone volk nie.

‘n Dobbelsteen uit Dan in noord Israel

Buite het die kinders verskeie speletjies gehad. In die strate het hulle blokke op die grond getrek waarin hulle op een been gespring het volgens ‘n bepaalde patroon-iets soos die moderne hinkspel (“hop scotch”) of klippieskop. Verder was daar pyl en boog skiet, stoei, hardloop, sing en dans (Matteus 11:16-17). Ook is uit opgrawings bekend dat kinders met albasters gespeel het en met balle. Klein kinders het met kleihouers met klippies in gespeel om lawaai te maak. Van die houers wat opgegrawe is, het gaatjies in gehad om die klank meer hoorbaar te maak. Ander was in die vorm van poppe of voëls gemaak. Van hierdie was egter swaar en daarom meen sommige dat hulle eerder in religieuse feeste deur volwassenes gebruik is om musiek te maak.

Die antieke tyd het verskeie bordspele geken. Een so ‘n bord wat in opgrawings gevind is, het bo en onder drie rye van vier blokkies gehad met in die middel twaalf blokkies wat ongetwyfeld een of ander speletjie behels het. So was daar ook ‘n ander gevind met agt en vyftig gaatjies in die vorm van ‘n moderne viool. Elke vyfde gaatjie het ‘n beslag gehad om te toon dat dit meer besonders as die ander is. Sommige borde wat gevind is, lyk nogal na iets soos ‘n skaakbord. Baie speletjies is ook met ‘n dobbelsteen gespeel – of ‘n steen met net twee kante soos ‘n muntstuk of een met vier kante in die vorm van ‘n piramide. Die seskantige dobbelsteen soos vandag was ook in die antieke tyd bekend en ‘n mooi eksemplaar is in Noord-Palestina gevind waar die stad Dan van ouds was.

Al was die dobbelsteen in Israel bekend, is dit nooit vir dobbel gebruik nie. Die hoëpriester het twee voorwerpe, moontlik skywe, gebruik wat in Eksodus 28:30 die urim en die tummim genoem word, en wat deur sommige as stene met twee kante soos ‘n muntstuk beskou word. Hierdie stene het by in ‘n borssak of aan sy borslap gedra en gebruik om die wil van God mee af te lees. Sommige meen dat die stene wit aan die een kant en swart aan die ander kant was en as die hoëpriester hulle dan uit sy sak laat val, het die kleurkombinasie die beslissing gegee. Ander meen dat die urim en tummim deel van die edelstene op die borslap was en dat die wyse van beslissing net geraai kon word.

Dit is moontlik dat as die urim en tummim skywe was, hulle religieuse funksie die Jode daarvan weerhou het om dobbelstene vir sekulêre sake te gebruik. In Handelinge 1:26 (Ou Afrikaanse Vertaling) lees ons dat die lot gewerp is. Baie mense verstaan dit as die gooi van ‘n dobbelsteen. Letterlik staan daar “die lootjies is gegee”. Waarskynlik was dit stukkies hout van verskillende lengtes wat uit ‘n houer gehaal is en die een aan wie die kortste gegee word, is die wenner. Maar ook hier is die gebruik ernstig en was dit nie ‘n speletjie nie. By die nie-Joodse bevolkings, egter, is graag gedobbel en gespeel. Die Romeinse soldaat het by die kruisiging van Jesus gedobbel om te sien wie sy kleed sou kry (Johannes 19:24)-of hierdie loting met ‘n dobbelsteen of met lootstokkies gedoen is, kan nie bepaal word nie.

In die antieke tyd het dogters ook met poppe gespeel. Die lywe van poppe was meestal van klei gemaak. Sommige poppe is gevind met gaatjies in die arms en bene wat miskien kan aandui dat kinders hulle as marionette gebruik het. Speelgoedmeubels van klei en selfs pophuise is in opgrawings gevind. In Egipte is speelgoed soos waentjies gevind wat kinders moontlik met toutjies getrek of net met die hand gestoot het.