Gebruike en Gewoontes in die Bybel: Reise(2) – JP Louw
Landreise
Reise oor land was effens beter as oor die see, maar nie veel veiliger nie. In die algemeen was dit beter om glad nie te reis nie. Die paaie was swak, soms maar dof-veral in die woestyndele waar die wind dit dikwels toegewaai het (Psalm 107:3-7). Dikwels was die oppervlaktes maar baie rof en oor ruwe terrein. ‘n Gelyk pad was iets besonders (Jesaja 40:3-5). Dit was eers baie later in Bybeltye dat paaie begin maak is-veral deur die Romeine.
Die wiel het in Mesopotamië ontstaan. Dit was van hout gemaak, en was dik en swaar. Maar dit was beter as die slee. Die wiel het beter paaie vereis, want dit het maklik gebreek oor klippe en gate waar die diere se pote die ergste kon vermy het, maar die wiel natuurlik gou beskadig is as daar nie baie sorg daarvoor gedra is nie. Tog was daar min ontwikkeling in padbou. Aanvanklik was paaie vir waens met wiele maar bloot stroke waar die ergste klippe of gate verwyder was. In Matteus 11:10 word Maleagi 3:1 aangehaal met die versekering dat die boodskapper die pad sal regmaak.
Die Perse het eerste begin om werklik aandag aan paaie te gee om hulle groot ryk te kon bestuur. Al was hulle paaie nogal breed vir destyds met selfs poste waar vars perde bekom kon word, het die reis van Sardis na Susa, wat omtrent 2 500 kilometer lank was, meer as drie maande geneem-gemiddeld sowat 40 kilometer per dag wat destyds redelik goed was, want op so ‘n lang reis moes tussenin ook meer gerus word.
Die Romeine was die eerste om goeie paaie te bou. Van die hoofpaaie wat die Romeine gemaak het, is vandag nog oorblyfsels te sien. Hulle was stewig gebou op ‘n oppervlakte wat eers gelyk gemaak en met sand gevul was. Daaroor is stene gepak met ‘n laag klip en beton waarop die finale plaveisel gelê is met aflope vir reënwater aan die kante. Uiteraard was deeglike paaie soos hierdie nie algemeen nie, maar is net tussen groot sentra gebou. Tog het die Romeine in totaal deur hulle ontsaglike ryk heen na skatting 80 000 kilometer paaie gemaak wat ‘n reuse prestasie was. Reise nie eintlik in terme van afstand bereken nie, maar in terme van dae soos dit vir eeue tevore gedoen is (Genesis 30:36, 31:23, Jona 3:3).
Daar was destyds ‘n gebruik deur die Romeine ingestel dat soldate of regeringsmense iemand kon beveel het om vrag te help dra of proviand te voorsien vir ‘n reis. Miskien is daar iets hiervan te bespeur in Jesus se woorde in Matteus 5:41 dat as iemand een myl van jou afdwing jy sy goed twee myl moet dra. Mylpale sou hier goed te pas gekom het, maar die afstand kan ook maar net geskat word, of simbolies gestel gewees het.
Op die beter Romeinse paaie kon–reise natuurlik vinniger gemaak word. ‘n Koerier wat haas kon tot 120 kilometer per dag vorder met goeie perde. Maar afstande was ook groot, sodat van Rome na Sesarea in Palestina ‘n reis sowat drie, maande geduur het sodat die afstand per dag seker met byna die helfte verminder is as wat ‘n koerier oor korter afstand kon doen. Soms is maar looppas of drafpas gery soos uit Handelinge 8)29-30 blyk.
Waens is meestal deur osse getrek, kleiner rytuie deur perde: Donkies was deur die armes gebruik. Daar was rytuie vir een persoon of vir twee, asook ‘n groter een wat effens na die latere koets gelyk het. Strydwaens met perde is baie in oorlogvoering gebruik of as renwaens in resies. Drastoele is meestal deur rykes en hoë amptenare gebruik. Die drastoel is deur slawe gedra of tussen twee diere vasgemaak.
Al was die Romeinse paaie baie beter, was dit Romeinse besit en nie sonder meer vir enigeen toelaatbaar om daarop te gaan nie sodat daar nie privaatverkeer van plaaslike volke op hierdie paaie ontpop het nie.
Verblyf
In die gelykenis van die barmhartige Samaritaan lees ons in Lukas 10:30 dat rowers die man wat op reis was aangeval het. Die Samaritaan het die arme man eindelik na ‘n herberg geneem. Hieruit moet ons nie aflei dat herberge oral beskikbaar was nie. Dikwels het reisigers maar in die veld oornag – veral as hulle in groepe gereis het. In dorpe aangekom, het reisigers soms op die plein oornag of is genooi om in huise tuis te gaan (Rigters 19:15, Job 31:32). Sommige herberge was net oornaghutte met ‘n skermmuur vir die diere, ander was voorsien van slaapkamers en as daar ‘n herbergier was, kon kos ook verkry word-en is selfs prostitusie bedryf. So het herberge soms ‘n slegte naam gekry. ‘n Mens moet nie ‘n idealistiese beeld van die ou wêreld opbou nie. Jesus het sy dissipels (Matteus 10:11) beveel om privaat tuis te gaan, en onder die eerste Christene was gasvryheid baie belangrik (Romeine 12:13, 1 Timoteus 3:2, 1 Petrus 4:9).
Omdat die reisiger meestal nie geweet het wat voorlê nie, is kos-vir ‘n reis saamgeneem (Josua 9:4-6, Rigters 19:19). Gewoonlik het die kos bestaan uit brood, gedroogde graan, droë vrugte en wyn. Dit was dus ongewoon toe Jesus in Matteus 10:10 sy dissipels uitstuur met die opdrag om niks vir die reis saam te neem nie. Gewoonlik was kos wat saamgedra is op korter reise, nie baie nie. Toe skares Jesus vir drie dae gevolg het, was hulle later sonder kos (Matteus 15:32).
Skrywer: Prof JP Louw