Gebruike en Gewoontes in die Bybel: Stede en Dorpe(2) – JP Louw

Die sentrum van ‘n woongebied

Water was die hartaar van dorpe en stede. Die waterput was ‘n eerste vereiste vir enige groepie om saam te leef. Mense het daagliks met hulle emmers (van velle gemaak) of kruike na die waterput gegaan om te skep (Johannes 4). Die put was dan ook ‘n belangrike sosiale plek vir gesels en rus.

Sommige waterputte was ‘n klein fontein, ander was gegrawe, dikwels in ‘n droë rivierbed. Min putte was diep en met ‘n muur omring. Baie was maar ‘n gat van ongeveer ‘n kubieke meter groot wat in droogtetye geen water gehad het nie (Jeremia 14:3). Die winterreëns het die putte aangevul en syferinge het hulle soms vir lank laat stand hou. Wanneer daar oorlog of struwelinge was, is putte toegegooi (Genesis 26:15, 2 Kronieke 32:4).

Die antieke put by Berseba

Stadsmure

Die stadsmuur was ‘n woongebied se belangrikste kenmerk. Aanvanklik het die mure uit gepakte klip bestaan. Jerigo se muur was op ‘n stadium selfs moontlik twee meter dik en het waarskynlik ook ‘n hele paar torings gehad. Toe die landbou meer ontwikkel het en bouwerke toegeneem het, is die onderste dele van mure met klip gebou en die hoër dele met gebakte stene. Die mure was gewoonlik so gebou dat hulle met die omliggende grond kon saamval sodat dit ‘n steilte gevorm het wat moeilik bestyg kon word. Sommige mure het skuins op na bo geloop, ander was regop dubbelmure, met kamers tussenin of net met rommel opgevul. Mure soos hierdie was dus baie dik.

Mure het nie altyd aanvallers uitgehou nie. As ‘n stad ingeneem is, was dit so verwoes dat dit herbou moes word. Omdat stede gewoonlik op die beste plekke vir beskerming (dikwels op hoogtes) gebou is, het mense ‘n verwoeste stad op dieselfde plek herbou. Soms is ‘n stad meer kere verwoes en kan argeoloë vandag wanneer hulle so ‘n stad opgrawe uit die verskillende lae die stad se geskiedenis vasstel. So ‘n “opgehoopte” stad is ‘n tel genoem (Esra 2:59, Esegiël 3:15). Die woord tel is nie by alle name gevoeg nie. Berseba was ook ‘n tel-en so was baie stede. Prakties gesproke was ‘n tel ‘n gemaakte heuwel of koppie. Die onderste deel van elke nuwe muur moes breed wees om ‘n basis te vorm. So is die heuwel dus gevorm en is grond en klip vasgestamp om die skuinste stewiger te maak om die nuwe muur te steun. Soms is die skuinste ingegrawe in die ou vlak van die heuwel sodat daar ‘n sloot gevorm is voordat die nuwe skuinste begin pak is. Die uitgrawing het so meer beskerming gebied, maar ook meer materiaal gelewer vir die nuwe skuinste om die nuwe muur te steun en die sloot se buitewal te verhoog.

Oorblyfsels van die muur van die Jebusiete stad van Jerusalem uit die agtiende eeu v.C.

Verbeterde tegnieke van oorlogvoering het dit nodig gemaak om die dubbelmure met kamers tussenin te vervang met breë soliede mure waarop torings en skerms aangebring is sodat die bo-punt van die muur as fort kon dien (2 Kronieke 26:15) vanwaar soldate kon skiet. By Lagis is selfs twee mure met ‘n oop stuk grond tussenin gebou om nog meer beveiliging te bied. Jerigo se muur moes op ‘n stadium ook ingeboude vertrekke gehad het. Ragab se huis (Josua 2:15) was bo in so ‘n muur met toegang tot die oop dak van die muur (Josua 2:6-8) wat dikwels ‘n ringmuur gehad waar wapens gehang is (Hooglied 4:4, Esegiël 27:11).

Skrywer: Prof JP Louw