Geloofsvrae: Jesus Christus: Naam en titels

Geloofsvrae: Jesus Christus: Naam en titels – Adrio König

Naam en titels van Jesus Christus

Daar is teveel aanduidings van Christus (soos verlosser, middelaar, koning, profeet) om elkeen te bespreek. Die keuse wat aangebied word, is eerder dié wat in die geskiedenis besondere aandag getrek het.

Jesus

`Jesus’ is die naam van Jesus Christus. Christus, Here, Seun van God, Seun van die mens, is titels van Jesus.

Die naam Jesus is die Griekse vorm van die Hebreeuse naam Josua en dit kom dikwels sowel in die OT as in die NT voor. In die OT lees ons van Josua wat die volk in die beloofde land ingelei het, maar later ook van ander persone met dié naam. In die NT kry ons die naam Jesus vir ander persone in Mat 27:16; Hand 13:6 (Barjesus beteken: seun van Jesus); Kol 4:11. Teen die begin van die tweede eeu n.C. verdwyn hierdie algemene naam egter onder die Jode. Dit is waarskynlik ‘n Joodse reaksie teen Jesus Christus.

Die feit dat Jesus ‘n naam gehad het wat algemeen onder die Jode was, beklemtoon sy menslikheid. Maar die apostels verkondig juis hierdie mens as die Messias (Christus) van Israel en die Here van die wêreld. Dit gaan in Jesus en dus ook in God se reddingsplan vir die wêreld nie om ‘n idee of om ‘n nuwe leer nie, maar om ‘n persoon. God wil mense red omdat Hy hulle liefhet. Hy doen dit deur hierdie Mens.

Die naam Jesus beteken `die Here help’ of `die Here verlos.’ Volgens Matteus sê die engel vir Josef dat hy die kindjie van Maria Jesus moet noem omdat Hy sy volk van hul sondes sal verlos (1:21). Dit beteken o.a. dat Jesus aanvanklik op Israel gerig was in ‘n laaste poging om hulle terug te bring na God sodat God deur hulle die nasies kon nadertrek (die OT se `sendingmetode,’ Jes 2:2-5). Eers toe hulle Hom verwerp het, het Hy alle mense in die oog gekry, en uiteindelik word Hy die Verlosser van die wêreld (56 en 60).

Christus

Christus was oorspronklik nie ‘n eienaam soos Jesus nie, maar ‘n titel van Jesus. Dit is die Griekse woord (in Afrikaanse letters geskryf) van die Hebreeus Messias. Dit is trouens jammer dat dit nie soms in ons vertalings met Messias weergegee word nie omdat Christus eintlik vir ons ‘n eienaam geword het, en ons dikwels nie meer besef nie die NT bedoel met `Jesus Christus’ eintlik `Jesus die Messias (van die Jode).’

Daar is ander titels van Jesus wat direk met Christus (Messias) verband hou, soos Seun van Dawid, en Koning, wat dikwels in die NT voorkom. God het aan Dawid die belofte gegee (2Sam 7:12ev) dat daar altyd een van sy nasate op die troon in Jerusalem sou wees. Toe die Jode later in ballingskap weggevoer is en nie meer in Jerusalem ‘n koning gehad het nie, het die verwagting dus ontstaan dat ‘n nasaat van Dawid hulle sal kom verlos van die oorheersing van die Babiloniërs. Hulle het dus ‘n `seun van Dawid,’ of ‘n (toekomstige) koning of Messias verwag. `Messias’ het gesalfde beteken en daarmee het hulle verwys na Dawid wat ook as koning gesalf is.

Dit beteken dat die Messiasverwagting van die begin af ‘n sterk politieke konnotasie gehad het, en dat ons die Jode en die dissipels in die tyd van Jesus nie so maklik moet kwalik neem dat hulle sterk politieke verwagtings aan die komende Messias gekoppel het nie (Hand 1:6). Jesus het hierdie profesie net so vry vervul as talle ander. Hy is nie bloot ‘n letterlike vervulling van die verwagtings in die OT nie, Hy is oneindig meer.

Andersyds is dit verkeerd om al die profesieë oor ‘n besondere persoon wat sou kom as Messiaanse profesieë te beskou. Die Messiasverwagting kom eers laat in die OT na vore, en daar is ouer profesieë oor ander figure soos ‘n profeet (Deut 28:15ev), en die dienaar van die Here (Jes 53). Later word ook die seun van ‘n mens verwag (Dan 7:13ev). Dit was verskillende verwagtings wat nie verband met mekaar gehad het nie. Eers in Jesus se optrede blyk dat al hierdie verwagtings in Hom vervul is, een van die aanduidings van hoe wonderlik Hy werklik was.

In hierdie lig word twee sake duidelik. Eerstens is dit verkeerd om bv. van Jes 53 as ‘n Messiaanse profesie te praat. Die verwagting van die dienaar van die Here was nie dieselfde verwagting as dié van die Messias (seun van Dawid) nie. Die Messias sou in die nageslag van Dawid kom en as ‘n magtige koning sy volk van alle oorheersing verlos (Jes 9:5ev). Jes 53 is die verwagting van ‘n dienaar, iemand wat in nederige diens sal kom, geen aansien sal hê nie, en deur die mense verwerp sal word. Dit het eers agterna geblyk dat albei verwagtings (en nog meer) in dieselfde Persoon vervul is. Tweedens is dit dus heeltemal korrek dat die voornaamwoorde vir die dienaar in Jes 53 nie met hoofletters begin word nie. In die NT word vir die eerste letter van sulke voornaamwoorde vir Jesus tereg ‘n hoofletter gebruik. Ons doen dit uit eerbied vir sy goddelikheid. Maar dit sou foutief wees in Jesaja omdat die skrywer van Jes 53 nie geweet het dat sy profesie in iemand vervul gaan word wat self God is nie.

Dit staan teenoor Jes 9:5-6 waar inderdaad hoofletters gebruik is omdat dit duidelik was dat die persoon in wie hierdie belofte vervul word, meer as ‘n gewone mens sou moes wees (magtige God, ewige Vader).

Dit is baie interessant om ‘n vergelyking te tref tussen die gebruik van `Christus’ en `Here’ soos dit vir Jesus gebruik word. `Christus’ word gewoonlik gebruik as Jode aangespreek word (o.a. Hand 9:22; 17:1-3; 18:5), en `Here’ in die geval van heidene (Hand 10:36; 11:20; Rom 10:9,12).

In ‘n neutedop saamgevat beteken dit dat al wat op die pad na Damaskus met die gelowige Jood Saulus gebeur het, is dat hy tot die oortuiging gekom het dat Jesus van Nasaret werklik die verwagte Joodse Messias is. En al waarvan Hy op sy sendingreise die Jode wou oortuig, is presies dít: Jesus is julle verwagte Messias. Dit was die enigste verskil tussen die Jode en die vroegste Christene: die Christene het aanvaar dat die belofte van die Messias in Jesus vervul is, en die Jode nie. Vir ‘n Jood om ‘n Christen te word, was net dit nodig: die oortuiging dat die Messias gekom het. Jode en Christene het saam in die God van Israel geglo. Daarom het die vroeë Christene ook aanvanklik gereeld die tempel besoek en aan die gewone Joodse godsdiensoefeninge deelgeneem (Hand 3:1ev; 5:12; 21:20-21,26). Eers later het die vyandskap van die Jode so erg geword, dat die weë van dié twee groepe geskei het.

‘n Mens moet dit alles nie verkeerd verstaan nie. Die feit dat ‘n gelowige Jood net moes aanvaar dat die beloofde Messias in Jesus gekom het, beteken nie dat daar dan verder niks gebeur het nie. Dit het in werklikheid ‘n radikale omkeer in so ‘n Jood se lewe meegebring, soos inderdaad duidelik uit Paulus se lewe.

Terloops, Paulus se naam het nie by sy bekering van Saulus na Paulus verander nie, hoe mooi en romanties dit ook al klink, want tot jare na sy bekering word hy nog altyd Saulus genoem. Eers op sy eerste sendingreis skryf Lukas: `Maar Saulus, dit is Paulus’ (Hand 13:9), en daarna bly hy konsekwent by die naam Paulus. Paulus het eenvoudig twee name gehad soos baie ander Jode, die Hebreeuse naam Saulus (eintlik `Saul’ soos koning Saul – Hd 9:4), en ‘n Griekse naam Paulus. Die dubbel name was ‘n aanduiding daarvan dat hulle in twee wêrelde geleef het. By ons het veral baie swart persone ook ‘n tradisionele naam én ‘n Westerse naam, gewoonlik ‘n Bybelse naam.

Maar terug na Paulus se bekering. Alhoewel hy net moes aanvaar dat die Messiasbelofte in Jesus vervul is, het dit radikale implikasies vir sy geloof en sy lewe gehad. Dit het beteken dat Jesus en dit wat Hy gedoen het, sy Ou Testamentiese geloof oneindig verryk het. Veral Jesus se kruis en opstanding het sy lewe op ‘n ander vlak geplaas.

Waarom is die nadruk van die boodskap aan die heidene dan nie ook dat Jesus die Messias is nie, maar eerder dat Hy die Here is? Daaroor gaan ons nou nadink.

Here

Soos reeds onder die bespreking van `Christus’ gesê is, is die nadruk in die boodskap aan die heidene daarop dat Jesus die Here is. Die heidene se bekering het in ‘n sekere sin ‘n ander inhoud gehad. Heidene het nie vooraf alreeds in die God van Israel geglo nie. Die OT was nie hulle eie geskiedenis nie, Abraham, Isak en Jakob nie hulle voorouers nie. Hulle is nie deur die besnydenis in die genadeverbond van God met Abraham opgeneem nie. Hulle het ander gode gedien. Hulle bekering het beteken dat hulle ‘n ander God moes begin dien, dat hulle totale siening van wat godsdiens is, moes verander, en ander etiese waardes en godsdienstige gebruike moes aanvaar.

In die Grieks-Romeinse wêreld was die begrip Here (kurios) veral vir Gode en gesagsfigure gebruik. `Here’ was in hierdie verband nie die vertaling van God se Naam (Jahwe) in die OT nie, maar die titel van iemand wat absolute gesag oor jou het. Die Griekse gode is dikwels as Here aangedui. Later is die keiser van Rome, onder wie se gesag Israel in die tyd van Jesus gestaan het, ook Here genoem, en van alle onderdane is verwag om by sekere openbare geleenthede te bely dat die keiser Here is. Daar was ‘n wydverbreide oortuiging dat die keiser goddelike mag gehad het.

Dit is dus volkome begryplik dat die apostels aan mense wat in die Grieks-Romeinse kultuur geleef het, Jesus verkondig het as die Een wat absolute gesag oor hulle het. Daarmee het hulle ook sy goddelikheid beklemtoon, want `Here’ is veral vir Gode en die goddelike keiser gebruik.

Intussen het hulle daarmee ook vir Jode iets gesê. Die Jode het die titel `Here’ goed geken uit die Septuaginta. Dit is gebruik om o.a. die Naam van God (Jahwe) in Grieks te vertaal. Deur Jesus nou Here te noem, het hulle Hom as die God van die OT aangedui. Daar is wel verskil onder geleerdes of dit regtig die implikasie is, maar in die lig van veral Fil 2:9-10 lyk dit tog so. Daar lees ons God het aan Jesus `die Naam gegee wat bo elke naam is.’ Daar kan min twyfel bestaan dat dit vir Jode na net een Naam kon verwys: Jahwe, die Naam van God. Die titel (of naam!) Here beklemtoon dus die Goddelikheid van Christus en dui veral op sy gesag. Daarom sal almal uiteindelik die knie voor Hom buig en bely (nie bloot `erken’ soos NAV nie) dat Hy Here is (Fil 2:11).

Seun van God

Ons ken hierdie titel gewoonlik net as aanduiding van Jesus se goddelikheid. Dit sorteer onder die Christologie van bo (58). Hy is die ewige Seun van God, die tweede persoon in die drie-enige God, wat ‘n mens geword het deur sy geboorte uit Maria. Die feit dat Hy die Seun van God genoem word, beteken nie dat Hy `minder’ God is as die Vader wat dan die `eintlike’ God sou wees nie. `Seun’ beteken in die Bybel dikwels `van dieselfde soort as…’ In Esegiël tree ‘n seun van die mens op (2:1,3; 3:1 ens) wat tereg eenvoudig met `mens’ vertaal is. Dit is dus moontlik dat Seun van God juis God beteken en Jesus se goddelikheid aandui.

As ons van agter na Christus kyk (60), vanuit Israel se geskiedenis, kry ons ‘n ander perspektief wat baie interessant is. Die begrip `seun(-s) van God’ is bekend in die OT. Dit word gebruik vir hemelwesens van wie die Satanfiguur een was (Gen 6:2; Job 1:6; 2:1); maar ook vir Israel (Hos 2:10) en vir die koning van Israel (Ps 2:7). Verder word dit in die NT gebruik vir die gelowiges, gewoonlik vertaal as kinders van God (Mat 5:45; Rom 8:14; Open 21:7). Dit is ook nie bloot toevallig dat dieselfde begrip vir Christus en die kinders van God gebruik word nie. Daar word doelbewus ‘n verband tussen die twee gelê. In Romeine word ons die broers van die Seun genoem (8:29), en in Hebreërs is ons `seuns’ (kinders) van God, en noem Jesus ons sy broers (2:10-11).

Dit lei dus geen twyfel dat daar verband is tussen sy Seunskap en ons s’n nie. Hy is immers die seun van Dawid, en omdat Dawid die koning van Israel was, is hy self ook `die seun van God’ genoem. As ons verder onthou dat Jesus juis die plek inneem van Israel, wat ook seuns van God genoem is, moet ons aanvaar dat Hy in tweërlei sin Seun van God is: die ewige Seun en die heilshistoriese Seun. In die tweede sin deel ons sy seunskap omdat ons deur Hom ook seuns (kinders) van God word soos Israel dit was, en daarom bondgenote van God. Die verskil is dat Hy die `natuurlike’ Seun van God is, terwyl ons deur Hom tot seuns (natuurlik seuns én dogters) van God aangeneem word.

Seun van die mens

Daar is baie Christene wat meen dat die titel `die Seun van die mens’ veral die menslikheid van Jesus beklemtoon. Die saak is egter nie so eenvoudig nie.

In Esegiël kom wel ‘n verwante uitdrukking voor (Hebreeus: seun van ‘n mens – 3:1,2,4 ens) wat eenvoudig as `mens’ vertaal kan word (NAV), maar in Dan 7:13-14 kom dieselfde uitdrukking voor (NAV: ‘n menslike wese) as verwysing na ‘n hoogheidsfiguur wat alle heerskappy ontvang. Die NT se gebruik dui eerder in hierdie rigting: die Seun van die mens is ‘n buitengewone persoon wat in ‘n besondere verhouding met God staan en uiteindelik in heerlikheid sal kom en oor alles sal regeer. Hierdie betekenis pas goed vir Jesus veral as ons onthou dat heelwat van die uitsprake oor die Seun van die mens in die NT juis verwys na ‘n figuur wat in die toekoms in heerlikheid sal kom (o.a. Mat 10:23; 13:41; 16:27ev; 19:28; 24:27).

Een probleem is dat Daniël se `menslike wese’ skynbaar na Israel self verwys. Dan 7:18 is skynbaar ‘n verklaring van 7:13-14, net soos 7:16-17 ‘n verklaring is van 7:3-8. Maar hoe kan Daniël se menslike wese na Israel verwys en uiteindelik in Jesus vervul word?

Dit pas eintlik in by ‘n bepaalde patroon wat ons al vroeër teengekom het: Jesus neem die plek in van die ontroue Israel, Hy het sy eie uittog (Mat 2:14-15), Hy is die dienaar van die Here wat ook oorspronklik op Israel self betrekking gehad het (Jes 49:3ev), en Hy doen dit alles omdat Israel faal as bondgenoot van God sodat God dan Iemand voorsien om dit in hul plek te doen (60). As Seun van die mens staan Hy uiteindelik in die plek van alle mense, soos blyk uit die feit dat Hy sy lydensuitsprake juis formuleer as die lyding van die Seun van die mens (Mark 8:31; 9:31; 10:32ev).

 

 

Skrywer: Prof Adrio König