Jesaja -Babel deur die Here verwoes (13:6-13) – Francois Malan
13:6-8 Na vers 4 se beskrywing van die geluid van die aankomende leër waarna die leser moet luister, word dit hier dringerder gestel met ‘n opdrag om te huil (heliloe klanknabootsing), om in angs te weeklaag voor die nabyheid van ‘die dag van die Here.’ In 2:12 word reeds verwys na dié dag. In 9:4 is verwys na ‘die dag van Midian,’ toe die Here in Gideon se tyd die Midianiete wat Israel verdruk het, laat uitwis het. Hier breek die dag van die Here vir Babel aan, wat vir Israel in ballingskap weggevoer het met onmenslike wreedheid (13:16,18). Amos 6:20 het al vir Israel ‘die dag van die Here’ voorspel. Sefanja 1 verkondig in Juda dat die dag van die Here ‘n einde gaan maak van alles op aarde (vgl. Eseg 13:5; Hos 9:5 noem dit die Feesdag van die Here, die ander kleiner profete praat van ‘die dag van oordeel/toorn.’ Die politieke mag is nie bestand teen die aanslag van die Here nie. Die verwoesting (sjood) kom van die Verwoester (sjaddai) af – El sjaddai is die ou Naam van die Here wat getuig van geweldige mag, wat in Grieks 16 maal in Job vertaal is as Almagtige (pantokratoor ‘regeerder oor alles.’ In Grieks word pantokratoor ook vir Sebaot ‘van die leërskare’ gebruik). Die verwoesting geld vir al die vyande van God, hier veral vir die Babiloniese oorheersers van die wêreld, wat verlam word deur hulle skrik en vrees vir die Here met sy leërskare (vgl. Jesus se woord in Mt 26:53; en Elisa se gesig in 2 Kon 6:17).
Die paniek en magteloosheid van die slagoffers word geskilder met die beeld van die angs en benoudheid van ‘n vrou in kraam. Die digter skilder die groot ommekeer van die stabiele politieke gesag van Babel met die beeld van ‘n vrou in kraam. ‘n Man sal sy vriend verbaas aankyk (1983-vert: beangs aankyk) met gloeiende gesigte na mekaar (1983- kyk verbaas na mekaar (1983-vertaling: ‘beangs’) soos mense wat nooit in hulle wildste drome kon dink dat so’n algehele omverwerping van hulle lewenswyse met hulle sou gebeur nie; ‘wit van die skrik’ is letterlik: ‘hulle gesigte is vlammende/brandende gesigte’ wat eerder aan skaamte oor hulle voorkoms en posisie laat dink. Die digter fokus egter nie op die Here se koms nie, maar op die gevolge vir dié wat deur die oordeelsdag van die Here getref word – Babel se ‘edeles’van vers 2. Die vers beskryf die paniek en magteloosheid van die slagoffers voor die aanslag van die Here. Die woord ‘alle’ wat herhaal word, kan verwys na al die Babiloniërs, maar ook na die eindoordeel oor alle mense wat hulle rug op die Here gedraai het, soos die ‘dag van die Here’ telkens impliseer.
13:9 Die lang gedig in 13:9-16 oor die dag van die Here se inval en die gevolge daarvan word in vers 9 met drie toorn woorde ingelei om die verskrikking van die dag te beklemtoon: ‘n wrede dag van gramskap en gloeiende toorn, beeldende taal om die aftakeling van die openbare lewe deur die heiligheid van die Here te beskryf. Die woord ‘kom’ staan in die voltooide tyd, dit is vir seker. ‘om die aarde (land) tot ‘n verwoesting (sjammah) te maak en haar sondaars uit haar midde uit te roei (sjammid), soos met die sondvloed (Gen 6:13), vgl. Jes 2:12-17 se oordeel oor die hoogmoediges.
13:10 Soos 13:5 die hele skepping, met die hele aarde en die eindes van die hemel, betrek, word die lig van die sterre, son en maan uitgedoof op die dag van die Here. Daarvan was die drie dae pikdonker in die hele land Egipte (Eks 10:22) ’n voorsmaak van die Here se oordeel (vgl. later die drie uur duisternis in die hele land met Jesus se kruisiging; Mt 27:45). Dit verwys na die optrede van die Heerser oor die skepping teenoor Babilon; teenoor die sonaanbidders (hulle songod sjamasj), die maanaanbidders (hulle maangod sin, wat in Abraham se land van herkoms aanbid is in Ur in die suide van Mesopotamië en Haran in die noorde van die land), en hulle magié/sterrewiggelaars, Jes 47:13 (Babel se hoofgod Marduk was geassosieer met die son, water, plante, oorlog en magié; hy word in Jes 46:1 en Jer 50:2;51:44 Bel genoem word).
Die eindoordeel word ook in Openb 6:12-17 beskryf met ‘n son, maan en sterre wat uitgedoof word (vgl. Mt 24:29 en die verbod in Deutr 4:19). 13:11 In verse 11 tot 13 is die Here self aan die woord, met sinne wat telkens met ‘Ek’ begin. Hier: ‘En Ek sal die vasteland (land) se boosheid tot verantwoording roep (pakad dieselfde woord pakad wat in 13:4 vir oproep van die leërs gebruik is), en die skuldiges/goddeloses van die vasteland hulle oortredings/sondes straf, en Ek sal verwaandes se arrogansie stopsit en die hoogmoed van tiranne sal Ek verneder.’ Dit sluit almal in wat die heerskappy van die Here uitdaag. Dit sal nie geduld word nie. Hulle sal uitgeroei word. Mense se trotse arrogansie as rede vir God se oordeel word ook in 2:12-22; 10:12-14; 25:3 genoem.
13:12 ‘Skaarsmaak’ ( ’okir) aan die begin van die sin is ook ‘n skaars woord, maar word in die gedig waarskynlik gebruik om te klink soos ‘Ofir’ (’ofir) aan die einde van die sin. Daar sal so min mense in Babel oorbly dat hulle so skaars soos die goud van Ofir sal wees. Twee woorde word vir mens gebruik: ‘Ek sal mense (’enosj) skaarser (en daarom kosbaarder) maak as suiwer (kosbare) goud, en die mensdom (’adam) as die goud van Ofir.’ Dit beskryf die toorn van die Here oor Babel se mense, maar sien ook vooruit na sy toorn oor die ganse mensdom, wat die meeste mense gaan uitwis. Dit hou egter ook die hoop in dat Hy ‘n kosbare klompie in Babel en van die mensdom laat oorbly, al is hulle skaars/kosbaar – die Hebreeuse woord word gebruik vir kosbaar maak en vir min maak (vgl. Mt 7:13-14=Lk 13:23-24; Openb 22:14-15). Vir ‘n oorblyfsel ook uit die heidennasies, vgl. Jes 16:14; 21:17; 24:6.
13:13 Die gedig gebruik eindtydterme van hemelliggame wat geskud word en berge wat bewe (Jes 5:25, soos Joël 3:15-16 ook die dag van die Here beskryf met die hemel en aarde wat bewe) op die dag van sy toorn. Die rede vir sy oordeel is die boosheid van die land, die sonde van die goddeloses en hulle hoogmoed (13:11). Die vastighede waarop mense vertrou word geskud en maak hulle hulpeloos omdat die Here van die leërskare nie sulke instansies laat voortbestaan nie. Die digter sien dat die ganse skepping deur die sonde van die mens geraak word. Die Here van die leërskares van hemel en aarde sal die hemel in beweging bring en die aarde uit haar plek skud. Alle sekerhede in die wêreld word geskud en die spoggeboue van Babel word vernietig (Dan 5:30) – die groot beeld van Nebukadnesar se visioen word verpletter (Dan 2:34), maar in Babel se geweldige vuuroond loop vier manne ongedeerd (Dan 3:25 ).
Vir die Here se aanslag word die hemelliggame gebruik as ’n beeld van sy mag. Lukas 21:11 voorspel ook aardbewings en tekens van die hemel af voor die einde kom.
Skrywer: Prof Francois Malan